بررسی جنبه‌های نمایشی ادبیات عامیانه با تأکید بر داستان امیرارسلان نام‌دار

الموضوعات :

عاطفه نورپیشه ¹ (مدرس گروه کارگردانی، دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد شیراز، ایران)

تاريخ الإرسال : 22 الثلاثاء , ربيع الأول, 1433 تاريخ التأكيد : 05 الإثنين , شعبان, 1433 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , شوال, 1433

الکلمات المفتاحية: قهرمان, ادبیات عامیانه, رمانس ـ نقالی, جنبه‌های نمایشی,

ملخص المقالة :

داستان امیرارسلان نامدار یک نقالی شبانه در خواب‌گاه ناصرالدین شاه قاجار بود که توسط نقال باشی دربارش ، نقیب الممالک، پرداخته و به قلم دختر شاه به رشته تحریر درآمد و علیرغم فضای اشرافی شکل گیری خود، به سرعت تبدیل به محبوب‌ترین و مشهورترین قصه عامیانه فارسی گردید. متاسفانه آثاری این‌چنین به دلیل ویژگی عامیانه بودن خود، هرگز آن چنان که باید و شاید مورد مطالعات ادب پژوهانه و خصوصاَ نمایش پژوهانه قرار نگرفته است. در این مقاله ابتدا به معادل اروپایی این‌گونه ادبیات که همان رمانس باشد پرداخته و سعی شده پاره ای از نظریات محقق بزرگ ادبی، نورتروپ فرای، در ساختار این داستان‌ها بیان شود، سپس به داستان اصلی یعنی امیرارسلان نامدار پرداخته شده است و به لحاظ نقاط برجسته نمایشی و قابلیت‌های تآتری مورد بررسی قرار گرفته است.

المصادر:

1. رمانس «تریستان و ایزوت» به لحاظ مضمونی شباهت عجیبی با داستان «ویس و رامین» نوشته فخر الدین اسعد گرگانی در قرن پنجم هجری دارد و به عقیده بعضی از صاحب‌نظران ممکن است تحت تاْثیر افسانه تریستان نوشته شده باشد. از افسانه «تریستان و ایزوت» واگنر در قرن نوزدهم اپرای باشکوهی ساخت و  ژوزف بدیه نویسنده فرانسوی قرن بیستم آن را به نمایش‌نامه نوشت.


2. Chanson De Gest شانسون دو ژست‌ها یا  Songs of deeds به اشعاری حماسی به زبان فرانسه قدیم اطلاق می‌شود که درباره رزم‌ها و اعمال قهرمانی اشراف و فئودال‌های قرون وسطی است. جیلین بیر، 1379، 32.


3. Chanson De Roland رولاند یکی از فرمان‌دهان نام‌دار دربار شارلمانی بوده است که داستان‌هایی درباره دلاوری‌هایش در جنگ‌های  با مسلمانان سروده شده است.


4. به گفته باربارا فوشز در کتاب «رمانس» ابتدا کلریج نویسنده رمانتیک در قرن نوزدهم از تعدادی نمایش‌نامه‌های شکسپیر باعنوان درام‌های  رمانتیک یا رمانس‌های  دراماتیک نام می‌برد، اما پس از کلریج، ادوارد داودن در سال 1879 چهار نمایش‌نامه پایانی شکسپیر یعنی: «پریکلس»، «سیمبلین»، «طوفان» و «قصه زمستان» را برای اولین بار به عنوان رمانس نام‌گذاری می‌کند. باربارا فوشز، 2004، 94.


5. فرای میتوس‌های بشری را به چهار میتوس کمدی، رمانس، تراژدی و هجو و دورات تاریخ بشری را به چهار فصل سال تقسیم می‌کند و هرکدام از میتوس‌ها را اسطوره داستانی غالب در یک دوره تاریخی بشمار می‌آورد. به عقیده او دوران ما متعلق به طنز یا میتوس زمستان است.


6. Grail Romance یا رمانس‌های  جام مقدس مسیح.


7. شخصیت‌های مسطح یا تک بعدی به شخصیت‌هایی در داستان نویسی اطلاق می‌شود که در یکی دو جمله قابل تعریف هستند. آن‌ها یا مثبتند یا منفی و عکس العمل‌های  آنان بر اساس همان چند ویژگی خوب یا بد، قابل پیش بینی است. در مقابل این شخصیت‌ها، شخصیت‌‌های  گرد یا چند بعدی قرار دارند که کاملا سیاه و سفید نیستند و مانند آدم‌های  واقعی، ویژگی‌‌های  مثبت و منفی تواِْم دارند.


8. Feminism فمینیسم به جنبشی فلسفی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی اطلاق می‌شود که از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی در اروپا و آمریکا  شکل گرفت. این جنبش که  بر بنیاد تفکر حفاظت از حقوق زنان در جامعه قرار دارد، بخشی از جهان‌بینی دوران پست مدرنیسم محسوب می‌شود.


9. در کتاب «صحیفه‌‌های  زمینی» واژه «رمانس» به «هوس نامه» ترجمه شده است.