تحلیل فقهی و حقوقی معاملۀ فضولی و جرم انتقال مال غیر

الموضوعات : فقه و مبانی حقوق

یوسفعلی باقرپور ¹

1 - گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

تاريخ الإرسال : 05 الثلاثاء , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 08 الإثنين , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 11 الأربعاء , رجب, 1447

الکلمات المفتاحية: معامله فضولی, انتقال مال دیگری, اجازه,

ملخص المقالة :

معاملۀ فضولی و انتقال مال غیر از مباحث مهم فقهی در مذاهب مختلف اسلامی است. این مسئله در حقوق مدنی و کیفری هم مورد بررسی قرار گرفته است. انتقال مال غیر در فقه اسلامی و حقوق مدنی یک قرارداد تحت عنوان معاملۀ فضولی است که نزد بسیاری از مذاهب و فقهای اسلامی به عنوان یک معاملۀ معتبر به شرط لحوق اجازه پذیرفته شده است.. انتقال مال غیر در حقوق کیفری یک رفتار مجرمانه است که قانونگذار، آن را در حکم کلاهبرداری قرار داده و مجازات کلاهبرداری برای آن منظور کرده است. جرم­انگاری انتقال مال غیر با توجه به نظر فقهای اسلام و قانون بر پذیرش معاملۀ فضولی، نیازمند تأمل در قلمرو معاملۀ فضولی و جرم انتقال مال غیر است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی جهت وصول به مرز بین معاملۀ فضولی و انتقال مال غیر به تبیین معاملۀ فضولی و صحت یا بطلان آن در نظرات فقهی و حقوقی پرداخته است و قلمرو جرم انتقال مال غیر و نسبت آن با معاملۀ فضولی را تبیین کرده است. عنصر روانی، مفسده و یا مصلحت اندیشی، انجام معامله برای مالک یا برای خود، نکات مهم در تعیین حدود جرم انتقال مال غیر در ارتباط با معاملۀ فضولی است.

المصادر:

قانون مدنی
قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر مصوب 1308
ابن زهره الحلبی، حمزه بن علی (بی تا)، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع ج 1 موسسه الامام الصادق(کتابخانه مدرسه فقاهت)
احسائی، محمدبن علی، 1397، عوالی اللاالی العزیزه فی الاحادیث الدینیه، داراحیاء التراث العربی(کتابخانه مدرسه فقاهت)
امامی، سید حسن، 1364، حقوق مدنی، چاپ پنجم، کتابفروشی اسلامیه، تهران
انصاری، مرتضی، 1380، کتاب المکاسب، جلد3، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ چهارم، قم
بهرامی، بهرام، معامله فضولی و انتقال مال غیر، چاپ اول، تهران، چاپخانه روزنامه رسمی کشور، (نقل از وروایی اکبر)
بیهقی، احمدبن حسین، 1424ه.ق. سنن، چاپ سوم، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان(کتابخانه مدرسه فقاهت)
ترمذی، محمدبن عیسی، 1395ه.ق سنن، چاپ دوم، شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الحلبی، مصر(کتابخانه مدرسه فقاهت)
حرعاملی، محمدبن حسن، 1398، وسائل الشیعه، چاپ پنجم، مکتبه الاسلامیه، تهران
خمینی، روح الله، 1409ه. ق، کتاب البیع، جلد2، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ اول، تهران
دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران
ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، چاپ اول، دارالرساله العالمیه، (کتابخانه مدرسه فقاهت)
طوسی، ابوجعفر، الخلاف، موسسه النشر الاسلامی، جامعه مدرسین، قم
ابن ماجه قزوینی، ابوعبدالله محمدبن یزید، سنن ابن ماجه،داراحیاء الکتب العربیه،(کتابخانه مدرسه فقاهت)
کاتوزیان، ناصر، 1381، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ ششم، نشر میزان، تهران
متقی هندی، علاء الدین، 1401ه.ق، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، چاپ پنجم موسسه الرساله(کتابخانه مدرسه فقاهت)
میرمحمدصادقی، حسین، (1374)، حقوق کیفری اختصاصی، جرایم علیه اموال و مالکیت، نشر میزان، تهران
نجفی، محمدحسن، 1981م، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 41، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بیروت
النووی، ابی زکریا محیی الدین بن شرف، المجموع فی شرح المهذب، جلد 9، دار الفکر، کتابخانه مدرسه فقاهت
وروایی، اکبر، جرم انتقال مال غیر، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، شماره 66، زمستان 1383 ص 311 تا 326