اعتبار سنجی الگوی رابطه ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی شهرداری‌های استان کرمان در راستای ترویج فرهنگ اسلامی
الموضوعات :محمد شهابی نژاد 1 , نوید فاتحی راد 2 , امین نیکپور 3
1 - دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
2 - استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 - استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
الکلمات المفتاحية: ساختار, ساختار سازمانی, خطمشی, اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی, فرهنگ اسلامی, شهرداری‌های استان کرمان ,
ملخص المقالة :
هدف پژوهش اعتبار سنجی الگوی رابطه ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی شهرداری‌های استان کرمان در راستای ترویج فرهنگ‌اسلامی است. این پژوهش دارای رویکردی کیفی- کمی است ابزار گردآوري اطلاعات مطالعات کتابخانه‌ای، مصاحبه و پرسشنامه بود. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل اساتید و متخصصان مدیریت و حوزه تصمیم‌گیری و خط‌مشی‌گذاری و مدیران ارشد شهرداری فعال در حوزه خطمشی گذاری فرهنگی و فرهنگ اسلامی به تعداد 23 نفر بود. جامعه آماری شامل مدیران و کارشناسان شهرداری‌های استان کرمان به تعداد 1553 نفر است. حجم نمونه بر اساس جدول کوهن 166 نفر می‌باشد که به‌صورت تصادفی طبقه‌ای متناسب با حجم طبقات انتخاب‌شده‌اند. در این پژوهش برای تجزیه‌وتحلیل دادهها در بخش کیفی از نرم‌افزار NVIVO و در بخش کمی از نرم‌افزارهای SPSS و SMART PLS استفاده شد. نتايج ارائه‌شده نشاندهنده اثر مثبت و معنادار ساختار سازماني بر اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي (05/0>p، 617/0β=) است. بر اساس مقدار ضریب تعیین (R2)، 38 درصد از تغییرات اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي توسط ساختار سازماني تبیین می‌شود. همچنین نتايج نشان ميدهد تأثیر متغير اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي بر ترويج فرهنگ اسلامي (001/0=p، 489/0β=) و تأثیر متغير ساختار سازماني بر ترويج فرهنگ اسلامي (001/0=p، 465/0β=) در سطح 5 درصد معني‌دار است و مثبت شدن ضرايب مسير نشان مي‌دهند که اين سازه¬ها تأثير افزایشي (مستقیم) بر یکدیگر داشته¬اند. بر اساس مقدار ضریب تعیین (R2)، به ترتیب 24 و 22 درصد از تغییرات ترويج فرهنگ اسلامي توسط ساختار سازماني و اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي تبیین می‌گردد. نتایج اثر ميانجيگري اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي بر رابطه مورد بررسی تأييد مي‌گردد.
1- اسدي گرجي، م.، طبري، م.، باقرزاده، م.، و قلي پورکنعاني، ي.، (1399). هماهنگي استراتژي مديريت منابع انساني و ساختار سازماني: مطالعه موردي شرکت توزيع نيروي برق مازندران، نشریه پژوهشنامه مديريت اجرايي، نیمه اول 1399، دوره 12، شماره 23، صص 239 - 259 .
2- اقبالیان، ع.، و آذر، ع.، (1395). طراحی سطح کلان نظام مدیریت فرهنگ اسلامی با رویکرد روش شناسی سیستم های نرم (SSM)، مجله اندیشه مدیریت راهبردی سال دهم بهار و تابستان 1395 شماره 1، پیاپی 19.
3- انصاری، م.، قیومی، ع.، صالحی امیری، س.ر.، عزیزآبادی فراهانی، ف.، و قدمی، م.، (1400). ارائه الگوی خط مشی‌گذاری فرهنگی با رویکرد تحول (مورد مطالعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران)، مجله مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی تابستان 1400، شماره 39، صص 47- 66.
4- بابایی، م.، یزدانی، س.، و نامور، م.، (1395). سنجش تأثیر ساختار سازمانی بر خط مشی گذاری در یکی از سازمان های دولتی، کنفرانس بین المللی کسب و کار: فرصت ها و چالش ها، رشت
5- بشیر، ح.، (1393). دعوت اسلامی: مفاهیم بنیادین فرهنگ اسلامی، ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
6- تبیک، م.ت.، (1399). تبیین مدل تحولی انگیزش بر اساس فرهنگ اسلامی، مجله روان شناسی فرهنگی، بهار و تابستان 1399، دوره چهارم، شماره 1 صص62 تا 85.
7- جاجرمي زاده، م.، و تدين، ا.، (1398). رابطه ساختار سازماني با مديريت منابع انساني و عملکرد؛ مطالعه اي در شرکت گاز استان فارس، نشریه مديريت منابع انساني در صنعت نفت، تابستان 1398، دوره 10، شماره 40، صص 187 - 206.
8- حیدری گوجانی، م.، و مصلح قهفرخی، ز.، (1401). بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و فرهنگ کارآفرینی سازمان (مطالعه موردی: شرکت گاز استان چهار محال و بختیاری)، مجله منابع و سرمایه انسانی زمستان 1401، شماره 4، صص 120- 130.
9- خدایی مهر، م.، (1392). تحلیل فرایند مسئله یابی در سیاست گذاری سازمان های فرهنگی؛ مورد مطالعاتی: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق علیه السلام.
10- رابینز، ا.، (1399). مدیریت رفتار سازمانی جلد سوم، ترجمۀ علی پارساییان و سید محمد اعرابی، تهران مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی 1396، صفحۀ 972 ـ 974.
11- صفری، م.، خادم، ح.، و فتاح پور، مرضیه.، (1399). انطباق فرهنگ سازمانی اسلامی مقتبس از نهج البلاغه با فرمایشات رهبر جمهوری اسلامی ایران، اولین کنفرانس بین المللی چالش ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری، ساری
12- فرامرزی، آ.، سلاجقه، س.، و صیادی، س.، (1397). یکپارچه سازی شاخص های خط مشی گذاری فرهنگی کلان شهرها، مجله مطالعات مدیریت راهبردی سال نهم بهار 1397 شماره 33، صص ۱۹– ۴۴.
13- فرامرزي، آ.، سلاجقه، س.، و صيادي، س.، (1397). تحليل نقش فرهنگ سازماني، فرهنگ ملي و فرهنگ شهروندي در خط مشي گذاري فرهنگي شهرداری‌ها کلان شهرهاي جمهوري اسلامي ايران، نشریه مديريت شهري، پاييز 1397، دوره 17، شماره 52، صص 5 - 20.
14- قربانی‌زاده، و.، شریف زاده، ف.، حسین پور، د.، و مروج، م.، (1396). ارائه الگوی خطمشی گذاری سازمان‌های فرهنگی(مورد مطالعه: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)، مجله سیاستگذاری عمومی، پاییز 1396، دوره سوم، شماره 3، صص61 -78.
15- کافی، م.، (1392). فرهنگ دینی: مفاهيم، نظریه ها و كاربردها. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
16- الوانی، س.م.، خنیفر، ح.، و حاجی ملامیرزایی، ح.، (1393). فرهنگ و خطمشی گذاری فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، سال 5، شماره 3.
17- یاسینی، ع.، ایدی، ف.، و آقایی، ف.، (1397) شناسایی مؤلفه‌های فرهنگ دینی مؤثر بر ارتقای سلامت سازمانی در نظام آموزش عالی ایران، مجله مدیریت اسلامی، سال 26 بهار 1397 شماره 1.
18- Arokodare, M. A. Falana, B.R. (2021). Strategic Agility and the Global Pandemic: The Agile Organizational Structure, A Theoretical Review. Information Management and Business Review, 13(1 (I)), 16-27
19- Bache I.A. Taylor, A. (2016). The Politics of policy Resistance: Reconstructing Higher Education, Journal of public policy, Vol. 23, No. 3.
20- Barr, K. Mintz, A.(2018). Public Policy Perspective on Group Decision-Making Dynamics in Foreign Policy, The Policy Studies Journal, Vol. 46, No. S1.
21- Coleman, D. (2013). Creating Christian Granada: Society and Religious Culture in an Old-World Frontier City, 1492–1600. Cornell University Press.
22- Eva, N. Robin, M. Sendjaya, S. van Dierendonck, D. Liden, R.C. (2019). Servant leadership: A systematic review and call for future research. The Leadership Quarterly, 30(1), 111-132.
23- Eva, N. Sendjaya, S. Prajogo, D. Madison, K. (2021). Does organizational structure render leadership unnecessary? Configurations of formalization and centralization as a substitute and neutralizer of servant leadership. Journal of Business Research, 129, 43-56.
24- Nowotny, S. Hirsch, B. Nitzl, C. (2022). The influence of organizational structure on value-based management sophistication, Management Accounting Research, PP 1-13.
25- Robinson, R. (2014). creating a 21st century entrepreneurial Organization". Academy of Entrepreneurship Journal, Vol 8, No 2, pp 321-332.
