شناسایی الگوی حاکم بر ساختار فضایی–کالبدی زورخانه‌ها براساس اندام‌های بنیادین

الموضوعات : Sports Science and Healthy

آزیتا بلالی اسکویی ¹ , زهرا عسگرپور ²

1 - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
2 - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

تاريخ الإرسال : 29 الأربعاء , شوال, 1445 تاريخ التأكيد : 24 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 25 الجمعة , ربيع الثاني, 1447

الکلمات المفتاحية: زورخانه, معماری زورخانه, اندام‌های بنیادین, ساختار فضایی و کالبدی.,

ملخص المقالة :

 زورخانه از زمان گذشته تا به امروز مکانی برای ورزش، تربیت و تعالی افراد بوده است. کارکردهای فراورزشی زورخانه در گذشته، که یک مکان مقدس به دلیل انجام کارهای خیرخواهانه تلقی می‌شد، باعث اهمیت مضاعف این عنصر مهم در شهر ایرانی می‌شد. هدف این پژوهش شناسایی و بررسی الگو کالبدی -فضایی زورخانه ها، بر اساس اندام‌های بنیادین می‌باشد. روش مورد استفاده در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و نمونه‌های مورد مطالعه بدین شرح است: 12 زورخانه شاخص از 3 دوره تاریخی، معاصر ایرانی و معاصر خارجی در شهرهای تهران، یزد، قزوین، آران و بیدگل، کاشان و خرم‌آباد، کابل و دوشنبه. یافته‌ها حاکی از آن است که اخلاقیات و آموزه‌های پهلوانی باعث ایجاد و شکل‌گیری اندام‌های بنیادین زورخانه گردیده است . معماری زورخانه در طول تاریخ دارای الگوی ثابتی بوده و دچار تغییرات جزئی شده است. عناصر اصلی زورخانه شامل: ورودي، گنبد، گود، سردم است. هر کدام از این ارکان، نشانه‌ها و نمادهاي خاصی را دربردارند. در طول تاریخ این عناصر ثابت و پا برجا مانده‌اند، ولی دچار تغییرات اندکی در شکل خود شده‌اند.

المصادر:

ابراهیمی، مهشید (1396). طراحی مجموعه ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای با رویکرد ارتقاء تعاملات اجتماعی و فرهنگی. دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود.
ابوالحسنی ترقی، مهدی (1390). زورخانه در ایران. مرکز پژوهش‌های فرهنگی.
افسریان، سید سبحاد (1395). معماری و موسیقی تعلیمی در زورخانه. باغ نظر، 13(42)، ص 79-88.
انصاف‌پور، غلامرضا (1386). تاریخ و فرهنگ زورخانه. تهران: اختران.
باصولی، مهدی (1400). نگاه منظرین به زورخانه: دلایل ایجاد و کارکردهای آن. باغ نظر، 18(94)، ص 91-100.
تهرانچی، محمدمهدی (1388). ورزش از دیدگاه ارزش. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
توتونچی، مهرناز (1395). مجموعه ورزش‌های باستانی و پهلوانی کاشان با رویکرد ارتقا الگوهای رفتاری مبتنی بر آیین فتوت و جوانمردی. دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کاشان.
حیاتی، حامد؛ چهارلنگ، علی؛ عامری، محمدامین (1399). اخلاق و معماری زورخانه‌ای. اخلاق در علوم و فناوری، 15(3)، ص 1-5.
رهآورد، حسن (1335). زورخانه. مردم‌شناسی و فرهنگ عامه ایران،1(3)، ص 146-138.
روشار، فیلیپ (1383). هویت‌های زورخانه. گفتگو، شماره 42، ص 79-49.
صدیق ایمانی، مصطفی (1343). زورخانه و ورزش باستانی. هنر و مردم، شماره 26.
گودرزی، محمود (1383). سیر تطور ورزش باستانی و زروخانه در ایران. حرکت، شماره 22.
مسعودی، زهره؛ مومنی، کوروش؛ بمانیان، محمدرضا (1398). تبیین رابطه نمادها و نشانه‌های معماری زورخانه با آداب و رفتار پهلوانی. معماری و شهرسازی آرمانشهر، 12(28)، ص 91-102.
نوري، عسکري؛ طاهري خوشنو، حشمت‌الله (1388). بررسی مردم‌شناختی ورزش باستانی زورخانه‌اي. فرهنگ مردم ایران، شماره 6.
ورمقانی، حسنا (1400). بازپژوهی در انگیزه و شیوه اجرای آداب اجتماعی زورخانه با تفحص در تناسب کارکرد و ساختار کالبدی فضایی. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 11(2)، ص 227-252.