اثر روش¬های مختلف حاصلخیزی خاک بر عملکرد دانه کدوی تخم کاغذی

الموضوعات :

صلاح الدين حقكوي ¹ (دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامي مهاباد)
تورج میرمحمودی ² (هیات علمی واحد مهاباد)

تاريخ الإرسال : 03 الأربعاء , محرم, 1435 تاريخ التأكيد : 30 الخميس , ربيع الثاني, 1436 تاريخ الإصدار : 09 الخميس , ربيع الثاني, 1436

الکلمات المفتاحية: کدوی تخم کاغذی, کود زیستی, كود شيميايي,

ملخص المقالة :

به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف انواع کودهای بر خصوصیات مورفولوژیک کدوی تخم کاغذی، آزمايشي در بهار سال 1392، در ایستگاه تحقیقاتی گریزه سنندج به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. فاكتورهاي آزمايشي شامل سطوح كود شيميايي پر مصرف بر اساس نتايج آزمون خاك (شاهد، صفر)، 50 و 100 درصد كود شيميايي توصيه شده) به عنوان فاکتور اول و نوع كودهاي زيستي و آلی شامل (شاهد، عدم كاربرد)، کود آلی (کمپوست)، نیتروکارا، فسفاته بارور2 و تركيب كمپوست + نيتروكارا + فسفاته بارور 2 بودند. در این تحقیق صفات وزن هزار دانه، تعداد دانه در ميوه، وزن متوسط ميوه، قطر ميوه، تعداد ميوه در بوته، عملكرد ميوه و عملكرد دانه در میوه اندازه گيري شدند. نتايج تجزيه واريانس داده ها نشان داد اثر سطوح كود شيميايي بر كليه صفات مورد مطالعه به غير از وزن هزار دانه و تعداد ميوه در بوته معني دار بود همچنين بين تيمارهاي كود آلی و زيستياز لحاظ اثر بر كليه صفات مورد بررسي به غير از وزن هزار دانه، قطر ميوه و تعداد ميوه در بوته اختلاف معني مشاهده شد. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد تیمار ترکیبی كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2 همراه با 50 و 100 درصد مصرف کود شیمیایی بالاترین مقدار تعداد دانه در میوه، وزن میوه، قطرمیوه و عملکرد میوه را به خود اختصاص دادند. در این بررسی ترکیب تیماری تیماری كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2 همراه با مصرف50 درصد کود شیمیایی عملكرد دانه در ميوه را در مقایسه با تیمار 100 درصد کود شیمیایی بدون استفاده از کود زیستی 38/43 درصد و در مقایسه با شاهد هر دو تیمار به ترتیب92/84 درصد افزایش داد. بنابراین با استفاده از تیمار ترکیب كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2 به میزان 50 درصد در مصرف کودهای شیمیایی صرفه جویی کرد.

المصادر:

 Akbari, P., A. GhalavandandS. A.M.MdrsSanvy.2009.Effectsof differentsystemsof feeding andgrowthenhancerbacteria(PGPR)on phenology, yield and yield componentsof sunflower. ElectronicJournalof CropProduction. Volume 2, Number 3, pages 134-119.
 Akhtar, M. S. and Z. A. Siddiqui. 2009. Effect of phosphate solubilizing microorganisms and Rizobium sp. on the growth, nodulation, yield and root-rot disease complex of chickea under field condition. African Journal of Biotechnology. 8(15): 3489-3496.
 Al-Harbi, A. R. and M. A. Wahb-Allah. 2006. Effect of biofertilization under different nitrogen levels on growth, yield and quality of summer squash. Journal of the Saudi Society for Agricultural Sciences. 5(1): 42-54.
 Aroeay, H.,A.Kashy and R. Amydbygy.2000.Effectof salinityandnutrition onfreeprolineandundressedpumpkinoil. Seed and PlantJournal, Volume 16, Number 3. Pages 373-360.
 Awodum, M. A. 2007. Effect of poultry manure on the growth, yield and nutrient content of fluted pumpkin (Telfariaoccidentalis Hook F). Asian Journal of Agricultural Research, 1(2):67-73.
 Azzan, N. A., E. A. Hassan and E. H. Hamad. 2009. The chemical constituent and vegetative and yielding characteristics of fennel plants treated with organic and bio-fertilizer instead of mineral fertilizer. Australian Journal of Basic and Applied Sciences. 3(2): 579-587.
 Bashan, y., L. Alcaraz and G. Toledo. 1992. Responses of soybean and cowpea root membranes to inoculation with Azospirillumbrasilense symbiosis, Journal of Simbiosis. 13: 217-228.
 Bashan, Y., M. Moreno and E. Troyo. 2000. Growth promotion of the seawater-irrigated oil seed halophyte salicorniabigelovii inoculated with mangrove rhizosphere bacteria and halotolerantAzospirillum spp. Journal of Biology Fettility Soils. 32: 265-272.
 Bashir, M. A., M. Ahmad and M. R. Salik. 2009. Manure and fertilizers effect and fruit quality of guava (PsidiumGuajava L.). Journal of Agricultural Research. 47(3): 247-251.
 Chen, J. 2006. The combined use of chemical and organic fertilizer and biofertilizer for crop growth and soil fertility.Taipei Food and Fertilizer Technology Bulletin. 17: 1-9.
 Darzi, M. T., A. Ghalavand, F. Rajali and F. Sefidkon. 2006. Investigate the application of bio fertilizers on yield and yield components of fennel. Quarterly Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, Volume 22, Number 4.Pages 292-276.
 Dauda, S. N., F. A. Ajayi and E. Ndor. 2008. Growth and yield of water melon (Citrulluslanatus) as affected by poultry manure application. Electronic Journal of Enviromental Agricultural and Food Chemistry. 7(7): 3108-3114.
 Ebadi, A., A. Gholipour, and R. NikkhahBahrami. 2008. Effect of pruning and spacing on yield Bvthha paper pumpkin seeds. Journal of Construction Research, Number 78.pages 47-42.
 Eifediyi, E. K. and S. U. Remison. 2010. Growth and yield of cucumber (Cucumissativus L.) as influced by farmyard manure and inorganic fertilizer. Journal of Plant and Crop Science. 2(7): Pages 216-220.
 Ekin, Z., F. Oguz, M. Erman and E. Ogun. 2009. The effect of Bacillus sp. OSU-142 inoculation at various levels of nitrogen fertilization on growth, tuber distribution and yield of potato ( Solanumtuberosum L.). African Journal of Biotechnology, 8(18): 4418-4424.
 El Kramany, M. F., A. A. Abahr, M. F. Mohamed and M. A. Kabesh. 2007. Utilization of bio-fertilizer in field crops production 16-groundnut yield, its components and seeds content as affected by partial replacement of chemical fertilizer by bio-organic fertilizers. Journal of Applied Sciences Research.3(1).pp: 25-29.
 El-Yazeid, A. A., H. A. Abou-Aly, M. A. Mady and S. A. M. Moussa. 2007. Enhancing growth, productivity and quality of squash plants using phosphate dissolving microorganisms (bio phosphor) combined with boron foliar spray. Research Journal of Agriculture and Biological Siences. 3 (4): 274-286.
 Gholamhosseini ,M., A. Ghalavand, and A. Jamshidi. 2008. Effect irrigation and fertilizer treatments on yield and mineral concentrations in leaves and seeds. Journal of Construction Research, Number 79.pages 100-91.
 Golypori, A., A. Jawanshir, F. RhymzadhKhvei, S. A. Mohammedan and H. Bayat. 2006. Effect of nitrogen fertilizer on yield and pruning paper pumpkin seeds (Cucurbitapepo L). Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, Volume 13.pages 41-32.
 Jehan.M., A. Kocheky, M. NsyrymhlatyandF. Dhqanypur.2007.Effect ofpriceson productionof organicmanureandpaperskinpumpkin(Cucurbitapepo L.).IranianJournal ofField Crop Research, Volume 5, Number 2.pages.289-281.
 Karthikeyan, B., C. Abdul Jaleel, G. M. A. Lakshmanan and M. Deiveekasundaram. 2008. Studies on rhizophere microbial diversity of some commercially important medicinal plants. Journal of Biointerface. 62: 143-145.
 Khrmyvfa, M. 2006.Ecological Study ofintercroppingmaize andsquashseeds.paper. PayanNamhPhD inAgronomy, Faculty of Agriculture, University ofTabriz, 123pages.
 Majidian, M., A. Ghalavand, A. A. Kamkarhagigy and N. Karimiyan. 2008. Effect of water stress, nitrogen fertilizer and organic fertilizers on chlorophyll meter readings, yield and yield components in maize single cross Danhay 704. Electronic Journal of Crop Production.pages 330-303.
 Mikhailouskaya, N. and I. Bogdevitch. 2009. Effect of biofertilizers on yield and quality of long- fibred flax and cereal grains. Journal of Agronomy Research. 7: 412-418.
 Ojaqlu,p. 2007.Effect ofinoculation withbiofertilizers(Azotobacter and barvar 2 phosphate) on growth,yield and yield componentsof sanflower. Master Thesisof Agronomy, Faculty of Agriculture, Islamic Azad University of Tabriz.
 Olaniyi, J. O. and M. P Odedere. 2009. The effects of mineral N and compost fertilizers on the growth, yield and nutritional values of fluted pumpkin (Telfairiaoccientalis) in south western Nigeria. Journal of Animal and Plant Sciences. 1: 443-449.
 Omedi,h.,H.Nagdibadi, A.Golzad, h.Torabi. M. H. Fotokian. 2009.Fertilizers chimical andbiologicaleffectsonyield and qualityof saffron(Crocus sativus L.).Journal of Medicinal Plants.pages109-98.
 Pouryousef, M., M. R. Chaichi, D. Mazaheri, M. Fakhretabatabaii and A. Jafari. 2007. Effect of different soil fertilizing system on seed and mucilage yield and seed P content of Isabgol (Plantago ovate Forsk). Asian Journal of Plant Sciences, 6(7): 1088-1092.
 Radwan, S. M. A. and N. M. Awad. 2002. Effect of soil amendment with various organic wastes with multi-biofertilizer on yield of peanut plants sandy soil. Journal of Agriculture Sciences of Mansoura Univ. 27(5): 3129-3138.
 Rahimzade, SA., 2010. Effect of organic manure application on yield and quality of medicinal Badrashbu under field conditions.MA thesis Agriculture, Faculty of Agriculture University of Kurdistan.
 Rahmani n, S. A. VldAbady, j. Daneshian, and M. Bigdeli. 2008. Effect of different levels of water stress and nitrogen on the performance of the medicinal plant oils Calendula (Calendula officinalis L.). Pzhvhshy Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, Volume 24, Number 1.Pages 108-101.
 Rhymzadeh, S. 2009. Effect of biofertilizers on yield and quality badrshbv medicinal plants under field conditions.Master Thesis of Agronomy, Faculty of Agriculture, University of Kurdistan.91 pages.
 Rzvanymoqdm, P., Z. Bromandrezazadeh, A. A. Mohammad Abadi and A. Sharifi. 2008. Effect of sowing date and different fertilizer treatments on yield, yield components and seed oil castor oil plant. Journal of Agronomy Iran, Volume 6, Number 2.Pages 313-303.
 Shaheen, A. M., A. Fatma, R. Omiama, M. Sawan and A. A. Ghoname. 2007. The integrated use of bio-inoclants and chemical nitrogen fertilizer on growth, yield and nutritive value of two okra (AbelmoschusEsculentus, L.) cultivars. Australian Journal of Basic and Applied. 1(3): 307-312.
 Shehata, M. M. and S. A. El-khawas. 2003. Effect of biofertilizers on growth parameters, yield characters, nitrogenous components, nucleic acids content, minerals, oil content, protein profiles and DNA banding pattern of sunflower (Helianthus annus L. cv. Vedock) yield. Pakistan Journal of Biological Sciences. 6(14): 1257-1268.

