بررسی و تحلیل تلفیق زبان تغزل در شعر متعهد اجتماعی با تکیه بر اشعار نیما یوشیج و احمد شاملو
آزیتا مرادی
1
(
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران
)
منصوره تدینی
2
(
استادیار و عضو هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رامهرمز.
)
مسعور پاکدل
3
(
استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران
)
سیما منصوری
4
(
استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران
)
الکلمات المفتاحية: تلفیق زبان شعر, تغزل, شعر متعهد, نیما یوشیج, احمد شاملو,
ملخص المقالة :
شعر نو تغزلی و حماسی دو گرایش عمدة شعر معاصر فارسی است که به تبعیت از زبان و محتوای منظومة افسانة نیما و اشعار آزاد او شکل‌گرفته‌اند. غالب اشعار نیما و نوآوری¬های او در «شعر آزاد» یا «نیمایی» است که وجهة اجتماعی دارند و در ذیل «شعر متعهد اجتماعی» جای می¬گیرند. در برخی از این اشعار «زبان شعر نو تغزلی» با زبان «شعر نو حماسی» به دلایلی تلفیق یافته¬اند. در پژوهش حاضر با تکیه‌بر اشعار نیما و احمد شاملو به چرایی و چگونگی تلفیق زبان تغزل در اشعاری که وجهة اجتماعی دارند، پرداخته‌شده است. نتایج نشان می-دهد که نیما و شاملو به دو دلیل بسیار مهم از زبان تغزل در شعر اجتماعی بهره می¬گیرند. ایجاد ابهام هنری و آفرینش «سمبل» یا «نمادپردازی» علت اصلی این تلفیق است. تغزلاتی که در این‌گونه اشعار وجود دارد مخاطب شعر را در تفسیر شعر بر وجه اجتماعی یا عاشقانه دچار تردید می¬کند و همین روش باعث می¬شود که اشعار اجتماعی آنها بتواند از سدّ سانسور حکومت استبدادی بگذرد. در واقع این تلفیق، مضامین اجتماعی را در لایه-ای از زبان عاشقانه پنهان می¬کند و شعر را تفسیرپذیر می¬نماید. دلیل دیگر این تلفیق آن است که خشونت، صراحت و شعارزدگی در زبان تغزل کمرنگ می¬شود و عاطفة شعر تلطیف می¬یابد. پناه بردن به عشق خصوصی در نتیجة شکست اجتماعی عامل دیگر این تلفیق است.
آجودانی، ماشالله. (1382). یا مرگ با تجدد، تهران: اختران.
آژند، يعقوب. (1384). تجدد ادبي در دورة مشروطه، تهران: مؤسسة تحقيقات و توسعة علوم انساني.
مک¬لی، ایان. (1381). فرهنگ علوم سیاسی، ترجمة حمید احمدی، تهران: میزان.
اسلامی ندوشن، محمدعلی.. (1374). از رودكي تا بهار، تهران، نگاه.
بهرام¬پور عمران، احمدرضا. (1389). در تمام طول شب (بررسی آراء نیما یوشیج)، تهران: مروارید.
پاشایی، ع. (1378). زندگی و شعر احمد شاملو، تهران: ثالث.
پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه، تهران: نگاه.
ثروت، منصور. (1397). نیما و نظریة ادبی، تهران: علمی.
پورنامداریان، تقی (1383). خانه¬ام ابری است «شعر نیما از سنت تا تجدد»، تهران: سروش.
تلطّف، كامران. (1392). سیاست نوشتار: پژوهشي در شعر و داستان معاصر، ترجمة مهرك كمالي، تهران، نامك.
حسن¬لی، کاووس (1391). گونه¬های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.
حسین¬پور چافی، علی. (1391). جریان¬های شعری معاصر فارسی، تهران: امیرکبیر.
دهخدا، علی¬اکبر. (1375). لغت¬نامة دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
روزبه، محمدرضا (1381). ادبیات معاصر «شعر»، تهران: روزگار.
زرقانی، مهدی. (1384). چشم¬انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.
زمانی، محمدرضا. (1352). بررسي روابط اگزيستانسياليست با جامعه، تهران، گلشايي.
سلاجقه، پروین (1387). امیرزادة کاشی¬ها «نقد شعر معاصر، احمد شاملو»، تهران: مرواید.
شاملو، احمد. (1386). آهنگ‌های فراموش شده، تهران: مروارید.
ــــــــــ (1384). مجموعه آثار، ج1، تهران: آگه.
شفیعی¬کدکنی، محمدرضا. (1384). ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.
ــــــــــ (1387). تازیانه¬های سلوک، تهران: آگه.
ــــــــــ (1370). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. (1388). راهنمای ادبیات معاصر، تهران: میترا.
صفا، ذبیح¬الله. (1378). حماسه‌سرایی در ایران، تهران: فردوسی.
طاهباز، سیروس. (1380). كماندار بزرگ كوهستان (زندگی و شعر نیما یوشیج)، تهران: نشر ثالث.
گلبن، محمد. (1351). بهار و ادب فارسي، تهران: فرانكلين.
لنگرودی، شمس. (1370). تاریخ تحلیلی شعر نو، تهران: مرکز.
مختاری، محمد. (1392). انسان در شعر معاصر، تهران: توس.
نیکبخت، محمود. (1375). از اندیشه تا شعر، مشکل شاملو در شعر، اصفهان: هشت بهشت.
نیما یوشیج. (1385). دربارة شعر و شاعری، به كوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
ـــــ (1397). نوای کاروان «دفتر دوم از اشعار منتشر نشدة نیما»، به تصحیح سعید رضوانی، تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
ــــــ (1376). نامه¬ها، تدوین سیروس طاهباز، تهران: علمی.
ــــــ (1370). مجموعة کامل اشعار نیمایوشیج، تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
مقالات: تلخابی، مهری. (1399). بررسی لایة ایدئولوژیک سبک شعر حافظ با تأمل بر طنز (از منظر تحلیل گفتمان انتقادی)، فصل¬نامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(46)، 293-324. 10.30495/dk.2020.679784 doi:
جبری، سوسن. (1391). حماسة نو در شعر شاملو، جستارهای نوین ادبی، 45(1)، 121-142. 10.22067/jls.v45i1.13459 doi:
شفیعی¬کدکنی، محمدرضا. (1352). انواع ادبي و شعر فارسي، رشد آموزش ادب فارسي، 8 (32 و 33).
ملک¬پایین، مصطفی و همکاران. (1395). جستار برون متنی و درون متنی اشعار متعهد نیما یوشیج در دهه¬های بیست و سی، پژوهش¬های ادبی، 13(53 )، 123-150. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=322803
مهری، فریبا و همکاران. (1397). کارکرد لایة ایدئولوژیک در برجسته¬سازی سبکی غزل اجتماعی معاصر، ادبیات پارسی معاصر، 8(2)، 217-244.
