بازشناسی مؤلفه‌های عینی-کالبدی موثر بر طراحی نما و جداره مسکونی از دیدگاه ترجیحات زیبایی‌شناختی ناظران (محدوده موردمطالعه: منطقه دو تهران)
الموضوعات : معمار شهر
ندا گلزاری دهنو
1
(دانشجوی دکتری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.)
آزاده شاهچراغی
2
(دانشیار، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
فرح حبیب
3
(استاد گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
الکلمات المفتاحية: نمای شهری, جداره مسکونی, ترجیحات بصری, زیبایی‌شناسی,
ملخص المقالة :
یکی از مهم‌ترین اجزای کالبدی شهر که ارتباط شهروندان و مکان را تقویت می‌کند، ترکیب نمای ساختمان‌ها و به عبارتی نمای شهری است. در طراحی و توسعه شهری، بعدکالبدی-زیبایی شناختی جزء مهم‌ترین کیفیت در فضای شهرها به‌حساب می‌آید که هدف از مطرح کردن آن ایجاد حس خوشایندی در محیط شهری است. در این میان، کالبد و جداره خیابان‌ها به دلیل تأثیرگذاری مستقیم بر ادراک بصری شهروندان، از مهم‌ترین ابعاد طراحی مؤثر بر زیبایی‌شناسی منظر شهری هستند. پژوهش حاضر سعی دارد راهکارهای مؤثری در جهت ارتقاء عینی زیبایی‌شناختی در بعد کالبدی نما و جداره‌های مسکونی که با اولویت‌بندی ترجیحات ناظران می‌باشد، ارائه نماید. روش پژوهش ازنظر نوع، توصیفی تحلیلی و از حیث هدف کاربردی است. جمع‌آوری اطلاعات از طریق بازدید میدانی، مطالعات اسنادی و پرسشنامه صورت پذیرفت. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده از دو دیدگاه ناظرین و متخصصین از نرم‌افزار SPSS استفاده‌شده است و سپس مؤلفه‌های به‌دست‌آمده در تصاویر منتخب منطقه بر اساس ترجیحات استفاده‌کنندگان تحلیل گردید. یافته‌ها بیانگر آن است که مؤلفه‌های رنگ و بافت مصالح، خط آسمان و تخلخل حجمی، از هر دو دیدگاه در اولویت ارزیابی ترجیحات زیبایی جداره مسکونی قرار دارند. این مقاله می‌کوشد به‌منظور بهبود شرایط جداره‌های شهری با در نظر گرفتن شاخص‌های کالبدی اولویت‌بندی شده توسط ناظرین و متخصصین پیشنهاداتی ارائه نماید.
-بنکدار، احمد، و قرایی، فریبا. 1390. تغییر پارادایم‌ها در اصول طراحی شهری؛ از مؤلفه‌های کالبدی و اجتماعی و ادراکی به رهیافت مکان سازی. نامه معماری و شهرسازی، 3(6)، 51-70.#
-بنتلی، ا.، الکک، آ.، مورین، پ.، گلین سو، م.، و اسمیت، گ. 1395. محیط‌های پاسخ‌ده، مترجم: مصطفی بهزادپور، انتشارات دانشگاه علم و صنعت،تهران. #
-پاكزاد، جهانشاه. 1383. مباني نظري و فرآيند طراحي شهري، وزارت مسكن و شهرسازي، جلد اول، چاپ اول. #
-پاکزاد، جهانشاه. 1382. پدیدارشناسی نماهاي مسکوني و سير تکوين توقعات از آن، هنرهاي زيبا، شماره14. #
- پاکزاد، جهانشاه. 1386. مجموعه مقالات در باب طراحی شهری، انتشارات شهیدی. #
-پاکزاد، جهانشاه، طباطبائی، ملک. 1390. جداره‌های شهری و نقش آن در فضای شهری (معیارهای نماسازی در فضای شهری)، تهران: انتشارات آرمان‌شهر. #
- توسلی، محمود.1388. طراحی فضای شهری: فضاهای شهری و جایگاه آن‌ها در زندگی و سیمای شهر. تهران: شهیدی؛ مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. #
- حبیب، فرح.1385. کندوکاوی در معنای شکل شهر، مجله هنرهای زیبا، شماره 25، صفحه‌های 5-15. #
- خاک زند، مهدی؛ محمدی، مریم؛ جم، فاطمه و آقابزرگی، کوروش. 1393. شناسایی عوامل موثر بر طراحی بدنه‌های شهری با تأکید بر ابعاد زیبایی‌شناسی و زیست‌محیطی (مطالعه موردی: خیابان ولیعصر شهر قشم)، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، (10):15-26. #
- رضازاده، راضیه.1390. سامان‌دهی و بهسازی نماهای شهری ضرورت برخورد شهرسازانه با مسائل طراحی شهری، دانش نما. #
-رخشان، ا.، و ذبیحی، ح.، و ماجدی، ح. 1397. بازخوانی مؤلفه‌های هویت‌بخش نما در منظر شهرهای معاصر. مدیریت شهری، 17(51)،75-86. #
-عطارد، فرانک، کاشی، حسین.1396. عناصر تشکیل‌دهنده نماها و جداره‌های شهری، نشریه معماری شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 21، زمستان. #
-فرخیان، امیر و اردلانی، حسین.1396. بررسی و تحلیل جداره‌های شهری با رویکرد زیبایی‌شناسی، سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، شیراز. #
- قدیری، محمود؛ شهربابکی، صغری.1395. تحليل کيفيت کالبدي محيط مسکوني بازسازی‌شده شهر بم، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 16(40): 93-112. #
-کرير، راب.1376. اجزاي معماري، ترجمه زهرا اهري، مرکز تحقيقات ساختمان و مسکن. #