نص كامل:



مجله پژوهش در علوم زراعی - سال هفتم، شماره 25، پائيز  و زمستان 1393                                                57

 

اثر روش­های مختلف حاصلخیزی خاک بر عملکرد دانه کدوی تخم کاغذی

صلاح­الدّین حقگوی¹، تورج میرمحمودی² و سامان یزدان­ستا1

 

چکیده

        به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف انواع کودهای بر خصوصیات مورفولوژیک کدوی تخم کاغذی، آزمايشي در بهار سال 1392، در ایستگاه تحقیقاتی گریزه سنندج به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. فاكتورهاي آزمايشي شامل سطوح كود شيمايي پر مصرف بر اساس نتايج آزمون خاك (شاهد، صفر)، 50 و 100 درصد كود شيميايي توصيه شده) به عنوان فاکتور اول و نوع كودهاي  زيستي  و آلی شامل (شاهد، عدم كاربرد)، کود آلی (کمپوست)، نیتروکارا، فسفاته بارور2 و تركيب كمپوست + نيتروكارا + فسفاته بارور 2 بودند. در این تحقیق صفات وزن هزار دانه، تعداد دانه در ميوه، وزن متوسط ميوه، قطر ميوه، تعداد ميوه در بوته، عملكرد ميوه و عملكرد دانه در میوه اندازه گيري شدند. نتايج تجزيه واريانس داده ها نشان داد اثر سطوح كود شيميايي بر كليه صفات مورد مطالعه به غير از وزن هزار دانه و تعداد ميوه در بوته معني دار بود همچنين بين تيمارهاي كود آلی و زيستياز لحاظ اثر  بر كليه صفات مورد بررسي به غير از وزن هزار دانه، قطر ميوه و تعداد ميوه در بوته اختلاف معني مشاهده شد. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد تیمار ترکیبی كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2  همراه با  50 و 100 درصد مصرف کود شیمیایی بالاترین مقدار تعداد دانه در میوه، وزن میوه، قطرمیوه و عملکرد میوه را به خود اختصاص دادند. در این بررسی 

ترکیب تیماری تیماری كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2 همراه با مصرف50 درصد کود شیمیایی عملكرد دانه در ميوه را در مقایسه با تیمار 100 درصد کود شیمیایی بدون استفاده از کود زیستی 38/43 درصد و در مقایسه با شاهد هر دو تیمار به ترتیب92/84 درصد افزایش داد. بنابراین با استفاده از تیمار ترکیب كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2  به میزان 50 درصد در مصرف کودهای شیمیایی صرفه جویی کرد.

 

واژه‌هاي کلیدی: کدوی تخم کاغذی، کود زیستی، كود شيميايي

 

---

ü       [1] تاريخ دريافت:  15/08/92                        تاريخ پذيرش: 30/11/93

.گروه زراعت واصلاح نباتات،واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامي، مهاباد، ایران

[2] 2.گروه زراعت واصلاح نباتات،واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامي، مهاباد، ایران( نويسنده مسئول)Email: [e-mail]  

مقدّمه

گیاهان دارویی بخش بزرگی از فلور گیاهی را تشکیل می­دهند. این گیاهان مواد اولیه طبیعی برای صنایع داروسازی، آرایشی و عطر سازی به حساب می­آیند (Karthikeyan et al, 2008).

کدوي دارویی از خانواده کوکوربيتاسه بوده و در گذشته به عنوان غذا و منبع روغن چراغ مورد استفاده قرار گرفته است. اکنون از آن به عنوان ماده خام توليدات داروئي مورد استفاده قرار مي­گيرد. گياهان خانواده کوکوربيتاسه گونه­هاي يکساله و چند ساله، علفي و چوبي را شامل مي­شوند و معمولاً داراي ساقه­هاي بلند و پيچک­دار هستند. ترکيبات شيميايي اين خانواده شامل تري­ترپن­هاي تتراسيکليک¹، ساپونين­ها²،اسيدهاي چرب، فيتوسترول­ها، پروتئين­ها و مواد معدني (سلنيوم، مس‌وغيره) هستند(Karthikeyan et al, 2008).کودهای زیستی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را به طور مستقیم فراهم نمی­کنند و حاوی باکتری­ها و قارچ­های ویژه­ای هستند لذا با کودهای شیمیایی و آلی متفاوت می­باشند (Chen, 2006). کودهای زیستی حاوی مواد نگهدارنده­ای با تراکم زیاد از یک یا چند نوع میکروارگانیسم مفید خاکزی هستند و یا به صورت فرآورده متابولیت این موجودات می­باشند که در ناحیه اطراف ریشه و یا بخش­های داخلی گیاه کلونی تشکیل مي‌دهند و رشد گیاه میزبان را به روش­های مختلف تحریک می­کنند(Omedi et al, 2009). این میکروارگانیسم­های مفید باعث افزایش رشد، عملکرد و کیفیت محصول گیاهان زراعی و کاهش هزینه­های کاربرد کودهای شیمیایی و آفت­کش­ها می­شوند (El-Yazeid et al, 2007).