26- Tiago F. Pedro D. Francisco L. (2019). Human capital and innovation: the importance of the optimal organizational task structure. Research Policy Volume 48, Issue 3, April Pages 616-627.
فصلنامه تحقیقات و نظریه های نوین مدیریت دولتی
دوره 1، شماره 4، زمستان 1401، صفحات 32-15
اعتبار سنجی الگوی رابطه ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی شهرداری‌های استان کرمان در راستای ترویج فرهنگ اسلامی
محمد شهابی نژاد1 ، نوید فاتحی راد1، امین نیک پور3
1 دانشجوی دکتری مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان
2 استادیار گروه مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان
3 دانشیار گروه مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان
چکيده
هدف پژوهش حاضر اعتبار سنجی الگوی رابطه ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی شهرداری‌های استان کرمان در راستای ترویج فرهنگ‌اسلامی است. این پژوهش دارای رویکردی کیفی- کمی است که از نظر هدف، توسعه‌ای -کاربردی و از حیث ماهیت، پیمایشی است. ابزار گردآوري اطلاعات مطالعات کتابخانه‌ای، مصاحبه و پرسشنامه بود. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل اساتید و متخصصان مدیریت و حوزه تصمیم‌گیری و خط‌مشی‌گذاری و مدیران ارشد شهرداری فعال در حوزه خطمشی گذاری فرهنگی و فرهنگ اسلامی به تعداد 23 نفر بود. جامعه آماری شامل مدیران و کارشناسان شهرداری‌های استان کرمان به تعداد 1553 نفر است. حجم نمونه بر اساس جدول کوهن 166 نفر می‌باشد که به‌صورت تصادفی طبقه‌ای متناسب با حجم طبقات انتخاب‌شده‌اند. در این پژوهش برای تجزیه‌وتحلیل دادهها در بخش کیفی از نرم‌افزار NVIVO و در بخش کمی از نرم‌افزارهای SPSS و SMART PLS استفاده شد. نتايج ارائه‌شده نشاندهنده اثر مثبت و معنادار ساختار سازماني بر اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي (05/0>p، 617/0β=) است. بر اساس مقدار ضریب تعیین (R2)، 38 درصد از تغییرات اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي توسط ساختار سازماني تبیین می‌شود. همچنین نتايج نشان ميدهد تأثیر متغير اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي بر ترويج فرهنگ اسلامي (001/0=p، 489/0β=) و تأثیر متغير ساختار سازماني بر ترويج فرهنگ اسلامي (001/0=p، 465/0β=) در سطح 5 درصد معني‌دار است و مثبت شدن ضرايب مسير نشان مي‌دهند که اين سازهها تأثير افزایشي (مستقیم) بر یکدیگر داشتهاند. بر اساس مقدار ضریب تعیین (R2)، به ترتیب 24 و 22 درصد از تغییرات ترويج فرهنگ اسلامي توسط ساختار سازماني و اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي تبیین می‌گردد. همچنین بر اساس نتایج ساختار سازماني علاوه بر تأثير مستقيم، به‌طور غيرمستقيم و از طريق اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي نيز بر ترويج فرهنگ اسلامي تأثير ميگذارد و اثر ميانجيگري اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي بر رابطه مورد بررسی تأييد مي‌گردد.
واژگان کليدي: ساختار، ساختار سازمانی، خطمشی، اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی، فرهنگ اسلامی، شهرداری‌های استان کرمان
1- مقدمه
در سال‌های اخیر با سرعت گرفتن روند جهانی‌شدن، تصویر عمومی بسیاری از شهرها، به‌خصوص کلان‌شهرها به سمت نوعی شباهت و یکنواختی در شکل محتوا سوق داده‌شده است. بدین‌صورت که منظر شهری این کلان‌شهرها بیش از اینکه در هماهنگی با بستر محلی باشد، به دیگر کلان‌شهرها در اقصی نقاط دنیا شباهت دارد. این در حالی است که هویت هر شهر پیش از آنکه بر اساس نقاط مشترک شکل بگیرد، نشئت‌گرفته از تفاوت‌های فرهنگی و بومی است (فرامرزی و همکاران، 1397). دخالت شهروندان در اداره امور جامعه و مشارکت آنان در سیاستگذاری از جمله آرمان‌هایی بوده که از سال‌های گذشته تاکنون همواره موردتوجه نظریه‌پردازان جوامع مختلف بوده و به‌کارگیری شبکه‌های سیاستگذاری از مهم‌ترین و ایده آل ترین دیدگاه‌های آنان بوده است. بر این اساس، پاسخ مؤثر به این مسائل، مستلزم رویکردی مشارکتی است که در آن دولت با همکاری بازیگران سوم و نهادهای جامعه مدنی شهرداری‌ها به تدوین خط‌مشی‌های مناسب بپردازد. ایجاد تفکر و فرهنگ استقرار شبکه‌های خطمشی در نظام سیاستگذاری، یکی از مکانیزم هایی است که به‌صورت بالقوه می‌تواند این مزیت را به همراه داشته باشد. همچنین در ساختار سازماني شهرداری‌های كشور، مشكلات مشتركي مشاهده می‌شود. اين مشكلات بر عملكرد شهرداری‌ها تأثير بسزايي دارد. اولين مشكل در اين زمينه، روزآمد نبودن اين ساختار است ساختار سازماني كنوني شهرداری‌ها ميراث گذشته‌ای است كه مبنا و پايه علمي چنداني ندارد. مشكل دوم، عدم شرح دقيق وظايف، پست‌ها و شرايط احراز و طبقه‌بندی آن‌هاست. نبود افراد متخصص، يا عدم تناسب ميان جايگاه شغلي و تخصصي افراد از ديگر مشكلات عمده در شهرداری‌هاست. اين در حالي است كه هم‌اکنون رشته‌های تخصصي زيادي در ارتباط با شهرها و شهرداری‌ها در سـطح تحصيلات تكميلي وجود دارد. موضوع چشمگير ديگر، در نظر نگرفتن ویژگی‌های محيطي هر شهر در طراحي ساختار سازماني است. ايران ازجمله كشورهايي است كه به لحاظ محيطي، جغرافيايي و حتي فرهنگي داراي تنوع بسيار زيادي است. همين تنوع گسترده منجر به تفاوت در نيازهاي تشكيلاتي شهرداري و وظايف آن‌هاست؛ اما آنچه تعیین‌کننده وظايف و ساختار سازماني موردنیاز براي اجراي وظايف شهرداری‌ها بوده است، از سطوح بالا ديكته شده و از سیاست‌ها و تصمیم‌های مركزي حاصل‌شده است (جاجرمی زاده و تدین، 1398).
در راستا اصلاح ساختار سازمانی و در اهمیت توجه و گسترش فرهنگ اسلامی در سازمان‌ها، می‌توان به این مسئله اشاره کرد که تمدن اسلامی با توجه به فرهنگ اسلامی دست‌یافتنی است و فرهنگ اسلامی با فعالیت نهادهای علمی جامعه اسلامی و سازمان‌های اسلام محور به وجود خواهد آمد. هدف کلان در اسلامی کردن سازمان‌ها این نیست که تمدنی جدید ایجاد شود؛ بلکه منظور این است که به تمدن اسلامی خفته و بی‌رونق که سال‌ها مورد بی‌توجهی قرارگرفته است، جانی دوباره بخشیده شود (فاروقی و گل محمدی، ۱۳۹8). پیش از هر اقدامی در سازمان، توجه به فرهنگ ضروری است، زیرا با اهرم فرهنگ به‌سادگی می‌توانیم انجام دادن تغییرات را تسهیل کنیم و به جهت‌گیری‌های جدید در سازمان شکل دهیم. علاوه بر نقش فرهنگ در ایجاد تغییر، برای غلبه بر نگرانی‌ها، اضطراب‌ها و فشارهای شغلی و حرفه‌ای در سازمان نیز می‌توانیم به عامل فرهنگ تمسک جوییم (الوانی و دانایی‌فرد، 1393).
مقوله فرهنگ امری پویا و مستمر است. شناخت وضعیت فعلی آن، منوط به آگاهی از پیشینه و سیر تاریخی آن خواهد بود، زیرا هر شناختی از گذشته، پیش‌زمینه‌ای برای گذر به آینده است. به همین دلیل، تعمق و بازنگری به فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی، نه برای تفاخر به باورهای گذشته و تجلیل صرف از آن، بلکه برای ریشه‌یابی عناصر سازنده فرهنگ امروزی ما امری ضروری است. همچنین، سخن دوباره از فرهنگ و تمدن اسلامی، نه باهدف بهره‌برداری‌های سیاسی به‌منظور تقویت هویت ملی (که در جای خود لازم است)، نه صرفاً برای تعیین سهم در تمدن بشری (که البته آن‌هم امری ضروری است) و نه برای خودشیفتگی و واپس‌گرایی است، بلکه ازآن‌رو است که چالش تمدن مدرن، هیچ جامعه‌ای را به حال خود رها نکرده است (بشیر، ۱۳۹۳). اهمیت و گسترش فرهنگ اسلامی از زمانی بیشتر احساس شده است که مسئله جهانی‌شدن فرهنگ بیش‌ازپیش در جوامع دینی پررنگ ظاهرشده است. این گسترش، چالش‌هایی را هم از لحاظ نظری و هم از جنبه عملی میان موافقان و مخالفان به وجود آورده که به‌منظور رفع‌ورجوع آن مطالعات متعددی در مراکز علمی مختلف شده است (کلمن2، ۲۰۱۳).
