شاخصه‌های پایداری و چگونگی بازتاب آن‌ها در سروده‌های احمد شاملو و بشاره الخوری

الموضوعات : جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

حجت اله غ منیری ¹

1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد

تاريخ الإرسال : 28 الثلاثاء , شوال, 1445 تاريخ التأكيد : 11 الإثنين , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 15 الجمعة , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: ادبیات پایداری, تطبیق, احمد شاملو, ایران, بشاره الخوری, لبنان. ,

ملخص المقالة :

جستار پیش‌رو در نظر دارد تا با روش تحلیلی ـ توصیفی، شاخصه‌های پایداری و چگونگی بازتاب آن‌ها را در شعر احمد شاملو (شاعر ایرانی) و بشاره الخوری (شاعر لبنانی) مورد بررسی قرار داده و به این طریق وجوه مشترک و متمایز این دو ادیب را به خواننده بنمایاند. یافته‌ها نشان می‌دهد: شاملو و الخوره اگر چه با یکدیگر بیش از نیم قرن فاصله زمانی داشته و از دو قوم و نژاد متفاوت‌اند، اما تحت تأثیر نفوذ استعمار (در لبنان نفوذ ترکان عثمانی و در ایران کشورهای متفق) در جریان جنگ جهانی اول و دوم و نیز سیطرة حاکمان خودکامه در هر دو بلاد، بسیاری از شاخصه‌های پایداری را در شعر فراخوانی می‌کند، جز آنکه خطاب و عتاب الخوره در تشویق و تهییج مردم ملت لبنان و نیز همة ملت‌های عرب بوده، حال آن که مورد خطاب شاملو کل ملت‌های ستمدیدة جهان است. دیگر آن که چالش شاملو در مبارزه با استبدادِ داخلی کشورش سهمناک‌تر از چالش بشاره در این خصوص به چشم آمده است. در نهایت: احمد شاملو و بشاره الخوری ـ به عنوان ادیب و روشنفکر ـ طلایه‌دار مبارزه ادبی با استعمار و استبداد بوده و به اصطلاح آوانگارد هستند. اگر چه بنا به شرایط جغرافیایی و تاریخی، مفاهیم مبارزه در میان این دو مشترک، لیکن مصادیق تا حدودی با یکدیگر متفاوت بوده. بالاخره، زاویة نگاه شاملو ـ برخلاف بشاره ـ در ایجاد یک جامعة آرمانی فراملی‌تر (= مدرن‌‌تر) می‌نماید.

المصادر:

کتاب‌ها
1. بیدج، موسی. (1389). مقاومت و پایداری در شعر عرب از آغاز تا امروز، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدّس.
2. پاشایی، علی. (1378). نام همۀ شعرهای تو: زندگی و شعر احمد شاملو، جلد دوم، تهران: نشر ثالث.
3. پورنامداریان، تقی. (1374). سفر در مه: تأمّلی در شعر احمد شاملو، تهران: زمستان.
4. حریری، ناصر. (1368). هنر و ادبیات امروز: گفت و شنودی با شاملو، تهران: کتابسرای بابل.
5. الخوری، بشاره. (1998م). الأخطل الصغیر الدیوان الکامل، جمع و ترتیب و تقدیم سهام ابوجوده، بیروت: مؤسسه جائزه عبدالعزیز البابطین للابداع الشعری.
6. دستغیب، عبدالعلی. (1373). نقد آثار شاملو، چاپ پنجم، تهران: آروین.
7. دیانوش، ایلیا. (1385). لالایی با شیپور (گزین گویه‌ها و ناگفته‌های احمد شاملو)، چاپ سوم، تهران: مروارید.
8. رزمجو، حسین، (1366)، شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، تهران: موسسه چاپ و انتشارات قدس رضوی.
9. سنگری، محمّدرضا. (1386). پرسه در سایۀ خورشید: تأمّلاتی در مقوله‌های ادب معاصر، چاپ دوم، تهران: لوح زرّین.
10. شاملو، احمد. (1386). آهنگ‌های فراموش‌شده، چاپ دوم، تهران: مروارید.
11. ـــــــــــــــ. (1389). مجموعه آثار (دفتر یکم: شعرها)، چاپ نهم، تهران: نگاه.
12. فرخزاد، پوران. (1383). مسیح مادر: نشان زن در زندگانی و آثار احمد شاملو، تهران: ایران جام.
13. کاکایی، عبدالجبار. (1380). بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران و جهان، تهران: پالیزان.
14. مروه، ادیب. (1970). اعلام الشعر العربی الحدیث (بشاره الخوری، الأخطل الصغیر سیرته و مختارات من آثاره)، بیروت: منشورات المکتب التجاری للطباعه و النشر و التوزیع.

مقالات
1. احمدزاده، پرویز و همکاران. (1396). «بررسی تطبیقی جلوه‌های پایداری در اشعار شاملو و درویش»، مطالعات تطبیقی فارسی- عربی، سال دوم، شمارۀ چهارم، پاییز و زمستان، صص 9-28.
2. اکبری رکن‌آباد، اعظم و همکاران. (1397). «مقایسۀ تطبیقی میهن‌دوستی در اشعار فرخی یزدی و بشاره الخوری»، جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، سال دوم، شمارۀ چهارم، تابستان، صص 23-45.
3. رحیمی، مهدی و همکاران. (1399). «بررسی تطبیقی مهمترین مؤلفه‌های رمانتیسم در اشعار لویی آراگون و احمد شاملو»، ادبیّات تطبیقی، سال دوزادهم، شمارۀ 23، پاییز و زمستان، صص 164-183.
4. عرفانیان، لاله و همکاران. (1400). «تحلیل گفتمان شعر اعتراض در شعر احمد شاملو و سیاوش کسرایی: بر پایۀ تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه»، جستارنامۀ ادبیّات تطبیقی، سال پنجم، شمارۀ شانزدهم، تابستان، صص 1-35.