• الصفحة الرئيسية
  • ارزیابی بکارگیری الگوی بهینه انتشار نور روز بر میزان رضایت از کیفیت محیط و ادراک روانشاختی کارمندان

شارک

عنوان URL للمقالة


رقم المقالة : 140302241119750 زيارة : 203 الصفحة: -

نوع المخطوط: ابحاث

ارزیابی بکارگیری الگوی بهینه انتشار نور روز بر میزان رضایت از کیفیت محیط و ادراک روانشاختی کارمندان

الموضوعات : دو فصل‌نامه فضای زیست

علی ذبیحی 1 , رضا میرزایی 2 , علی یظهری کرمانی 3 , احمد حیدری 4

1 - دانشجوی دکتری گروه هنر و معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران
2 - استادیار گروه هنر و معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران
3 - استادیار گروه هنر و معماری، واحد زرند، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
4 - استادیار گروه هنر و معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

تاريخ الإرسال : 05 الإثنين , ذو القعدة, 1445 تاريخ التأكيد : 18 الثلاثاء , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 18 الثلاثاء , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: نور روز, خیرگی, رضایتمندی, ادراکات روانشناختی,

ملخص المقالة :

یکی از مسائلی که امروزه مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته استفاده از نور روز در ساختمان های اداری، به منظور افزایش بهره وری روشنایی طبیعی می باشد. با توجه به تأثیرگذاری شرایط محیطی بر ساختمان، ویژگی های محیط ساخته شده نیز به میزان قابل توجه ای ساکنین فضا را تحت تأثیر قرار می دهد. نور روز به عنوان یکی از موثرترین مؤلفه های طراحی محیط محسوب می شود که اثرات بصری و غیربصری بسیاری بر کاربران دارد. هدف این پژوهش ارزیابی بکارگیری الگوی بهینه انتشار نور روز به منظور دریافت نور روز مطلوب و تاثیر آن بر رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روان شناختی کارمندان می باشد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی و تحلیلی بوده است. به منظور شبیه‌سازی و بهینه‌سازی از نرم‌افزارهای راینو، گرس هاپر، لیدی باگ، هانی بی و الگوریتم ژنتیک استفاده شده است. در این پژوهش 76 نفر از کارکنان ساختمان اداری کرمان در دو مرحله قبل و بعد از تغییرات محیطی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند.جهت ارزیابی و تحلیل داده های پرسشنامه، از آزمون­های پارامتری t جفتی در نرم افزار SPSS 26 استفاده شد. نتایج حاصل از مقایسه داده های گردآوری شده از پرسشنامه قبل از تغییرات (وضع موجود) و بعد از تغییرات (الگوی بهینه انتشار نور روز نصب شده بر روی شیشه) نشان داد که رضایت از کیفیت محیط 47% افزایش، احساس مثبت 35% افزایش و احساس منفی 28% کاهش (ادراکات روان ‌شناختی) یافته است. نتایج اين مطالعه مي تواند در بكارگيري از اين عناصر متناسب با معماري امروز در جهت بهره برداري بهينه و مطلوب از نور روز و تاثیر آن بر رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روان ‌شناختی کارمندان راهگشای طراحان و سازندگان باشد.  

المصادر:

جوانی, زهرا . 1398. راهکارهای طراحی نور روز در جهت افزایش شادمانی در مجتمع های مسکونی. پایان نامه دکتری, دانشگاه هنر اصفهان.
جوانی،زهرا، فاطمه, م. س. 1400. شناسایی و تحلیل رویکرد متناهی آمیخته در تحلیل ناهمگنی درمطالعه رابطه شدت روشنایی نور روز در فضاهای مسکونی و شادمانی ساکنان. نشریه علمی اندیشه معماری, 5.
دانایی‌فرد, حسن, حسن‌زاده، سالاریه 1389. طراحی سنجة اندازه‌گیری بی‌تفاوتی سازمانی: پژوهش ترکیبی. اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت), 4, 79-99.
زرگر, ا. 1394. ورزش و روابط بین‌الملل: جنبه‌های مفهومی و تئوریک. فصلنامه تخصصی علوم سیاسی, 11, 7-48.
شیرویی،شیرین، میرزاده،مونا 1398. تاثیر نور (طبیعی و مصنوعی) بر خلق و خو و روان انسان در معماری داخلی. معماری شناسی, 10, 7-13.
صفاییتبار،مژده, فرحزاد، نریمان اکبر, ک. ع. 1396. تحلیل و ساخت الگوهای پارامتریک در ایجاد نمای دوم به منظور کنترل نور در فضای داخلی مسکن. معماری و شهرسازی پایدار, 5, 15-26.
منصوری کیوج,فرهاد,ضیابخش,ندا. 1402.ارزیابی نقش نورِ روز در ارتقاء سرزندگی و شادابی در مجموعه‌های آپارتمانی بلندمرتبه؛ ( موردپژوهی: شهر تهران).مطالعات فضا و مکان,3(1),81-90.
موذنی،مسعود، ستارزاده،طوفان 1399. ارزیابی الگوهای نوری موثر بر کیفیت زندگی ساکنین واحدهای مسکونی با بهره گیری از هندسه فراکتال. نشریه علمی اندیشه معماری, 4, 122-137.
میری, مجید, کمپانی سعید, محسن. 1393. عارض هیابی مقررات ملی ساختمان در حوزه بهره مندی از نور روز در شهر قزوین. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 7اولین ویژه نامه نورپردازی, 109-121.
یوسفی, فایق. محمد خانی, مونا. 1392. بررسی میزان سلامت روانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کردستان و رابطه آن با متغیرهای سن، جنس و رشته تحصیلی آنان. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد, 56, 354-361.

Abboushi, b. 2018. Investigating occupant's visual comfort and visual interest towards sunlight patterns in daylit offices. University of oregon.
Acosta, I., Campano, M. Á., Bellia, L., Fragliasso, F., Diglio, F., & Bustamante, P. (2023). Impact of Daylighting on Visual Comfort and on the Biological Clock for Teleworkers in Residential Buildings. Buildings, 13(10), 2562.‏
Adamsson, m., laike, t. & morita, t. 2018. Seasonal variation in bright daylight exposure, mood and behavior among a group of office workers in sweden. Journal of circadian rhythms, 16.
Agency, u. E. P. 2021, green building [online]. Available: www.epa.gov/greenbuilding/ pubs/faqs.htm [accessed 22 february 2021].
Almeida, a. M. & martins, a. G. 2014. Efficient lighting in buildings: the lack of legislation in portugal. Energy policy, 67, 82-86. doi.org/10.1016/j.enpol.2013.11.031.
Aries, M. B. C. (2005). Human lighting demands: healthy lighting in an office environment.‏
Berg, j., hilal, a., el, s. & horne, r. 2021. World employment and social outlook: trends 2021. International labour organization.
Borisuit, a., linhart, f., scartezzini, j.-l. & münch, m. 2015. Effects of realistic office daylighting and electric lighting conditions on visual comfort, alertness and mood. Lighting research & technology, 47, 192-209.
Boubekri, m., cheung, i. N., reid, k. J., wang, c.-h. & zee, p. C. 2014. Impact of windows and daylight exposure on overall health and sleep quality of office workers: a case-control pilot study. Journal of clinical sleep medicine, 10, 603-611.
Brembilla, E., & Mardaljevic, J. 2019. Climate-Based Daylight Modelling for compliance verification: Benchmarking multiple state-of-the-art methods. Building and Environment, 158, 151-164.‏
Chamilothori, k. 2019. Perceptual effects of daylight patterns in architecture. Epfl.
Chan, i. Y. & liu, a. M. 2018. Effects of neighborhood building density, height, greenspace, and cleanliness on indoor environment and health of building occupants. Building and environment, 145, 213-222.
Choi, j.-h., loftness, v., nou, d., tinianov, b. & yeom, d. 2019. Multi-season assessment of occupant responses to manual shading and dynamic glass in a workplace environment. Energies, 13, 60.
Danielsson, c. B. 2008. Office experiences. Product experience. Elsevier.
Day, j. K., futrell, b., cox, r., ruiz, s. N., amirazar, a., zarrabi, a. H. & azarbayjani, m. 2019. Blinded by the light: occupant perceptions and visual comfort assessments of three dynamic daylight control systems and shading strategies. Building and environment, 154, 107-121.
Figueiro, m. G., steverson, b., heerwagen, j., kampschroer, k., hunter, c. M., gonzales, k., plitnick, b. & rea, m. S. 2017. The impact of daytime light exposures on sleep and mood in office workers. Sleep health, 3, 204-215.
Frontczak, m., schiavon, s., goins, j., arens, e., zhang, h. & wargocki, p. 2012. Quantitative relationships between occupant satisfaction and satisfaction aspects of indoor environmental quality and building design. Indoor air, 22, 119-131.
Garson, g. 2011. Factor analysis. Statnotes: topics in multivariate analysis; 2011.
Ghasemi, a. & zahediasl, s. 2012. Normality tests for statistical analysis: a guide for non-statisticians. International journal of endocrinology and metabolism, 10, 486.
Gifford, r. 1997. Environmental psychology. Principles & practice. University of victoria. Allyn & bacon pub. Co.
Groat, l. N. & wang, d. 2013. Architectural research methods, john wiley & sons.
Hadi, k., dubose, j. R. & ryherd, e. 2016. Lighting and nurses at medical–surgical units: impact of lighting conditions on nurses’ performance and satisfaction. Herd: health environments research & design journal, 9, 17-30.
Haverinen-shaughnessy, u., pekkonen, m., leivo, v., prasauskas, t., turunen, m., kiviste, m., aaltonen, a. & martuzevicius, d. 2018. Occupant satisfaction with indoor environmental quality and health after energy retrofits of multi-family buildings: results from insulate-project. International journal of hygiene and environmental health, 221, 921-928.
Kang, H. (2021). Sample size determination and power analysis using the G* Power software. Journal of educational evaluation for health professions, 18.‏
Kim, K., & Lee, K. (2024). Indoor Light Environment Factors That Affect the Psychological Satisfaction of Occupants in Office Facilities. Buildings, 14(5), 1248.‏
Konis, k. 2013. Evaluating daylighting effectiveness and occupant visual comfort in a side-lit open-plan office building in san francisco, california. Building and environment, 59, 662-677.
Lee, j. Y., wargocki, p., chan, y. H., chen, l. & tham, k. W. 2019. Indoor environmental quality, occupant satisfaction, and acute building‐related health symptoms in green mark‐certified compared with non‐certified office buildings. Indoor air, 29, 112-129.
Lee, y. S. 2010. Office layout affecting privacy, interaction, and acoustic quality in leed-certified buildings. Building and environment, 45, 1594-1600.
Li, d. H. 2010. A review of daylight illuminance determinations and energy implications. Applied energy, 87, 2109-2118.
Mork, r., falkenberg, h. K., fostervold, k. I. & thorud, h.-m. S. 2020. Discomfort glare and psychological stress during computer work: subjective responses and associations between neck pain and trapezius muscle blood flow. International archives of occupational and environmental health, 93, 29-42.
Mu, j. & kang, j. 2022. Indoor environmental quality of residential elderly care facilities in northeast china. Frontiers in public health, 10, 860976.
Münch, m., brøndsted, a. E., brown, s. A., gjedde, a., kantermann, t., martiny, k., mersch, d., skene, d. J. & wirz-justice, a. 2017. The effect of light on humans. Changing perspectives on daylight: science, technology and culture. Sponsored supplement to science/aas, 16-23.
Ngo, h. S. 1992. A synergistic approach to the design of energy responsive office buildings. Texas tech university.
Omidfar, a., niermann, m. & groat, l. The use of environmental aesthetics in subjective evaluation of daylight quality in office buildings. Proceedings of ies annual conference, 2015.
Reinhart, c. F. & weissman, d. A. 2012. The daylit area–correlating architectural student assessments with current and emerging daylight availability metrics. Building and environment, 50, 155-164. doi.org/10.1016/j.buildenv. 011.10.024.
Robbins, c. L. 1986. Daylighting. Design and analysis. U.S.A.: Van Nostrand Reinhold.
Rockcastle, s., ámundadóttir, m. L. & andersen, m. 2017. Contrast measures for predicting perceptual effects of daylight in architectural renderings. Lighting research & technology, 49, 882-903.
Roskams, m. & haynes, b. 2020. Salutogenic workplace design: a conceptual framework for supporting sense of coherence through environmental resources. Journal of corporate real estate, 22, 139-153.
Sander, e. L. J., caza, a. & jordan, p. J. 2019. Psychological perceptions matter: developing the reactions to the physical work environment scale. Building and environment, 148, 338-347.
Sekhon S, Gupta V. Mood Disorder. [Updated 2023 May 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558911/
Shekarisoleimanloo, s. & golmohammadi, r. 2009. Enough light in industrial city of tehran province. Healt mag2009, 26-35.
Shrestha, n. 2021. Factor analysis as a tool for survey analysis. American journal of applied mathematics and statistics, 9, 4-11.
Smolders, K. C. H. J. (2013). Daytime light exposure : effects and preferences. [Phd Thesis 1 (Research TU/e / Graduation TU/e), Industrial Engineering and Innovation Sciences]. Technische Universiteit Eindhoven. https://doi.org/10.6100/IR762825.
Steane, m. A. & steemers, k. 2004. Environmental diversity in architecture, routledge.
Tucker, l. R. & maccallum, r. C. 2013. Exploratory factor analysis, [e-book], available: net library e-book.
Veitch, j. A. & galasiu, a. D. 2011. The physiological and psychological effects of windows, daylight, and view at home, national research council of canada ottawa, on, canada.
Zhang, z., zypnur, m., colarelli, s. & arvey, r. 2015. Physiological functioning and employee health in organizations. The biological foundations of organizational behavior, 139-167.
Zomorodian, z. S. & nasrollahi, f. 2013. Architectural design optimization of school buildings for reduction of energy demand in hot and dry climates of iran. Int j archit eng urban. Vol. 23, Nos. 1 & 2, 41-50.
نص كامل:


img0 

 

­

ارزیابی بکارگیری الگوی بهینه انتشار نور روز بر میزان رضایت از کیفیت محیط و ادراک روانشاختی کارمندان

 

علی ذبیحی1، رضا میرزایی2*، علی یظهری کرمانی3، احمد حیدری4

 

1 دانشجوی دکتری، گروه هنر و معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران.