مقام معظم رهبري نيز، اصلاح فرهنگ عمومي را از وظايف مهم نهادهاي فرهنگي دانسته و آن را ازجمله كارهاي محوري برشمرده‌اند. هدف اصلي كشور به‌عنوان هدف فرهنگي، رشد و تعالي انسان‌های جامعه و جامعه است. رشد سرمايه انساني و سرمايه اجتماعي را می‌توان اهداف فرهنگي و اهداف غايي برشمرد (اقبالیان و آذر، 1395). متأسفانه خلأ پرداختن جدي و اساسي به اين حوزه و داشتن ديدگاه راهبردي به آن، در عملكرد فعلي حاكميت و انجام فعالیت‌های لازم براي تحقق آن، كاملاً مشهود است. از نمودهاي وجود اين خلأ می‌توان به عدم آگاهي از وضعيت دقيق شاخص‌های فرهنگي در جامعه و نبود برنامه‌های منسجم میان‌مدت و درازمدت جهت ارتقاء فرهنگي جامعه و يا حداقل حفظ وضع موجود اشاره كرد. همچنين نپرداختن جدي به حوزه فرهنگ نتايجي چون بالا بودن نرخ فساد و آلودگی‌های فرهنگي در جامعه نظير وضعيت اعتياد و طلاق در كشور را به همراه داشته است.
همچنین سیاست و سیاستگذاری فرهنگی در جوامعی مانند ایران که به دنبال ایده و آرمان والا و حفظ فرهنگ ارزشی و مورد تأیید نظام هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اساس و شالوده سیاست فرهنگی نوین کشور در قانون اساسی پی‌ریزی شد؛ سپس شورای فرهنگ عمومی و شورای عالی انقلاب فرهنگی سیاست فرهنگی کشور را تدوین کردند؛ اما به نظر می‌رسد که این سیاست‌ها بیشتر شعاری ارزشی و کلی دارند، به‌گونه‌ای که جاری نبودن آن در تمامی فعالیت‌های فرهنگی کشور و عملی و اجرا نشدن مناسب آن مشهود است. نگاهی کلان به وضعیت فرهنگی کشور نشان میدهد که باوجود نقاط قوت و فرصت‌های ارزشمند فراوان در عرصه سیاست‌های فرهنگی (مانند برخورداری از فرهنگ غنی اسلامی- ایرانی، ارتقای وجهه فرهنگی کشور در سطح بین‌المللی و غیره)، این میراث فرهنگی ارزشمند، توسعه و تکامل نیافته و برخی از سرمایه‌های فرهنگی رو به افول گذارده است. از سوی دیگر، زیرساخت فرهنگی کشور ناقص، ضعیف، ناکارآمد و نیازمند بازبینی و بازسازی است. سیاست‌های فرهنگی روشن و شفافی اجرا نمی‌شود و بیشتر تصمیم‌گیری‌های مقطعی و موردی انجام می‌شود. آموزش برای نیازمندی‌های فرهنگی مطلوب کافی نیست، صنایع فرهنگی قوی، شاداب و رو به رشد نیستند و بالاخره وضعیت آینده فرهنگی کشور و نسل جوان دارای ابهام فراوانی است. در زمینه اجرای برنامه‌های فرهنگی و اجرای خطمشی گذاری فرهنگی ضعف چشمگیری وجود دارد به‌گونه‌ای که کمترین عملکرد در بین تمام مراحل مختلف خطمشی گذاری فرهنگی، مربوط به اجرای مصوبات و خط‌مشی‌ها است. تقارن اهمیت بالای اجرای خط‌مشی‌های موجود و شناخت مسائل پیرامون فرهنگ از آن حیث که هر دو از اهمیت بالا و عملکرد ضعیفی برخوردارند، نشان میدهد که خطمشی گذاری در عرصه فرهنگ تحت عوامل شناخت مسائل فرهنگی و اجرای برنامه‌های موجود است چرا که با وجود ضعف در عملکرد برنامه‌های موجود، نیاز به خطمشی جدید احساس نخواهد شد و همچنین بدون شناخت مسائل فرهنگی خطمشی لازم یا اصلاحی نیز تدوین نخواهد شد.
تاکنون در تحقیقات علمی برای فعالیت در عرصه فرهنگ و بهبود و ارتقای آن در جمهوری اسلامی ایران، به ابعاد گوناگونی توجه شده است به‌طوری‌که هر یک از پژوهشگران از یک زاویه به مسئله فرهنگ در طول دوران انقلاب اسلامی نگاه کرده‌اند و راهکار موردنیاز امروز جامعه را برای ارتقای فرهنگ چیزی دانسته‌اند که دیگری نیز آن را تأیید یا رد کرده است. با وجود تحقیقات مختلف در زمینه فرهنگ، امروزه فعالان عرصه فرهنگ و مسئولین مربوطه به‌طور شفاف نمی‌دانند که اولویت وظایف آن‌ها در عرصه فرهنگ چیست به‌عبارت‌دیگر برای بهبود و ارتقای فرهنگ چه عنصری بیش از همه نیاز به توجه دارد (بوستروم و رواخ3، 2009). این پژوهش درصدد آن است که نشان دهد اولویت قرار دادن فرهنگ دینی و مبتنی بر آموزه‌های اسلام در هنگام طراحی خطمشی فرهنگی سازمان یکی از راهکارهای مؤثر در بهبود ساختار و داشتن سیاستگذاری مناسب است. تحقیقات نشان میدهد که مدل‌های اجرای موجود در زمینه فرهنگ، یا اسلامی نیست و یا پاسخگوی نیاز فرهنگی کشور نمی‌باشد. وجود دو بعد اسلامیت و ایرانیت باعث گستردگی و پیچیدگی فرهنگ بومی کشوراست و طراحی الگوی اجرا را با مشکلی دوچندان نسبت به زمینه‌های دیگر روبرو می‌کند؛ بنابراین اگر نظام جمهوری اسلامی خواهان ارتقا و تعالی فرهنگ کشور می‌باشد باید این مهم را مدنظر قرار دهد. در این راستا پرسش اصلی تحقیق به صورت زیر مطرح می شود:
اعتبار الگوی رابطه ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی شهرداری‌های استان کرمان در راستای ترویج فرهنگ اسلامی به چه میزان است؟
2- مبانی نظری
ساختار سازمانی
سول4 (1994) بیان می‌دارد که ساختار نحوه کارکرد افراد را مشخص می‌نماید، ولی نحوه کارکرد افراد هم‌شکل ساختار را تعیین می‌کند؛ و اگر از این زاویه به ساختار نگاه کنیم، ساختار به این شکل تعریف می‌شود: وسیله یا ابزاري بسیار پیچیده براي کنترل؛ که در فرایند روابط متقابل اعضا به وجود می‌آید و به‌صورت مستمر تجدید می‌گردد و درعین‌حال روابط متقابل را تعیین می‌نماید. در این تعریف تأکید می‌شود که ساختار سازمان همواره ثابت باقی نمی‌ماند، بلکه به امور سازمان شکل میدهد و امور سازمان هم می‌تواند شکل آن را تغییر دهد؛ بنابراین باید اذعان نمود که ظهور و پیدایش ساختار یک فرایند مستمر است (اسپاری5، 2024). رابینز بیان می‌دارد: ساختار سازمانی تصریح می‌کند که وظایف چگونه تخصیص داده شوند، چه کسی به چه کسی گزارش میدهد و چگونه فعالیت‌های گوناگون باهم هماهنگ می‌شوند و نیز الگوي تکامل سازمانی را مشخص می‌کند (رابینز، 1399).
خط مشی های فرهنگی
ادگار و سدگویک، خطمشی گذاری فرهنگی را شامل اصول و راهبردهای کلی و عملیاتی شده‌ای معرفی می‌کنند که بر نوع عملکرد یک‌نهاد اجتماعی در امور فرهنگی استیلا دارد. به این اعتبار، خطمشی فرهنگی منظومه‌ای سامان‌یافته از اهداف نهایی دراز مدت، میان برد، قابل‌سنجش و نیز ابزارهای وصول به آن اهداف را در برمی گیرد (بار و میتز6، 2018).
