یادداشتی بر جای‌گاه هند در برخی متون حماسی
الموضوعات :
داریوش اکبرزاده
1
(
دانشیار و عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی
)
الکلمات المفتاحية: رستم, هند, متون حماسی, پارسیان (هند), سیستان,
ملخص المقالة :
چکیده در موضوع حماسه و حماسه سرایی در ایران و یادگارهای برجای مانده از آن، کارهای ارزشمندی در یک سدۀ گذشته به چا‌پ رسیده است. با وجود این، دربارۀ آثاری چون گرشاسپ نامه، فرامرزنامه، شهریارنامه، آذربرزین نامه و بهمن نامه کم‌تر نقدهایی بر پایه شرایط خاصّ اجتماعی و سیاسی ایرانِ نخستین سده های اسلامی نوشته شده است. در این چند اثر ارزشمند حماسی، جغرافیای رخ‌دادها به هندوستان مرزمند می شود و همۀ پهلوانان با رستم، قهرمان ملّی، درهم تنیده اند. نگارنده با پرسش بر این دو موضوع، باور دارد که مهاجرت تاریخی زرتشتیان به هند سرآغاز تغییرات معنادار در ادب فارسی و بویژه ادبِ حماسی بوده است. نگارنده، پررنگ شدن نامِ هند در این دسته از یادگارنوشته های حماسی و نیز تنیدگیِ نام پهلوانان را با رستم، با فعالیّت های زرتشتیان در نخستین سده های اسلامی در کران سیستان و نیز مهاجرت آنان به هند را هم‌پیوند می داند. کلیدواژه‌ها متون حماسی، پارسیان (هند)، سیستان، هند، رستم.
- آیدنلو، سجاد. (1393). متون منظوم پهلوانی (برگزیده منظومههای پهلوانی پس از شاهنامه)، تهران: سمت.
- اسدی‌توسی، ابونصر علی‌بن احمد. (1393). گرشاسپنامه، به اهتمام حبیب یغمایی، ویراستار پرویز یغمایی، تهران: دنیای کتاب.
- اکبرزاده، داریوش. (1394). «چرا سخنی از فیروز فرزند یزدگردسوم در شاهنامه نیست؟»، مجلّه مطالعات ایرانی، سال چهاردهم، شمارۀ 28، صص 37-48، دانشگاه کرمان.
- امیدسالار، محمود. (2015). «چشم انداز گسترده شعر غزنوی»، مجلّه ایران‌نامه، شماره 2/30، صص 209-109.
- ایرانشان، بن‌ابی‌الخیر. (1370). بهمن‌نامه، ویراسته رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
- بهار، مهرداد. (1373). جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.
- بی‌نا. (1382). تاریخ سیستان (نوشته به نیمه قرن پنجم هجری)، ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران: مرکز.
- بی‌نا. (1382). فرامرزنامه، به اهتمام مجید سرمدی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- بی‌نا. (1394). فرامرزنامۀ بزرگ، بهکوشش ماریولین فان زوتفن و ابوالفضل خطیبی، تهران: سخن.
- بی‌نا. (1389). مجمل الّتواریخ، تصحیح ملک‌الشعرای بهار، به همت محمّد رمضانی، تهران: اساطیر.
- دریایی، تورج. (1383). شاهنشاهی ساسانی، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.
- دوست‌خواه، جلیل. (1370). اوستا (کهن‌ترین سرودهای ایرانیان)، دو جلد، تهران: مروارید.
- سرمدی، مجید.
- صفا، ذبیح الله. (1369). حماسه سرایی در ایران (قدیمی‌ترین عهد تاریخی تا قرن چهاردهم هجری)، تهران: امیرکبیر.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1380). شاهنامه، نُه‌جلد، تهران: ققنوس.
- مینوی خرد. (1364). احمد تفضلی. تهران: توس.
- مجتبایی، فتح الله. (1370). «داستان های هندی در ادب فارسی»، یکی قطره باران، جشن‌نامه زریاب خویی به -کوشش احمد تفضلی، تهران: نشر نو، صص 471-488.
- مختاری، عثمان. (1382). دیوان، به تصحیح جلال الدین همایی، تهران: علمی و فرهنگی.
- Akbarzadeh, D. (2014(a). “Different Parts of Kush-nameh”, Journal of Cultural and Regional Studies, No. 3, PP. 1-8, Seoul: Hanyang University.
- Akbarzadeh, D. (2014 (b). “A New Note on Historical Relations between Iran, Silla and China (According to KN)”, PP. Asia Culture Forum, PP. 149-158, Gwangju: Chonnam National University.
- Akbarzadeh, D. (2015). “Mazdian Eschatology and the Disintegration of the Sassanids”, Journal of Iran-nameh, No. 30:2, PP. 288-295, Toronto.
- Akbarzadeh, D. (2016 (in Print (a). “Parsi Migration to India and New Changes in Persian Texts”, Journal of ANABASIS, No. 7, PP. 1-12, Poland.
- Akbarzadeh, D. (2016(b). “The Collapse of Sasanian Empire: Zoroastrianism and Specific Toponyms”, Threads of Continuity: Zoroastrian Life& Culture, Edit. By Shernaz Cama, PP. 225-236, UNESCO Parzoor Foundation, New Delhi.
- Callieri, P. (2004 (=2012). “India: Historical Storical Geography: The Ancient Frontier with Iran” (India ii), Encyclopaedia Iranica, Online, New York.
- Cereti, Carlo, G. (1996). “Again on Bahram Varzavand”, La Persia e L’Asia Centrale da Alssendro al Secolo, PP. 629-639, Roma.
- Hodivala, Shahpurshah Hormasji. (1920). “The Qissa-i Sanjan”, Studies in Parsi History PP. 94-117, www. Avesta. Org. Online.
- Matini, J. (2008). “KUŠ-NĀMA”, www.iranicaonline.org, New York (online).