2 استادیار، گروه هنر و معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران. نویسنده مسئول.

3 استادیار، گروه هنر و معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران. 

4 استادیار، گروه هنر و معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران.

 

تاریخ دریافت: 24/02/1403 تاریخ پذیرش نهایی: 28/12/1403

 

n چکیده

یکی از مسائلی که امروزه مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته استفاده از نور روز در ساختمان های اداری، به منظور افزایش بهره وری روشنایی طبیعی می باشد. با توجه به تأثیرگذاری شرایط محیطی بر ساختمان، ویژگی های محیط ساخته شده نیز به میزان قابل توجه ای ساکنین فضا را تحت تأثیر قرار می دهد. نور روز به عنوان یکی از موثرترین مؤلفه های طراحی محیط محسوب می شود که اثرات بصری و غیربصری بسیاری بر کاربران دارد. هدف این پژوهش ارزیابی بکارگیری الگوی بهینه انتشار نور روز به منظور دریافت نور روز مطلوب و تاثیر آن بر رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روان شناختی کارمندان می باشد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی و تحلیلی بوده است. به منظور شبیه‌سازی و بهینه‌سازی از نرم‌افزارهای راینو، گرس هاپر، لیدی باگ، هانی بی و الگوریتم ژنتیک استفاده شده است. در این پژوهش 76 نفر از کارکنان ساختمان اداری کرمان در دو مرحله قبل و بعد از تغییرات محیطی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند.جهت ارزیابی و تحلیل داده های پرسشنامه، از آزمون­های پارامتری t جفتی در نرم افزار SPSS 26 استفاده شد. نتایج حاصل از مقایسه داده های گردآوری شده از پرسشنامه قبل از تغییرات (وضع موجود) و بعد از تغییرات (الگوی بهینه انتشار نور روز نصب شده بر روی شیشه) نشان داد که رضایت از کیفیت محیط 47% افزایش، احساس مثبت 35% افزایش و احساس منفی 28% کاهش (ادراکات روان ‌شناختی) یافته است. نتایج اين مطالعه مي تواند در بكارگيري از اين عناصر متناسب با معماري امروز در جهت بهره برداري بهينه و مطلوب از نور روز و تاثیر آن بر رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روان ‌شناختی کارمندان راهگشای طراحان و سازندگان باشد.

 

 

n واژگان کلیدی: نور روز، خیرگی، رضایتمندی، ادراکات روانشناختی

...................................................................................................................................................................................................................

 

* نویسنده مسئول: E-mail: aaabbccd@yahoo.com

این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول با عنوان “بررسی تطبیقی جریان‌های فکری تاثیرگذار بر شکل‌گیری معماری ایران و ازبکستان در دوره معاصر” می‌باشد که به راهنمایی نویسنده دوم و مشاوره نویسنده سوم در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین انجام شده است.

 

 

n مقدمه

در دهه های اخیر کارشناسان با توجه به لزوم کاهش مصرف انرژی و تأثیر مثبت فیزیکی و روانی نور طبیعی بر کاربران استفاده از نور طبیعی در ساختمان ها را عنوان یکی از جنبه های اصلی طراحی مطرح می کنند. حضور نور در فضای معماری در طول دوره های مختلف تاریخی علاوه بر جنبه عملکردی آن، عاملی برای روشنایی و حیات بخشی به فعالیت های روزانه بوده و از جنبه معنوی در مباحث اعتقادی ادیان نیز همواره مورد توجه و استفاده فراوان بوده است. امروزه بهره‌گیری عاقلانه از نور طبیعی، به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان و افزایش رضایتمندی آنها در فضای معماری ضروری به نظر میرسد. توجه به آموزه‌ها و تجارب گذشتگان در مورد استفادۀ مناسب از نور طبیعی در فضای معماری موجب بهبود کارایی و کیفیت برنامه‌ریزی فضای داخل ساختمان و همچنین صرفه‌جویی در مصرف روشنایی الکتریکی می شود. در همین راستا الگوهای متفاوت انتشار نور در فضای داخلی ساختمان و جداره‌های نور گذر، معیارهای معمارانه ای هستند که تأثیر تأمل برانگیزی بر ادراک انسان دارند. با وجود تأثیرپذیری، به نظر میرسد که معماران به گونه ای منظم و دقیق، از اثرات ادراکی الگوهای نور در فضای داخلی ساختمان‌ها مطلع نیستند. استفاده بیش از حد از نورپردازی الکتریکی و کاهش استفاده از نور طبیعی در بناها، باعث افزایش هزینه‌های مصرف انرژی و کاهش سلامت، رضایتمندی، راحتی و کارایی افراد می‌شود.

امروزه به دلیل دسترسی آسان و کنترل شده نورپردازی الکتریکی، بسیاری از معماران و طراحان تأثیر نور طبیعی در ساختمان را به فراموشی سپرده و به بهبود آن توجه نمی‌کنند. در نتیجه، به منظور کاهش هزینه‌های مصرف انرژی و بهبود سلامت، راحتی و کارایی افراد، استفاده مناسب از نور طبیعی در طراحی ساختمان‌ها حائز اهمیت است. امروزه با پیشرفت مصالح ساختمانی و روش‌های هوشمند سازی و بهینه سازی، می توان راه حل‌های جدید برای بهره‌گیری از فن آوری‌های کنترلی نوین ارائه نمود.

در این مطالعه به قسمتی از راهبردهای موثر جهت دریافت نور روز و کاهش مصرف انرژی روشنایی مصنوعی که در واقع با عنصر پنجره به عنوان جداره نور گذر و عناصر اضافه شده تحت عنوان ساز و کارهای نورگیر در ارتباط است. در همین راستا با توجه به موارد بیان شده و تاثیر نور روز بر ادراک و تاثیرات غیربصری که بر انسان دارد اهمیت فراوانی دارد. این مهم در ساختمان های اداری که قسمت عمده ای از فعالت های ساکنین در طول روز فعال هستند و پتانسیل فراوانی بر رضایتمندی و سلامت روان کارمندان و همچنین کاهش مصرف روشنایی مصنوعی دارد از اهمیت ويژه ای برخوردار است.

در همین راستا یکی از اصلی ترین ويژگی های نور روز که ممکن است بر علاقه بصری و بهره وری مطلوب نور روز تأثیر گذار باشد، الگوی هندسی انتشار آن است. الگوهای هندسه انتشار نور روز معمولا توسط موانع بیرون یا داخلی فضا مانند سایه سازها شکل می گیرد که بر میزان دریافت بهینه، بهره وری مطلوب از نور روز و بهبود کیفیت بصری نیز موثر است (Abboushi, 2018: 100).  بهره وری مطلوب از نور روز در فضا می تواند 50 تا 80 درصد مصرف نور مصنوعی را کاهش دهد این در حالی است که روشنایی الکتریکی درحدود 40 درصد کل مصرف انرژی را در ساختمان شامل می شود (Zomorodian and Nasrollahi, 2013: 49).

در سال های اخیر با توجه به چالش های جدید مطرح شده در ارتباط با چگونگی دریافت نور برای فضاهای اداری، کیفیت محیط برای کارمندان با مشکلاتی از جمله مسایل روان شناختی، فیزیکی و عملکردی روبرو شده است. که با بررسی تحقیقات پیرامون موضوع می توان مسائل و مشکلات بیان شده را با استفاده از راهکارهایی، بهره وری مطلوب از نور و سلامت روان در فضای اداری را برای کارمندان بهبود بخشید. استفاده مناسب از نور طبیعی و ایجاد شرایط روشنایی مطلوب علاوه بر کاهش مصرف انرژی الکتریکی، منجرب به افزایش راندمان و رضایت کارمندان در فضاهای اداری نیز می شود. شواهد حاکی از آن است ساکنین فضاهای با دریافت نور روز نسب به فضاهای که نور روز دریافت نمی کنند، مشکلات کمتری در ارتباط با سلامت و رضایتمندی را دارا هستند(Lee, 2010:1595). در همین راستا ساختمان های اداری موجود در شهر کرمان با توجه به عدم توجه به ابعاد بهینه بازشوها و عدم بکارگیری سایه سازها، باعث شده نور و انرژی خورشید (2500 لوکس) بالاتر از میزان استاندارد وارد فضا شود که ارائه راهکاری مناسب جهت ورود میزان نور استاندارد در فضای اداری (حداقل 300 لوکس) امری ضروری است.

در همین راستا مکانیسم نحوه دریافت نور و نورگیرها و سایه سازها در معماری سنتی ایران، از تدابیر نسبتا کارا و راهکار متناسب با آن زمان بوده که از شکل های هندسی و گره چینی از جمله شباک، بالکانه و ارسی ها استفاده شده است.

که می توان روش استفاده از گره چینی و مواردی مانند آن و همچنین نحوه استفاده از کیفیت نور در سایه سازها و نورگیرها و پنجره ها را در هندسه دانست و چگونگی استفاده از هندسه در سایه سازها و نورگیرها و پنجره ها را کاوش کرد. در همین راستا به منظور بیان نحوه دریافت و انتشار نور در فضا از لحاظ بصری و شکلی از کلمه الگو استفاده می شود. با این تفاصیل در حال حاضر ما دانش محدود و اطلاعات بسیار کمی در مورد تأثیر هندسه الگوهای انتشار نور روز در ساختمان های اداری موجود بر میزان بهره وری مطلوب از نور و رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روانشناختی کارمندان در محیط واقعی وجود دارد که پرداختن به این شکاف مفید است. یکی از مؤلفه های اصلی اثر گذار بر زندگی و حیات انسان در ساختمان ها حضور نور روز در محیط داخلی است که می توان تاثیر آن را از دو منظر زیست شناسی روانی و روانشناسی ادراکی پیگیری و بررسی نمود. این پژوهش تلاش دارد با در نظر گرفتن مولفه های بومی موثر بر بهره وری مطلوب از نور روز در ساختمان اداری موجود مورد مطالعه شهر کرمان هندسه الگوی انتشار نور روز بهینه سازی شده و تاثیر آن را قبل و بعد از تغییرات بر بهره وری مطلوب از نور روز، رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روانشناختی ساکنین مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد.

مطلوبیت فضای کار از دو جنبه فیزیکی و روانی قابل بررسی است. از منظر جنبه فیزیکی نورپردازی کلی و موضعی برای فعالیت های مورد استفاده است. علاوه بر این جنبه کارکردی فضا باید از نور مناسبی جهت برآورده سازی نیازهای اساسی انسان برخوردار باشد. نور بر ادراک، خلق و رفتار تأثیر می گذارد (Aries, 2005:7). از رکن های اصلی زندگی انسان سلامت و ابعاد مختلف آن است که منجرب به مطلوبیت و رضایت از زندگی و بقاء نسل می شود که بدون آن امکان زیستن از انسان گرفته می شود. در همین راستا این پژوهش بدنبال پاسخ به این سوال است که آیا الگوهای انتشار نور بهینه سازی شده بر رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روانشناختی کارمندان تاثیرگذار باشد؟

 

n پیشینه پژوهش

رضایتمندی و احساسات ساکنین در محیط کار

تقریباً 60 درصد از جمعیت جهان شاغل هستند. همه کارگران حق داشتن محیطی امن و سالم در محل کار را دارند. بررسی و شناخت رفتار انسان در ارتباط با محیط ساخته شده در چهارچوب روانشناسی محیط مطرح می شود. در همین راستا جیفورد در تعریف روانشناسی محیط اینگونه بیان می کنده که بررسی و ارزیابی ارتباط متقابل بین فرد با محیط پیرامون می داند. فرد با قرار گیری در محیط آن را دگرگون می کند و همچنین به طور همزمان تجربه ها و رفتار افراد توسط محیط متحول می شود (Gifford, 1997: 441). محیط های کاری ایمن و سالم نه تنها یک حق اساسی است، بلکه به احتمال زیاد تنش و درگیری ها در محل کار را به حداقل می رساند و عملکرد کاری و بهره وری را بهبود می بخشد (Berg et al., 2021: 40,54). عوامل محیط پیرامون انسان از طریق های مختلفی چه مثبت و چه منفی بر سلامت و رضایت انسان تأثیر می گذارد. محیط کار فیزیکی شامل تمام اشیاء و محرک هایی است که کارکنان در کار خود با آنها مواجه می شوند (Sander et al., 2019:342). 

