علل همگرایی جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان بعد از حکومت دوم طالبان در افغانستان
الموضوعات :عزت السادات آیت اللهی 1 , حجت الله درویش پور 2
1 - دانش آموخته گروه علوم سياسي، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران
2 - استادیار واحد تهران مرکز دانشگاه آزاد
الکلمات المفتاحية: جمهوری اسلامی ایران , تاجیکستان , طالبان , افغانستان,
ملخص المقالة :
قدرت گرفتن مجدد طالبان در افغانستان باعث تحولات جدیدی در روابط بعضی از کشورهای منطقه با یکدیگر ، به ویژه همسایگان این کشور شده است. گسترش روابط و همگرایی ایران و تاجیکستان در دوسال گذشته ، انگیزه ای شد تا علل شتاب یافتن نزدیکی این دو کشور را بررسی نماییم. سوال اصلی این است که: علل همگرایی ایران و تاجیکستان بعد از حکومت دوم طالبان در افغانستان چه بوده است؟» هدف بررسی روابط جدید دو کشور ایران و تاجیکستان است و فرض ما در این تحقیق این است که به دلیل تحولات جدید در منطقه چالش ها و تهدیدات حکومت طالبان برای دوکشور روابط دو کشور دستخوش تغییراتی شده است. این تحقیق از نوع کاربردی و از نظر روش ، تحلیلی توصیفی است. ضرورت انجام پژوهش تهدیداتی است که از جانب حکومت دوم طالبان متوجه جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان می‌شود. : 1- از حیث نظامی و امنیتی همسويي طالبان با ایالت متحد آمریکا می‌تواند منجر به تأسيس كانون نظامي تازه‌ای در جوار ايران شود. مهم‌ترین موضوعی که در این خصوص قابل توجه است تولید و صدور انبوه مواد مخدر می‌باشد كه ورود آن براي ايران خطر بسيار بزرگي محسوب می‌شود. 2- از حیث اقتصادي، حمايت طالبان از طرح‌های اقتصادي کشورهایی مثل آمريكا، پاكستان و عربستان سعودي در زمينه نفت و گاز است كه می‌توانند امنيت اقتصادي ايران را به بحران جدی رو به رو کند. 3- و بالاخره تهديدات سياسي – ايدئولوژيك، ايجاد اسلام رادیکال كه هيچ ارتباطی با نمونه ايراني ندارد و با مخدوش سازی چهره انقلاب اسلامي و اسلام تهدیدی بزرگ برای آرمان‌های متعالي اسلام به شمار می‌رود و منجر می شود جايگاه سياسي اسلام در سطح جهان تصعیف‌گردد و همین مسئله به هيچ عنوان با منافع جمهوری اسلامی ایران همسو نیست. یافته های تحقیق نشان می دهد که علاوه بر اشتراکات فرهنگی،زبانی ایران و تاجیکستان و نیازهای جدید اقتصادی دوکشور به همدیگر،قدرت گیری جدید طابان در منطقه و حضور بیشتر گروه های تکفیری در منطقه و تهدیدات ناشی از فعالیت های این گروه ها برای دو کشور ایران و تاجیکستان در گسترش روابط و همگرایی دوکشور تاثیرگذار بوده است .
1. ابوالحسن شیرازی، حبیب‌الله و مجیدی، محمدرضا (1382)، سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، تهران، نشر قومس.
2. انوشه، حسن (1375)، دانشنامه ادب فارسی، جلد اول، نشر: تهران.
3. حاجی یوسفی، اميرمحمد(1384)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه‌ای. تهران: دفتر مطالعات سياسی و بين المللی وزارت امورخارجه.
4. حافظ نيا، محمدرضا (1385)، اصول و مفاهيم ژئوپليتيك، مشهد: انتشارات پاپلي.
5. حقی، محمد (1396)، همگرايی ملت‌ها و واگرايی دولت‌های مسلمان در پرتو انقلاب اسلامی، تهران: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)
6. دولتیار، احمدخان (2020)، فاکتورهای به قدرت رسیدن مجدد طالبان و آینده افغانستان، صص 447-434.