فرهنگ اسلامی
فرهنگ اسلامی، مجموعه‌ای از اعتقادها و اصول اسلامی، آداب‌ورسوم، اخلاق و ارزش‌ها و قوانینی است که از وحی سرچشمه گرفته است. وجه تمایز این تعریف با تعاریف دیگر این است که عناصر فرهنگ دینی از وحی نشئت می‌گیرد. هدف فرهنگ اسلامی رشد و شکوفایی جامعه بشری و رسیدن آن به کمال است، برای رسیدن به این منظور ابتدا باید هر فرد به اصلاح خود بپردازد. بر این اساس، فرهنگ دینی با توجه به موضوع تقویت رفتارهای مفید کارکنان به‌عنوان عاملی مهم در افزایش بهره‌وری، راه رسیدن به آن و نیز تعالی روحی را تزکیه نفس عنوان می‌کند به‌طوری‌که هدف فرستادن پیامبران نیز همین معرفی‌شده است (یاسینی و همکاران، ۱۳۹۵).
3- پیشینه تحقیق
حیدری گوجانی و مصلح قهفرخی (1401) پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و فرهنگ کارآفرینی سازمان (مطالعه موردی: شرکت گاز استان چهار محال و بختیاری) انجام دادند. نتایج نشان میدهد بین ساختار سازمانی و فرهنگ‌سازمانی کارآفرینی رابطه معناداری مشاهده‌شده است؛ و بین مؤلفه‌های ساختار سازمانی (رسمیت، پیچیدگی و تمرکز) با کارآفرینی سازمانی رابطه‌ی معکوس وجود دارد؛ یعنی هر چه رسمیت، قانون و مقررات و پیچیدگی در سطح و تمرکز سازمانی بالاتر باشد، کارآفرینی سازمانی کمتر می‌شود. انصاری و همکاران (1400) پژوهشی با عنوان ارائه الگوی خطمشی گذاری فرهنگی با رویکرد تحول (موردمطالعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران) انجام دادند. نتایج نشان میدهد که خطمشی گذاری فرهنگی در راستای تحول فرهنگی در آموزش عالی به‌عنوان مقوله محوری در مدل تحقیق، به همراه مقوله‌های زمینه‌ای، مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها، الگوی خطمشی گذاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران را تبیین می‌کند. نتایج پژوهش حاضر علاوه بر ترسیم الگوی خطمشی گذاری در سازمان مورد اشاره، فرایند خطمشی گذاری در آموزش عالی ایران را نیز واکاوی و تبیین می‌نماید. اسدی گرجی و همکاران (1399) پژوهشی با عنوان هماهنگي استراتژي مديريت منابع انساني و ساختار سازماني: مطالعه موردي شرکت توزيع نيروي برق مازندران انجام دادند. یافته‌ها نشان داد؛ استراتژي منابع انساني در کل شرکت از وضعيت مطلوبي برخوردار بوده و ساختار سازماني براي اجراي آن همسو تشخيص داده‌شده اما بعضي از واحدها ازلحاظ ساختار و نوع استراتژي بايد اصلاحاتي را انجام دهند. تبیک (1399) پژوهشی با عنوان تبیین مدل تحولی انگیزش بر اساس فرهنگ اسلامی انجام داد. منابع دینی، شاخص‌هایی را برای ارتقا از یک مرحلۀ تحولی انگیزشی به مرحلۀ بالاتر بازگو کرده است. این معیارها و شاخص‌ها را بر پایۀ عوامل اثرگذار بر انگیزش می‌توان در سه دسته جای داد: الف) شاخص مراتب روح ب) شاخص مراتب معرفت ج) شاخص مراتب طرح‌واره‌‌های هیجانی. صفری و همکاران (1399) پژوهشی با عنوان انطباق فرهنگ‌سازمانی اسلامی مقتبس از نهج‌البلاغه با فرمایشات رهبر جمهوری اسلامی ایران انجام دادند. رهبر جمهوری اسلامی ایران هم یکی از قوی‌ترین رهبران دنیا می‌باشد که باتدبیر و بصیرت قابل‌ستایش خود، کشور را در بحران‌ها هدایت کرده و همچون ناخدای کارآزموده کشور را در بدترین شرایط رهبری نموده و از آزمون‌ها موفق بیرون آمده؛ پس فرمایشات چنین رهبری هم می‌تواند در بسیاری از بحران‌های مدیریتی راه گشا باشد. فرامرزی و همکاران (1397) پژوهشی با عنوان تحليل نقش فرهنگ‌سازمانی، فرهنگ ملي و فرهنگ شهروندي در خطمشی گذاري فرهنگي شهرداری‌ها کلان‌شهرهای جمهوري اسلامي ايران انجام داد. نتايج حاصل از تجزیه‌وتحلیل دادهها منجر به تائید همه‌ی فرضیه‌های پژوهش گرديد و نشان داد فرهنگ‌سازمانی، فرهنگ شهروندي و فرهنگ ملي بر خطمشی گذاری‌های فرهنگي تأثیر مثبت و معناداري دارند. نووتنی و همکاران7 (2022) پژوشی با عنوان تأثیر ساختار سازمانی بر پیچیدگی مدیریت مبتنی بر ارزش انجام دادند. یافته‌ها نشان میدهد که متغیرهای ساختار سازمانی یعنی متمرکزسازی، رسمی‌سازی و ادغام افقی به‌طور مثبت با پیچیدگی مدیریت مبتنی بر ارزش مرتبط هستند. داده‌های ما بینشی را در مورد ارتباط متقابل متغیرهای خاص ساختار سازمانی با زیر مؤلفه‌های خاص مدیریت مبتنی بر ارزش ارائه میدهد. یافته‌ها نشان می‌دهند که سطوح بالای متمرکزسازی به‌طور مثبت با تناسب سیاسی یک سازمان با مدیریت مبتنی بر ارزش ارتباط دارد، درحالی‌که به نظر می‌رسد متمایز سازی عمودی رابطه منفی با تناسب فرهنگی با مدیریت مبتنی بر ارزش دارد. سطوح بالای رسمی‌سازی و ادغام افقی نشاندهنده تناسب فنی، سیاسی و فرهنگی با مدیریت مبتنی بر ارزش است که به دستیابی و توسعه اجرای مدیریت مبتنی بر ارزش در مراحل آخر اشاعه کمک می‌کند. در حالی که شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته شده‌اند ارتباط مثبتی با پیچیدگی مدیریت مبتنی بر ارزش نشان می‌دهند، ارتباط متقابل متغیرهای ساختار سازمانی با پیچیدگی مدیریت مبتنی بر ارزش هم در شرکت‌های بورسی و هم در شرکت‌های غیر بورسی آشکار می‌شود. اوا و همکاران8 (۲۰۲۱) در نظریه خود به بررسی رابطه رهبری، رسمیت، تمرکز و ساختار سازمانی پرداختند. این محققین اثبات کردند که. رهبری، رسمیت و تمرکز بر ساختار سازمانی اثرگذار است. به عبارتی با استفاده از متغیرهای رهبری. رسمیت و تمرکز می‌توان سطح ساختار سازمانی را نیز تحت تأثیر قرار داد. زمانی سطح هر یک از متغیرهای بیان‌شده تغییر می‌کند می‌توان انتظار داشت که سطح ساختار سازمانی نیز تغییر خواهد کرد. اروکودار و فالانا9 (2021) در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند؛ که متغیر ساختار سازمانی از متغیر چابکی استراتژیک تأثیر می‌پذیرد. به این صورت که سطح تغییرات متغیر چابکی استراتژیک می‌تواند. در سطح ساختار سازمانی تغییر ایجاد نماید. از سوی دیگر این مطالعه پیشنهاد کرد؛ که برای بهبود در سطح ساختار سازمانی به نظر می‌رسد. بهبودهایی در سطح متغیر چابکی استراتژیک. می‌تواند مفید باشد. اوا و همکاران10 (2019) در پژوهش خود خطمشی و سیاستگذاری در سازمان را از عوامل تأثیرگذار بر ساختار سازمانی برشمرد و یادآور شد که انتخاب خطمشی مناسب در هماهنگی بهتر ساختار در سازمان تأثیرگذار است.
4- روش تحقیق
در این پژوهش به‌منظور تعیین اعتبار الگوی ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی شهرداری‌های استان کرمان در راستای ترویج فرهنگ اسلامی به‌منظور ابتدا از طریق بررسی مبانی نظری مربوط به موضوع و مصاحبه با خبرگان پژوهش پژوهش ابعاد مربوط به الگو شناسایی شد. در بخش دوم پژوهش به‌منظور بررسی روابط بین متغیرها از طریق عوامل استخراج‌شده در فرایند تحلیل مضمون، روش کمی مدنظر قرارگرفته است. براي اعتبارسنجي و بررسی قابليت كاربرد مدل طراحی‌شده، الگوی مربوطه در جامعه هدف مورد آزمون قرارگرفته است. با توجه به موارد گفته‌شده، روش پژوهش حاضر آمیخته کیفی- کمی از نوع اکتشافی، برحسب هدف، بنیادی –کاربردی، برحسب زمان گرداوری داده، مقطعی و برحسب روش گرداوری دادهها و یا ماهیت و روش پژوهش، پیمایشی است.
جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل اساتید و متخصصان مدیریت و حوزه تصمیم‌گیری و خطمشی گذاری و مدیران ارشد شهرداری فعال در حوزه خطمشی گذاری فرهنگی و فرهنگ اسلامی می‌باشد؛ که اطلاعات موردنیاز پژوهش را در اختیار داشتند. تجربه کاری خبرگان در زمینه امور مدیریت منابع انسانی، وجود خبرگانی از سمت‌های مدیران ارشد شهرداری، تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش، داشتن سابقه کار حداقل 15 سال برای شرکت در مصاحبه پژوهش و وجود خبرگان دانشگاهی و دارای تحصیلات آکادمیک مرتبط در برابر خبرگان حرفه‌ای از ویژگی‌های اصلی خبرگان پژوهش است. حجم نمونه پژوهش شامل 23 نفر و با روش نمونه‌گیری هدفمند، انتخاب شدند. جامعه آماري این پژوهش در فرایند پیاده‌سازی الگو و بررسی روابط بین متغیرها شامل کلیه کارشناسان و مدیران شهرداری‌های استان کرمان به تعداد 1553 نفر می‌باشد. حجم نمونه در بخش کمی (طراحی مدل و بررسی روابط بین متغیرها) با توجه به جدول کوهن 166 نفر می‌باشد. روش نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی طبقه‌ای متناسب با حجم طبقات بود. جدول 1 تعداد مدیران و کارشناسان شهرداری‌های استان کرمان را نشان میدهد:
جدول 1. جامعه آماری بخش کمی پژوهش
رديف | شهر | حجم جامعه (نفر) | نمونه آماری (روابط بین متغیرها و طراحی مدل) |
1 | کرمان | 504 | 52 |
2 | سیرجان | 290 | 38 |
3 | رفسنجان | 275 | 16 |
4 | جیرفت | 220 | 10 |
5 | شهربابک | 41 | 4 |
6 | بردسیر | 26 | 5 |
7 | کهنوج | 20 | 6 |
8 | بافت | 15 | 4 |
9 | زرند | 67 | 17 |
10 | بم | 95 | 14 |
جمع کل | 1553 | 166 | |
ابزار گردآوری اطلاعات مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه و پرسشنامه بود. پرسشنامه دلفی به‌منظور تائید عوامل استخراج‌شده از مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبه با خبرگان طراحی‌شده است. در این پرسشنامه از مقیاس درجه‌بندی 5 گزینه‌ای لیکرت از کاملاً مناسب تا کاملاً نامناسب استفاده‌شده است که به ترتیب داراي ارزش 1 الی 5 هستند. این پرسشنامه شامل 97 سؤال می‌باشد. پرسشنامه دوم به‌منظور بررسی اعتبار مدل پژوهش و سنجش ارتباط بین ساختار سازمانی، اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی و ترویج فرهنگ اسلامی تنظیم‌شده است. این پرسشنامه شامل 90 سؤال (7 سوال در فرآیند دلفی حذف شده است) می‌باشد؛ شیوه نمره‌گذاری این پرسشنامه بر اساس طیف 5 درجه‌ای لیکرت بود. 3 بعد اصلی این پرسشنامه ساختار سازمانی، اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی و ترویج فرهنگ اسلامی می‌باشد.
جدول 2. گروه‌بندی سؤالات پرسشنامه سنجش رابطه متغیرهای پژوهش
ابعاد | مؤلفه | تعداد سؤال‌ها | شماره سؤال‌ها |
|---|---|---|---|
ساختار سازمانی | حاکمیت قوانین | 4 | 1 تا 4 |
تمرکززدایی از سازمان | 4 | 5 تا 8 | |
ساماندهی تخصص‌ها | 5 | 9 تا 13 | |
توسعه فرهنگ شهری | 6 | 14 تا 19 | |
پایداری محیط | 7 | 20 تا 26 | |
تدوین مناسب استراتژی شهرداری | 6 | 27 تا 32 | |
توسعه زیرساخت‌های تکنولوژیک | 5 | 33 تا 37 | |
اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی | مدیریت تغییرات فرهنگی | 4 | 1 تا 4 |
بهبود تعاملات فرهنگی | 4 | 5 تا 8 | |
ارتقا هویت دینی شهروندان | 6 | 9 تا 14 | |
بهبود سبک زندگی شهروندان | 4 | 15 تا 18 | |
توسعه اخلاق و رفتار شهروندی | 6 | 19 تا 24 | |
ترویج فرهنگ اسلامی | رهبری خدمتگزار | 6 | 1 تا 6 |
عدالت محوری | 6 | 7 تا 12 | |
توسعه فرهنگ پاسخگویی و شفافیت در برابر مردم | 6 | 13 تا 18 | |
همکاری در امور اجتماعی | 5 | 19 تا 23 | |
معنویت در سازمان | 6 | 24 تا 29 |
جدول 3. آزمون اعتبار و صحت نمونه‌گيري متغیرهای پژوهش
ساختار سازمانی | ||||
آزمون | آماره | درجه آزادي | p-مقدار | |
کايزر، ميجر، الکين11 | 727/0 | - | - | |
آزمون کرويت بارتلت12 | 698/2604 | 666 | 001/0 | |
اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی | ||||
آزمون | آماره | درجه آزادي | p-مقدار | |
کايزر، ميجر، الکين | 941/0 | - | - | |
آزمون کرويت بارتلت | 094/6479 | 276 | 001/0 | |
ترویج فرهنگ اسلامی | ||||
آزمون | آماره | درجه آزادي | p-مقدار | |
کايزر، ميجر، الکين | 948/0 | - | - | |
آزمون کرويت بارتلت | 425/9815 | 406 | 001/0 | |
براي سنجش پایایی در این پژوهش از روش پایایی باز آزمون13 استفاده شد که به میزان سازگاري طبقه‌بندی دادهها در طول زمان اشاره دارد. این شاخص را می‌توان زمانی محاسبه کرد که یک کدگذار یک متن را در دو زمان متفاوت کدگذاري کرده باشد. (هولستی14، 1969). مقدار پایایی در بخش کیفی پژوهش 870/0 محاسبه‌شده است. در این پژوهش به‌منظور تعیین پایایی بخش کمی پرسشنامه پژوهش، از پایایی درونی استفاده‌شده است.
جدول 4. پايايي ابعاد پرسشنامه ارتباط بین ساختار سازمانی، اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی و ترویج فرهنگ اسلامی
بُعد | آلفاي کرونباخ | تعداد سؤالات هر بعد |
|---|---|---|
حاکمیت قوانین | 743/0 | 4 |
تمرکز زدایی از سازمان | 832/0 | 4 |
ساماندهی تخصص‌ها | 805/0 | 5 |
توسعه فرهنگ شهری | 799/0 | 6 |
پایداری محیط | 843/0 | 7 |
تدوین مناسب استراتژی شهرداری | 812/0 | 6 |
توسعه زیرساخت‌های تکنولوژیک | 721/0 | 5 |
مدیریت تغییرات فرهنگی | 865/0 | 4 |
بهبود تعاملات فرهنگی | 890/0 | 4 |
ارتقا هویت دینی شهروندان | 824/0 | 6 |
بهبود سبک زندگی شهروندان | 798/0 | 4 |
توسعه اخلاق و رفتار شهروندی | 714/0 | 6 |
رهبری خدمتگزار | 754/0 | 6 |
عدالت محوری | 821/0 | 6 |
توسعه فرهنگ پاسخگویی و شفافیت در برابر مردم | 795/0 | 6 |
همکاری در امور اجتماعی | 911/0 | 5 |
معنویت در سازمان | 843/0 | 6 |
در این پژوهش به‌منظور تجزیه‌وتحلیل دادهها، از روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده‌شده است و دادهها از طریق نرم‌افزارهای NVIVO ویراست 11، SPSS ویراست 26 و SMART PLS ویراست 3/3 مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند.
5- یافته‌ها
در نهایت پس از طی مراحل اختصاص کدهای اولیه به پاره‌گفتارهای مشارکت‌کنندگان، اختصاص کدهای اولیه به پاره‌گفتارهای استخراج‌شده، ادغام کدهای اولیه و استخراج مضامین پایه، دسته‌بندی مضامین پایه به مضامین سازمان دهنده، دسته‌بندی مضامین سازمان دهنده به مضمون فراگیر و تدوین نهایی مضامین و ارائه بازخورد به مشارکت‌کنندگان، بازبینی و موضع‌گیری پژوهشگر، شبکه نهایی مضامین استخراج شده است؛ نتایج نشان داد مفاهیم استخراج‌شده مربوط به متغیر ساختار سازمانی شامل 41 کد اولیه، 14 مضمون پایه و 7 مضمون سازمان دهنده می‌باشد که تشکیل‌دهنده متغیر ساختار سازمانی هستند، مفاهیم استخراج‌شده مربوط به متغیر اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی شامل 25 کد اولیه، 12 مضمون پایه و 5 مضمون سازمان دهنده می‌باشد که تشکیل‌دهنده متغیر اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی هستند، مفاهیم استخراج‌شده مربوط به متغیر ترویج فرهنگ اسلامی شامل 31 کد اولیه، 10 مضمون پایه و 5 مضمون سازمان دهنده می‌باشد که تشکیل‌دهنده متغیر ترویج فرهنگ اسلامی هستند.
