ارزیابی اثر تغییرات اقلیمی بر بهره‌وری کشاورزی در استان سیستان و بلوچستان

الموضوعات :

صفیه ریگی لادز ¹ , سیدهادی طیب نیا ² , پیمان محمودی ³ , ابراهیم مرادی ⁴

1 - گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
2 - گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
3 - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
4 - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

تاريخ الإرسال : 12 الأربعاء , رمضان, 1446 تاريخ التأكيد : 08 الأربعاء , ذو الحجة, 1446 تاريخ الإصدار : 26 الأحد , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: بارش, دما, روند, تخمینگر شیب سن, تابع تولید کاب-داگلاس.,

ملخص المقالة :

هدف اصلی این مطالعه، ارزیابی کمی اثرات تغییرات اقلیمی و عوامل مدیریتی بر بهره‌وری بخش کشاورزی در استان سیستان و بلوچستان بود. برای این منظور از داده‌های پانل سالانه 6 شهرستان استان طی دوره 1383 الی 1397 استفاده گردید. داده‌های کشاورزی (تولید، سطح زیر کشت، جمعیت بهره‌برداران، کود مصرفی) از سازمان جهاد کشاورزی و داده‌های اقلیمی (دمای حداقل، دمای حداکثر، بارش) از سازمان هواشناسی و داده‌های منابع آب از شرکت آب منطقه‌ای استان سیستان و بلوچستان جمع‌آوری شد. بهره‌وری کشاورزی به عنوان متغیر وابسته و متغیرهای اقلیمی، میزان تخلیه آب زیرزمینی، جمعیت بهره‌برداران و کود مصرفی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شدند. از مدل رگرسیون دیتا پانل با مشخصات تابع تولید کاب-داگلاس و با استفاده از برآوردگر خطاهای استاندارد اصلاح شده پانل (PCSE) برای تحلیل اثرات استفاده شد. نتایج نشان داد که در میان متغیرهای اقلیمی، تنها افزایش میانگین دمای حداقل سالانه اثر مثبت و معنی‌داری (در سطح احتمالاتی 95 درصد) بر بهره‌وری داشته است؛ به طوری که افزایش یک درصدی آن، بهره‌وری را 52/0درصد افزایش می‌دهد. اثرات میانگین دمای حداکثر و مجموع بارش سالانه بر بهره‌وریدز سح احتمالاتی 95 درصد معنی‌دار نبودند. در بین عوامل غیر اقلیمی، افزایش یک درصدی تخلیه آب زیرزمینی و افزایش یک درصدی جمعیت بهره‌برداران کشاورزی، به ترتیب منجر به کاهش 13/0 درصدی و 34/0 درصدی بهره‌وری شده‌اند. اثر میزان کود مصرفی نیز معنی‌دار نبود. این یافته‌ها بر حساسیت کشاورزی استان به افزایش دمای شبانه، فشار شدید بر منابع آب زیرزمینی و احتمالاً بازده نزولی نیروی کار در بخش کشاورزی تاکید دارد و لزوم اتخاذ سیاست‌های سازگارانه با تغییر اقلیم و مدیریت پایدار منابع را برجسته می‌سازد.

المصادر:

