تحلیل استعاره مفهومی سخن در قصاید خاقانی
الموضوعات :
الکلمات المفتاحية: واژههای کلیدی: استعارهی مفهومی, خاقانی, مناقشه, مجادله, سخن ,
ملخص المقالة :
چکیده استعاره در سال های اخیر و در نظریهی شناختی، معنا و مفهوم جدیدی پیدا کرده است که از آن تحت عنوان «استعارهی مفهومی» یاد کرده میشود. طبق این نظریه استعاره فقط در سطح واژگان، جملات یا حتّی در زبان نیست بلکه در ذهن، رفتار و اعمال افراد یک جامعه و به شکل ناخود آگاه نمود پیدا میکند. بنابراین یکی از کارکرد های اساسی این نوع استعاره، تبیین و بررسی طرز فکر و اعمال و رفتار انسانها در جامعهای است که در آن زندگی میکنند. از این رهگذر ما در این مقاله به بررسی استعارهی مفهومی سخن در قصاید خاقانی که یکی از مهمترین شعرای قرن ششم میباشد، پرداخته ایم تا ریشهی مناقشات و منشأ مجادلات او با شعرای هم عصرش را در یابیم. در این تحقیق مشخّص شد که خاقانی سخن را به مثابه مُلک، معجزه و سحر، عروس دوشیزه، رقابت، مروارید، خوراکی و درخت میداند که نوعی خود برتر بینی و یگانه انگاری در ذهن خاقانی باعث مجادلات و بد اخلاقی های او با شعرای دیگر گردیده است.
کتابنامه
بهنام، مینا، (1389) «استعارهی مفهومی نور در دیوان شمس»، مجلّهی نقد ادبی، شماره 10، صص 91ـ 114.
چاوشی، حسین، (1381) بلاغت از دیدگاه روانشناسی، چاپ اول، قم: انتشارات خوشرو.
خاقانی شروانی، بدیل بن علی، (1373) دیوان، چاپ چهارم، به کوشش ضیاالدین سجادی، تهران: انتشارات زوّار.
دهلوی، امیر خسرو، (1387)، دیوان، چاپ دوم، با مقدمه محمد روشن، تهران: انتشارات نگاه.
رجایی، محمد خلیل، (1379)، معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، چاپ پنجم، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
ریاحی، محمد امین، (1346)، «تحولات ادبی ایران»، مجلّه هنر و مردم، شماره 56، صص 3ـ15.
ساوجی، سلمان، (1387) کلیّات، چاپ اول، به کوشش عباسعلی وفایی، تهران: انتشارات سخن.
سعدی، مصلحالدین، (1378) گلستان، چاپ هفتم، به کوشش محمد علی فروغی، تهران: انتشارات جرس.
سنایی، مجدود بن آدم، (1346) دیوان، چاپ اول، به اهتمام مدرّس رضوی، تهران: انتشارات کتابخانهی ابن سینا.
شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1385)، صور خیال در شعر فارسی، تهران، انتشارات آگاه.
صفا، ذبیحالله، (1378)، تاریخ ادبیات ایران (خلاصه جلد اول و دوم)، چاپ پنجم، تهران: انتشارات فردوس.
فروزانفر، بدیعالزمان، (1361)، احادیث مثنوی، چاپ سوم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
قاسمزاده، حبیبالله، (1379) استعاره و شناخت، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهنگان.
گلفام و یوسفیراد، ارسلان و فاطمه، (1381) «زبانشناسی شناختی و استعاره»، مجلّه تازههای علوم شناختی، شماره 3، صص 42ـ58.
لاهیجی، حزین، (1374) دیوان، چاپ اول، تصحیح ذبیحالله صاحبکار، قم: انتشارات سایه.
معرفت، محمد هادی، (1390)، علوم قرانی، چاپ ششم، تهران: انتشارات سمت.
هاشمی، زهره، (1389) «نظریهی استعارهی مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، مجلهی ادب پژوهی، شماره 12، صص 119ـ140.
هاوکس، ترنس، (1377) استعاره، چاپ اول، ترجمهی فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
هوشنگی و سیفی پرگو، حسین و محمود، (1388) «استعارههای مفهومی در قران از منظر زبانشناسی شناختی»، پژوهشنامهی علوم و معارف قران کریم، شماره 3 (صص 9ـ34).