جدول 5. مضامین استخراج‌شده از بخش کیفی پژوهش
مضامین فراگیر | مضامین سازمان دهنده | مضامین پایه |
|---|---|---|
ساختار سازمانی | حاکمیت قوانین | شفافیت قوانین- استانداردسازی فعالیت‌ها |
تمرکززدایی از سازمان | کاهش سطوح سازمانی- تصمیم‌گیری مشارکتی | |
ساماندهی تخصص‌ها | توانمندسازی منابع انسانی- شایسته‌سالاری | |
توسعه فرهنگ شهری | توانمندسازی منابع انسانی- شایسته‌سالاری | |
پایداری محیط | توسعه دانش و تخصص- بهبود محیط سیاسی | |
تدوین مناسب استراتژی شهرداری | وجود دیدگاه استراتژیک- پایداری اقتصادی | |
توسعه زیرساخت‌های تکنولوژیک | بینش و شفافیت بالای فناوری- توسعه و گسترش فناوری | |
اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی | مدیریت تغییرات فرهنگی | جریان شناسی ترویج فرهنگ اسلامی- تفاهم فرهنگی |
بهبود تعاملات فرهنگی | توجه به مزیت‌های ترویج فرهنگ اسلامی- تفکر اجتماعی- اسلامی | |
ارتقا هویت دینی شهروندان | مسجد محوری- توجه به ارزش‌های انقلاب اسلامی- فرهنگ دینی و عاشورایی | |
بهبود سبک زندگی شهروندان | ارتقا سبک زیستی دینی- جریان داشتن معنویت و اصول دینی در شهر | |
توسعه اخلاق و رفتار شهروندی | قانون‌گرایی- فرهنگ نظم و انضباط- ساده زیستی | |
ترویج فرهنگ اسلامی | رهبری خدمتگزار | آگاه‌سازی و معرفت دهی- ایجاد ارتباط صمیمانه در سازمان |
عدالت محوری | جذب افراد شایسته- توزیع برابر امکانات | |
توسعه فرهنگ پاسخگویی و شفافیت در برابر مردم | برابری همگان در برابر قانون- بینش و بصیرت | |
همکاری در امور اجتماعی | اتحاد و پرهیز از تفرقه و نفاق- هماهنگی با سایر نهاد ها | |
معنویت در سازمان | موعظه و ایجاد فضای ارتباط با خدا- وجدان کاری و اخلاص در عمل |
اعتبار مدل تبیین رابطه ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی شهرداری‌های استان کرمان در راستای ترویج فرهنگ اسلامی به چه میزان است؟
شاخص ریشه میانگین مربعات باقیمانده استانداردشده (SRMR): شاخص ریشه میانگین مربعات باقیمانده استانداردشده در مطالعات جدیدتر پیشنهاد گردید. هر چه این معیار به صفر نزدیک‌تر باشد نیکویی برازش مدل بالاتر است. اگر مقدار این شاخص کمتر از 05/0 باشد مناسب‌تر است. در تحقیق پیش رو مقدار این شاخص برای مدل پژوهش 046/0 به دست آمد که نشاندهنده مناسبت مدل است.
شاخص برازش مدل ساختاری (Q2): این معیار که توسط استون و گیسر (۱۹۷۵) معرفی شده است قدرت پیش‌بینی مدل در سازه‌های درون‌زا را مشخص می‌کند. نتایج جدول 6 نشان میدهد شاخص‌های برازش مدل ساختاری متغیرهای ساختار سازمانی، اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی و ترویج فرهنگ اسلامی در سطح مورد تأیید قرار گرفته‌اند.
جدول 6. شاخص برازش مدل ساختاری
متغیر | CV Red | CV Com | میانگین واریانس استخراج (AVE) | آلفای کرونباخ | پایایی ترکیبی (CR) |
|---|---|---|---|---|---|
حاکمیت قوانین | 246/0 | 262/0 | 446/0 | 791/0 | 757/0 |
تمرکز زدایی از سازمان | 320/0 | 183/0 | 479/0 | 706/0 | 772/0 |
ساماندهی تخصص ها | 114/0 | 270/0 | 527/0 | 765/0 | 850/0 |
توسعه فرهنگ شهری | 316/0 | 228/0 | 517/0 | 811/0 | 864/0 |
پایداری محیط | 108/0 | 168/0 | 444/0 | 790/0 | 847/0 |
تدوین مناسب استراتژی شهرداری | 290/0 | 205/0 | 494/0 | 795/0 | 854/0 |
توسعه زیرساخت‌های تکنولوژیک | 364/0 | 378/0 | 586/0 | 823/0 | 875/0 |
مدیریت تغییرات فرهنگی | 348/0 | 328/0 | 706/0 | 586/0 | 828/0 |
بهبود تعاملات فرهنگی | 382/0 | 333/0 | 573/0 | 628/0 | 801/0 |
ارتقا هویت دینی شهروندان | 206/0 | 226/0 | 478/0 | 655/0 | 775/0 |
بهبود سبک زندگی شهروندان | 345/0 | 351/0 | 422/0 | 352/0 | 651/0 |
توسعه اخلاق و رفتار شهروندی | 165/0 | 241/0 | 454/0 | 699/0 | 806/0 |
رهبری خدمتگزار | 378/0 | 389/0 | 539/0 | 829/0 | 875/0 |
عدالت محوری | 278/0 | 268/0 | 564/0 | 843/0 | 885/0 |
توسعه فرهنگ پاسخگویی و شفافیت در برابر مردم | 279/0 | 258/0 | 523/0 | 818/0 | 868/0 |
همکاری در امور اجتماعی | 478/0 | 422/0 | 621/0 | 847/0 | 891/0 |
معنویت در سازمان | 305/0 | 268/0 | 453/0 | 751/0 | 828/0 |
مقدار قابل قبول | 4/0< | 6/0< | 6/0< | ||
روایی واگرا (HTMT): هنسلر و همکاران (۲۰۱۵) شاخص جدیدی برای ارزیابی روایی واگرا ارائه کرده‌اند. این روش، جایگزین روش قدیمی فورنل-لارکر شده است. حد مجاز معیار این شاخص میزان 85/0 تا 90/0 می‌باشد. اگر مقادیر این معیار کمتر از 90/0 باشد روایی واگرا قابل‌قبول است.
با توجه به برقراری پیش‌فرض‌های معادلات ساختاری، به بررسی سؤال مذکور پرداخته‌شده است كه نتایج آن در نمودارهای 1و 2 نمایش داده‌شده است. برای بررسی معنی‌داری سؤال‌های پژوهش از آماره t استفاده‌شده است. چنانچه آماره t، بیشتر از 96/1 یا کمتر از 96/1- باشد (در سطح خطای کمتر از 5 درصد) فرض صفر رد شده و رابطه بین دو متغیر تایید می‌گردد.
· آیا بین ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی در شهرداری‌های استان کرمان رابطه وجود دارد؟
· آیا بین میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی با ترویج فرهنگ اسلامی در شهرداری‌های استان کرمان رابطه وجود دارد؟
· آیا بین ساختار سازمانی با ترویج فرهنگ اسلامی در شهرداری‌های استان کرمان رابطه وجود دارد؟
نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری ارائه شده در جدول 7 نشاندهنده اثر مثبت و معنادار اجرای ساختار سازماني بر اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي (05/0>p،617/0β=) است. بر اساس مقدار ضریب تعیین (R2)، 38 درصد از تغییرات اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي توسط ساختار سازماني تبیین می‌شود.
نتايج نشان ميدهد تأثیر متغير اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي بر ترويج فرهنگ اسلامي (001/0=p،489/0β=) و تأثیر متغير ساختار سازماني بر ترويج فرهنگ اسلامي (001/0=p،465/0β=) در سطح 5 درصد معني‌دار است و مثبت شدن ضرايب مسير نشان مي‌دهند که اين سازهها تأثير افزایشي (مستقیم) بر یکدیگر داشتهاند. بر اساس مقدار ضریب تعیین (R2)، به ترتیب 24 و 22 درصد از تغییرات ترويج فرهنگ اسلامي توسط ساختار سازماني و اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي تبیین می‌گردد.