ال هربی و وهب الله (Al-Harbi and Wahb-Allah, 2006) در بررسی تأثیر کود زیستی تحت سطوح مختلف نیتروژن بر رشد، عملکرد و کیفیت کدوی تابستانه اظهار داشتند که افزایش سطح نیتروژن یا تلقیح بذور با کود زیستی ازتوباکتر، آزوسپریلیوم و کلبسیلا روی تمام صفات رویشی اثر مثبتی دارد و عملکرد کل را افزایش می­دهد و باعث بهبود کیفیت میوه­های کدو می­گردد. در این بررسی کاربرد نیتروژن به میزان 72 گیلوگرم در هکتار همراه با کود زیستی نسبت به کاربرد نیتروژن به میزان 216 کیلوگرم در هکتار بدون تلقیح با باکتری عملکرد کل را افزایش داد. علاوه بر این نیتروژن بر صفات جنسی تأثیر معنی­داری نداشت اما کود زیستی باعث افزایش تعداد گل‌های ماده شد.پوریوسف و همکاران (Pouryousef et al., 2007) نیز در تحقیق خود روی اسفرزه بیان کردند که حداکثر عملکرد و درصد فسفر در تیمار تلفیقی کود فسفاته بارور2، 20 تن در هکتار کود حیوانی و کود شیمیایی N20P10 به دست می­آید. اذان و همکاران (Azzan et al., 2009) طی آزمایشی روی رازیانه به این نتیجه رسیدند که حداکثر رشد و عملکرد دانه و درصد روغن در تیمارهای تلفیقی کود زیستی (ازتوباکتر و باسیلوس) با کودشیمیایی یا با کود دامی به دست می­آید. اکین و همکاران (Ekinet al., 2009) طی تحقیقی اظهار داشتند که حداکثر عملکرد سیب­زمینی در کاربرد توأم باسیلوس و 120 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی نیتروژنه به دست می­آید. آوودوم (Awodum, 2007) در تحقیقی روی کدو نتیجه گرفتند که کود مرغی باعث افزایش شاخص­های رشدی مانند تعداد برگ و شاخه، قطر ساقه و طول میانگره­ها می­شود،در حالی که در تیمار کود شیمیایی NPK قطر ساقه و تعداد برگ­ها بیشتر از تیمار کود مرغی بود.جهان و همکاران (Jehan et al, 2007) نیز در طی دو سال تحقیق روی کدو تخم کاغذی گزارش کردند که در سال اول آزمایش با افزایش سطح کود دامی از 10 تا 20 تن در هکتار، عملکرد میوه و وزن خشک دانه کدو به طور معنی­داری افزایش پیدا می‌کند. در کل نتایج بررسی آن­ها نشان داد که با استفاده از 20 تن در هکتار کود دامی می­توان روش مناسبی جهت تولید ارگانیک کدوی تخم کاغذی فراهم ساخت و بدون مصرف نهاده­های شیمیایی میزان مطلوبی روغن دانه قابل استحصال توليد کرد.

با توجه به اهميت کدوی تخم کاغذیو افزايشس طح زيركشت اين محصول در کشور، این تحقیق با هدف ارزیابی اثرات کاربرد کودهای زیستی در افزایش عملکرد و اجزای عملکرد کدوی تخم کاغذی، اجرا گردد.

مواد و روش­ها

اين تحقيق در سال زراعي 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات سنندج واقع در گریزه در یک کیلومتری جنوب غربی سنندج، با 35 درجه، 15 دقيقه و 42/26 ثانيه عرض جغرافيايي و 47 درجه، 1 دقيقه و 9/29 ثانيه طول جغرافيايي و ارتفاع 1300 متر از سطح دريا،به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی با 14 تیمار در 3 تکرار اجرا گردید. تغییرات دما و بارندگی طي سال زراعی انجام آزمایش در جدول 1 شده است.

 

---

[1] 1. Tetracyclic triterpenes

[2] 2. Saponins

 

جدول 1:مقادیر متوسط حداقل و حداکثر درجه حرارت، میانگین رطوبت نسبی و مقدار بارندگی طی سال زراعی 2013.

Table1: Meanvalues ​​ofminimum andmaximumtemperature,meanrelative humidity and rainfallduring  thecrop year 2013.

Month	Temperatures (c0)			Averagerelative humidity(percent)	The totalmonthlyrainfall (mm)	TotalHours ofSunshine	TotalEvaporation(mm)
	Averagemaximum	Average minimum	normal
April May June July August September	15.9 23.1 31.4 37.2 37.6 23.9 27	2.1 7 12.1 16.3 16.9 13.2 5.3	9 15.1 21.7 26.7 27.3 23 16.1	51.5 50.5 47.5 40.5 29.5 48 45	58.6 28.5 0.7 0.4 0.0 58 1.2	211.8 247.4 294.8 329.6 359.6 323.9 289.2	67.4 162 276.5 327.2 354.6 287.8 166.7

 

 

جهت تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و برآورد نیاز کودی کدوی تخم کاغذی قبل از کاشت تجزیه خاک انجام گرفت، که نتایج آن در جدول 2 ذکر شده است.

 

جدول2) برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات سنندج طی‌سال زراعی 2013 Table2: Quantity Physics and chemical properties soil Farm Research Center, Sanandajduring thecrop year2013
EC (dS/m)	pH	کربنات کلسیم (%T.N.V)	کربن آلی (%)	نیتروژن كل(%)	P	K	Fe	Zn	Depth (cm)	Soil texture class
					(mg/kg)
0.81	8	11.4	0.83	0.12	11.2	250	2.3	0.74	0-30	Sandyloam

 

جدول 3- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی كمپوست مورد استفاده

كربن آلي	نيتروژن N%	فسفر PPM	پتاسيم PPM	آهن PPM	روي PPM
25.5	1.28	0.513	0.639	325	99.23

 

 

  آزمايش حاضر به صورت طرح فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد فاكتور اول شامل كود شيمايي بر اساس نتايج آزمون خاك (شاهد، صفر)، 50 و 100 درصد كود شيمياييN، P و K توصيه شده) و فاكتور دوم كودهاي  زيستي شامل (شاهد، عدم كاربرد)، کود آلی (کمپوست)، نیتروکارا، فسفاته بارور2 و تركيب كمپوست + نيتروكارا + فسفاته بارور 2) بودند. مقدار کود مصرفی شیمیایی توصيه شده نيتروژن، فسفر و پتاسیم به ترتيب برابر  150، 100 و150کیلوگرم در هكتار بود كه كود نيتروژنه در سه مرحله و فسفر و پتاسیم قبل از كاشت در تیمارهای مربوطه مصرف گردید. برای اعمال تیمارهای کود زیستی، بذور کدوی تخم کاغذی قبل از کاشت با کودهای زیستی، تلقیح و در سایه خشک گرديدند و بلافاصله  در تاریخ 20 فروردین کاشته شدند. بذر کدوی تخم کاغذی از شرکت پاکان بذر اصفهان، کودهای زیستی از شرکت گیاه داروی زاگرس در سنندج و کمپوست از سازمان بازیافت زباله شهری سنندج تهیه گردیدند. این آزمایش در زمینی به مساحت 2000 متر مربع اجرا گردید. گام اول در جهت انجام پروژه، آماده سازی زمین مورد نظر بود.بعد از انجام عملیات شخم و زدن دیسک، جوی و پشته ها با استفاده از شيارساز ایجاد گردید و در مرحله بعد کرت­بندی بلوک­ها صورت گرفت. هر بلوک شامل 14 کرت به ابعاد 20 متر مربع بود هر کرت شامل پنج ردیف کاشت به طول پنج متر و با فاصله ردیف یک متر بود. فاصله بوته­ها روی ردیف 50 سانتی­متر در نظر گرفته شد. جهت جلوگیری از اثرهای واحدهای آزمایشی همجوار، فاصله بین کرت­ها و بلوک­ها دو و نیم متر در نظر گرفته شد. آبیاری نیز به صورت کرتی انجام شد. عملیات برداشت در اواخر مرداد انجام شد.