کار در محیط های مدرن از نظر اپیدمیولوژیک با انواع بیماری ها مرتبط است. بسیاری از این بیماری های مرتبط با استرس هستند، مانند افسردگی، اضطراب، فشار خون بالا، و بیماری های روده و برخی دیگر به کمردرد، برخی اختلالات خواب و مشکلات تنفسی که بیشتر به شرایط فیزیکی مربوط می شوند (Figueiro et al., 2017 , Zhang et al., 2015). روسکامز و هاینز در این رابطه استدلال کردند که محیط محل کار یک سیستم پیچیده روانی است که نه تنها محرک های فیزیکی عینی در محیط کار، بلکه روش هایی را نیز در بر می گیرد که در آن این محرک ها به طور ذهنی توسط افراد ساکن درک می شوند (Roskams and Haynes, 2020:142). در همین راستا از تعاریف فوق می توان این نتیجه را بیان نمود که محیط فیزیکی و رفتار انسان ها با یکدیگر ارتباط نزدیک به هم دارد.

انسان‌ها اغلب فضاها را با یک احساس یا عاطفه مرتبط می‌دانند و یک محیط را «آرام‌بخش» یا «افسرده‌کننده» می‌نامند. این احساسات می توانند مثبت یا منفی باشند و بر نحوه تجربه یک فضا تأثیر بگذارند. حسی که یک مکان به کاربرانش القا می کند همه چیز به انتخاب های طراحی مربوط می شود، از قرار دادن پنجره ها گرفته تا چیدمان مبلمان. عواملی مانند کنترل ادراک شده، تعامل با طبیعت، و فضای شخصی، بهزیستی روانی را ارتقا می دهند. همانطور که ساندر و همکاران توضیح داد، واکنش کارکنان به محیط فیزیکی کار را می توان با پاسخ های شناختی، عاطفی و رابطه ای آنها به کل محیط اداری یا ویژگی های خاص ارزیابی کرد (Day et al., 2019 , Sander et al., 2019). از مولفه ها مهم برای سنجش و ارزیابی وضعیت سلامت یک جامعه سلامت روان است، که می توان با شاخص ها گوناگون آن را ارزیابی کرد. بسیاری از روانشناسان بر این عقیده اند که ویژگی های فردی، فشارهای محیطی و روانی، کیفیت اوضاع اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی، نداشتن انگیزه و دست نیافتن به اهداف در زندگی  از عواملی هستند که می تواند بر سلامت روان افراد تأثیر گذار باشد (یوسفی و محمد خانی, 1392، Boubekri et al., 2019). خلق و خوی یک حالت عاطفی ذهنی یا احساسی است. خلق و خو نیز به مجموعه‌ای از حالات روحی و احساساتی که در طول زندگی فرد شکل می‌گیرد، گفته می‌شود (Borisuit et al., 2015, Adamsson et al., 2018). طبق گفته استات پرلز، خلق و خو به عنوان یک لحن احساسی فراگیر و پایدار تعریف می‌شود که در درون خود تحمل می‌شود و تقریباً بر تمام جنبه‌های رفتار یک فرد در دنیای بیرونی تأثیر می‌گذارد. اختلالات خلقی با اختلالات مشخص در احساسات توصیف می‌شوند (افت شدید به نام افسردگی یا اوج گرفتن به نام جنون یا هیجان زیاد (Sekhon and Gupta 2023). بنابراین تأثیر محیط کار فیزیکی بر رضایتمندی و سلامت روان کارکنان بستگی به پاسخ های روانی و فیزیولوژیکی افراد به ویژگی های فیزیکی محل کار دارد (Danielsson, 2008:606).

ادبیات طراحی محل کار به نتایج بهداشت روانی توجه چندانی نکرده است، در عوض بر جمعیت های سالم تمرکز کرده است. برعکس، ادبیات بهداشت روانی به سهم بالقوه طراحی محل کار در پیشگیری از مشکلات سلامت روان توجه کمی می کند. اقداماتی وجود دارد که می توان در طراحی و بهره برداری از محیط های ساخته شده برای بهبود رضایتمندی و سلامت روان در هر شرایطی انجام داد.

تاثیر نور روز بر انسان

بشر از ابتدا برای روشنایی به نور روز وابسته بوده است. یکی از عناصری که امروزه در زندگی بشر کم رنگ و حتی مورد فراموشی قرار گرفته وجود نور طبیعی روز و قرار گرفتن در معرض نور می باشد. امروزه با توجه به زندگی پر مشغله و مکانیکی، بیشتر انسان ها ساعات بسیار زیادی در طول روز را در ساختمان ها سپری می کنند. در همین راستا استفاده بهینه از نور روز طبیعی در طراحی کلیه ساختمان ها امری ضروری و غیر قابل اجتناب است. نور روز مطلوب در فضا باعث شادابی و سرزندگی کاربران می شود  (منصوری و ضیابخش، 1403). نور را می توان به عنوان یک حس انسانی مطرح کرد، عنصری که برای تحریک این حس ضروری است تابش الکترومغناطیسی است که از طریق شبکیه چشم منتقل می شود. نور روز می تواند بر هر جنبه ای از فیزیولوژی انسان تأثیر گذار باشد که اثرات فیزیولوژی اولیه نور روز از سه طریق بصری، جذب مستقیم پوست و تاثیر غیر بصری روی ساعت شبانه روزی مغز و سایر مسیرهای عصبی بر بدن انسان اثر می گذارد (Münch et al., 2017:16). رضایت ساکنین در محیط های روشن با سطح روشنایی استاندارد و روشنایی مناسب بالاتر بود(Kim and Lee, 2024). بنابراین همان طور که در شکل 1 قابل مشاهد است، تأثیرات نور روز بر بدن انسان به دو دسته تأثیرات بصری و تأثیرات غیر بصری تقسیم می شود.

img0 

شکل 1. مسیرهای مختلف برای تأثیر بالقوه نور بر عملکرد انسان، (Smolders, 2013:4)

 

نور روز و فضای اداری

همانگونه که لوئی کان بیان نموده است، تنها نوری که معماری را می‌سازد، نور طبیعی است. (به نقل از نوریس، 2012). رابطه نور و معماری یک رابطه غیر قابل انکار است. این نور روز است که باعث میشود فضا آشکار شود و فضا ویژگی های پویا پیدا کند (Steane and Steemers, 2004:16). علاوه بر این، برای اکثر اعمالی که در یک ساختمان انجام می‌شود نور طبیعی اهمیت خاصی دارد. نور طبیعی برای تامین آسایش و کنترل محیطی عاملی ضروری است.

قطعا یکی از اهداف معماران استفاده صحیح از نور روز در معماری است. نور روز به این دلیل حائز اهمیت است که در صورت بی توجهی کردن به استفاده از نور طبیعی افراد تحت تأثیر قرار می گیرند، که میتواند بر کیفیت جنبه های روانی و فیزیکی محیط ساختمان و ساکنان آن تأثیر بسزایی بگذارد. نور روز هم یک عنصر طراحی و هم یک سیستم محیطی است (Robbins, 1986). بسیاری از الزامات معماری میتوانند با کمک هدایت نو روز به داخل ساختمان شکل گیرند. نور روز در معماری به عنوان یک جنبه ضروری مورد توجه قرار گرفته است. هدایت نور روز به داخل ساختمان می تواند به دستیابی به سه الزام مختلف در معماری کمک کند: آسایش بصری، بهره وری انرژی و تحولات ساختمان سبز (Li, 2010:2109). نور روز هم از نظر کمیت و هم از نظر طیف بر تنظیم محرک ساعت شبانه روزی اثرگذار است (Acosta et al., 2023:20). کیفیت نور طبیعی با مدل کیفیت نور در شکل 2 ارائه شده، که در ویرایش نهم کتاب راهنمای روشنایی  IESNA (2000)  نشان داده شده است.

 

img0 

شکل 2. مدل یکپارچه کیفیت نور

 

بهترین گزینه موجود برای نورپردازی یک فضا در طول روز نور طبیعی است، مگر اینکه با توجه به عملکرد فضا قابل حذف باشد. نور طبیعی را از این نظر میتوان منبع با ارزشی دانست، زیرا بدون مصرف انرژی میتواند رنگ، شدت و تنوع بیش از هر چیز را فراهم کند. در حالی که، باز تولید هیچ یک از اینها دقیقاً توسط نور مصنوعی امکان پذیر نیست.

به طوركلی اهمیت بالایی که وجود نور در فضای كار و آموزش دارد غیر قابل انکار است. نور روز ارائه دهنده طیف كامل رنگی است و به همین علت تأثیرات روانی مثبتی بر روی انسان میگذارد و چون دارای كیفیت بالای طیف رنگی، تنوع و تغییر آن در طول زمان است، سبب تحریک محرکهای محیطی و دید مناسب در محیط كار شده و باعث کاهش میزان استرس میشود. 

دو فاكتور اساسی که باعث ایجاد حس رضایتمندی در بین كاربران میشوند: دسترسی به پنجره با نوركافی و نیز دید به فضای بیرونی در محیط كار است. مشاهداتی که بر روی فعالیت افراد انجام شده است، اثبات کرده است که تغییرات میزان و كیفیت نور تأثیر مستقیمی بر رفتار و حركات كاربران دارد و تحقیقات نشان داده است كه افرادی که دسترسی به پنجره، نور طبیعی و دید به فضای بیرون ندارند میزان استرس و نارضایتی روانی و جسمانی بیشتری  دارند. قسمت دیگری از مطالعات كه در كشور آمریكا صورت گرفته است، نشان میدهد که عامل بسیار مهمی در كاهش راندمان كارایی كاركنان تاثیر دارد كمبود نور روز در ساختمانهای اداری است. در حقیقت در محیطهای اداری آسایش بصری حائز اهمیت است و آن هم به دلیل استفاده زیاد کارکنان از كامپیوتر و صفحات نمایش است.

نور روز علاوه بر اینکه ازلحاظ كیفیت با پاسخ های دیدار انسان بیشترین تطابق را دارد بر سلامت روان و احساس آرامش افراد در فضا موثر است در معماری سنتی و معماری نوین در  اكثر مناطق دنیا به پنجره ها و مزیت آنها به صورت ویژه توجه شده است.  بررسی  های انجام شده معماری سنتی در نقاط مختلف ایران بیانگر این است در همه اقلیم ها  سطوح بازشو  شفاف مشابه نبوده است و عواملی چون شرایط اقلیمی، میزان اتلاف گرما از بازشو و نیز تابش خورشید در فصول مختلف تعیین کننده این سطوح بوده اند. تحقیقات بسیاری در رابطه با پنجره ها انجام پذیرفته است  واین  تحقیقات شامل  دامنه وسیعی از این بحث میشوند. 

امروزه برای سنجش روشنایی روز داخل  ساختمانها علاوه بر كمیت روشنایی كافی روز از كمیت جدیدی بنام نور روز مفید1 روز نیز استفاده میشود. روشنایی كافی روز به درصدی از سال كاری اطلاق میشود كه نور روز به تنهایی قادر به تأمین روشنایی استاندارد كارگاه (عمدتا 500 لوكس) باشد. واضح است كه در این مدت احتیاج  نیست که از روشنایی مصنوعی استفاده شود بنابراین در مصرف انرژی صرفه جویی خواهد شد. 

نور روز مفید به  درصدی از زمان كار اطلاق میشود كه روشنایی داخلی كارگاه در محدوده مفید بین 100 تا 2000 لوكس باشد، روشنایی مفید روز به سه محدوده اصلی تقسیم میشود.

الف( روشنایی روز بین 100 تا 500 لوكس هم به صورت تركیب با روشنایی مصنوعی، به عنوان روشنایی مؤثر در نظر گرفته شده و برای برخی از مشاغل مناسب است.

ب( روشنایی روز در محدوده 2000 - 500 لوكس اغلب به عنوان روشنایی مطلوب برای بسیاری از مشاغل بوده و یا حداقل، قابل تحمل محسوب میشود.

ج( روشنایی روز بیش از 2000 لوكس غیرقابل قبول بوده و سبب خیرگی و ناراحتی شاغلین شده و نیز باعث افزایش بار برودتی كارگاه میشود (Brembilla and Mardaljevic:154).

در همین راستا مقدار زیاد درخشندگی نور طبیعی در فضا زمینه ساز عدم آسایش بصری و ایجاد خیرگی2 می شود. که منجر به تاثیرات منفی بر ساکنین در محیط ساختمان می شود.