جدول 7. بررسی رابطه متغيرهای پژوهش
فرضيه | ضريب مسير | آماره t | p-مقدار |
ساختار سازماني ← اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي | 617/0 | 477/10 | 001/0 |
اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي← ترويج فرهنگ اسلامي | 489/0 | 831/8 | 001/0 |
ساختار سازماني ← ترويج فرهنگ اسلامي | 465/0 | 018/8 | 001/0 |
نتايج جدول 8 نشان ميدهد كه ساختار سازماني علاوه بر تأثير مستقيم، به طور غيرمستقيم و از طريق اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي نيز بر ترويج فرهنگ اسلامي تأثير ميگذارد. همچنين بر اساس محاسبات انجام شده فاصله اطمينان معني‌داري از روش بوت استرپ15 براي بررسي نقش ميانجي متغير اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي برابر (406/0، 168/0) به دست آمد که اگر فاصله اطمينان16 صفر را در برنگيرد، فرض بر اين است كه اثر غيرمستقيم به صورت معنادارى وجود دارد. بر اين اساس، اثر ميانجيگري اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي بر رابطه مورد بررسی تأييد مي‌گردد.
جدول 8. بررسی نوع اثرات متغيرهای پژوهش
فرضيه | اثر مستقيم | اثر غيرمستقيم | اثر کل |
ساختار سازماني ← اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي | 617/0 | - | 617/0 |
اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگي← ترويج فرهنگ اسلامي | 489/0 | - | 489/0 |
ساختار سازماني ← ترويج فرهنگ اسلامي | 465/0 | 301/0 | 767/0 |
نمودار 1. ضرایب معنی‌داری سؤال هفتم پژوهش
نمودار 2. ضرایب معنی‌داری آماره t سؤال هفتم پژوهش
6. بحث و نتیجه‌گیری
با توجه به رابطه معناداری که بین ساختار سازمانی با میزان اجرای خط‌مشی‌های فرهنگی، اجراي خط‌مشي‌هاي فرهنگی با ترويج فرهنگ اسلامي و ساختار سازمانی با ترويج فرهنگ اسلامي در شهرداری‌های استان کرمان وجود دارد می‌توان استدلال کرد سازمان‌ها باید بر اساس واقعیات سیاسی، محدودیت‌های اقتصادی، تصمیمات و الزامات حکومتی و دولتی، تغییرات تکنولوژی و نوآوری‌های جدید، عوامل داخلی سازمان و ... خود را شناسایی نموده و بعد از تعیین محدوده عملکرد خود، اهداف واقعی و قابل‌دستیابی خود را شناسایی نماید. در تمام این مراحل باید خطرات و ریسک‌ها و مخاطرات هر بخش نیز شناسایی شود. اهداف باید قابلیت اجرایی داشته و به دسته‌های بلندمدت و میان‌مدت تعریف شود و سازمان در انتها باید برنامه راهبردی و استراتژی مناسب برای دستیابی به اهداف خودتنظیم نماید. برنامه‌ای که دارای زمان‌بندی بوده و منابع در آن مشخص باشد. مسیرهای بحرانی اجرای فرایندها شناسایی‌شده باشد و برای هر فرایند شاخص‌ها و معیارهایی برای رسیدن به موفقیت تعریف‌شده باشد. تنها از این طریق است که یک برنامه استراتژی موفق و قابل کاربرد خواهیم داشت. داشتن این برنامه اجرای مناسب خط‌مشی‌های فرهنگی شهرداری را به همراه خواهد داشت؛ زیرا خطمشی تابعی از استراتژی می‌باشد. در واقع استراتژی و سیاست از لحاظ فرآیند و هدف به یکدیگر شبیه هستند. این سخن به آن معناست که بایستی سطح‌بندی مشخصی از نوع سیاست‌ها به دست داد تا بتوان به سطح‌بندی مجریان پرداخت و از آن‌ها انتظارات واقع بینانه ای داشت. ارزش‌های اساسی فرهنگی یا به تعبیری دقیق‌تر سیاست‌های کلان فرهنگی باید در بستری تاریخی و با نگاهی به متغیرهای اساسی فرهنگ درک و فهم و تعیین شوند. در نتیجه، گستره مجریان سیاست‌های کلان فرهنگی دستگاه‌های متعددی خواهند بود و معمولاً از سطح بخش فرهنگ فراتر رفته و دیگر سطوح و بخش‌ها را نیز در برمی‌گیرد.
در راستای نتایج حاصل از این سؤال اوا و همکاران (2019) در پژوهش خود خطمشی و سیاستگذاری در سازمان را از عوامل تأثیرگذار بر ساختار سازمانی برشمرد و یادآور شد که انتخاب خطمشی مناسب در هماهنگی بهتر ساختار ذر سازمان تأثیرگذار است. خدایی مهر (1392) نتایج نشان داد مسائل فرهنگی پایه و اساس خط‌مشی‌ها و سیاست‌گذاری‌های فرهنگی دولتمردان و تصمیم گیران را تشکیل میدهد. ازاین‌رو پرداختن و جهت دادن به آن از فعالیت‌های اساسی دست‌اندرکاران و متخصصان سیاستگذاری محسوب می‌شود. تیاگو (2019) بر طبق دیدگاه (معاوضه) سازمان‌ها باید ساختاری از بین ساختارهای یاری کننده در اکتشافات یا ساختار توانمند کننده در بهره‌برداری‌ها انتخاب کنند تئوری‌های قبلی مدیریت بر این عقیده‌اند دستیابی به ساختاری که هم بتواند جستجوگر باشد و هم بتواند بهره‌ور باشد، غیرممکن است. بر طبق دیدگاه معاوضه سازمان‌ها در نهایت باید یا ساختاری را انتخاب کنند که آن‌ها را در جستجو کردن یاری کند یا اینکه ساختاری را انتخاب کنند که بتواند سیاستگذاری بهتر داشته باشد. باچه و تیلور (2016) عامل مهم در خصوص (اجرا خط‌مشی‌های فرهنگی) توان مدیران در تحقق حساب‌شده‌ی اهداف و کنترل مراحل اجرا است. بااین‌حال موفقیت به منابع کافی، نظام مسئولیت شخص و کنترل سلسله مراتبی برای نظارت بر اقدامات مجریان نیز وابسته است. نتایج مطالعه قربانی زاده و همکاران (1396) نشان داد خطمشی گذاری در سازمان‌های دولتی ایران برای تحقق اهداف بخشی، سازمانی، فرا بخشی و ملی بسیار مهم و تعیین‌کننده است، به‌طوری‌که این مسئله در سازمان‌های فرهنگی از اهمیت بیشتری برخوردار است، چراکه مقوله فرهنگ و به دنبال آن سیاست فرهنگی دارای ابعاد و زوایای پنهان و آشکار فراوانی است که بدون خطمشی گذاری شایسته تحقق این اهداف ممکن و میسر نیست. بابایی و همکاران (1395) نتایج نشان میدهد ساختار سازمانی بر خطمشی گذاری مؤثر است و بیشترین تأثیر مربوط به مؤلفه تمرکز بوده است. در پایان نیز پیشنهاد می شود: برنامه‌ها و سیاست‌های شهرداري در خصوص شکل دادن ساختاری اصول اخلاقي شهروندان بايستي با برنامه‌ی سایر ارگان‌ها مانند رسانه، مطبوعات، مراکز آموزشي و پژوهشي و نهادهاي فرهنگي، مؤسسات ديني، حوزه‌های علميه و احزاب هماهنگ وهم راستا باشند لذا پسندیده است اگر جلساتي با حضور نمايندگان همه‌ی ارگان‌های نامبرده جهت تدوين يک طرح فراگير در حوزه اخلاق برگزار شود و شهرداري می‌تواند داوطلب و پیشنهاددهنده‌ی برگزاري اين جلسات باشد و پس از هماهنگي در تصميمات و برنامه‌ها توسط همه‌ی نهادهاي ذی‌ربط به اجرا گذاشته شود و در شهرداری طرح بلندمدتي جهت آسیب‌شناسی و شناسايي رفتار، اعمال، افکار، برنامه‌های و فعالیت‌های ضد ارزشي، منطبق با ساختار سازمانی در هر منطقه انجام شود تا کار ترويج مکارم اخلاقي با زيربناي محکم‌تری انجام شود. شهرداری هر منطقه می‌تواند با راه‌اندازی وبلاگ و تشويق جوانان به عضويت در اين فضاها، آسیب‌های فکري و فرهنگی جوانان را کشف نمايد.
منابع
1- اسدي گرجي، م.، طبري، م.، باقرزاده، م.، و قلي پور کنعانی، ي.، (1399). هماهنگي استراتژي مديريت منابع انساني و ساختار سازماني: مطالعه موردي شرکت توزيع نيروي برق مازندران، نشریه پژوهشنامه مديريت اجرايي، نیمه اول 1399، دوره 12، شماره 23، صص 239 - 259 .