صفات مورد بررسي و نحوه اندازه گيري

برای اندازه­گیری عملکرد و اجزای عملکرد در مرحله رسیدگی کامل (پس از خشک شدن میوه و برگ و ساقه)، میوه­ها برداشت گرديد. جهت حذف اثر حاشیه­ای، دو ردیف کناری و دو گیاه از طرفین هر ردیف حذف شد و عملكرد سه ردیف میانی هر کرت با مساحتی معادل پنج متر مربع، برداشت گرديد.

قطر میوه­های برداشت شده از مساحت پنج متر­مربع مربوط به هر کرت با استفاده از متر نواری اندازه­گیری شد و در نهایت با استفاده از میانگین­گیری، قطر تک میوه مربوط به هر کرت محاسبه گردید.تعداد کل میوه­های سالم برداشت شده هر کرت شمارش گرديد و با تقسیم بر تعداد بوته ، تعداد میوه در بوته مربوط به هر کرت محاسبه شد.برای تعیین وزن متوسط هر میوه، میوه­های هر کرت پس از جداسازی از بوته­ها با استفاده از ترازویی با دقت 01/0 كيلوگرم توزین گردیدند سپس وزن متوسط تک میوه، وزن میوه در بوته و وزن میوه در واحد سطح برای هر کرت به دست آمد.پس از خشک شدن دانه­ها در آون با دمای 70 درجه سلسیوس به مدت 24 ساعت،برای محاسبه وزن هزار دانه،پنج نمونه از بذرهای مربوط به هر کرت به طور تصادفی برداشت گردید و از هر کدام 500 عدد بذر شمارش شد، توزین گردید. بعد از میانگین­گیری از این پنج نمونه آن را در 2 ضرب نموده و به این ترتیب وزن هزار دانه محاسبه گردید.برای تعیین تعداد دانه در هر میوه، ازهر کرت پنج میوه از بوته­ها جدا و شکافته شد و دانه­های هر يك از ميوه­هاي آن کرت به صورت جداگانه شمارش گردید. سپس از طریق میانگین­گیری، تعداد دانه­های تک میوه در هر کرت به دست آمد.برای تعیین عملکرد دانه در واحد سطح، ابتدا میوه­های جمع­آوری شده (از پنج مترمربع) هر یک از کرت­ها با چاقوی تیزی شکافته شدند و دانه­ها بعد از خارج شدن از میوه­ها شسته شده و در دمای 30 تا 35 درجه سانتی گراد خشک گردیدند. دانه­ها بعد از خشک شدن به آزمایشگاه منتقل شدند و به مدت 24 ساعت در آون 70 درجه سانتی­گراد تا ثابت شدن وزن قرار گرفتند. در مرحله بعد وزن کل دانه ها با استفاده از ترازوی دقیق (01/0 گرم) به دست آمد و در نهایت وزن کل دانه­ها بر حسب گرم در متر­مربع و وزن دانه­ها در هر بوته برای هر کرت به طور جداگانه محاسبه گردید.

 تجزیه و تحلیل داده ها، بر اساس مدل آماری طرح مورد استفاده و به کمک نرم افزار آماری SAS انجام شد. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه­ای دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام گرفت. برای رسم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده گردید.

نتایج و بحث  

وزن هزار دانه

نتایج تجزیه واریانس داده­ها (جدول 3) نشان داد كه اثر سطوح كود شيميايي، نوع كود زيستي و اثر متقابل دو تيمار بر وزن هزار دانه معني دار نبود. جهان و همکاران (Jehan et al, 2007) در مطالعه اثر سطوح مختلف كود دامي و استفاده از قيم بر توليد ارگانيك كدوی پوست كاغذي گزارش کردند وزن هزار دانه اين گياه نسبت به سطوح مختلف کود دامی واکنشی نشان نمی­دهد. رضوانی­مقدم و همکاران (Rzvanymoqdm et al, 2008) نيز در مطالعه اثر تاريخ كاشت و تيمارهاي مختلف كودي بر عملكرد، اجزاي عملكرد و درصد روغن دانه گياه كرچك بیان داشتند که وزن 100 دانه این گیاه تحت تأثیرتیمار­های کود آلی و شیمیایی قرار نمی­گیرد.

تعداد دانه در میوه

بر اساس نتايج جدول تجزيه واريانس داده ها(جدول 4) اثر سطوح كود شيمايي، نوع كود زيستي و اثر متقابل دو تيمار بر تعداد دانه در ميوه در سطح احتمال 1% معني دار بود.

مقايسه ميانگين تركيبات تيماري سطوح كود شيمايي و نوع كود زيستي نشان داد در كليه تيمارهاي كود زيستي با افزايش سطح كود شميايي از  صفر (شاهد) به سطح 100درصد، بر تعداد دانه در ميوه افزوده شد. هر چند اين افزايش تنها در سطح شاهد كود زيستي (عدم كاربرد كود زيستي) از لحاظ آماري معني دار بود. در مطالعه حاضر تركيب تيماري كود زيستي كمپوست + نيتروكارا + فسفاته بارور 2 در تركيب با سطح  50 و 100 درصد كود شيميايي بالاترين تعداد دانه در ميوه را به خود اختصاص داد (شكل 1). همچنين بين دو تركيب مذكور و تركيب كود زيستي كمپوست + نيتروكارا + فسفاته بارور 2  و عدم كاربرد كود شيميايي (سطح صفر كود شيميايي)از لحاظ آماري اختلاف معني داري وجود نداشت كه بيانگر اين نكته است كه كاربرد تركيبي  سه نوع كود زيستي توانسته است اثر فقدان كودهاي شيميايي را جبران كند.

افزايش تعداد دانه در تیمارهای تلفيقي ذكر شده احتمالاً به دليل تأمين بهتر عناصر به ويژه نيتروژن در اين تیمارها مي­باشد.نیتروژن در ساختمان کلروفیل نقش اساسی دارد و مهمترین عنصر در سنتز پروتئین­ها می­باشد و افزایش آن در شرایط مطلوب تا حد مشخصی، موجب افزایش میزان پروتئین می­گردد. افزایش پروتئین، توسعه سطح رویشی گیاه را به دنبال دارد. افزایش این صفت، افزایش توليد مواد فتوسنتزی را در پي خواهد داشت. با افزایش توليد مواد فتوسنتزی، میزان دانه افزایش یافته و در نهایت عملکرد افزایش می­یابد (Rahmani et al, 2008). همان طور كه در شكل (1) مشاهده مي­گردد زماني كه كودهاي زيستي همراه با كود آلي يا شيميايي مصرف شد، تعداد دانه بيشتري در ميوه توليد گردید. اين امر احتمالاً به دليل افزايش جذب عناصر غذايي و رطوبت از خاك مي­باشد كه باعث افزايش مواد فتوسنتزي و تشكيل تعداد دانه بيشتر در ميوه مي­شود (Ojaqlu, 2007).در تیمارهای كودهاي زيستي تعداد دانه بيشتري نسبت به شاهد حاصل شد (شکل 1). این امر احتمالاً از وجود جمعيت­هاي ميكروبي در خاك يا ريزوسفر ناشی می­شود که به برقراری مجدد چرخه­هاي مواد غذايي به گياه کمک می­کند. کاهش تعداد دانه در میوه در تیمار كود زيستي كمپوست + نيتروكارا + فسفاته بارور 2  بدون کاربرد کود شیمیایی را می‌توان به کمبود نیتروژن معدنی در اوایل رشد گیاه نسبت داد که از مصرف نیتروژن به وسیله میکروب­های خاک جهت تجزیه مواد آلی ناشی می­شود (Akbari et al, 2009). 

