سوگند در شاهنامه و ارتباط اساطیری آن با آب و آتش
الموضوعات :
1 - کارشناس ارشد شته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، ایران
الکلمات المفتاحية: آیین, سوگند, اساطیر, سئوکنت, آزمایش ور, بی‌گناهی, حقانیت, عنصر آب و آتش,
ملخص المقالة :
شاهنامه فردوسی، اثر ماندگار ایرانی و اصیلی است که آیین‌ها و فرهنگ ایران کهن را در خود نگاه داشته است. هر کدام از آن آیین‌ها قابل بررسی است. یکی از این آیین‌ها، آیین سوگند خوردن است که امروزه نیز از آن استفاده می‌شود و در جای جای شاهنامه به آن پرداخته شده است. بنابراین در این مقاله سوگند و باورهای کهن مرتبط با آن و بازتاب آن در شاهنامۀ فردوسی و نیز ارتباط اساطیری آن با دو عنصر آب و آتش بررسی می‌شود. سوگند واژه‌ای فارسی است و معادل آن در عربی قسم و یمین است. دکتر معین در حاشیه برهان قاطع پس از واژۀ سوکه آورده است. سوگند به فتح اول و سوم در اوستا saokatevant (گوگرد مند) یعنی دارای گوگرد است. در ایران باستان و محاکمه‌های مبهم و پیچیده، دو طرف دعوی را مورد آزمایشی به نام سوگند قرار می‌دادند. سوگند قسمی از وَر (آزمایش‌های ایزدی در ایران باستان) است. سوگند داروی سمّی است که به صورت شربتی (آمیخته و محلول) در آب به متهم می‌خوراندند؛ اگر بی‌گناه بود به او گزندی نمی‌رسید و حقانیت او ثابت می‌شد و اگر گناه‌کار بود، هلاک می‌شد.
- قرآن کریم.
- آموزگار، ژاله. (1384). اسطوره زندگی زردشت، تهران، نشر چشمه.
- اشرف احمدی، علی. (1346). قانون دادگستری در شاهنشاهی ایران باستان، تهران، وزارت فرهنگ و هنر.
- اون والا، رستم. (1922). روایت داراب هرمزیار، بمبئی ( بریتیش ایتدیا پرس 1922).
- باقری، مهری. (1386). دین‌های ایران باستان، تهران، نشر قطره.
- باوند سوادکوهی. (1382). جایگاه سوگند در فرهنگ عامیانه ایران، نشریه اعتماد، 24/6/82.
- بنیادلو، نادیا. (1381). سقاخانه‌های تهران، موسسه فرهنگی هنری بینش پژوه، پژوهشکده مردم شناسی.
- پور داوود، ابراهیم. (1343). ویسپرد، تهران، انتشارات ابن سینا.
- پورداوود، ابراهیم. (1380). خرده اوستا. تهران، نشر اساطیر.
- دشتگل، هلنا، مقاله صورت آب، کتاب ماه هنر، شماره 57و 58.
- دوستخواه، جلیل. (1370). اوستا کهن ترین سرودها و متن های ایرانی، تهران، انتشارات مروارید.
- راشد محصل، محمد تقی زند. (1370). بهمن یسن، تهران، موسسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- رجبی، پرویز. (1380). هزاره‌های گمشده، تهران، نشر توس.
- سود آور، ابواعلا. (1384). فر ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران، نشر نی.
- قلعه خانی، گلناز. (1382). خورشید در اوستا و متون میانه در هند، مرکز تحقیقات فرهنگ و زبان ایرانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، مجله مطالعات ایرانی شماره چهارم.
- عفیفی، رحیم. (1383). اساطیر و فرهنگ ایران، تهران، انشارات طوس.
- گربران، آلن. (1384). ژان شوالیه، ترجمه و تحقیق فضائلی، سودابه، تهران، نشر جیحون.
- معین، محمد. (1384). مزدیسنا و ادب فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- میرچ، االیاده، رساله در تایخ ادیان، ترجمه ستاری، جلال، تهران، انتشارات سروش صدا و سیما.
- نوعی، غلامحسین، اسطوره شناسی آسمان در اساطیر کهن، مجله شعر، شماره 24.
- یاحقی، محمد جعفر. (1379). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سروش (صدا و سیما).
- آسمان در نگاه اسطوره، روزنامه آفتاب یزد.