در همین راستا میتوان از نورگیرها به عنوان یک عامل که دارای توانی بالقوه برای بهره گرفتن از نور روز جهت روشنایی فضای داخلی ساختمانها و عاملی جهت صرفه جویی در مصرف انرژی یاد کرد. در بسیاری از كشورها یکی از الزامات قانونی اندازه گرفتن كمی شدت روشنایی و انرژی مورد مصرف است. این بدان علت است که بتوان تمهیدات و استراتژیهای مورد نیاز را جهت كاهش انرژی مصرفی در حال حفظ كیفیت روشنایی بخصوص شدت روشنایی، به دست آورد (Almeida and Martins, 2014:5). امروزه مهمترین و حیاتی ترین حس انسان، بینایی به حساب میاید.برای داشتن دید خوب به روشنایی نیاز داریم. كم بودن یا زیاد بودن آن ناراحتیهای گوناگونی چون خستگی چشم، سردرد، نقص بینایی، خیرگی، خستگی جسمی و نیز اثرات روانی را به دنبال خواهد داشت. به هر میزان که وظایف شغلی شخص دقیقتر باشد توجه به میزان روشنایی محیط كار او اهمیت بیشتری خواهد داشت. همواره بخش جدایی ناپذیری از محیط زندگی انسان را نور پردازی تشكیل داده است و ارتباط دیداری با محیط حدود 80٪ تا 85٪  از تاثیرات ما از جهان را شامل میشود (Shekarisoleimanloo and Golmohammadi, 2009:31). نور روز عاملی موثر در ایجاد احساس آرامش و همچنین افزایش میزان رضایت داشتن و افزایش بازدهی بیشتر در محیط های کاری است.

از آنجا كه قسمت مهمی از زندگی تعداد کثیری از مردم، در دفاتر كاریشان سپری میشود، بنابراین در طراحی دفاتر همچنان که بر رفع نیازهای عملكردی و زیبایی شناسانه فضا توجه میشود، باید به تأثیرات آن بر سلامت روحی و جسمی ساكنین، بازدهی كاركنان و رضایتمندی هم توجه بسزایی به عمل آید. ازجمله عوامل تاثیر گذار در پیشرفت و یا كاهش كیفیت فضا ازنظر كارایی، زیبایی و سلامت جسمی و روانی ساكنین، میتوان به دو عامل که نور پردازی به طور عام و نیز نحوه دسترسی به روشنایی به طور خاص است،اشاره کرد. با توجه به نوع كاربری فضا، در مکانهایی که نور طبیعی منبع اصلی روشنایی به حساب می آید، میتوان یافت که چه میزان و یا محدوده معینی از روشنایی موردنیاز است (Reinhart and Weissman, 2012:161).

همچنین برای دو علت که یکی از آنها، تاثیر نور طبیعی که وارد ساختمان میشود بر آسایش حرارتی،بصری و روانی ساکنان است و دیگری میزان مصرف انرژی در ساختمان است، این مقدار مشخص نور روز نباید از حد معینی بیشتر و یا كمتر باشد. بنابراین هر زمان که سخن از روشنایی مناسب در ساختمان به میان می آید، مهندسان و طراحان باید هر سه پارامتر میزان مناسب نور، آسایش ساكنین و مصرف انرژی به طور همزمان موردتوجه خود قرار دهند (میری و کمپانی سعید، 1399: 110). همچنین لازم به یادآوری است دید به بیرون كه معمولا به همراه طراحی نور روز ،دید به بیرون هم مطرح میشود که نقش قابل توجهه و بسزایی در افزایش شادابی، سلامت روانی و حتی جسمی ساكنین ساختمان دارد (Veitch and Galasiu, 2011:35). در ادامه برخی از پژوهش های انجام شده پیرامون موضوع در جدول 1 ارائه شده است.

جدول 1. بررسی پژوهشهای انجام شده (نگارندگان)

نویسنده/سال

عنوان

روش پژوهش

خلاصه یافته ها

(Smolders, 2013)

قرار گرفتن در معرض نور در طول روز: اثرات و ترجیحات

پرسشنامه / تجربی / واریانس

 

نور روز از طریق تاثیرات بصری و غیر بصری بر بدن انسان اثر گذار است. تاثیر بصری و مستقیم بر روی کیفیت دید است و تاثیر غیر بصری بر روی فیزیولوژی، خلقیات، احساس سر زندگی و ریتم شبانه روزی افراد موثر است.

 

(Omidfar et al., 2015)

 

استفاده از زیبایی شناسی محیطی در ارزیابی ذهنی کیفیت نور روز در ساختمان های اداری

 

پیمایشی / پرسشنامه / محیط مجازی دوبعدی/ کاربری اداری

 

شش الگوی انتشار نور روز بررسی شد. که اهمیت سنجش همزمان شاخص های کیفی و کمی نور روز به منظور ارزیابی جامع و مطلوب فضاهای بهره مند از نور دالت دارد.

(صفاییتبار،مژده et al., 1396)

 

تحلیل و ساخت الگوهای پارامتریک در ایجاد نمای دوم به منظور کنترل نور در فضای داخلی مسکن

 

شبیه سازی/ محیط مجازی / کاربری مسکونی

با افزودن پوسته طبقه اول و دوم نورگیری به میزان بهینه می رسد و در طبقه چهار و پنجم خیرگی تا حد زیادی کاهش پیدا می کند.

(Rockcastle et al., 2017)

 

اقدامات کنتراست برای پیش بینی اثرات ادراکی نور روز در رندرهای معماری

 

پيمایشی / پرسشنامه / مشاهده / محیط مجازی سه بعدی IVR

 

الگوهای متفاوت انتشار نور روز تاثیر معناداری بر شاخص خوشایندی، جذابی و هیجان دارد.

 

(Abboushi, 2018)

 

بررسی راحتی بصری و علاقه بصری ساکنین نسبت به الگوهای نور خورشید در دفاتر روشنایی روز 

 

پیمایشی / پرسشنامه / محیط مجازی دو بعدی / کاربری اداری

 

سه نوع الگوی انتشار نور روز بررسی شد. و مشخص شد الگوی انتشار فراکتال به میزان معناداری از جذابیت بصری و ترجیح بصری برخوردار است .

 

(شیرویی و میرزاده, 1398)

 

تاثیر نور (طبیعی و مصنوعی) بر خلق و خوی روان انسان در معماری داخلی

مطالعات کتابخانه

روش کیفی

 

حضور نور در فضای داخلی بر ادارک محیط و رفتار محیطی که از جنبه های روانشناخی محیطی است تاثیرگذار است.

 

(Chamilothori, 2019)

اثرات ادراکی الگوهای نور روز در معماری

تجربی/ محیط واقعیت مجاری VR 

الگوهای نور روز بر تجربه فضایی تاثیرگذار است. و به طور قابل توجهی بر رضایت از میزان دید، روشنایی درک شده، هجیان آرامش تاثیر گذار است.

 

(موذنی و ستارزاده, 1399)

 

ارزیابی الگوهای نوری موثر بر کیفیت زندگی ساکنین واحدهای مسکونی با بهرهگیری از هندسه فراکتال

پرسشنامه / محیط مجازی دوبعدی / شبیه سازی/ خردگرایانه و استدلالی

کاربری مسکونی

پنجره و نورگیری که در آن از الگو های هندسی فراکتال استفاده شده بر کیفیت زندگی ساکنینی موثر است.

 

(جوانی, 1398)

راهکارهای طراحی نور روز در جهت افزایش شادمانی در مجتمع های مسکونی

پرسشنامه / ردینس/ رگرسیون / محیط مجازی دوبعدی

نور روز تاثیر معناداری برشادمانی ساکنان ساختمان های مسکونی دارد و راهکارهای طراحی نور روز در فضای نشیمن و ابعاد پنجره ارائه شد.

(جوانی و فاطمه, 1400)

شناسایی و تحلیل رویکرد متناهی آمیخته در تحلیل ناهمگنی درمطالعه رابطه شدت روشنایی نور روز در فضاهای مسکونی و شادمانی ساکنان

پرسشنامه / شبیه سازی / محیط مجازی دوبعدی /

کاربری مسکونی

 

یافته ها نشان داد در میزان روشنایی 500 لوکس بر شادمانی تاثیر مثبت دارد و میزان 2000 لوکس تاثیر منفی بر شادمانی ساکنین دارد.

 

n روش تحقیق

روش تحقیق این پژوهش توصیفی و تحلیلی و به منظور شبیه سازی و بهینه سازی از نرم‌افزارهای راینو، گرس هاپر، لیدی باگ، هانی بی و الگوریتم ژنتیک و ابزار جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه بوده است. داده ها حاصل از پرسشنامه (رضایت از کیفیت محیط و اراکات روانشتاختی)، که ساکنان طی دو مرحله در وضع موجود قبل از تغییرات (پنجره با شیشه ساده) و بعد از تغییرات (شیشه با برچسب الگوی بهینه نصب شده) مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفتند که با توجه به فرضیه های پژوهش از آزمون­ پارامتری t جفتی در نرم افزار spss استفاده شد. این مطالعه در یک ساختمان اداری پنج طبقه محدوده مرکزی شهر کرمان در اقلیم گرم و خشک ایران انجام شد. مطالعه با 76 نفر از ساکنان اداری در دو مرحله تکمیل شد.

حجم نمونه و روش برآورد

زمانی که تحقیق از نوع همبستگی است و یا دو یا چند گروه را مورد مقایسه قرار میدهیم،  نمیتوانیم از فرمول کوکران استفاده کنیم.  در چنین موقعیتی از نرم افزارهای جدید مانند SPSS Sample Power و G-power استفاده میشود که توانایی این را دارند که در شرایط مختلف تحقیق، حجم نمونه را به صورت دقیق مورد محاسبه قرار دهند.

در این تحقیق بدلیل مقایسه شاخص ها در دو حالت از آزمون t جفتی استفاده می شود و با توجه به این آزمون حجم نمونه در نرم افزار G-power بصورت زیر می­باشد (Kang, 2021).

اندازه اثر=42/0، مقدار خطا(آلفا)=05/0(با 95 درصد اطمینان) و توان آزمون=95/0

با توجه به این مقادیر حجم نمونه نهایی کل برابر 76 محاسبه شده است (شکل 3) . این نرم افزار توانایی این را دارد که عوامل موثر بر حجم نمونه را در نظر گرفته و در موقعیت های متفاوت و متناسب با روشهای آماری بررسی داده، بهترین حجم نمونه را تخمین بزند.

img0 

شکل 3. محاسه حجم نمونه (نرم افزار GPower 3.1)

 

شبیه سازی و بهینه سازی 

 

فضای اداری به علت عمومی بودن و گستردگی فعالیت در بازه زمانی روز در پژوهش فوق انتخاب شده است. با توجه به این که فضای مورد بررسی بخشی از یک مطالعه در محیط واقعی است ورودی های مدل سازی در محیط راینو3 در جدول شماره 2 ارائه شده است. به منظور شبیه سازی از پلاگین های گرس هاپر4، هانی بی5، ریدینس6  و در نهایت جهت بهینه سازی از الگوریتم تکاملی ژنتیک7 استفاده شده است. در این مطالعه اطلاعات آب و هوایی کرمان از سایت کلایمت وان بیلدینگ8  جهت شبیه سازی استخراج و مورد استفاده قرار گرفته است. مقادیر شاخص‌های نور روز و خیرگی آیتم تأثیرگذار در شبیه‌سازی است که مربوط به بازتاب سطوح داخلی و خارجی ساختمان است. در جدول 2 مقادیر فوق مطابق با پیشنهادهای مقررات ملی ساختمان و مبحث نوزده در نظر گرفته شده است. همچنین سطح کار کارمندان دیوار روبرو و دو طرف دیوار با پنجره قرار دارد.

جدول 2. ورودی ها و مقادیر مفروض برای بازتاب سطوح مدل سازی (نگارندگان)

فضا

ورودی

موقعیت فضا

جنوب

3 پنجره به ابعاد پنجره

46/2*80/1 متر

ابعاد فضا

36/10*36/5 متر*3

موقعیت سطح کار کارمندان

دیوار جانبی و مقابل پنجره

جداره

مقدار بازتاب

زمین

2/0

دیوار

5/0

کف

2/0

سقف

7/0

سایبان‌ها و جداره‌های بیرونی

3/0

موقعیت سنسورها

هر 5/0 متر مربع در ارتفاع 76/0 متری (ارتفاع میز کاربر)

 

با توجه به هدف مطالعه که بهینه سازی نورگیر شباک است از شاخص مقدار روشنایی استفاده شده و جهت ارزیابی و محاسبه این شاخص از راهنمای استاندارد لیید که طبق آن ارزیابی در زمان اعتدالین در دو ساعت 9 صبح و 15 بعد از ظهر شبیه سازی انجام شده است. طبق استاندارد لیید محدوده مناسب روشنایی روز دریافتی فضا در این شاخص 300 تا 3000 لوکس می باشد، اما با توجه به پیشینه پژوهش مقادیر نزدیک به 3000 احتمال وقوع خیرگی وجود دارد، که حد فوقانی این شاخص 1500 لوکس در نظر گرفته شده است.

در مطالعه فوق از الگوریتم تکاملی ژنتیک در فرآیند بهینه سازی جهت بدست آمدن بهینه ترین حالت استفاده شده است. الگوریتم‌تکاملی ژنتیک در بهینه‌سازی گرسهاپر از فرآیندهای تکامل طبیعی برای یافتن راه‌حل‌های بهینه در مسائل پیچیده استفاده می‌کنند. گرسهاپر، به عنوان یک ابزار طراحی پارامتریک، از افزونه گالاپاگوس برای این نوع بهینه‌سازی‌ها بهره می‌برد. گالاپاگوس می‌تواند پارامترهای مختلف طراحی را تغییر داده و بهینه‌ترین حالت را پیدا کند. این افزونه با ترکیب تلاقی، جهش و انتخاب طبیعی، راه‌حل‌های مختلف را ارزیابی و بهینه‌سازی می‌کند. در فرآیند بهینه‌سازی با استفاده از گالاپاگوس، مدل‌های ایجاد شده در محیط گرسهاپر و هانی بی بررسی می‌شوند تا بهترین نتایج ممکن به دست آید. این روش به ویژه برای بهینه‌سازی‌های چندمتغیری و پیچیده مفید است.