جهان و همکاران (Jehan et al, 2007) در مطالعه اثر سطوح مختلف كود دامي و استفاده از قيم بر توليد ارگانيك كدو پوست كاغذي گزارش کردند که تعداد دانه در ميوه اين گياه واکنشی نسبت به سطوح مختلف کود آلی نشان نداد. بشیر و همکاران (Bashir et al, 2009) در مطالعه تأثير كودهاي مختلف بر عملكرد و كيفيت گياه گواوا¹گزارش کردند که کاربرد 40 کیلوگرم کود آلی به همراه يك کیلوگرم کود شیمیایی NPK  به ازای هر بوته به افزایش تعداد دانه در میوه منجر می­گردد.

بنابراين ميتوان اظهار داشت كه كار برد كودهاي زيستي به همراه50 و 100 درصد كود شيميايي بهترين تيمار كودي در جهت افزايش تعداد دانه كدوي تخم كاغذي است. براي عملكرد دانه بالا بايد رشد رويشي با زايشي درگياه، متعادل و دانه‌ها مراحل رشدي خود را به طور كامل طي كرده و بزرگ شوند. اين تعادل زماني برقرار ميشود كه بين عناصر لازم براي رشد رويشي(نيتروژن) با عنصرلازم براي رشد زايشي(فسفر) تعادل برقرار باشد. باكتريهاي موجود در كودهاي زيستي بكار گرفته شده در اين آزمايش ازطريق تأمين عناصر معدني نظير فسفر، آهن، مس و روي به ويژه نيتروژن براي گياه، باعث افزايش تعداد دانه و درنتيجه عملكرد دانه ميشوند ((Rahimzade, , 2010 در تحقيق حاضركمترين تعداد دانه در ميوه نيز به تركيب شاهد هر دو تيمار (عدم كاربرد كود شيميايي و كود زيستي) تعلق داشت.

 

---

[1] 2. Psidiumguajaval

 

شكل 1- مقايسه ميانگين تركيبات تيماري كود شيميايي و كود زيستي از لحاظ اثر بر تعداد دانه در ميوه Figure 1. Mean comparison of chemical fertilizer and bio- fertilizer in terms of the effect on the number of seeds per fruit

 

وزن میوه

 

 

تجزيه واريانس داده ها نشان داد اثر كود شيمايي، ‌نوع كود زيستي و اثر متقابل دو تيمار بر ميانگين وزن دانه در  سطح احتمال 1 درصدمعني دار بود (جدول 4).بر اساس نتايج مقايسه ميانگين تركيبات تيماري مشاهده شد كود هاي زيستي كمپوست، نيتروكارا و فسفاته بارور2 در تركيب با هر سه سطح كود شيميايي تنها توانستند وزن ميوه را نسبت به تيمار شاهد هر دو تيمار (عدم كاربرد كود شيميايي و زيستي) افزايش دهند و بين تركيبات مذكور و كاربرد جداگانه كود شيميايي اختلاف معني داري مشاهده نشد. اما كاربرد تلفيقي کمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2همراه با كود شيميايي به صورت چشم گيري وزن ميوه را در مقايسه با ديگر تيمارها افزايش داد. در مطالعه حاضر تركيبات كود زيستي كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2  همراه با سطح 50 و 100 درصد كود شيميايي بالاترین وزن میوه را به خود اختصاص دادند که نشاندهنده اثر افزایشی کود های شیمیایی، زیستی و کمپوست بر وزن میوه کدو تخم کاغذی است (شكل 2).

در تیمارهای تلفیقی، عرضه مداوم و پایدار عناصر معدنی به گیاه، به ویژه نیتروژن باعث افزایش رشد و در نهایت گلدهی می­شود. عنصر فسفر نیز در کنار نیتروژن موجب رشد زایشی و میوه­دهی می­شود(Rhymzadeh, 2009). باکتری­های موجود در کود بیولوژیک نیتروکارا علاوه بر تثبیت نیتروژن هوا و متعادل کردن جذب عناصر اصلی پر مصرف و ریز مغذی مورد نیاز گیاه، از طریق سنتز و ترشح مواد محرک رشد گیاه نظیر اکسین، ترشح اسیدهای آمینه، انواع آنتی­بیوتیک­ها و غیره، رشد و توسعه ریشه وقسمت­های هوایی گیاه را سبب می­شوند. از طرف دیگر اتصال سیدروفور تولید شده توسط باکتری­ها به یون آهن و تشکیل کلات آهن، این عنصر غذایی را از دسترس انواع عوامل بیماری­زای گیاهی خارج می­کند و رشد گیاه را مورد حمایت قرار می­دهد(Omedi et al, 2009). از طرف دیگر کودهای آلی همانند کمپوست از طریق ایجاد یک محیط مناسب برای بقاي باکتری­های تلقیح شده باعث افزایش رشد و تکثیر این باکتری­ها می­شوند (Kumar et al, 2009).

 

 

شكل 2- مقايسه ميانگين تركيبات تيماري كود شيميايي و كود زيستي از لحاظ اثر بر وزن ميوه

Figure 1. Mean comparison of chemical fertilizer and bio- fertilizer in terms of the effect on the number of weight of fruit

 

 

      نتايج اين آزمايش با نتايج تحقيقات تعدادي از محققان مطابقت دارد.ال هربی و وهب الله (Al-Harbi and Wahb-Allah, 2006) نیز در بررسي اثر كودهاي زيستي تحت سطوح مختلف كود نیتروژن روی کدو تابستانه نشان دادند که کاربرد نیتروژن به میزان 216 کیلوگرم در هکتار در ترکیب با کود زیستی (ازتوباکتر، آزوسپریلیوم وکلبسیلا) بالاترين وزن ميوه در هر گياه به دست آمد. با اين حال كاربرد كودهاي زيستي به همراه 72 كيلوگرم در هكتار نيتروژن در مقايسه با سطح بالاي نيتروژن يعني 216 كيلوگرم اختلاف زيادي با هم ديگر نداشتند كه اين نشان مي­دهد كاربرد كودهاي زيستي باعث كاهش مصرف كودهاي شيميايي مي­شود. آرویی و همکاران (Aroeay et al, 2000) به منظوربررسي اثر سطوح مختلف كود نيتروژن روي برخي صفات گياه دارويي كدوي تخم كاغذي گزارش کردند که بالاترین وزن میوه­های کدوی تخم کاغذی در کاربرد 75 کیلو­گرم در هکتار نیتروژن به دست آمد.اولانی و اوددر (Olaniyi and Odedere, 2009) طي بررسي اثر كمپوست و نيتروژن معدني بر رشد، عملكرد و ارزش غذايي كدوي قلمي اظهار داشتند که کاربرد 30 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به همراه 5/4 تن در هکتار کمپوست باعث افزایش وزن متوسط میوه­ها می­شود.

قطر میوه

       در مطالعه حاضر اثر سطوح كود شيميايي و اثر متقابل كود شيميايي و كود زيستي در سطح احتمال 1 درصد بر قطر ميوه معني دار بود (جدول 4).نتايج مقايسه ميانگين تركيبات تيماري نشان داد تركيب تيمار كود زيستي كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2  در تركيب با هر سه سطح كود شيميايي صفر (شاهد)،‌50 و 100 درصد بيشترين قطر ميوه را در مقايسه با ديگر تركيبات تيماري به خود اختصاص داد. كمترين قطر ميوه نيز در مطالعه حاضر به تركيب شاهد هر دو تيمار (عدم استفاده از كود شيمايي و كود زيستي) اختصاص داشت (شكل 3).

در بررسی حاضر تیمار كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2  قطر میوه را در مقایسه با سطح 100 درصد کود شیمیایی و ترکیب شاهد هر دو تیمار به ترتیب19/8 و  94/32 درصد افزایش داد.

در توجیه این نتایج می­توان اظهار داشت که تأمین عناصر غذایی مورد نیاز برای رشد گیاه افزایش قطر میوه را سبب می­شود. ايفديي و رميسون (Eiffediyi and Remison, 2010) در بررسي رشد و عملكرد خيار تحت تأثير كودهاي آلي و غير آلي گزارش كردند که بالاترين قطر ميوه در كاربرد 10 تن در هكتار كود آلي به همراه 300 كيلوگرم در هكتار كود NPK به دست آمد. بشیر و همکاران (Bashir et al, 2009) در مطالعه تأثير كودهاي مختلف روي عملكرد و كيفيت گياه گواوا گزارش کردند که کاربرد 40 کیلوگرم کود آلی به همراه یک کیلوگرم کود شیمیایی NPK به ازای هر گیاه باعث افزایش قطر میوه­های گیاه گواوا می‌گردد.

