دو ایهام نویافته در شعر حافظ

الموضوعات :

احمد شوقی نوبر ¹ (عضو هیأت علمی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد خوی)

تاريخ الإرسال : 06 الجمعة , جمادى الأولى, 1430 تاريخ التأكيد : 11 الأحد , شعبان, 1430 تاريخ الإصدار : 02 الأحد , رمضان, 1430

الکلمات المفتاحية: ایهام ـ مجرده ـ مرشحه ـ مبینه ـ مهیأه... ـ مسویه ـ مبهمه,

ملخص المقالة :

هرچند خواجه حافظ در کاربرد اغلب صناعات ادبی استاد مسلم است، ولی بالاترین هنر و ویژگی شعری او در ایهام تجلی می‌کند و دامنة این صنعت معنوی در اشعارش ـ بخصوص با ظهور دو نوع ایهام نویافته ـ آن چنان گستردگی می‌یابد که از مرزبندی کتاب‌های کلاسیک بدیع تعلیمی فراتر می‌رود و گلستان خیال او را هر چه پرنقش و نگارتر جلوه می‌دهد. از آن‌جا که در کتاب‌های علم بدیع، سخنی از آن دو ایهام ـ که شرحش خواهد آمد ـ بمیان نیامده است. سعی بر آن شد که در این مقال، ضمن نگرشی بر انواع ایهام در شعر حافظ، دو نوع نویافته، با ذکر شواهدی بیان و معرفی شود.

المصادر:

1-     الرادویانی محمدبن عمر، ترجمان البلاغه، با حواشی علی قویم، تهران 1339.

2-     الهاشمی احمد، جواهرالبلاغه، الناشر اسماعیلیان مصر، الطبعه الثلاثه، 1427، هـ.ق 1385ش.

3-     حافظ خواجه شمس‌الدین محمد، دیوان، به تصحیح دکتر پرویز خانلری، چاپ دوم، نشر خوارزمی، 1362.

4-     حافظ خواجه شمس‌الدین محمد، دیوان، به تصحیح علامه قزوینی/ دکتر غنی، نشر زوار، 1320.

5-     دائی جواد، علم بدیع، اصفهان، آذرماه، 1334.

6-      شمس‌الدین محمدبن قیس رازی، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح محمد قزوینی/ مدرس رضوی، تهران، 1328.

7-     شمس‌العلمای گرگانی حاج محمدحسین، ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری، انتشارات احرار تبریز، 1377.

8-     طبری، محمدبن جریر، تاریخ الامم و الملوک، چاپ لیدن، مطبعة الاستقامة بالقاهره، 1357 ق، 1939 م.

9-     عراقی شیخ فخرالدین، دیوان، با مقدمه سعید نفیسی، نشر جاویدان، 1370.

10- فشارکی دکتر محمد، بدیع، نشر جامی، چاپ نخست، 1374.

11- مرتضوی دکتر منوچهر، مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ‌شناسی، نشر ستوده تبریز، چاپ چهارم، 1384.

12- ملاح دکتر حسین‌علی، حافظ و موسیقی، نشر هیرمند، چاپ سوم، 1367.

13- نجف‌قلی میرزا، درّه نادری، به تصحیح حسین آهی، نشر فروغی، 1362 ش.

14- واعظ کاشفی کمال‌الدین حسین، بدایع  الافکار فی صنایع الاشعار، نشر دانش مسکو، 1977 م.

15- وطواط رشیدالدین، حدائق السحر فی دقائق الشعر، به تصحیح عباس اقبال آشتیانی، نشر طهوری/ سنائی، 1362.

16-  هدایت رضا قلی خان، مدارج البلاغه، نشر کتابفروشی معرفت، چاپ دوم، 2535.

17- همایی علامه جلال الدین، فنون بلاغت و صناعات ادبی، نشر هما، چاپ ششم، 1368.