تعهدِ ایدئولوژیک و مخاطب شناسیِ شعر سیاوش کسرایی
الموضوعات : Persian language and literature texts
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.
الکلمات المفتاحية: شعر, سیاوش کسرایی, مارکسیسم, مخاطب,
ملخص المقالة :
سیاوش کسرایی از شاعران نوپردازیست که به واسطۀ گرایش حزبی و تعلق خاطری که به ایدئولوژی مارکسیستی داشت، در شکلگیری گونهای شعر نو با ماهیتِ گفتمانی خاص، نقش ایفا نموده و آثاری با مختصات و رمزگانِ مرامی و ایدئولوژیک سروده است. در این نوشتار، کیفیت، ابعاد و شاخصههای بخشی از شعر کسرایی که متأثر از تفکر سیاسی و حزبی و نیز تحت تأثیر مخاطبان ویژۀ او تکوین یافته، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و کاوش قرار گرفته است. یافتههای پژوهش حکایت از آن دارد که کسرایی در مواردی نه فقط در جایگاه شاعر، بلکه در موقعیت یک ایدئولوگ و نظریهپردازِ حزبی و سیاسی ظاهر شده است؛ بدینواسطه، شعر او ویژگیهای مرامنامه یا بیانیۀ حزبی و ایدئولوژیک را به خود پذیرفته است. در این موارد، شعر کسرایی عموماً در راستای اعتباربخشی به ارزشها، آرمانها و مولفههای ایدئولوژی مارکسیستی نظام یافته است؛ از این روی، بیش از مخاطبان عام و معمول شعر، مخاطبانی را مد نظر داشته که با شاعر، همگرایی و مشترکات فکری و ایدئولوژیک دارند؛ یا از عادات و زمینۀ ذهنی لازم و مناسب برای ادراک مفاهیم و محتوای ایدئولوژیک شعر او برخوردار هستند. زیرا تنها این گروه از مخاطبان میتوانند پیام، معانی و مفاهیمی را از شعر کسرایی دریافت و برداشت کنند، که کسرایی قصد القاء و انتقال همانها را به خوانندگان داشته است.
کتاب¬ها
آشوری، داریوش. (1358). فرهنگ سیاسی، تهران: مروارید.
احمدی حاجی کلایی، حمید. (1389). جریان¬شناسی چپ در ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
ایگلتون، تری. (1391). پرسش¬هایی از مارکس، ترجمۀ رحمان بوذری و صالح نجفی، تهران: مینوی خرد.
بال، ترنس، و دُگر، ریچارد. (1390). آرمان¬ها و ایدئولوژی¬ها، ترجمۀ احمد صبوری کاشانی، تهران: کتاب اُمه.
براهنی، رضا. (1371). طلا در مس، جلد 1 و3، تهران: نویسنده.
براهنی، رضا. (1374). گزارش به نسل بی¬سن فردا، تهران: مرکز.
بشلر، ژان. (1370). ایدئولوژی چیست، نقدی بر ایدئولوژی¬های غربی، ترجمۀ علی اسدی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
بلزی، کاترین. (1379). عمل نقد، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: قصه.
بهبهانی، سیمین. (1378). یاد بعضی نفرات، تهران: البرز.
پارسی¬نژاد، ایرج. (1388). احسان طبری و نقد ادبی، تهران: سخن.
پازارگاد، بهاء¬الدین. (1360). مکتب¬های سیاسی، تهران: اقبال.
پلامناتز، جان پتروف. (1381). ایدئولوژی، ترجمۀ عزت¬الله فولادوند، تهران: علمی و فرهنگی.
پورقمی، ناصر. (1355). شعر و سیاست، سخنی در بارۀ ادبیات ملتزم، تهران: مروارید.
تسلیمی، علی. (1387). گزاره¬هایی در ادبیات معاصر ایران (شعر)، تهران: اختران.
ج. پژوهشگران. (1390). حزب توده از شکل¬گیری تا فروپاشی، به¬کوشش جمعی از پژوهش-گران، تهران: موسسۀ مطالعات و پژوهش¬های سیاسی.
چه¬گوارا، ارنستو. (1387). خاطرات بولیوی، ترجمۀ بهمن دهگان، تهران: خوارزمی.
حسن¬لی، کاووس. (1383). گونه¬های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.
حقوقی، محمد. (1381). حد همین است، تهران: قطره.
خزائل، حسن. (1384). فرهنگ ادبیات جهان، جلد 4، تهران: کلبه.