-گلکار، کوروش. 1387. محیط بصری شهر: سیر تحول از رویکردی تزئینی تا رویکردی پایدار، علوم محیطی، سال 5، شماره 4،95-114. #
-لاوسون، ب.1394. زبان، فضا، مترجم: علیرضا عینی فر، فؤاد کریمیان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران. #
-معین، م. 1387. فرهنگ فارسی یک‌جلدی، نشر سرایش، تهران. #
-مولوی، مهرناز. 1385. پایان‌نامه دکتری تخصصی شهرسازی باعنوان: تحلیل زیباشناختی کالبد فضای شهری، دانشگاه تهران، تهران. #
-محمدی، مریم. 1395. شناسایی عوامل مؤثر بر خلق جداره‌های شهری واجد معنا، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. #
وحدت طلب، مسعود؛ یاران، علی و محمدی خوشبین، حامد.1397. بررسی مفهوم و ارزیابی پر و خالی در جداره‌های خانه‌های تاریخی تبریز. مجله پژوهش‌های معماری اسلامی، 6(2)،66-80. #
- هدمن، ریچاردز و یازوسکی، اندرو.1387. مبانی طراحی شهری، ترجمه راضیه رضازاده و مصطفی عباس زادگان، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ پنجم. #
-Askari, A. H. . Binti Dola, Kamariah. Influence of Building Façade Visual Elements on Its Historical Image: Case of Kuala Lumpur City, Malaysia. 2009. Design and built invvironment. vol.5.pp. 49-59#
-Appleton, Jay. 1984. Prospects & Refuges Re. Visited. Landscape Journal 3(2): 91-103. #
-Amin Zadeh, B. Sharifi, S. & Forogifar, M., (2014). Compare urban landscape in terms of the perception of beauty experts and users of case studies; Khomeini Adl Square, Mashhad. Motaleat Shahri Journal. No. 10. [in Persian] #
-Abbasi, Z. (2016). Aesthetic standards of urban facades and desirable bodies with an emphasis on local identity (a case study between Motahri Square and the intersection of Hojat Shahr Street, Qom), Urban Management, 47, 255-276[In Persian] #
-Barati, N; Suleiman Nejad, M. (2018). The perception of stimuli in a controlled environment and the effect of gender on it, Bagh Nazar, 17, 57-40[In Persian] #
-Carmona, M. (2012). Public Places – Urban Spaces, (Gharaei & Partners, Trans.). Tehran: Tehran Art University Press, 1. #
-Danaci, H. M., & Kiran, G. (2020). Examining the factor of color on street facades in context of the perception of urban aesthetics: Example of Antalya. International Journal of Curriculum and Instruction, 12, 222-232. #
-Franssen, M., Vermaas, P. E., Keroes, p. & Meijers, A. W. M. (2016). Philosophy of Technology After the empirical turn. Spiringer international publishing, Switzerland. #
-Imamoglo, C. (2000). Complexity, preference and familiarity: Architecture and nonarchitecture Turkish
students’ assessments of traditional and modern house facades. Journal of Environmental Psychology. (20), 5-16. #
-Ismaili, F; Charejo, F; Hourijani, N. (2019). Analysis and evaluation of urban walls with an emphasis on visual aesthetics, using the grid method (case example: Englebal St., Sanandaj), Bagh Nazar, 17(82), 65-78[In Persian] #
-Jennath, K. A. & Nidhish, P. (2016). Aesthetic judgement and visual impact of architectural forms: a study of library buildings. Procedia Technology, (24), 1808–1818. Doi: 10.1016/j. protcy.2016.05.226#
-Keshtkaran, R., Habibi, A. & Sharif, H. (2017). Aesthetic preferences for visual quality of urban landscape in Derak High- Rise buildings (Shiraz). Journal of Sustainable Development, 10(94). Doi: 10.5539/jsd.v10n5p94#
-Khaleghi, N. (2018). Assessing the impacts of pedestrianisation on historic urban landscape of Tehran. Int. J. Architect. Eng. Urban Plan, 28(1): 91-104, June 2018. #
-Kaplan . R . and Kaplan . S . 1991, The experience of nature: A psychologicial perspective , cambridgeUniversity Cambridge .UK#
-Kaplan. S. (1987), Aesthetics, affect and cognition: envi ronmental preferences from an evolutionary perspective, Environment and Behavior 19. #