7. سیف زاده، سید حسین (1387)، نظریه پردازی در روابط بین الملل؛ مبانی و قالب‌های فکری، تهران :انتشارات : سمت.
8. صمدی، میهن (1386)، موسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز.
9. عینی، صدرالدین (1381)، تاریخ انقلاب فکری در بخارا، تهران: سروش.
10. عیوضی، محمدرحیمی (1397)، جهانی‌سازی و همگرايی کشورهای اسلامی ) موانع و چالش‌ها(، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
11. فلاح نژاد، علی و امیری، علی (1394)، روابط ایران و افغانستان؛ همگرایی یا واگرایی، فصلنامه مطالعات سیاسی سال هشتم، شماره 29، صص 150-120.
12. فن برکه، آ (1381)، جنگ داخلی تاجیکستان، ترجمه لادن مختاری و علی رحمانی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
13. فیروزآبادی، حسن (1393)، تکفیری‌های داعش را بشناسيم، تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
14. _______ (1376)، سياست و حکومت در آسي ای مرکزی، تهران: انتشارات سمت.
1. ابوالحسن شیرازی، حبیب الله (1397)، روابط خارجي جمهوري اسلامي ايران و تاجیکستان؛ بسترهاي همگرايي و زمینه‌های واگرايي، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال یازدهم، شماره 42، صص 40-9.
2. _________________(1384)، تداوم سيستم اقتدارگرایی در آسيای مرکزی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. شماره .67
3. احمدی پور، زهرا، قادری حاجت، مصطفی و مختاری، حسین (1389)، تحلیل ژئوپلیتیکی فرصت‌ها و چالش‌های همگرایی در منطقه غرب آسيا، جغرافيا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای (دو فصلنامه) سال اول، شماره اول، صص 108-77.
4. احمدی، حمید (1398)، روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان: زنده کردن خط نیاکان و چالش سیاست، دوره 49، شماره 2، صص 270-245.
5. آگشته، محمدرضا (1397)، تبیین و شناخت مبنای تفکر تکفیر در عقاید گروههای تکفیری، فصلنامه علوم و فنون نظامی سال سیزدهم، شماره 41 ،صص 181-159.
6. بدوحی، منوچهر (1390)، تأثیر تعاملات اقتصادی در توسعه روابط ايران و تاجيکستان«، فصلنامه علمی – پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، شماره 17.
7. بصیری، محمدعلی، موسوی، حسام الدین و رعیتی نزاد، محمد علی (1392)، دولت، حاکمیت و همگرایی منطقه‌ای، فصلنامه تحقيقات سياسي بین‌المللی، شماره شانزدهم – صص 168-143.
8. چهرقانی، رضا (1399)، زبان و ادب فارسی، بستر نو اندیشی و تجدد در تاجیکستان، مطالعات فرهنگ و هنر آسیا، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره دوم، صص 61-94.
9. حافظ نیا، محمدرضا و سیدهادي، زرقانی (1391)، چالش‌های ژئوپولیتیکی همگرایی در جهان اسلام»، پژوهش‌های جغرافیاي انسانی، شماره 80، صص 154 -139.
10. رحمانی، محمد (1387)، بررسی مشترکات جغرافیای تاریخ فرهنگی، اجتماعی کشورهای ایران و تاجیکستان، فصلنامه چشم انداز جغرافیایی، شال سوم، شماره 6، صص 94-73.
11. _____________ (1377)، آسيای مرکزی: همگرایی منطقه‌ای، توسعه ملی و نقش ایران در آن، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. شماره 41.
12. سیمبر، رضا و رحیمی، امید (1400)، مؤلفه‌های سياسی تأثيرگذار بر روابط ایران و تاجيکستان (2010-2020)؛ بسترهاي گذار از واگرایی به ثبات در همگرایی، مطالعات اوراسياي مركزي، دورة 14، شمارة 2، صص 224-201.
13. صادقي فسايي، سهيل و عرفان منش، ايمان (1394)، مباني روش‌شناختی پژوهش اسنادي در علوم اجتماعي«. راهبرد فرهنگ، شماره 29، صص 91-61.