 

 

شكل 3- مقايسه ميانگين تركيبات تيماري كود شيميايي و كود زيستي از لحاظ اثر بر قطر ميوه

Figure 3. Mean comparison of chemical fertilizer and bio- fertilizer in terms of the effect on the number of fruit diameter

 

تعداد میوه در بوته

نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که تیمارهای کودی از لحاظ آماري تأثير معني­داري روي تعداد میوه در هر بوته ندارند (جدول 4). یکی از مشکلات عمده تولید کدوی تخم کاغذی، عملکرد پایین آن به دلیل ضعف میوه­دهی است. در گیاهان تیره کدويیان به ویژه کدوی تخم کاغذی، با تشکیل و رشد اولین میوه، اين بخش از گياه به صورت مقصد فیزیولوژیكي قوی برای دريافت مواد فتوسنتزی عمل می­کند و در نتیجه تشکیل میوه­های بعدی را محدود می­سازد. دلیل اثر بازدارندگی تشکیل اولین میوه و رشد آن روی میوه­های بعدی در تیره کدوییان هنوز به وضوح روشن نیست (Golypori et al, 2006). جهان و همکاران (Jehan et al, 2007) در مطالعه اثر سطوح مختلف كود دامي و استفاده از قيم بر توليد ارگانيك كدوی پوست كاغذي نشان دادند که تعداد میوه در بوته در سال اول آزمايش تحت تأثیر مقادیر کود دامی قرار نگرفت ولی در سال دوم آزمایش از سطوح 15 و 20 تن در هکتار کود دامی میوه بیشتری حاصل شد. قلی­پوری و همکاران (Golypori et al, 2006) نيز در بررسي اثر كود نيتروژن و هرس ساقه روي عملكرد و اجزاي عملكرد كدوي تخم كاغذي مشاهده کردند که بین سطوح کود 100 و 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از نظر تعداد میوه در بوته اختلاف معنی‌داری وجود ندارد، ولی تعداد میوه­های به دست آمده از این سطوح کودي اختلاف معنی‌داری را با شاهد نشان داد.

 

عملکرد میوه در واحد سطح

بر اساس نتايج جدول تجزيه واريانس داده­ها (جدول 4) مشاهده شد اختلاف بين سطوح كود شيميايي، نوع كود زيستي و اثر متقابل بين دو تيمار از لحاظ اثر بر عملكرد ميوه در سطح احتمال 1 درصد معني دار بود.

بر اساس نتايج مقايسه ميانگين تركيبات تيماري سطوح كود شيميايي و كود زيستي از لحاظ اثر بر عملكرد ميوه مشاهده شد تركيب كود شيميايي و كود زيستي اثر افزايشي بر عملكرد ميوه داشته است عملكرد ميوه واكنش مثبتي به تركيب كودهاي شيميايي و زيستي نشان داده است.در تحقیق حاضراگر چه دو تركيب كود زيستي كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2  همراه با سطح 50 و 100 درصد كود شيميايي بالاترين عملكرد ميوه را به خود اختصاص دادند اما  بین ترکیبات مذکور و کاربرد کود زیستی نیتروکارا همراه با 100درصد کود شیمیایی اختلاف معنی داری دیده نشد. كمترين عملكرد ميوه نيز در تحقيق حاضر به سطح شاهد هر دو تيمار اختصاص داشت (شكل 4).

همان­طوري که مشاهده مي­گردد (شكل 4) با کاربردکودهای زیستی یا آلی به تنهایی عملكرد كمتري به دست آمد در حالی که کاربرد توأم آن­ها با کودهای شیمیایی در افزایش عملکرد موثر بود. در تیمارهای تلفیقی از منابع کودی مختلف، عناصر غذایی مورد نیاز گیاه تأمین مي­شود و در نتیجه ماده خشک و عملکرد میوه افزايش مي­يابد. افزایش عملکرد ناشي ازکاربرد کودهای زیستی بیانگر این مطلب است که کاربرد کودهای زیستی ضمن بهبود ساختار و فعالیت میکروارگانیزم­ها­ی مفید خاک، موجب دسترسی مطلوب گیاه به آب و عناصر غذایی ماکرو و میکرو مي­شود و در نهایت باعث افزایش عملکرد گیاه می­گردد (Darzi et al, 2006).

 

 

شكل 4- مقايسه ميانگين تركيبات تيماري كود شيميايي و كود زيستي از لحاظ اثر بر  عملكرد ميوه

Figure 4. Mean comparison of chemical fertilizer and bio- fertilizer in terms of the effect on the number of fruit yield

 

از طرف دیگر با کاربرد کمپوست در خاک، وضعیت تخلخل و نفوذپذیری خاک بهبود پیدا می­کند. در حالتی که خاک، فشرده و از نفوذپذیری کمی برخوردار باشد، تجمع دی­اکسید کربن پیرامون ریشه افزایش می­یابد و این امر علاوه بر این که سبب خفگی ریشه می­شود، از جذب عناصر غذایی که نیاز به انرژی متابولیک دارند ممانعت به عمل مي­آورد و در نهایت باعث افت عملکرد می­شود (Gholamhosseini et al, 2008).کمپوست، مقادیر زیادی مواد آلی تولید می‌کنند که به راحتی تجزیه می­شوند و حاوی مقادیر زیادی نیتروژن، فسفر، پتاسیم و گوگرد هستند. منابع زیستی مانند کود آلی در مخلوط با کود شیمیایی نیز می­توانند به حاصل­خیزی خاک و افزايش تولید منجر شوند، زیرا این منابع بیشتر نیازهای غذایی مورد نیاز گیاه را تأمین می­کنند و بازده جذب مواد غذایی توسط محصول را افزایش می­دهند (Majidian et al, 2008). بنابراين با توجه به نقش و اهميت هر كدام از كودهاي زيستي و آلي اگر اين كودها به صورت تلفيق با هم و با كودهاي شيميايي استفاده گردند بيشترين تأثير را در افزايش عملكرد خواهند داشت.

ال هربی و وهب الله (Al-Harbi and Wahb-Allah, 2006) نیز در بررسي اثر كودهاي زيستي تحت سطوح مختلف كود نیتروژن روی کدوی تابستانه نشان دادند که کاربرد نیتروژن به میزان 216 کیلوگرم در هکتار در ترکیب با کود زیستی (ازتوباکتر، آزوسپریلیوم و کلبسیلا) بالاترين عملكرد ميوه در هر گياه به دست آمد. با اين حال كاربرد كودهاي زيستي به همراه 72 كيلوگرم در هكتار نيتروژن در مقايسه با سطح بالاي نيتروژن يعني 216 كيلوگرم اختلاف زيادي با هم ديگر نداشتند كه اين نشان مي­دهد كاربرد كودهاي زيستي باعث كاهش مصرف كودهاي شيميايي مي­شود. قلی­پوری و همکاران (golypori et al, 2006) طی بررسي اثر هرس ساقه و سطوح مختلف نیتروژن روی گياه کدوی تخم کاغذی گزارش کردند که با افزایش سطوح کود نیتروژن از صفر تا 200 کیلوگرم در هکتار عملکرد میوه افزایش پیدا می­کند.

عملكرد دانه در ميوه

       در مطالعه حاضر اثر سطوح كود شيميايي، نوع كود زيستي و اثر متقابل دو تيمار در سطح احتمال 1%  بر عملكرد دانه در ميوه معني دار بود(جدول 4). با توجه به نتايج مقايسه ميانگين تيمارها تركيب تيماري كود زيستي كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2  همراه با 50  و 100درصد كود شيميايي علاوه بر اینکه بالاترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد میزان صفت مذکور را در مقایسه با ترکیب شاهد هردو تیمار که کمترین عملکرد دانه در میوه را داشت  به ترتیب 25/84 و 05/86 درصد افزایش داد (شكل 5).