2- اقبالیان، ع.، و آذر، ع.، (1395). طراحی سطح کلان نظام مدیریت فرهنگ اسلامی با رویکرد روش‌شناسی سیستم‌های نرم (SSM)، مجله اندیشه مدیریت راهبردی سال دهم بهار و تابستان 1395 شماره 1، پیاپی 19.
3- انصاری، م.، قیومی، ع.، صالحی امیری، س.ر.، عزیزآبادی فراهانی، ف.، و قدمی، م.، (1400). ارائه الگوی خطمشی گذاری فرهنگی با رویکرد تحول (مورد مطالعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران)، مجله مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی تابستان 1400، شماره 39، صص 47- 66.
4- بابایی، م.، یزدانی، س.، و نامور، م.، (1395). سنجش تأثیر ساختار سازمانی بر خطمشی گذاری در یکی از سازمان‌های دولتی، کنفرانس بین‌المللی کسب و کار: فرصت‌ها و چالش‌ها، رشت
5- بشیر، ح.، (1393). دعوت اسلامی: مفاهیم بنیادین فرهنگ اسلامی، ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
6- تبیک، م.ت.، (1399). تبیین مدل تحولی انگیزش بر اساس فرهنگ اسلامی، مجله روان‌شناسی فرهنگی، بهار و تابستان 1399، دوره چهارم، شماره 1 صص62 تا 85.
7- جاجرمي زاده، م.، و تدين، ا.، (1398). رابطه ساختار سازماني با مديريت منابع انساني و عملکرد؛ مطالعه‌ای در شرکت گاز استان فارس، نشریه مديريت منابع انساني در صنعت نفت، تابستان 1398، دوره 10، شماره 40، صص 187 - 206.
8- حیدری گوجانی، م.، و مصلح قهفرخی، ز.، (1401). بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و فرهنگ کارآفرینی سازمان (مطالعه موردی: شرکت گاز استان چهارمحال و بختیاری)، مجله منابع و سرمایه انسانی زمستان 1401، شماره 4، صص 120- 130.
9- خدایی مهر، م.، (1392). تحلیل فرایند مسئله یابی در سیاستگذاری سازمان‌های فرهنگی؛ مورد مطالعاتی: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
10- رابینز، ا.، (1399). مدیریت رفتار سازمانی جلد سوم، ترجمۀ علی پارساییان و سید محمد اعرابی، تهران مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی 1396، صفحۀ 972 ـ 974.
11- صفری، م.، خادم، ح.، و فتاح پور، مرضیه.، (1399). انطباق فرهنگ‌سازمانی اسلامی مقتبس از نهج‌البلاغه با فرمایشات رهبر جمهوری اسلامی ایران، اولین کنفرانس بین‌المللی چالش‌ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری، ساری
12- فاروقی، ن.، و گل محمدی، ز.، (1398). تأثیر فرهنگ اسلامی بر عزت فردی و ملی،سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های دینی، علوم اسلامی، فقه و حقوق در ایران و جهان اسلام،کرج
13- فرامرزي، آ.، سلاجقه، س.، و صيادي، س.، (1397). تحليل نقش فرهنگ‌سازمانی، فرهنگ ملي و فرهنگ شهروندي در خطمشی گذاري فرهنگي شهرداری‌ها کلان‌شهرهای جمهوري اسلامي ايران، نشریه مديريت شهري، پاييز 1397، دوره 17، شماره 52، صص 5 - 20.
14- فرامرزی، آ.، سلاجقه، س.، و صیادی، س.، (1397). یکپارچه‌سازی شاخص‌های خطمشی گذاری فرهنگی کلان‌شهرها، مجله مطالعات مدیریت راهبردی سال نهم بهار 1397 شماره 33، صص ۱۹– ۴۴.
15- قربانی‌زاده، و.، شریف‌زاده، ف.، حسین پور، د.، و مروج، م.، (1396). ارائه الگوی خطمشی گذاری سازمان‌های فرهنگی(موردمطالعه: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)، مجله سیاستگذاری عمومی، پاییز 1396، دوره سوم، شماره 3، صص61 -78.
16- الوانی، س.م.، خنیفر، ح.، و حاجی ملامیرزایی، ح.، (1393). فرهنگ و خطمشی گذاری فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، سال 5، شماره 3.
17- یاسینی، ع.، ایدی، ف.، و آقایی، ف.، (1397) شناسایی مؤلفه‌های فرهنگ دینی مؤثر بر ارتقای سلامت سازمانی در نظام آموزش عالی ایران، مجله مدیریت اسلامی، سال 26 بهار 1397 شماره 1.
18- Arokodare, M. A. Falana, B.R. (2021). Strategic Agility and the Global Pandemic: The Agile Organizational Structure, A Theoretical Review. Information Management and Business Review, 13(1 (I)), 16-27.
19- Asbari, M. (2024). The Effect of Transformational Leadership, Organizational Structure and Learning Culture on School Innovation Capacity. PROFESOR: Professional Education Studies and Operations Research, 1(02), 22-32.
20- Bache I.A. Taylor, A. (2016). The Politics of policy Resistance: Reconstructing Higher Education, Journal of public policy, Vol. 23, No. 3.
21- Barr, K. Mintz, A.(2018). Public Policy Perspective on Group Decision-Making Dynamics in Foreign Policy, The Policy Studies Journal, Vol. 46, No. S1.
22- Coleman, D. (2013). Creating Christian Granada: Society and Religious Culture in an Old-World Frontier City, 1492–1600. Cornell University Press.
23- Eva, N. Robin, M. Sendjaya, S. van Dierendonck, D. Liden, R.C. (2019). Servant leadership: A systematic review and call for future research. The Leadership Quarterly, 30(1), 111-132.
24- Eva, N. Sendjaya, S. Prajogo, D. Madison, K. (2021). Does organizational structure render leadership unnecessary? Configurations of formalization and centralization as a substitute and neutralizer of servant leadership. Journal of Business Research, 129, 43-56.
25- Nowotny, S. Hirsch, B. Nitzl, C. (2022). The influence of organizational structure on value-based management sophistication, Management Accounting Research, PP 1-13.
26- Robinson, R. (2014). creating a 21st century entrepreneurial Organization". Academy of Entrepreneurship Journal, Vol 8, No 2, pp 321-332.
27- Tiago F. Pedro D. Francisco L. (2019). Human capital and innovation: the importance of the optimal organizational task structure. Research Policy Volume 48, Issue 3, April Pages 616-627.
Validation of the model of the relationship between the organizational structure and the level of implementation of the cultural policies of the municipalities of Kerman province in the direction of promoting Islamic culture.
Abstract
The aim of the present study is to validate the model of the relationship between the organizational structure and the level of implementation of the cultural policies of the municipalities of Kerman province in order to promote Islamic culture. This research has a qualitative-quantitative approach, which is developmental-applied in terms of purpose and survey in terms of nature and method. The data collection tools were library studies, interviews and questionnaires. The statistical population of the research in the qualitative part included professors and management specialists in the field of decision-making and policy-making and senior municipal managers active in the field of cultural policy-making and Islamic culture in the number of 23 people. The statistical population includes the managers and experts of the municipalities of Kerman province in the number of 1553 people. The sample size in this section is based on Cohen's table of 166 people who were randomly selected according to the size of the classes. In this research, SPSS version 26 and SMART PLS version 3.3 software were used to check the validity of the model. The presented results indicate a positive and significant effect of organizational structure on the implementation of cultural policies (p<0.05, β=0.617). Based on the coefficient of determination (R2), 38% of the changes in the implementation of cultural policies are explained by the organizational structure. Also, the results show the variable effect of the implementation of cultural policies on the promotion of Islamic culture (p=0.001, β=0.489) and the variable effect of the organizational structure on the promotion of Islamic culture (p=0.001, β=0.465) at the 5% level. It is significant and positive path coefficients show that these structures have had an increasing (direct) effect on each other. Based on the coefficient of determination (R2), 24 and 22 percent of the changes in the promotion of Islamic culture are explained by the organizational structure and the implementation of cultural policies, respectively. Also, based on the results of the organizational structure, in addition to the direct effect, it also affects the promotion of Islamic culture indirectly through the implementation of cultural policies, and the mediating effect of the implementation of cultural policies on the relationship is confirmed.
Key words: Structure, organizational structure, policy, implementation of cultural policies, Islamic culture, municipalities of Kerman province
[1] 2- نویسنده مسئول : نوید فاتحی راد Fatehi_rad@iauk.ac.ir
[2] Coleman
[3] Bostrom & Roache
[4] Sol
[5] Asbari
[6] Barr & Mintz
[7] Nowotny et al
[8] Eva et al
[9] Arokodare & Falana
[10] Eva et al
[11] . Kaiser-Meyer-Olkin
[12] . Bartlett's Test of Sphericity
[13] Re-Test Reliability
[14] Holsti
[15] . Boot strap
[16] . Confidence Interval