14. کیانی، جواد؛ زرگر، علیرضا؛ بنی مسنی، محمد؛ رشید حفظ آباد، موسی (1398)، بررسی عوامل همگرایی در روابط ایران و پاکستان و تأثیر آن بر امنیت نواحی مرزی«فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، س 9، ش 2، صص 53-78.
15. كاظمي، سيدعلي اصغر(1370)، نظریه همگرایى در روابط بین‌الملل، تهران: قومس.
16. مجتهد زاده، پیروز (1376)، جغرافیا و سیاست در دنیای وافعیّت ها، فصلنامه اطّلاعت سیاسی– اقتصادی، شماره 120.
17. ملکیان، محسن (1391)، روابط فرهنگي ايران و تاجيكستان، مطالعات اوراسياي مركزي، سال پنجم، شماره 11، صفحات 114-95.
18. _________ (1387)، تعاملات فرهنگی ایران و تاجيکستان، فصلنامه تخصّصی انجمن علوم سیاسی. شماره اوّل، سال اوّل.
19. ميراحمدی، مریم (1372)، قوم تاجيک و فرهنگ تاجيکی در آسيای مرکزی«. فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. دوره 3 ،شماره 4.
20. کولایی، الهه(1380)، هم تکميلی فرهنگی در دو سوی جيهون«. فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. شماره 36.
21. علویان، مرتضی و کوزه گر، ولی (1388)، سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران و آسياي مركزي؛ بسترهاي همگرايي و زمينه‌هاي واگرايي، فصلنامه علوم سیاسی، سال دوازدهم، شماره 46، صص 92-63.
22. عبدی, عطا, آمره, محمد, & متقی, افشین. (1401). بررسی روابط ایران و تاجیکستان از منظر هیدروپلیتیک و ژئوکالچر. فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک, 18(66), 35-56.
23. ابوالحسن شیرازی, حبیب اله. (1397). روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان؛ بسترهای همگرایی و زمینه های واگرایی. فصلنامه مطالعات روابط بین الملل, 11(42), 9-40.
24. مومنی, سید محمدجواد, تقوی کوتنائی, محمدحسین, نقی لو, علی. (1401). تحلیل و بررسی علل همگرایی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان. فصلنامه راهبرد سیاسی, 6(4), 131-150.
15. Contori, Louis and Spigle L. Steven (1970). The International Politics of Region: A Comparative Approach, New Jersey, Prentice hall
16. Ebrahimi, Morteza, Navakhti Moghaddam, Amin, Osuli, Ghasem (2021), “The Determinative Factors of Iran’s Relation with the Central Asian Republic from Political Economy Perspective (Case Study: Turkmenistan and Tajikistan)”, Central Eurasian Studies, Vol. 13, No. 2, pp. 325-344 [in Persian] (doi: 10.22059/JCEP.2020.301612.449922)
17. Fuller, Graham E, (1992), Central Asia: The New Geopolitics, Santa Monica, CA, Rand.
18. Ghavam, Abdolali (2016). International Relations: Theories and Approaches [In Persian]. Tehran: Samt Publication.
19. Haas, Ernst B. (1958), The Uniting of Europe, Stanford: Stanford University Press.
20. Lincliter, Andrew (2017). Liberian Peace. Translated by Alirezad Tayyeb. Tehran: Center for Political and International Studies.
21. Seyfzade, Hossein (2016). Theory Making in International Relations [In Persian]. Tehran: Samt Publication.
22. Shafiev, Abdulfattoh. (February 2016). “Iran and Tajikistan: A Story of Love and Hate”, CENTRAL ASIA POLICY BRIEF, No. 34.
23. Shakir, Mohammad. (2017). "Iran-Tajikistan Relations Internal and External Challenges", (Ph.D.) International and Central Asian Affairs Researcher Iran's policies towards Central Asia, Available at:https://rasanah-iiis.org/english/the-journal/iran-tajikistanrelations-internal-and-external-challenges. (Accessed on: 2/2/2019).