با توجه به نتايج تحقيق حاضر عملكرد دانه در تيمارهاي تلفيقي بيشتر از ساير تيمارهاي كودي بود. پژوهشگران، دلیل افزایش عملکرد در سیستم‌های تلفیقی کود شیمیایی و آلی را به همخوانی داشتن بیشتر بین نیتروژن قابل دسترس خاک و نیازهای گیاه نسبت می­دهند. در اوایل رشد که نیاز غذایی گیاه کم است، میزان نیتروژن معدنی کودهای آلی کمتر از کود شیمیایی است، ولی در مراحل رشد زایشی به علت تداوم فرآیند معدنی شدن، جذب تا مدت طولانی­تری ادامه می­یابد. کاهش وزن مخصوص ظاهری خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب، افزایش فعالیت­های میکروبی و آنزیمی و آزاد سازی عناصر غذایی موجود در کلوئیدهای خاک نیز از دلایل افزایش عملکرد در سیستم­های تلفیقی کودهای شیمیایی و آلی می­باشد (Akbari et al, 2009).

 

 

شكل 5- مقايسه ميانگين تركيبات تيماري كود شيميايي و كود زيستي از لحاظ اثر بر  عملكرد دانه در هر بوته

Figure 5. Mean comparison of chemical fertilizer and bio- fertilizer in terms of the effect on the number of fruit yield

 

برای افزایش عملکرد دانه، باید رشد رویشی و زایشی گیاه متعادل باشد و دانه­ها مراحل رشد خود را به طور کامل طی نمايند و این تعادل زمانی برقرار می­شود که بین عناصر لازم برای رشد رویشی (نیتروژن) و عنصر لازم برای رشد زایشی (فسفر) تعادل برقرار باشد (Bashan et al, 1992). بنابراين در يك نتيجه­گيري كلي مي­توان اظهار داشت زماني كه كودهاي زيستي همراه با كودهاي آلي و شيميايي به كار مي­روند عملكرد دانه از طريق تأمين كافي عناصر غذايي طي رشد گياه افزايش مي­يابد. کود های شیمیایی در برگیرنده تنها چند عنصر پرمصرف برای گیاهان هستند و دامنه گسترده نیاز گیاهان به دیگر عناصر مورد نیاز را تأمین نمی کنند  در صورتی که مواد آلی و کود های زیستی علاوه بر فراهمی عناصر پرمصرف  و کم مصرف که نقش کلیدی در تأمین نیازهای غدایی گیاهان دارند شرایط خاک را نیز بهبود بخشیده و موجب بهبود خصوصیات رشدی گیاهان خواهند شد.

این نتایج با تحقیقات دیگر محققان، شاهین و همکاران (Shaheen et al, 2007) در بررسي كاربرد تلفيقي كودهاي زيستي و نيتروژن معدني همراه با محلول­پاشي گياه باميه نشان دادند که عملکرد غلاف بامیه در کاربرد 50 درصد کود نیتروژن مورد نیاز گیاه از منبع سولفات آمونیوم + ازتوباکتر یا آزوسپریليوم نسبت به کاربرد 100 درصدی کود نیتروژن بدون تلقیح، افزایش معنی­داری دارد. این افزایش به توانایی باکتری ها­ی فوق­الذکر در تثبیت نیتروژن، افزایش تحرک عناصر غذایی و افزایش قابلیت دسترسی گیاه به عناصر غذایی مربوط بود. ال کرامانی و همکاران (El-Kramany et al, 2007) نيز اظهار داشتند که بیشترین عملکرد دانه بادام زمینی درتیمار تلفیقی کود زیستی+ 25% کود شیمیایی+ 75%کود حیوانی به دست ­آمد. اذان و همکاران (Azzan et al, 2009) بیان داشتند که بالاترین میزان عملکرد دانه رازيانه در تیمار تلفیقی کودهای زیستی (ازتوباکتر و باسیلوس) با کود شیمیایی یا کود آلی به دست می­آید. رادوان و اواد (Radwan and Awad, 2002) طی تحقیقی روی بادام زمینی، اظهار داشتند که کودهای زیستی (آزوسپریليوم و سودوموناس) در ترکیب با منابع مختلف کود آلی به افزایش میزان عملکرد این گیاه در مقایسه با کاربرد تنهای کود آلی و شیمیایی منجر می­شود.

 

نتیجه گیری

      در بررسی حاضر بین تیمار ترکیبی كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2  همراه با  50 و 100 درصد مصرف کود شیمیایی از لحاظ صفات تعداد دانه در میوه، وزن میوه، قطرمیوه و عملکرد میوه اختلاف معنی داری وجود نداشت و ترکیب تیماری تیماری كمپوست+ نيتروكارا + فسفاته بارور2 همراه با مصرف50 درصد کود شیمیایی عملكرد دانه در ميوه را در مقایسه با تیمار 100 درصد کود شیمیایی بدون استفاده از کود زیستی 38/43 درصد و در مقایسه با شاهد هر دو تیمار به ترتیب92/84 درصد افزایش داد،بنابراین مي­توان نتيجه گرفت كه کمپوست و کودهای زیستی به تنهای و حتی در ترکیب با یکدیگر نمی توانند جایگزین 100 درصدکودهای شیمیایی شوند بلکه می­توان آنها را به عنوان مکمل جهت افزایش هر چه بیشتر محصول کدوی تخم کاغذی استفاده کرد،  بنابراين مي‌توان اظهار داشت كه استفاده تلفيقي از كودهاي زيستي وشيميايي ضمن فراهم كردن بهترين سيستم تغذيه‌اي براي گياه و افزايش عملكرد دانه و ميوه، باعث كاهش استفاده از كودهاي شيميايي در راستاي كشاورزي پايدار و درنتيجه كاهش آلودگي‌هاي زيست محيطي ناشي از مصرف آنها مي‌شود. 

 

 

 

 

 

 

جدول4) تجزیه واریانس صفات مورد بررسی

Table 4) Variance analysis of the characteristics

			ميانگين مربعات Mean of square
منابع تغييرات	درجه آزادي	وزن هزار دانه	تعداد دانه در ميوه	وزن ميوه	قطر ميوه	تعداد ميوه	عملکرد ميوه	عملكرد دانه
S.O.V	D.F	1000 kernel weight	Number of seeds per fruit	average weight of fruit	Fruit diameter	Number of fruits	Fruit yield	grain yield
تكرار Replication	2	300.19ns	991.39ns	0.41ns	16.31ns	0.0050ns	0.24ns	11.22ns
كود شيميايي FertilizerChemical	2	247.79ns	**14573.88	**0.86	**140.23	0.064ns	**4.65	**40.61
كود زيستي Bio- fertilizer	4	285.32ns	23218.23**	**1.03	25.85ns	0.05ns	3.47**	35.15**
كود شيميايي * كود زيستي Chemical* Bio- fertilizer	8	217.11ns	17536.63**	**0.96	178.55**	0.08ns	4.12**	74.25**
خطا Experimental error	30	259.78	2262.20	0.136	30.21	0.096	0.78	8.82
C.V (%)	-	11.18	18.53	18.55	10.16	15.01	19.13	7.21

ns، * و ** به ترتیب معنی دار در سطح احتمال 5% و 1% .

ns,* , ** are significant at 0.05 and 0.01, respectively ns

منابع مورد استفاده                                                                      References

ü       Akbari, P., A. GhalavandandS. A.M.MdrsSanvy.2009.Effectsof differentsystemsof feeding andgrowthenhancerbacteria(PGPR)on phenology, yield and yield componentsof sunflower. ElectronicJournalof CropProduction. Volume 2, Number 3, pages 134-119.

ü       Akhtar, M. S. and Z. A. Siddiqui. 2009. Effect of phosphate solubilizing microorganisms and Rizobium sp. on the growth, nodulation, yield and root-rot disease complex of chickea under field condition. African Journal of Biotechnology. 8(15): 3489-3496.

ü       Al-Harbi, A. R. and M. A. Wahb-Allah. 2006. Effect of biofertilization under different nitrogen levels on growth, yield and quality of summer squash. Journal of the Saudi Society for Agricultural Sciences. 5(1): 42-54.

ü       Aroeay, H.,A.Kashy and R. Amydbygy.2000.Effectof salinityandnutrition onfreeprolineandundressedpumpkinoil. Seed and PlantJournal, Volume 16, Number 3. Pages 373-360.