در همین راستا برای بهینه‌سازی از الگوریتم‌ تکاملی ژنتیک با توجه به تعداد زیاد حالات ممکن (حدود 66 میلیون) استفاده شده است. با استفاده از الگوریتم‌های تکاملی، تعداد حالات کمتری بررسی می‌شود تا بهینه‌ترین جواب‌ها یافت شود. ابزار بهینه‌سازی ژنتیک تک ‌تابعی گرس‌هاپر در ترکیب با هانی‌بی برای استخراج نتایج و بهینه‌سازی استفاده می‌شود. گالاپاگوس گرس‌هاپر تغییرات پارامترها را بررسی کرده و نتایج نهایی توسط هانی‌بی ارزیابی می‌شود.

نتایج حاصل از خروجی شبیه سازی نشان داد که برای شاخص‌های ارزیابی نور روز به ‌صورت سالیانه مقدار شاخص نور روز مفید قبل از تغییرات حدود 35% بوده که حداقل در 50% ساعات اشغال فضا روشنایی در بازه 300 تا 1500 لوکس دریافت و میزان خیرگی بیش از 50 درصد فضا است. همچنین برای شاخص‌های ارزیابی نور روز به ‌صورت سالیانه مقدار شاخص نور روز مفید بعد از تغییرات حدود 87/90% که حداقل در 50% ساعات اشغال فضا روشنایی در بازه 300 تا 1500 لوکس دریافت کرده‌اند. مطابق با نتایج به‌دست‌آمده در حالت شباک بهینه حدود 17% از فضا نسب به وضع قبل از تغییرات خیرگی کاهش یافته است که در جدول 3 ارائه شده است.

جدول3. بررسی توزیع نور و خیرگی (نرم افزار راینو)

عنوان

قبل از تغییرات

بعد از تغییرات

نور روز مفید در بازه 300 تا 1500 لوکس(50%)

 

img0 

35.91%

img0 

90.87%

 

آتانومی خیرگی فضایی

 

 

img0 

 

49.92%

img0 

67.17%

 

گردآوري داده ها

گردآوری داده جهت روانشناسی و اعتبارسنجی به عنوان یکی از اصلی ترین مراحل در این پژوهش است که از اهمیت بسیاری برخوردار است. مرور و بررسی پیشینه پژوهش شاخص ها و مولفه های مربوط به روشنایی طبیعی و کیفیت محیط، رضایتمندی از محیط در ایجاد شرایط مطلوب و مفاهیم مرتبط با آن ها را تعیین نمود. در این گام تلاش بر این است که با توجه به بومی سازی نتایج و جمع بندی مطالعات پیشین، داده های مورد نیاز مدل سازی و ساختار متغییرهای پژوهش به دست آید. در همین راستا ساختمان اداری در شهر کرمان و کارمندان شاغل در آن به عنوان نمونه موردی به منظور جمع آوری این داده ها انتخاب شده است. گردآوردی داده ها در دو مرحله (قبل و بعد از تغییرات) و هر مرحله در دو بخش کلی توزیع و تکمیل پرسشنامه و برداشت محیطی انجام پذیرفت. در نتیجه ارتباط داده های حاصل شده در این دو مرحله ماهیت کلیدی در تحلیل داده ها و دستیابی به اطلاعات و نتایج مفید دارد.

در راستای دستیابی به اهداف پژوهش جمع آوری داده ها در دو مرحله کلی انجام شد. در مرحله اول گردآوری اطلاعات به واسطه مطالعات میدانی در ساختمان اداری مورد مطالعه در شهر کرمان انجام شد. که از یکسو با به کارگیری پرسشنامه های استاندارد نسبت به جمع آوی اطلاعات در زمینه میزان رضایتمندی، کیفیت محیط و سلامت روان کارمندان و از سوی دیگر نسبت به گردآوری اطلاعات کالبدی محیط کاری به عنوان پیش فرض اولیه مورد نیاز نرم افزار مدل سازی پرداخته شده است (موقعیت مکانی و تصاویری از فضای اداری مورد مطالعه در شکل 4 ارائه شده است).

img0 

شکل 4. موقعیت ساختمان و تصاویر فضای اداری قبل از تغییرات وضع موجود شیشه ساده (UDI 300-1500 / 35% - sGA 49%)، (نگارندگان)

در مرحله دوم داده های حاصل از برداشت محیطی و مدل سازی در نرم افزار انجام و تحلیل و آنالیز جهت دست یابی به الگوی بهینه در نرم افزار شبیه سای انجام شد. در ادامه جهت بررسی و نصب الگوی بهینه بر روی پنجره فضا، الگوی منتخب بهینه سازی شده (با میزان روشنایی مفید روز 90.87% و آناتومی خیرگی فضایی 67.17% ) انتخاب شده است. همانطور در شکل قابل مشاهده است با استفاده از برچسب های شیشه دودی پنجره کد 15% (تنها 15 درصد امکان عبور نور را می دهد) با الگوی برش داده شده بر روی پنجره فضای اداری نصب تا در مرحله 2 گردآوری اطلاعات مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد (شکل 5). در همین راستا به فاصله چهار هفته، مجددا جهت توزیع و تکمیل پرسشنامه استاندارد به منظور بررسی و سنجش میزان سلامت روان بعد تغییرات استفاده شد، که در ادامه به تفصیل به تشریح هر یک خواهیم پرداخت.

 

img0 

شکل 5. موقعیت ساختمان و تصاویر فضای اداری بعد از تغییرات

شیشه با برچسب الگوی بهینه نصب شده (UDI 300-1500 / 90% - sGA 67%)، (نگارندگان)

پرسشنامه 

استفاده از پرسشنامه در مطالعات یکی از روش های رایج در گردآوری اطلاعات میدانی است که زمینه ساز جمع آوری اطلاعات در مقایس وسیع نیز می باشد. بکارگیری پرسشنامه در مطالعات ابزاری بسیار سود مند جهت گردآوری و ارزیابی اطلاعات آماری جمعیتی، نگرش افراد در باره موضوعات گوناگون، عادت رفتاری و نظرات از تعداد زیادی از افراد در زمان کم است (Groat and Wang, 2013). در همین راستا بکارگیری پرسشنامه در تحقیقاتی که در زمینه های محیط ساخته شده، بخصوص مطالعاتی که در زمینه تعاملات فرهنگی و اجتماعی و یا اداراکات محیطی انجام می شود بسیار سود مند بوده و روشی پرکاربرد و معمول محسوب می شود (Konis, 2013, Ngo, 1992).

در پژوهش حاضر بر اساس مطالعات انجام شده و پیشینه تحقیق به منظور جمع آوری اطلاعات و ارزیابی از 2 پرسشنامه رضایت از کیفیت محیط و حالات مثبت و منفی (ادراکات روانشناختی) که گروهی از 76 کارمند اداری را در دو مرحله قبل و بعد از تغییرات مورد مطالعه و ارزیابی قرار داد استفاده شده است. پرسشنامه رضایت از کیفیت محیط شامل چندین سؤال در مورد رضایت روشنایی و ادراکات ذهنی ساکنین فضا است (Frontczak et al., 2012, Hadi et al., 2016, Chan and Liu, 2018, Haverinen-Shaughnessy et al., 2018, Lee et al., 2019, Agency, 2021, Mu and Kang, 2022). پرسشنامه حالات مثبت و منفی عمدتاً ادراکات روان‌شناختی را ارزیابی می‌کنند که شامل پاسخ‌های احساسی منفی و مثبت به شرایط محیطی کاربر است (Choi et al., 2019, Mork et al., 2020).

روايي سازه

روایی سازه دلالت بر آن دارد که نتایج بدست­آمده از کاربرد سنجه­ها تا چه حدی با تئوری­هایی که آزمون بر اساس آنها طراحی شده، سازگاری دارد (دانایی‌فرد و همکاران، 1398). در اين تحقيق براي اطمينان از اعتبار سازه، از تحليل عاملي9 استفاده مي كنيم. تحليل عاملي، روش ديگر سنجش روايي است (زرگر، 1394). تحليل عاملي اكتشافي و بطور مشخص شاخص اعتبار عاملي براي بررسي اعتبار سازه پرسشنامه استفاده مي شود با استفاده از تحليل عاملي مي توان مشخص نمود آيا پرسشنامه شاخص هاي مورد نظر را اندازه گيري مي كند يا خير. در تحليل عاملي بايد سؤالاتي كه براي ارزيابي يك شاخص يا صفت طرح شده اند داراي بار عاملي مشترك باشند و اين عوامل معنادار باشند. بنابراين كليه سؤالات پرسشنامه هاي اين تحقيق كه با استفاده از سؤالات پرسش نامه هاي معتبر علمي طراحي شده بودند، مورد تحليل عاملي اكتشافي قرار گرفتند. همچنين از آنجايي كه تحليل عاملي تأييدي در قالب يك مدل اندازه گيري مورد تحليل قرار مي گيرد و در نتايج آن برارزش و اعتبار مدل مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد، لذا در ادامه نتايج برازش مدل اندازه گيري ارائه مي گردد. بطور كلي، تحلیل عاملی سعی در شناسایی متغیرهای اساسی یا عامل ها به منظور تبیین الگوی همبستگی بین متغیرهای مشاهده شده دارد. تحلیل عاملی به دو نوع تحليل عاملي اکتشافی10 و تحليل عاملي تأییدی11 قابل تقسیم بندی است (Garson, 2011).

در واقع، در تحلیل عاملی اکتشافی، محقق درصدد کشف ساختار زیربنایی مجموعه نسبتاً بزرگی از متغیرها است و پیش فرض اولیه محقق، آن است که هر متغیری ممکن است با هر عاملی ارتباط داشته باشد. برای اجرای یک تحلیل عاملی چهار گام اصلی به ترتیب زیر ضرورت دارد: 1- تهیه ماتریس همبستگی از تمام متغیرهای مورد استفاده در تحلیل و برآورد اشتراک، 2-استخراج عامل ها از ماتریس همبستگی، 3-انتخاب و چرخش عامل ها، 4-تفسیر نتايج(Garson, 2011).

همچنين براي برازش حجم نمونه در روش تحليل عاملي از شاخص KMO12 استفاده مي شود (اگر مقدار اين شاخص كمتر از 6/0 شود نتايج تحليل عاملي براي داده هاي مورد نظر چندان مناسب نيست). همچنين براي بررسي اينكه تحليل عاملي براي شناسايي ساختار (مدل عاملي) مناسب است، از آزمون بارتلت13 استفاده مي شود. اگر sig آزمون بارتلت كوچكتر از 05/0 باشد، تحليل عاملي براي شناسايي ساختار مناسب است  (Shrestha, 2021, Tucker and MacCallum, 2013). نتايج تحليل عاملي براي بخش هاي پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS 26 در ادامه ارائه می شود.

 

الف) تحليل عاملي اكتشافي براي پرسشنامه «رضایت از کیفیت محیط»:

پس از تحليل عاملي 14 گویه بر اساس داده هاي استخراج شده از 76 پرسشنامه، نتايج زير بدست آمد. طبق خروجي اول در جدول 4، شاخص آزمون KMO برای حالت اول که هیچ گویه ای حذف نشده است برابر 879/0 شده است (بزرگتر از 6/0مي باشد) که نشانگر کفایت مقدار نمونه‌گیری است. همچنین با توجه اینکه مقدار sig آزمون بارتلت کوچکتر از 5% است، بنابراین می‌توان گفت تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار (مدل عاملی) مناسب است.

جدول 4. آزمون شاخص KMO و بارتلت اشتراکات «رضایت از کیفیت محیط» (نگارندگان)

حالت

مقدار شاخص KMO برای کفایت نمونه گیری

 

آزمون بارتلت

آماره خی دو

درجه آزادی

مقدار معناداری

اول

879/0

05/1158

91

001/0

 

خروجي دوم در جدول 4، به ترتيب اشتراك اوليه14 و اشتراك استخراجي15 برای حالت اول(یعنی حالت کلی با همه گویه ها را نشان مي دهد. اشتراك يك متغير برابر مربع همبستگي چندگانه (R2) براي متغيرهاي مربوط با استفاده از عامل ها (به عنوان پيش بيني كننده) است. به دليل اينكه ستون اشتراك اوليه، اشتراك ها را قبل از استخراج عامل (يا عامل ها) بيان مي كند، تمامي اشتراك هاي اوليه برابر 1 مي باشد. هرچه مقادير اشتراك استخراجي بزرگ تر باشد، عامل هاي استخراج شده، متغيرها را بهتر نشان مي دهند. اگر هر يك از مقادير اشتراك استخراجي بسيار كوچك (كمتر از 4/0) باشد، ممكن است استخراج عامل ديگري الزامي شود (مومني و قیومی، 1386 ، 200). در جدول 5 نتایج نشان دهنده این است که همه مقادير مربوط به اشتراك استخراجي بيشتر از 4/0 مي باشند كه نشان مي دهد نيازي به حذف متغير با اشتراك استخراجي يا ايجاد عامل جديد وجود ندارد.