دستغیب، عبدالعلی. (1386). از دریچۀ نقد، گفتارها و جستارهای نقد ادبی، به کوشش علیرضا قوچه¬زاده، تهران: خانه کتاب.
رحمانی، نصرت. (1369). درباره هنر و ادبیات؛ گفت و شنودی با نصرت رحمانی، محمدعلی سپانلو و محمدحسین شهریار، به کوشش ناصر حریری، بابل: کتابسرای بابل.
رویایی، یدالله. (1357). از سکوی سرخ (مسائل شعر)، تهران: مروارید.
سپانلو، محمدعلی. (1369). دربارۀ هنر و ادبیات؛ گفت¬وشنودی با نصرت رحمانی، محمدعلی سپانلو و محمدحسین شهریار، به کوشش ناصر حریری، بابل: کتابسرای بابل.
سینکلر، اندرو. (1360). چه¬گوارا، ترجمۀ حیدرعلی رضایی، تهران: خوارزمی.
شاملو، احمد. (1365). هنر و ادبیات امروز، گفت¬وشنودی با براهنی و شاملو، به کوشش ناصر حریری، بابل: کتابسرای بابل.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه، تهران: سخن.
طبری، احسان. (1359). مسائلی از فرهنگ و هنر و زبان، تهران: مروارید.
طبری، احسان. (1367). کژ راهه (خاطراتی از تاریخ حزب توده)، تهران: امیرکبیر.
عابدی، کامیار. (1396). مقدمه¬ای بر شعر فارسی در سدۀ بیستم میلادی، تهران: جهان کتاب.
فتوحی، محمود. (1392). سبک¬شناسی، نظریه¬ها، رویکردها و روش¬ها، تهران: سخن.
کسرایی، سیاوش. (1391). مجموعه اشعار سیاوش کسرایی، تهران: نگاه.
کیانوری، نورالدین. (1382). خاطرات نورالدین کیانوری، تهران: اطلاعات.
گلسرخی، خسرو. (1357). آخرین دفاع و مجموعۀ شعر، نقد، ترجمه و مصاحبۀ خسرو گلسرخی، گردآوری و تنظیم: بزرگ خضرائی، تهران: آرمان.
گورکی، ماکسیم. (1357). دربارۀ ادبیات، ترجمۀ معلم، تهران: آبان.
لنگرودی، شمس. (1377). تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد 3، تهران: مرکز.
لنگرودی، شمس. (1387). تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران، گفتگو: کیوان باژن، دبیر مجموعه: محمدهاشم گلپایگانی، تهران: ثالث.
لوبون، گوستاو. (1384). روانشناسی توده¬ها، ترجمۀ کیومرث خواجوی¬ها، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
میلز، چالز رایت. (1379). مارکس و مارکسیسم، ترجمۀ محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: خجسته.
وینسنت، اندرو. (1378). ایدئولوژی¬های مدرن سیاسی، ترجمۀ مرتضی ثاقب¬فر، تهران: ققنوس.
هینیک، ناتالی. (1384). جامعه¬شناسی هنر، ترجمۀ عبدالحسین نیک¬گهر، تهران: آگه.
مقالات
باباچاهی، علی. (1367). 57 سال شعر نو فارسی. آدینه، (25)، 38-41.