اکبری، سیدمحبوب اله و ديگران (1401). بررسی ارتباط تغییراقلیم و رشد بهره وری کل عوامل تولید جو دیم در ایران. اقتصاد کشاورزی. 16 (1)، 97-81.
پناهی، حسین؛ اسمعیل درجانی، نجمه (1399). بررسی اثر گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی بر رشد اقتصادی (مطالعه موردی: استان‌های ایران طی دوره 1390-1380). علوم و تکنولوژی محیط زیست. 22 (1)، 88-79.
جهانتیغ، محمد؛ کاراندیش، فاطمه؛ دلبری، معصومه (1395). تحلیل اثرات تقویم کشت بر نیاز آبی گندم در استان سیستان و بلوچستان در شرایط تغییر اقلیم. نشریه آبیاری و زهکشی ایران. 10 (4)، 489-498.
حکمت‌نیا، مهران؛ حسینی، سيدمهدي؛ صفدری، مهدي (1399)، مدیریت منابع آب کشاورزی استان سیستان و بلوچستان از دیدگاه آب مجازی. مجله مهندسی آبیاری و آب ایران. 11 (41)، 137-149.
علیجانی، بهلول؛ محمودی، پيمان؛ چوگان، عبدالجبار (1391). بررسی روند تغییرات بارش‌های سالانه و فصلی ایران با استفاده از روش ناپارامتریک «برآورد کننده شیب سنس». پژوهش‌های اقلیم شناسی. 3 (9)، 23-42.
عینی نرگسه، حامد و ديگران (1394). پیش‌بینی اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد گندم آبی استان فارس با استفاده از مدل APSIM. مجله تولید گیاهان زراعی. 8 (4)، 203-222.
کریمی فرد، ساناز و ديگران (1397). بررسی تأثیر متغیرهای اقلیمی بر عملکرد محصولات کشاورزی در ایران (مطالعه موردی: استان خوزستان). اقتصاد کشاورزی. 12 (2)، 109-91.
کوچکی، علیرضا؛ نصیری محلاتی، مهدي (1395). تأثیر تغییر اقلیم بر کشاورزی ایران: پیش‌بینی تولید محصولات زراعی و راهکارهای سازگاری. پژوهشهای زراعی ایران. 14 (1)، 1-20.
مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری سال 1395. https://www.amar.org.ir/english/Population-and-Housing-Censuses/Census-2016-General-Results.
مرکز آمار ایران (1393). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی کشاورزی 1393. https://amar.org.ir/agricultural-statistics
Adams, R. M. ET AL (1998). Effects of global climate change on agriculture: an interpretative review. Climate Research. 11 (1), 19-30.
Constantinidou, K. et al (2016). Effects of climate change on the yield of winter wheat in the eastern Mediterranean and Middle East. Climate Research. 69, 129-141. https://doi.org/10.3354/cr01395
Grigorieva. E.; Livenets, A. & Stelmakh, E. (2023). Adaptation of agriculture to climate change: A scoping review. Climate. 11 (10), 202. https://doi.org/10.3390/cli11100202
Kumar, A.& Sharma, P. (2013). Impact of climate variation on agricultural productivity and food security in rural India. Economics Discussion Papers. 2013-43.
Lee, H. L. (2009). The impact of climate change on global food supply and demand, food prices, and land use. Paddy and Water Environment. 7, 321–331. https://doi.org/10.1007/s10333-009-0181-y
Lybbert, T. J.; Daniel, A. & Sumner, D. A. (2012). Agricultural technologies for climate change in developing countries: Policy options for innovation and technology diffusion. Food Policy. 37 (1), 114-123. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2011.11.001.
Malhi, G.S.; Kaur, M. & Kaushik, P. (2021). Impact of climate change on agriculture and its mitigation strategies: A review. Sustainability. 13 (3), 1318. https://doi.org/10.3390/su13031318
Nugroho, A. D.; Prasada, I. Y. & Lakner, Z. (2023). Comparing the effect of climate change on agricultural competitiveness in developing and developed countries. Journal of Cleaner Production. 406, 137139. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.137139.
Praveen, B. & Sharma, P. (2019). A review of literature on climate change and its impacts on agriculture productivity. Journal of Public Affairs. 19 (4), e1960. https://doi.org/10.1002/pa.1960
Sen, P. K. (1968). Estimates of the regression coefficient based on Kendall's Tau. Journal of the American Statistical Association. 63 (324), 1379-1389.
Shayanmehr, S. et al (2022). The Impacts of climate change on water resources and crop production in an arid region. Agriculture. 12 (7), 1056. https://doi.org/10.3390/agriculture12071056
Solomon, S. et al (2007). Climate Change 2007—The Physical Science Basis: Working Group I Contribution to the Fourth Assessment Report of the IPCC. Vol. 4. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Syed, A. et al (2022). Climate impacts on the agricultural sector of Pakistan: Risks and solutions. Environmental Challenges. 6, 100433. https://doi.org/10.1016/j.envc.2021.100433.
Theil, H. (1950). A rank-invariant method of linear and polynomial regression analysis. Indagationes Mathematicae. 1 (2), 85–89.
Zittis, G. et al (2022). Climate change and weather extremes in the Eastern Mediterranean and Middle East. Reviews of Geophysics. 60, e2021RG000762. https://doi.org/10.1029/2021RG000762