جدول 5. اشتراکات «رضایت از کیفیت محیط» (نگارندگان)

گویه

اشتراکات اولیه

اشتراکات استخراجی حالت اول

نورپردازی و نمای پنجره به بیرون (A1)

1

868/0

کیفیت نور طبیعی  (A2)

1

816/0

روشنایی کلی (A3)

1

865/0

نور روز و دید من به من کمک می کند تا آرام شوم (B1)

1

890/0

من از نمای بیرون پنجره ام خوشم می آید (B2)

1

824/0

نور روز و دید من هوشیاری من را افزایش می دهد (B3)

1

852/0

نور روز و دید من به من کمک می کند احساس شادی بیشتری داشته باشم (B4)

1

865/0

نور روز و دید من به بهره وری من کمک می کند (B5)

1

784/0

من نور روز خوب و پنجره روشن ندارم (B6)

1

692/0

تغییر بهره وری با روشنایی اداری (C1)

1

685/0

امکان استراحت با نورپردازی اداری (C2)

1

832/0

قابلیت تمرکز بر روی روشنایی اداری (C3)

1

843/0

خلق و خو با نورپردازی اداری (C4)

1

866/0

هوشیاری با روشنایی اداری (C5)

1

871/0

واریانس استخراجی

52/85

 

در واقع جدول 4 بيان مي‏دارد كه سؤالات پرسشنامه با واريانس كل تبيين شده بيش از 5/85%، قادر به سنجش «رضایت از کیفیت محیط» بوده است. اين امر نشان دهنده ي روايي سازه مناسب سؤالات اين حوزه مي‏باشد.

 

تحليل عاملي اكتشافي براي پرسشنامه «احساسات مثبت»:

پس از تحليل عاملي 12 گویه بر اساس داده هاي استخراج شده از 76 پرسشنامه، نتايج زير بدست آمد. طبق خروجي اول در جدول 6، شاخص آزمون KMO برای حالت اول که هیچ گویه ای حذف نشده است برابر 907/0 شده است (بزرگتر از 6/0مي باشد) که نشانگر کفایت مقدار نمونه‌گیری است. همچنین با توجه اینکه مقدار sig آزمون بارتلت کوچکتر از 5% است، بنابراین می‌توان گفت تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار (مدل عاملی) مناسب است.

جدول 6. آزمون شاخص KMO و بارتلت اشتراکات «احساسات مثبت» (نگارندگان)

حالت

مقدار شاخص KMO برای کفایت نمونه گیری

آزمون بارتلت

آماره خی دو

درجه آزادی

مقدار معناداری

اول

907/0

77/1219

66

001/0

 

خروجي دوم در جدول 6 به ترتيب اشتراك اوليه و اشتراك استخراجي برای حالت اول(یعنی حالت کلی با همه گویه ها را نشان مي دهد. اشتراك يك متغير برابر مربع همبستگي چندگانه (R2) براي متغيرهاي مربوط با استفاده از عامل ها (به عنوان پيش بيني كننده) است. به دليل اينكه ستون اشتراك اوليه، اشتراك ها را قبل از استخراج عامل (يا عامل ها) بيان مي كند، تمامي اشتراك هاي اوليه برابر 1 مي باشد. هرچه مقادير اشتراك استخراجي بزرگ تر باشد، عامل هاي استخراج شده، متغيرها را بهتر نشان مي دهند. اگر هر يك از مقادير اشتراك استخراجي بسيار كوچك (كمتر از 4/0) باشد، ممكن است استخراج عامل ديگري الزامي شود (مومني و قیومی، 1386 ،ص: 200). در جدول 7 نتایج نشان دهنده این است که همه مقادير مربوط به اشتراك استخراجي بيشتر از 4/0 مي باشند كه نشان مي دهد نيازي به حذف متغير با اشتراك استخراجي يا ايجاد عامل جديد وجود ندارد.

جدول 7. اشتراکات «احساسات مثبت» (نگارندگان)

گویه

اشتراکات اولیه

اشتراکات استخراجی حالت اول

برانگیخته (P1)

1

752/0

هوشیار (P2)

1

759/0

پرانرژ  (P3)

1

773/0

هیجان زده (P4)

1

745/0

خوشحال (P5)

1

789/0

شاد (P6)

1

776/0

آرام (P7)

1

754/0

آسوده خاطر (P8)

1

810/0

ساکت (P9)

1

751/0

آسایش داشتن (P10)

1

793/0

راضی بودن (P11)

1

766/0

روشنی (P12)

1

776/0

واریانس استخراجی

02/77

 

در واقع جدول 7 بيان مي‏دارد كه سؤالات پرسشنامه با واريانس كل تبيين شده بيش از 02/77%، قادر به سنجش «احساسات مثبت» بوده است. اين امر نشان دهنده ي روايي سازه مناسب سؤالات اين حوزه مي‏باشد.

 

و) تحليل عاملي اكتشافي براي پرسشنامه «احساسات منفی»:

پس از تحليل عاملي 12 گویه بر اساس داده هاي استخراج شده از 76 پرسشنامه، نتايج زير بدست آمد. طبق خروجي اول در جدول 8، شاخص آزمون KMO برای حالت اول که هیچ گویه ای حذف نشده است برابر 941/0 شده است (بزرگتر از 6/0مي باشد) که نشانگر کفایت مقدار نمونه‌گیری است. همچنین با توجه اینکه مقدار sig آزمون بارتلت کوچکتر از 5% است، بنابراین می‌توان گفت تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار (مدل عاملی) مناسب است.

جدول 8. آزمون شاخص KMO و بارتلت اشتراکات «احساسات منفی» (نگارندگان)

حالت

مقدار شاخص KMO برای کفایت نمونه گیری

آزمون بارتلت

آماره خی دو

درجه آزادی

مقدار معناداری

اول

941/0

74/1143

66

001/0

 

خروجي دوم در جدول 8 به ترتيب اشتراك اوليه و اشتراك استخراجي برای حالت اول(یعنی حالت کلی با همه گویه ها را نشان مي دهد. اشتراك يك متغير برابر مربع همبستگي چندگانه (R2) براي متغيرهاي مربوط با استفاده از عامل ها (به عنوان پيش بيني كننده) است. به دليل اينكه ستون اشتراك اوليه، اشتراك ها را قبل از استخراج عامل (يا عامل ها) بيان مي كند، تمامي اشتراك هاي اوليه برابر 1 مي باشد. هرچه مقادير اشتراك استخراجي بزرگ تر باشد، عامل هاي استخراج شده، متغيرها را بهتر نشان مي دهند. اگر هر يك از مقادير اشتراك استخراجي بسيار كوچك (كمتر از 4/0) باشد، ممكن است استخراج عامل ديگري الزامي شود (مومني و قیومی، 1386 ،ص: 200). در جدول 9 نتایج نشان دهنده این است که همه مقادير مربوط به اشتراك استخراجي بيشتر از 4/0 مي باشند كه نشان مي دهد نيازي به حذف متغير با اشتراك استخراجي يا ايجاد عامل جديد وجود ندارد.

جدول 9. اشتراکات «احساسات منفی» (نگارندگان)

گویه

اشتراکات اولیه

اشتراکات استخراجی حالت اول

عصبی (N1)

1

711/0

ناراحت (N2)

1

814/0

آزرده (N3)

1

806/0

مضطرب (N4)

1

771/0

نا امید (N5)

1

837/0

مزاحم (N6)

1

790/0

بدبخت (N7)

1

754/0

غمگین (N8)

1

747/0

ناراحت بودن (N9)

1 

798/0

کسل بودن (N10)

1

795/0

خستگی (N11)

1

833/0

تاریکی (N12)

1

781/0

واریانس استخراجی

63/78

 

در واقع جدول 9 بيان مي‏دارد كه سؤالات پرسشنامه با واريانس كل تبيين شده بيش از 63/78%، قادر به سنجش «احساسات منفی» بوده است. اين امر نشان دهنده ي روايي سازه مناسب سؤالات اين حوزه مي‏باشد.

 

پایایی پرسشنامه

پايايي به اين معناست که اگر ما اندازه‌گيري مطالب يا محتواي واحدي را تکرار کنيم با نتايج تقریباً یکسانی برسيم. پايايي دلالت بر آن دارد كه ابزار اندازه‌گيري در شرايط يكسان تا چه اندازه نتايج يكساني به دست مي‌دهد. دامنه ضريب اعتبار از صفر تا يك است. در واقع پايايي به دقت اندازه‌گيري و ثبات آن مربوط است و دو معناي متفاوت دارد: ثبات اندازه‌گيري‌ها در طول زمان يا تکرارپذيري16و  سازگاري دروني17.

براي بررسي همساني دروني آزمون روش‌هاي مختلفي وجود دارد. روش آلفاي کرونباخ، روش گوتلن، روش دو نيمه کردن، روش موازي محدود، روش کودر-ريچادسون از جمله اين روش‌ها هستند. در اين تحقيق براي بررسي همساني دروني آزمون از آلفاي کرونباخ در نرم افزار spss استفاده شده است.

جدول 10. نتایج آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی پرسشنامه ها (نگارندگان)

متغیر

تعداد سوالات

آلفای کرونباخ

رضایت از کیفیت محیط

14

869/0

ادراکات روانشناختی

احساسات مثبت

12

973/0

احساسات منفی

12

975/0

 

با استفاده از آلفای کرونباخ پایایی سه پرسشنامه محاسبه شد. همانطور که در جدول 10 مشاهده می­شود ضریب پایایی همه پرسشنامه ها بالای 7/0 می­باشد که نشان دهنده پایایی بالا و سازگاری درونی پرسشنامه­ها است.

 

وضعیت متغیرهای کمی

برای توصیف متغیرهای کمی(یعنی متغیرهایی که قابل اندازه گیری می باشند و مقدار دارند) از شاخص های مرکزی(میانگین، میانه و مد) و شاخص های پراکندگی(انحراف معیار، حداقل و حداکثر) استفاده شده است. با توجه به میانگین متغیرها می توان وضعیت آن متغیر را مشخص نمود. مقادیر شاخص‌های توصیفی(شاخص های مرکزی و پراکندگی) برای متغیرهای تحقیق در جدول 11 آورده شده است.

 

جدول 11. مقادیر شاخص‌های توصیفی در خصوص متغیرهای تحقیق (نگارندگان)

 

متغیر

مرحله

میانگین

میانه

مد

انحراف معیار

حداقل

حداکثر

رضایت از کیفیت محیط

قبل از تغییرات

03/2

5/1-

12-

72/12

12-

27

بعد از تغییرات

85/45

45

52

85/8

27

65

ادراکات روانشناختی

احساس مثبت

قبل از تغییرات

71/24

28

12

32/8

12

36

بعد از تغییرات

07/38

5/39

36

78/7

24

55

احساس منفی

قبل از تغییرات

38/47

50/44

60

53/8

30

60

بعد از تغییرات

86/33

35

36

92/7

18

48

 

با توجه به نتایج بدست آمده در جدول 11 مشاهده می شود که میزان میانگین متغیرهای رضایت از کیفیت محیط و احساس مثبت و منفی، قبل از تغییرات  کمتر می­باشد. بنابراین نتایج حاصل از میانگین متغیرهای فوق بعد از تغییرات باعث بهبود این متغیرها شده است. اما برای بررسی معناداری تاثیر بعد از تغییرات این متغیرها باید آزمون انجام شود که در ادامه به آن پرداخته شده است.

 

تحلیل داده ها

بررسی نرمال بودن متغیرهای تحقیق

قبل از بررسی فرضیات ابتدا باید نرمال بودن متغیرها بررسی گردد. طبق نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف در جدول 12 فقط مقدار معناداری رضایت از کیفیت محیط در نور استاندارد بیشتر از 05/0 می باشد و فقط این متغیر را نرمال تشخیص داده است. اما با توجه به حجم نمونه بیشتر از 50 باید بر اساس ضرایب چولگی و کشیدگی نرمال بودن متغیر ها بررسی شود .(Ghasemi and Zahediasl, 2012) طبق این مقاله اگر مقدار آماره z برای چولگی و کشیدگی بین 96/1- و 96/1+ باشد، نرمال بودن متغیرها تایید می گردد.

 

جدول 12. ضرایب چولگی و کشیدگی برای متغیرهای تحقیق (نگارندگان)

متغیر

مرحله

آزمون کولموگروف اسمیرنوف

چولگی

خطای معیار چولگی

مقدار Z چولگی

کشیدگی

خطای معیار کشیدگی

مقدار z کشیدگی

آماره Z

مقدار معناداری

رضایت از کیفیت محیط

قبل از تغییرات 

135/0

002/0

495/0

276/0

79/1

820/0-

545/0

50/1-

بعد از تغییرات

085/0

200/0

058/0-

276/0

20/0-

514/0-

545/0

94/0-

ادراکات روانشناختی

احساس مثبت

قبل از تغییرات 

240/0

001/0

454/0-

276/0

64/1-

109/0-

545/0

20/0-

بعد از تغییرات

132/0

001/0

182/0-

276/0

66/0-

598/0-

545/0

09/1-

احساس منفی

قبل از تغییرات 

180/0

001/0

371/0

276/0

34/1

07/1-

545/0

97/1-

بعد از تغییرات

131/0

001/0

086/0

276/0

31/0

78/0-

545/0

44/1-

 

با توجه به نتایج جدول 12 برای همه متغیرها این دو آماره z بین 96/1- و 96/1+ قرار دارند از اینرو فرض نرمال بودن برای همه متغیرهای تحقیق پذیرفته می شود. بنابراین برای بررسی فرضیه ها می توان از آزمون پارامتری t جفتی استفاده نمود .