-Kalantari, H. (2012). Pathology of urban scenery and landscape in Tehran and presentation of its organizing plan; Case example: Nawab Highway (between Haqshanas Square and Hilal Ahmar Street), research project, manager: Culture and Art Research Institute, Urban Landscape Research Group[In Persian] #
-Karimi Yazdi, A; Barati, N; Zarei, M. (2015). A comparative evaluation of the perception of urban space from the point of view of the audience and specialists of the urban area (a case study of Imamzadeh Saleh Tajrish urban complex in Tehran), Bagh Nazar, (45) 13, 13-26[In Persian] #
-Liu, E., Carta, S. & Sopeoglou, E. (2018). Study trip as means of expanded learning. Information, Communication & Society, 21(9), 1293-1304. Doi: 10.1080/1369118X.2018.1476574#
-Lee,P., Hunter,W.C., Chung,N. (2020). Smart Tourism City: Developments and Transformations, Sustainability, 2020, 12, 3958; doi:10.3390/su12103958#
-Lee. J. H., & Ostwald, M. J. (2021). Fractal dimension calculation and visual attention simulation: assessing the visual character of an architectural facade. Jouranal of Building. (11), 1-22. #
-Lu,Sh., Yaping,H., Chaoyang,S., Xiping,Y. (2019) Exploring the Associations between Urban Form and Neighborhood Vibrancy: A Case Study of Chengdu, China, International Journal of Geo- Information, Vol.8, No.4, pp.1-15. #
-Moughtin, C., Taner, Oc., & Tiesdell, S. (1995). Urban design: green dimensions. Butterworth Architecture Press, Great Britain. #
-Pour Mahabadian, E; Afshari, M; Kazemi, M. (2019). The role of urban wall lighting in reducing crime and improving the security of worn-out structures, crime prevention approach, (3) 3, 11-40[In Persian] #
-Putri,N.S.A. (2015). Happy Amenities: The Influence of Proximity to Urban Amenities on the Happiness Levels of Residents in Rotterdam, MSc Programme in Urban Management and Development, Rotterdam, The Netherlands. #
-Qahremanpour, A; Keshmiri, H; Karimi, B. (2019). Investigating and measuring the influencing criteria on the physical identity of urban street walls (case study: Hafez Street, Shiraz), Architecture and Sustainable Urban Development, (1) 8, 119-133[In Persian] #
-Reza zadeh. M. Organizing and improving the urban Façade, The need for an urban approach to urban design issues.1379. Architectural and Urbanism. Vol. 58-59. (In Persian) #
-Roberts, N. M. (2007). Complexity and Aesthetics preference for divese visual stimuli. PhD. Dissertation (unpblished.), Universitat de les Illes Balears. #
-Sheibani, M; Hedayat, A; Golestani, N. (2014). Investigating filled and empty spaces in urban facades and their effect on visual perception (case example: historical context of Bushehr), the first annual international conference on civil engineering, architecture and urban planning, Shiraz, Kharazmi Institute of Science and Technology. [In Persian] #
-Talai, M; Mutavli Haghighi, M. (2022). Comparative comparison of the physical characteristics of urban walls (case examples: the upper and lower rows of Mashhad Street and Tarbiat Tabriz), Ferdous Honar, 4, 85-66[In Persian] #
-Talen, E. (2005). “Evaluating good urban form in an inner-city neighborhood: An empirical application”. Journal of Architectural and Planning Research, 204-228. #
-Yoshii, Y. (2016). Preserving Alleyways to Increase Walkability of Historical Japanese Cities. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 216, 603-609. #
-Yammiyavar, A. P., & Roy, M. (2019). Influence of visual elements in building facades in the formation of expreiential perception. In Research Into Design For A Connected World. Springer. #
-Zangi, B. (2016). Mural painting of Iran; New Approaches, Tehran: Mehr Nowruz Publication (in cooperation with Tehran City Beautification Organization), second edition. [In Persian] #