References
Books
Abedi, K. (1977). An Introduction to Persian Poetry in the Twentieth Century, Tehran: Jahan Kitab. [In Persian]
Ahmadi Haji Kalai, H. (2009). Leftist Currents in Iran, Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute. [In Persian]
Ashouri, D. (1979). Political Culture, Tehran: Morvarid. [In Persian]
Ball, T., & Doger, R. (2011). Ideals and Ideologies, Trans. Ahmad Saburi Kashani, Tehran: Kitab Uma. [In Persian]
Baraheni, R. (1992). Gold in Copper, Volumes 1 and 3, Tehran: Author. [In Persian]
Baraheni, R. (1995). Report to the Ageless Generation of Tomorrow, Tehran: Markaz. [In Persian]
Bechler, J. (1991). What is Ideology? A Critique of Western Ideologies, Trans. Ali Asadi, Tehran: Sahami Publication Company. [In Persian]
Behbahani, S. (1999). The Memory of Some People, Tehran: Alborz. [In Persian]
Belzey, C. (1999). The Practice of Criticism, Trans. Abbas Mokhbar, Tehran: Qeseh. [In Persian]
C. Researchers. (2011). Tudeh Party from Formation to Collapse, by the Efforts of a Group of Researchers, Tehran: Institute of Political Studies and Research. [In Persian]
Che Guevara, E. (2008). Bolivian Memories, Trans. Bahman Dehgan, Tehran: Kharazmi. [In Persian]
Dastghayib, A. A. (2007). Through the Window of Criticism, Speeches and Essays on Literary Criticism, edited by Alireza Ghochehzadeh, Tehran: Khaneh Ketab. [In Persian]
Eagleton, T. (2012). Questions from Marx, Trans. Rahman Bouzari and Saleh Najafi, Tehran: Minou Kherad. [In Persian]
Fotohi, M. (1993). Stylistics, Theories, Approaches and Methods, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Golsorkhi, Kh. (1978). The Last Defense and Collection of Poetry, Criticism, Translation and Interview of Khosrow Golsorkhi, Compiled and Edited by Bozorg Khazraei, Tehran: Arman. [In Persian]
Gorky, M. (1978). On Literature, Trans. Moallem, Tehran: Aban. [In Persian]
Hassanli, K. (2004). Types of Innovation in Contemporary Iranian Poetry, Tehran: Sales. [In Persian]
Hynick, N. (2005). The Sociology of Art, Trans. Abdolhossein Nik-Gohar, Tehran: Ageh. [In Persian]
Kasraei, S. (1991). A Collection of Poems by Siavash Kasraei, Tehran: Negah. [In Persian]
Khazael, H. (2005). World Literature Dictionary, Volume 4, Tehran: Kolbe. [In Persian]
Kianuri, Nooruddin. (1983). Memoirs of Nooruddin Kianuri, Tehran: Etelaat. [In Persian]
Langroodi, Sh. (1998). Analytical History of Modern Poetry, Volume 3, Tehran: Markaz. [In Persian]
Langroodi, Sh. (2008). Oral History of Contemporary Iranian Literature, Interview: Keyvan Bajan, Editor of the Collection: Mohammad Hashem Golpayegani, Tehran: Sales. [In Persian]
Le Bon, G. (2005). The Psychology of Masses, Trans. Kiyomars Khajoohi, Tehran: Roshangaran and Women's Studies. [In Persian]
Legal, M. (2002). This is the limit, Tehran: Qatra. [In Persian]
Mills, Ch. W. (2000). Marx and Marxism, Trans. Mohammad Rafiei Mehrabadi, Tehran: Khojasteh. [In Persian]
Parsinejad, I. (2009). Ehsan Tabari and Literary Criticism, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Pazargad, B. (1981). Political Schools, Tehran: Iqbal. [In Persian]
Plamenatz, J. P. (2002). Ideology, Trans. Ezatollah Foladvand, Tehran: Elmi va Farhangi. [In Persian]
Pourqomi, N. (1976). Poetry and Politics, A Talk on Committed Literature, Tehran: Morvarid. [In Persian]
Rahmani, N. (2000). About Art and Literature; A Conversation with Nosrat Rahmani, Mohammad Ali Sepanloo and Mohammad Hossein Shahriar, edited by Nasser Hariri, Babol: Kebatsaraye Babol. [In Persian]
Royaei, Y. (1978). From the Red Platform (Poetry Issues), Tehran: Morvarid. [In Persian]
Sepanlu, M. A. (1980). On Art and Literature; Conversations with Nosrat Rahmani, Mohammad Ali Sepanlu and Mohammad Hossein Shahriar, edited by Nasser Hariri, Babol: Babol Bookstore. [In Persian]
Shafiei Kadkani, M. R. (1990). With a Lamp and a Mirror, Tehran: Sokhan. [In Persian]
Shamloo, A. (1986). Art and Literature Today, Conversations with Baraheni and Shamloo, edited by Nasser Hariri, Babol: Babol Bookstore. [In Persian]
Sinclair, A. (1981). Che Guevara, Trans. Heydar Ali Rezaei, Tehran: Kharazmi. [In Persian]
Tabari, E. (1970). Issues of Culture, Art and Language, Tehran: Morvarid. [In Persian]
Tabari, E. (1988). The Crooked Path (Memoirs of the History of the Tudeh Party), Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Taslimi, A. (2008). Propositions in Contemporary Iranian Literature (Poetry), Tehran: Akhtaran. [In Persian]
Vincent, A. (2000). Modern Political Ideologies, Trans. Morteza Saqebfar, Tehran: Qoghnous. [In Persian]
Articles
Babachahi, A. (1988). 57 Years of New Persian Poetry. Adineh, (25), 38-41. [In Persian]