 

 

n  تحلیل یافته‌ها

با توجه به نتایج جدول 13 مشاهده می شود که مقادیر معناداری برای همه موارد کمتر از 05/0 می­باشد. از اینرو با 95 درصد اطمینان می­توان گفت بین میانگین رضایت از کیفیت محیط و گویه های مربوطه در دو حالت شیشه ساده و شیشه با برچسب الگوی انتشار بهینه نصب شده تفاوت معناداری وجود دارد. از طرفی با توجه به اینکه میانگین رضایت از کیفیت محیط و گویه های مربوطه (به جز من نور روز خوب و پنجره روشن ندارم) در حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده (UDI 300-1500 / 90% - sGA 67%) بیشتر حالت شیشه ساده (UDI 300-1500 / 35% - sGA 49%) و برای گویه (من نور روز خوب و پنجره روشن ندارم) در حالت در حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده کمتر از حالت شیشه ساده می­باشد، می­توان گفت میزان رضایت از کیفیت محیط در حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده بطور معناداری بیشتر از حالت شیشه ساده است.

جدول 13. نتایج آزمون t جفتی برای مقایسه رضایت از کیفیت محیط کارمندان (نگارندگان)

متغیر

گویه

مرحله

آزمون t جفتی

میانگین تغییرات

درصد تغییرات

قبل از تغییرات

بعد از تغییرات

آماره آزمون

درجه آزادی

مقدار معناداری

رضایت از کیفیت محیط

A1

90/1

31/3

19/29

75

001/0

40/1

59/42 %

A2

88/1

15/3

83/17

75

001/0

27/1

31/40 %

A3

01/2

35/3

43/15

75

001/0

34/1

40 %

B1

92/1

10/3

61/14

75

001/0

18/1

06/38 %

B2

93/1

25/3

58/14

75

001/0

31/1

61/40 %

B3

2

19/3

65/14

75

001/0

19/1

30/37 %

B4

94/1

23/3

41/14

75

001/0

28/1

93/39 %

B5

2

10/3

33/13

75

001/0

10/1

48/35 %

B6

93/3

56/2

4/16-

75

001/0

36/1-

86/34 %

C1

8/0

02/3

62/24

75

001/0

22/2

50/73 %

C2

4/0

36/2

97/21

75

001/0

96/1

05/83%

C3

34/0

64/2

04/27

75

001/0

4/2

12/87 %

C4

27/0

43/2

11/22

75

001/0

16/2

8/88 %

C5

30/0

24/2

47/26

75

001/0

94/1

6/86 %

نمره کل رضایت از کیفیت محیط

61/21

95/40

17/33

75

001/0

34/19-

22/47 %

 

بعبارتی الگوهای انتشار نور بهینه سازی شده بر رضایت از کیفیت محیط کارمندان تاثیرگذار می باشد و تاثیر مثبت دارد. همانطور که مشاهده می شود حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده (UDI 300-1500 / 90% - sGA 67%) حدود 47 % بر رضایت از کیفیت محیط کارمندان تاثیر می گذارد و باعث افزایش رضایت آنها می شود (نمودار 1).

نمودار 1. مقایسه گویه های مربوط به رضایت از کیفیت محیط (نگارندگان)

 

 

با توجه به نتایج جدول 14 مشاهده می شود که مقادیر معناداری برای همه موارد کمتر از 05/0 می­باشد. از اینرو با 95 درصد اطمینان می­توان گفت بین میانگین احساس مثبت و گویه های مربوطه در دو حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده (UDI 300-1500 / 90% - sGA 67%) و حالت شیشه ساده (UDI 300-1500 / 35% - sGA 49%) تفاوت معناداری وجود دارد. از طرفی با توجه به اینکه میانگین احساس مثبت و گویه های مربوطه در حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده بیشتر از حالت شیشه ساده می­باشد، می­توان گفت میزان احساس مثبت در حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده بطور معناداری بیشتر از حالت شیشه ساده است.

جدول 14. نتایج آزمون t جفتی برای مقایسه احساس مثبت کارمندان (نگارندگان)

متغیر

گویه

مرحله

آزمون t جفتی

میانگین تغییرات

درصد تغییرات

قبل از تغییرات

بعد از تغییرات

آماره آزمون

درجه آزادی

مقدار معناداری

احساس مثبت

P1

94/1

10/3

59/18

75

001/0

15/1

41/37 %

P2

05/2

18/3

10/14

75

001/0

13/1

53/35 %

P3

10/2

19/3

66/12

75

001/0

09/1

16/34 %

P4

03/2

18/3

93/15

75

001/0

14/1

16/36 %

P5

03/2

14/3

07/14

75

001/0

10/1

35/35 %

P6

11/2

22/3

49/14

75

001/0

10/1

47/34 %

P7

06/2

11/3

92/12

75

001/0

05/1

76/33 %

P8

09/2

22/3

95/15

75

001/0

13/1

09/35 %

P9

03/2

13/3

66/12

75

001/0

09/1

14/35 %

P10

11/2

25/3

42/15

75

001/0

13/1

07/35 %

P11

05/2

15/3

68/13

75

001/0

10/1

92/34 %

P12

03/2

15/3

08/14

75

001/0

11/1

55/35 %

نمره کل احساس مثبت

71/24

07/38

32/17

75

001/0

36/13

09/35 %

 

بعبارتی الگوهای بهینه سازی شده انتشار نور روز برگرفته از عناصر تلطیف کننده نور مورد استفاده در معماری سنتی ایران بر احساس مثبت تاثیرگذار می باشد و تاثیر مثبت دارد. همانطور که مشاهده می شود در حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده (UDI 300-1500 / 90% - sGA 67%) حدود 35 % بر احساس مثبت کارمندان تاثیر می گذارد و باعث افزایش احساس مثبت آنها می شود (نمودار 2).

نمودار 2. مقایسه گویه های مربوط به احساس مثبت (نگارندگان)

 

 

با توجه به نتایج جدول 15 مشاهده می شود که مقادیر معناداری برای همه موارد کمتر از 05/0 می­باشد. از اینرو با 95 درصد اطمینان می­توان گفت بین میانگین احساس منفی و گویه های مربوطه در دو حالت شیشه ساده (UDI 300-1500 / 35% - sGA 49%) و حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده (UDI 300-1500 / 90% - sGA 67%) تفاوت معناداری وجود دارد. از طرفی با توجه به اینکه میانگین احساس منفی و گویه های مربوطه در حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده کمتر از حالت شیشه ساده می­باشد، می­توان گفت میزان احساس منفی در حالت نور حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده بطور معناداری کمتر از حالت شیشه ساده است.

جدول 15. نتایج آزمون t جفتی برای مقایسه احساس مثبت کارمندان (نگارندگان)

متغیر

گویه

مرحله

آزمون t جفتی

میانگین تغییرات

درصد تغییرات

قبل از تغییرات

بعد از تغییرات

آماره آزمون

درجه آزادی

مقدار معناداری

احساس منفی

N1

03/4

89/2

55/12-

75

001/0

14/1-

28/28 %

N2

93/3

86/2

66/13-

75

001/0

06/1-

22/27 %

N3

82/3

71/2

36/13-

75

001/0

11/1-

05/29 %

N4

96/3

85/2

007/13-

75

001/0

10/1-

03/28 %

N5

84/3

77/2

28/13-

75

001/0

06/1-

86/27 %

N6

93/3

80/2

39/13-

75

001/0

13/1-

75/28 %

N7

93/3

82/2

49/14-

75

001/0

10/1-

24/28 %

N8

96/3

85/2

007/13-

75

001/0

10/1-

03/28 %

N9

97/3

86/2

63/16-

75

001/0

10/1-

95/27 %

N10

03/4

92/2

97/15-

75

001/0

11/1-

54/27 %

N11

4

75/2

61/16-

75

001/0

19/1-

25/31 %

N12

93/3

73/2

28/14-

75

001/0

25/1-

53/30 %

نمره کل احساس منفی

38/47

86/33

10/17-

75

001/0

51/13-

53/28 %

 

بعبارتی الگوهای بهینه سازی شده انتشار نور روز برگرفته از عناصر تلطیف کننده نور مورد استفاده در معماری سنتی ایران بر احساس منفی تاثیرگذار می باشد و تاثیر مثبت(در جهت بهبود) دارد. همانطور که مشاهده می شود نور شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده (UDI 300-1500 / 90% - sGA 67%) حدود 28 % بر احساس منفی تاثیر می گذارد و باعث کاهش احساس منفی آنها می شود (نمودار 3).

نمودار 3. مقایسه گویه های مربوط به احساس منفی در دو حالت (نگارندگان)

 

تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات همانطور كه در نمودار 4 قابل مشاهده است نشان داد، تفاوت معنی‌داری میان رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روان شناختی و میزان روشنایی روز مفید و خیرگی  قبل و بعد از تغييرات وجود دارد. به‌نوعی به‌نظر می‌رسد طراحی بهینه و هدفمند نور روز در فضای اداری در بهبود رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روان شناختی ساکنین تأثیرگذار است. 

نمودار 4. مقایسه قبل و بعد از تغییرات (نگارندگان)

 

 

n  نتیجه‌گیری

نتايج پژوهش نشان میدهد اگرچه نتایج بدست آمده از تحلیل با پیشنه موضوع همراستا بوده است. اما فقدان توجه به منسجم شاخص های رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روانشناختی پیشینه کمترمورد توجه بوده است. در بیشتر مطالعات مرتبط با موضوع نگارندان تنها به بررسی یک شاخص پرداخته اند. اما مطالعه حاضر به بررسی و ارزیابی شاخص های بیان شده در ارتباط با الگوی انتشار نور روز و نور مطلوب در فضای اداری پرداخته شده است. از این رو می توان با تعیین میزان نور روز ورودی به فضای اداری در صد بهره مندی محیط از میزان نور روز مشخص و شرایط دریافت سطوح گوناگون روشنایی را در فضای اداری را برای ساکنین ارزیابی و فراهم نمود. در واقع پژوهش حاضر با تعریف منطقه مطلوب طراحی نور روز امکان ارزیابی تاثیرات مشترک ويژگی های فضا و نمودهای روانشناختی آن بر ساکنین فضا را فراهم می آورد. که از طریق آن امکان تعین ترجیح کاربران برای بهره مندی از نور روز در فضای اداری و تاثییر قابل توجه آن بر رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روانشناختی را شاهد بود و و نقش غنی آن بر غنی سازی تجربه معماری فضا را مشخص می نماید.

نتایج پژوهش در ارتباط با زمینه رضایتمندی از کیفیت محیط با مطالعه بوبکری و همکاران (2014) و دی (2019)، در زمینه احساسات مثبت و منفی (ادراکات روانشناختی) با مطالعه بوریس و همکاران (2015)، فیگویرو و ریا (2016)، فیگویرو و همکاران (2017)، آدامسون و همکاران (2018) و لودن(2018) هم راستا بوده است.

همچنان نتایج مطالعه حاضر هم راستای پیشنیه پژوهش بوده که نشان می دهد شدت روشنایی بالاتر از 1500 لوکس و کمتر از 300 لوکس در شاخص روشنایی روز مفید تاثیرات مثبتی در رضایت از کیفیت محیط و احساسات مثبت و منفی و روشنایی کمتر نیز تاثیرات منفی بر موارد بیان شده دارد که قابل پیگیری است .

کما اینکه یادآور می شود نتایج مطالعات انجام شده نور روز در ساختمان های اداری ایران بیشتر متمرکز به مصرف انرژی و روشنایی، یا الگوی پلان اداری، نسبت سطج پنجره به جداره بیرونی، سایبان و یا طراحی پوسته با الگوی متفاوت انتشار نور الحاقی بر روی نما ساختمان پرداخته و حضور کاربر در محیط واقعی را بعنوان مهم ترین و با اهمیت ترین موضوع جهت ارزیابی و سنجش توجه نشده است.

داده های گرد آوری شده از پرسشنامه در حالت حالت شیشه ساده (UDI 300-1500 / 35% - sGA 49%) وضع موجود (قبل از تغییرات) و داده ها در حالت شیشه با برچسب الگوی بهینه انتشار نور نصب شده (UDI 300-1500 / 90% - sGA 67%) (بعد از تغییرات) و برداشت میدانی نتایج نشان داد که میزان رضایت از کیفیت محیط حدود 48% افزایش، میزان احساس مثبت حدود 35% افزایش و میزان احساس منفی حدود 28% کاهش داشته است. به طور کلی می توان گفت که میزان رضایت از کیفیت محیط و ادراکات روانشناختی در حالت الگوی بهینه سازی شده انتشار نور روز نصب شده بر روی شیشه بهتر از وضع موجود شیشه ساده است. بعبارتی الگوی انتشار نور روز بهینه سازی شده بر گرفته از عناصر تلطیف کنند نور (شباک) در معماری سنتی ایران علاوه بر افزایش میزان روشنایی روز مفید و کاهش خیرگی در فضا تاثیر گذار بوده و تاثیر مثبت در جهت بهبود میزان رضایت از محیط کار و ادراکات روانشناختی دارد.