ü       Awodum, M. A. 2007. Effect of poultry manure on the growth, yield and nutrient content of fluted pumpkin (Telfariaoccidentalis Hook F). Asian Journal of Agricultural Research, 1(2):67-73.

ü       Azzan, N. A., E. A. Hassan and E. H. Hamad. 2009. The chemical constituent and vegetative and yielding characteristics of fennel plants treated with organic and bio-fertilizer instead of mineral fertilizer. Australian Journal of Basic and Applied Sciences. 3(2): 579-587.

ü       Bashan, y., L. Alcaraz and G. Toledo. 1992. Responses of soybean and cowpea root membranes to inoculation with Azospirillumbrasilense symbiosis, Journal of Simbiosis. 13: 217-228.

ü       Bashan, Y., M. Moreno and E. Troyo. 2000. Growth promotion of the seawater-irrigated oil seed halophyte salicorniabigelovii inoculated with mangrove rhizosphere bacteria and halotolerantAzospirillum spp. Journal of Biology Fettility Soils. 32: 265-272.

ü       Bashir, M. A., M. Ahmad and M. R. Salik. 2009. Manure and fertilizers effect and fruit quality of guava (PsidiumGuajava L.). Journal of Agricultural Research. 47(3): 247-251.

ü       Chen, J. 2006. The combined use of chemical and organic fertilizer and biofertilizer for crop growth and soil fertility.Taipei Food and Fertilizer Technology Bulletin. 17: 1-9.

ü       Darzi, M. T., A. Ghalavand, F. Rajali and F. Sefidkon. 2006. Investigate the application of bio fertilizers on yield and yield components of fennel. Quarterly Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, Volume 22, Number 4.Pages 292-276.

ü       Dauda, S. N., F. A. Ajayi and E. Ndor. 2008. Growth and yield of water melon (Citrulluslanatus) as affected by poultry manure application. Electronic Journal of Enviromental Agricultural and Food Chemistry. 7(7): 3108-3114.

ü       Ebadi, A., A. Gholipour, and R. NikkhahBahrami. 2008. Effect of pruning and spacing on yield Bvthha paper pumpkin seeds. Journal of Construction Research, Number 78.pages 47-42.

ü       Eifediyi, E. K. and S. U. Remison. 2010. Growth and yield of cucumber (Cucumissativus L.) as influced by farmyard manure and inorganic fertilizer. Journal of Plant and Crop Science. 2(7): Pages 216-220.

ü       Ekin, Z., F. Oguz, M. Erman and E. Ogun. 2009. The effect of Bacillus sp. OSU-142 inoculation at various levels of nitrogen fertilization on growth, tuber distribution and yield of potato ( Solanumtuberosum L.). African Journal of Biotechnology, 8(18): 4418-4424.

ü       El Kramany, M. F., A. A. Abahr, M. F. Mohamed and M. A. Kabesh. 2007. Utilization of bio-fertilizer in field crops production 16-groundnut yield, its components and seeds content as affected by partial replacement of chemical fertilizer by bio-organic fertilizers. Journal of Applied Sciences Research.3(1).pp: 25-29.

ü       El-Yazeid, A. A., H. A. Abou-Aly, M. A. Mady and S. A. M. Moussa. 2007. Enhancing growth, productivity and quality of squash plants using phosphate dissolving microorganisms (bio phosphor) combined with boron foliar spray. Research Journal of Agriculture and Biological Siences. 3 (4): 274-286.

ü       Gholamhosseini ,M., A. Ghalavand, and A. Jamshidi. 2008. Effect irrigation and fertilizer treatments on yield and mineral concentrations in leaves and seeds. Journal of Construction Research, Number 79.pages 100-91.

ü       Golypori, A., A. Jawanshir, F. RhymzadhKhvei, S. A. Mohammedan and H. Bayat. 2006. Effect of nitrogen fertilizer on yield and pruning paper pumpkin seeds (Cucurbitapepo L). Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, Volume 13.pages 41-32.

ü       Jehan.M., A. Kocheky, M. NsyrymhlatyandF. Dhqanypur.2007.Effect ofpriceson productionof organicmanureandpaperskinpumpkin(Cucurbitapepo L.).IranianJournal ofField Crop Research, Volume 5, Number 2.pages.289-281.

ü       Karthikeyan, B., C. Abdul Jaleel, G. M. A. Lakshmanan and M. Deiveekasundaram. 2008. Studies on rhizophere microbial diversity of some commercially important medicinal plants. Journal of Biointerface. 62: 143-145.

ü       Khrmyvfa, M. 2006.Ecological Study ofintercroppingmaize andsquashseeds.paper. PayanNamhPhD inAgronomy, Faculty of Agriculture, University ofTabriz, 123pages.

ü       Majidian, M., A. Ghalavand, A. A. Kamkarhagigy and N. Karimiyan. 2008. Effect of water stress, nitrogen fertilizer and organic fertilizers on chlorophyll meter readings, yield and yield components in maize single cross Danhay 704. Electronic Journal of Crop Production.pages 330-303.

ü       Mikhailouskaya, N. and I. Bogdevitch. 2009. Effect of biofertilizers on yield and quality of long- fibred flax and cereal grains. Journal of Agronomy Research. 7: 412-418.

ü       Ojaqlu,p. 2007.Effect ofinoculation withbiofertilizers(Azotobacter and barvar 2 phosphate) on growth,yield and yield componentsof sanflower. Master Thesisof Agronomy, Faculty of Agriculture, Islamic Azad University of Tabriz.

ü       Olaniyi, J. O. and M. P Odedere. 2009. The effects of mineral N and compost fertilizers on the growth, yield and nutritional values of fluted pumpkin (Telfairiaoccientalis) in south western Nigeria. Journal of Animal and Plant Sciences. 1: 443-449.

ü       Omedi,h.,H.Nagdibadi, A.Golzad, h.Torabi. M. H. Fotokian. 2009.Fertilizers chimical andbiologicaleffectsonyield and qualityof saffron(Crocus sativus L.).Journal of Medicinal Plants.pages109-98.

ü       Pouryousef, M., M. R. Chaichi, D. Mazaheri, M. Fakhretabatabaii and A. Jafari. 2007. Effect of different soil fertilizing system on seed and mucilage yield and seed P content of Isabgol (Plantago ovate Forsk). Asian Journal of Plant Sciences, 6(7): 1088-1092.

ü       Radwan, S. M. A. and N. M. Awad. 2002. Effect of soil amendment with various organic wastes with multi-biofertilizer on yield of peanut plants sandy soil. Journal of Agriculture Sciences of Mansoura Univ. 27(5): 3129-3138.

ü       Rahimzade, SA., 2010. Effect of organic manure application on yield and quality of medicinal Badrashbu under field conditions.MA thesis Agriculture, Faculty of Agriculture University of Kurdistan.

ü       Rahmani n, S. A. VldAbady, j. Daneshian, and M. Bigdeli. 2008. Effect of different levels of water stress and nitrogen on the performance of the medicinal plant oils Calendula (Calendula officinalis L.). Pzhvhshy Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, Volume 24, Number 1.Pages 108-101.

ü       Rhymzadeh, S. 2009. Effect of biofertilizers on yield and quality badrshbv medicinal plants under field conditions.Master Thesis of Agronomy, Faculty of Agriculture, University of Kurdistan.91 pages.

ü       Rzvanymoqdm, P., Z. Bromandrezazadeh, A. A. Mohammad Abadi and A. Sharifi. 2008. Effect of sowing date and different fertilizer treatments on yield, yield components and seed oil castor oil plant. Journal of Agronomy Iran, Volume 6, Number 2.Pages 313-303.

ü       Shaheen, A. M., A. Fatma, R. Omiama, M. Sawan and A. A. Ghoname. 2007. The integrated use of bio-inoclants and chemical nitrogen fertilizer on growth, yield and nutritive value of two okra (AbelmoschusEsculentus, L.) cultivars. Australian Journal of Basic and Applied. 1(3): 307-312.

ü       Shehata, M. M. and S. A. El-khawas. 2003. Effect of biofertilizers on growth parameters, yield characters, nitrogenous components, nucleic acids content, minerals, oil content, protein profiles and DNA banding pattern of sunflower (Helianthus annus L. cv. Vedock) yield. Pakistan Journal of Biological Sciences. 6(14): 1257-1268.