 

 

n  فهرست منابع

§       جوانی, زهرا . (1398). راهکارهای طراحی نور روز در جهت افزایش شادمانی در مجتمع های مسکونی. پایان نامه دکتری, دانشگاه هنر اصفهان.

§       جوانی،زهرا، فاطمه, موسوی نیا.  (1400). شناسایی و تحلیل رویکرد متناهی آمیخته در تحلیل ناهمگنی درمطالعه رابطه شدت روشنایی نور روز در فضاهای مسکونی و شادمانی ساکنان. نشریه علمی اندیشه معماری, 5.

§       دانایی‌فرد, حسن, حسن‌زاده، سالاریه (1398). طراحی سنجة اندازه‌گیری بی‌تفاوتی سازمانی: پژوهش ترکیبی. اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت), 4, 79-99.

§       زرگر, افشین. (1394). ورزش و روابط بین‌الملل: جنبه‌های مفهومی و تئوریک. فصلنامه تخصصی علوم سیاسی, 11, 7-48.

§       شیرویی،شیرین، میرزاده،مونا (1398). تاثیر نور (طبیعی و مصنوعی) بر خلق و خو و روان انسان در معماری داخلی. معماری شناسی, 10, 7-13.

§       صفاییتبار،مژده, فرحزاد، نریمان اکبر, ک. ع. (1396). تحلیل و ساخت الگوهای پارامتریک در ایجاد نمای دوم به منظور کنترل نور در فضای داخلی مسکن. معماری و شهرسازی پایدار, 5, 15-26.

§       منصوری کیوج,فرهاد,ضیابخش,ندا. (1402). ارزیابی نقش نورِ روز در ارتقاء سرزندگی و شادابی در مجموعه‌های آپارتمانی بلندمرتبه؛ ( موردپژوهی: شهر تهران).مطالعات فضا و مکان,3(1),81-90.

§       موذنی،مسعود، ستارزاده،طوفان (1399). ارزیابی الگوهای نوری موثر بر کیفیت زندگی ساکنین واحدهای مسکونی با بهره گیری از هندسه فراکتال. نشریه علمی اندیشه معماری, 4, 122-137.

§       میری, مجید, کمپانی سعید, محسن. (1393). عارض هیابی مقررات ملی ساختمان در حوزه بهره مندی از نور روز در شهر قزوین. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 7اولین ویژه نامه نورپردازی, 109-121.

§       یوسفی, فایق. محمد خانی, مونا. (1392). بررسی میزان سلامت روانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کردستان و رابطه آن با متغیرهای سن، جنس و رشته تحصیلی آنان. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد, 56, 354-361.

 

§       Abboushi, Belal. )2018(. Investigating occupant's visual comfort and visual interest towards sunlight patterns in daylit offices. University of oregon.

§       Acosta, Ignacio., Campano, Miguel Ángel., Bellia, Laura ., Fragliasso, Francesca ., Diglio, Francesca., & Bustamante, Pedro. (2023). Impact of Daylighting on Visual Comfort and on the Biological Clock for Teleworkers in Residential Buildings. Buildings, 13(10), 2562.‏

§       Adamsson, Mathias., laike, Thorbjörn. & morita, Takeshi . )2018(. Seasonal variation in bright daylight exposure, mood and behavior among a group of office workers in sweden. Journal of circadian rhythms, 16.

§       Agency, u. E. P. )2021(, green building [online]. Available: www.epa.gov/greenbuilding/ pubs/faqs.htm [accessed 22 february 2021].

§       Almeida, António Manuel. & martins, António Gomes. )2014(. Efficient lighting in buildings: the lack of legislation in portugal. Energy policy, 67, 82-86. doi.org/10.1016/j.enpol.2013.11.031.

§       Aries, Maria Bernardina Cornelia. (2005). Human lighting demands: healthy lighting in an office environment.‏ 

§       Berg, Janine; Achkar Hilal, Souleima El; Horne, Richard; Kuhn, Stefan; Liepmann, Hannah; Pignatti, Clemente. )2021(. World employment and social outlook: trends 2021. International labour organization.

§       Borisuit, Apiparn., linhart, f., scartezzini, Jean-Louis. & münch, m. )2015(. Effects of realistic office daylighting and electric lighting conditions on visual comfort, alertness and mood. Lighting research & technology, 47, 192-209.

§       Boubekri, Mohamed., cheung, Ivy N ., reid, Kathryn J., wang, Chia-Hui. & zee, Phyllis C. )2014(. Impact of windows and daylight exposure on overall health and sleep quality of office workers: a case-control pilot study. Journal of clinical sleep medicine, 10, 603-611.

§       Brembilla, Eleonora., & Mardaljevic, John . )2019(. Climate-Based Daylight Modelling for compliance verification: Benchmarking multiple state-of-the-art methods. Building and Environment, 158, 151-164.‏ 

§       Chamilothori, Kynthia. )2019(. Perceptual effects of daylight patterns in architecture. Epfl.

§       Chan, Isabelle YS. & liu, Anita MM. )2018(. Effects of neighborhood building density, height, greenspace, and cleanliness on indoor environment and health of building occupants. Building and environment, 145, 213-222.

§       Choi, Joon-Ho., loftness, Vivian ., nou, Danny., tinianov, Brandon. & yeom, Dongwoo. )2019(. Multi-season assessment of occupant responses to manual shading and dynamic glass in a workplace environment. Energies, 13, 60.

§       Danielsson, Christina Bodin. )2008(. Office experiences. Product experience. Elsevier.

§       Day, Julia K.., futrell, Benjamin., cox, Robert ., ruiz, Shelby N.., amirazar, Armin., zarrabi, Amir Hosseinzadeh. & azarbayjani, Mona. )2019(. Blinded by the light: occupant perceptions and visual comfort assessments of three dynamic daylight control systems and shading strategies. Building and environment, 154, 107-121.

§       Figueiro, Mariana G., steverson, Bryan., heerwagen, Judith., kampschroer, Kevin., hunter, Claudia M.., gonzales, Kassandra ., plitnick,  Barbara . & rea,  Mark S. )2017(. The impact of daytime light exposures on sleep and mood in office workers. Sleep health, 3, 204-215.

§       Frontczak, Frontczak., schiavon, Stefano., goins, John., arens, Edward ., zhang, Hanren. & wargocki, Pawel. (2012). Quantitative relationships between occupant satisfaction and satisfaction aspects of indoor environmental quality and building design. Indoor air, 22, 119-131.

§       Garson, G. David. )2011(. Factor analysis. Statnotes: topics in multivariate analysis; 2011.

§       Ghasemi, Asghar. & zahediasl, Saleh. )2012(. Normality tests for statistical analysis: a guide for non-statisticians. International journal of endocrinology and metabolism, 10, 486.

§       Gifford, Robert. )1997(. Environmental psychology. Principles & practice. University of victoria. Allyn & bacon pub. Co.

§       Groat, Linda. & wang, David. )2013(. Architectural research methods, john wiley & sons.

§       Hadi, Khatereh., dubose, Jennifer R.. & ryherd, Erica. )2016(. Lighting and nurses at medical–surgical units: impact of lighting conditions on nurses’ performance and satisfaction. Herd: health environments research & design journal, 9, 17-30.

§       Haverinen-shaughnessy, Ulla ., pekkonen, m Maria., leivo, Virpi., prasauskas,  Tadas., turunen,
Mari ., kiviste, Mihkel., aaltonen, Anu . & martuzevicius, Dainius. )2018(. Occupant satisfaction with indoor environmental quality and health after energy retrofits of multi-family buildings: results from insulate-project. International journal of hygiene and environmental health, 221, 921-928.

§       Kang, Hyun. (2021). Sample size determination and power analysis using the G* Power software. Journal of educational evaluation for health professions, 18.‏

§       Kim, Kirim., & Lee, Kyungsun. (2024). Indoor Light Environment Factors That Affect the Psychological Satisfaction of Occupants in Office Facilities. Buildings, 14(5), 1248.‏

§       Konis, Kyle. )2013(. Evaluating daylighting effectiveness and occupant visual comfort in a side-lit open-plan office building in san francisco, california. Building and environment, 59, 662-677.

§       Lee, Jang-Young ., wargocki,  Pawel ., chan,  Yiong-Huak., chen,  Liu. & tham, Kwok-Wai. )2019(. Indoor environmental quality, occupant satisfaction, and acute building‐related health symptoms in green mark‐certified compared with non‐certified office buildings. Indoor air, 29, 112-129.

§       Lee, Young S. )2010(. Office layout affecting privacy, interaction, and acoustic quality in leed-certified buildings. Building and environment, 45, 1594-1600.

§       Li, Danny HW. )2010(. A review of daylight illuminance determinations and energy implications. Applied energy, 87, 2109-2118.

§       Randi Mork, Helle K. Falkenberg, Knut Inge Fostervold & Hanne-Mari Schiøtz Thorud. )2020(. Discomfort glare and psychological stress during computer work: subjective responses and associations between neck pain and trapezius muscle blood flow. International archives of occupational and environmental health, 93, 29-42.

§       Mu, Jingyi. & kang, Jian. )2022(. Indoor environmental quality of residential elderly care facilities in northeast china. Frontiers in public health, 10, 860976.

§       Mirjam, Münch., Adam E, Brøndsted. Steven A, Brown, Albert Gjedde, Thomas Kantermann., Klaus Martiny, Danielle Mersch, Debra J. Skene & Anna Wirz-Justice. (2017(. The effect of light on humans. Changing perspectives on daylight: science, technology and culture. Sponsored supplement to science/aas, 16-23.

§       Ngo, Huy Sinh. )1992(. A synergistic approach to the design of energy responsive office buildings. Texas tech university.

§       Omidfar, Azadeh., niermann, Matthew. & groat, L. N, (2015). The use of environmental aesthetics in subjective evaluation of daylight quality in office buildings.  Proceedings of ies annual conference, 2015.

§       Reinhart, Christoph F. & weissman, Daniel A.. (2012). The daylit area–correlating architectural student assessments with current and emerging daylight availability metrics. Building and environment, 50, 155-164. doi.org/10.1016/j.buildenv.2011.10.024.

§       Robbins, Claude L. (1986). Daylighting. Design and analysis. U.S.A.: Van Nostrand Reinhold.

§       Rockcastle, Siobhan; Ámundadóttir, María Lovísa & Andersen, Marilyne. (2017). Contrast measures for predicting perceptual effects of daylight in architectural renderings. Lighting research & technology, 49, 882-903.

§       Roskams, Michael, and Barry Haynes.. (2020). Salutogenic workplace design: a conceptual framework for supporting sense of coherence through environmental resources. Journal of corporate real estate, 22, 139-153.

§        Sander, Elizabeth J; Caza, Arran &  Jordan Peter J. (2019). Psychological perceptions matter: developing the reactions to the physical work environment scale. Building and environment, 148, 338-347.

§       Sekhon Sekhon, Gupta Vikas. Mood Disorder. [Updated 2023 May 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558911/.

§       Shekari soleimanloo, shamsi. & golmohammadi, rostam. (2009). Enough light in industrial city of tehran province. Healt mag2009, 26-35.

§       Shrestha, Noora. (2021). Factor analysis as a tool for survey analysis. American journal of applied mathematics and statistics, 9, 4-11.

§       Smolders, Karin Corina Henrica Johanna. (2013). Daytime light exposure : effects and preferences. [Phd Thesis 1 (Research TU/e / Graduation TU/e), Industrial Engineering and Innovation Sciences]. Technische Universiteit Eindhoven. https://doi.org/10.6100/IR762825.

§       Steane, Mary Ann, and Koen Steemers. (2004). Environmental diversity in architecture, routledge.

§       Tucker, ledyard. R. & maccallum, Robert. C. (2013). Exploratory factor analysis, [e-book], available: net library e-book.

§       Veitch, Jennifer Ann, and Anca D. Galasiu. (2011). The physiological and psychological effects of windows, daylight, and view at home, national research council of canada ottawa, on, canada.

§       Zhang, Zhen., zypnur, Michael J., colarelli, Stephen. & arvey, Richard D. (2015). Physiological functioning and employee health in organizations. The biological foundations of organizational behavior, 139-167.

§       Zomorodian, Zahra Sadat, and Farshad Nasrollahi. (2013). Architectural design optimization of school buildings for reduction of energy demand in hot and dry climates of iran. Int j archit eng urban. Vol. 23, Nos. 1 & 2, 41-50.

 

105

[1] Useful Daylight Illuminance (UDI)

[2]  Glare  (GA)

[3]  Rhino

[4]  Grasshopper

[5]  Honeybee

[6]  Radiance

[7]  Evolutionary algorithm (genetic)

[8]  Climate.one.building.org

[9]  Factor Analysis (FA)

[10]  Exploratory factor analysis

[11]  Confirmatory factor analysis

[12]  Kaiser-Meyer-Olkin Measure

[13]  Bartlett's test of Sphericity

[14]  Initial

[15]  Extraction

[16]  Repeatability or Stability

[17]  Internal Consistency


سند

Sanad is a platform for managing Azad University publications

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية

حقوق هذا الموقع الإلكتروني مملوكة لنظام SANAD Press Management. © 1442-1447

الصفحة الرئيسية| دخول| معلومات عنا| اتصل بنا|
[English] [فارسی] [en] [fa]