«سرپرستی» و «فرزندخواندگی» در شاهنامۀ فردوسی با استناد بر کنوانسیون حقوق کودک (1989)
الموضوعات :
سمیه ارشادی
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
احمد ذاکری
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج،ایران. (نویسنده مسؤول))
الکلمات المفتاحية: شاهنامۀ فردوسی, سرپرستی, فرزندخواندگی, کنوانسیون حقوق کودک, کودک,
ملخص المقالة :
چکیده سرپرستی و فرزندخواندگی یک رابطه حقوقی با ویژگی ها و شرایطی خاص است که با توجّه به سابقۀ تاریخی و نگرش ویژه به آن در ایران باستان، نمونه هایی گوناگون از آن در شاهنامه دیده می شود. هدف نگارنده در این پژوهش بررسی ابعاد گوناگون حقوق این کودکان در شاهنامه و تحلیل آن بر مبنای مواد و بندهای کنوانسیون حقوق کودک است. این سند، نخستین پیمان نامۀ بین المللی جهت حمایت از حقوق کودکان است که با تأکید بر منافع عالیه کودک، همان حقوق و مزایای فرزند طبیعی را برای کودکان تحت تکفّل و فرزندخوانده مقرر داشته است. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که سرپرستی ها و فرزندخواندگی های شاهنامه تنها ریشه در عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی داشته و به هیچ‌عنوان جنبۀ اجبار اقتصادی در آن ها دیده نمی شود؛ از سویی، این امر تنها مختص جنبۀ تربیتی کودکان بوده و بحث بهره مندی از مزایای مالکیتی سرپرست در آن مطرح نیست و برخلاف عمل کرد ضعیف برخی خانواده ها، توجّه همه جانبه سرپرستان به حقوق این کودکان، بویژه کارکرد عاطفی در آن انکارناپذیر است. کلیدواژه‌ها سرپرستی، فرزندخواندگی، کنوانسیون حقوق کودک، کودک، شاهنامۀ فردوسی.
- قرآن کریم. (1375). ترجمۀ بهاءالدین خرّم‌شاهی، تهران: نیلوفر، جامی.
- آذربایجانی، مسعود، (1389)، «نقد تربیتی بر کنوانسیون حقوق کودک»، فصل‌نامه کتاب زنان، شماره 16.
- اسماعیلپور، ابوالقاسم. (1389). «اسطوره کی‌خسرو در شاهنامه»، بخارا، شماره 76، صص 57- 73.
- اصفهانی، حمزهبنحسن. (1346). تاریخ پیامبران و شاهان (سنی ملوک و الارض و الانبیاء)، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- امامی، اسدالله. (1378). «وضع حقوقی فرزندخواندگی در حقوق ایران»، نشریه پژوهشهای فلسفی - کلامی، شماره 2، صص 22- 33.
- باریکلو، علیرضا. (1392). «تحلیل حقّ حفظ هویّت خانوادگی کودک متولّد از باروی مصنوعی در نظام حقوق اسلامی و اسناد بینالمللی حقوق بشر»، نشریه علمی- پژوهشی حقوق خصوصی، دوره دهم، شماره 1، صص 59- 86.
- بلعمی، ابوعلی محمّد. (1352). تاریخ بلعمی، به تصحیح ملک الشعرای بهار، تهران: زوار.
- بیرونی، ابوریحان. (1352). آثار الباقیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت، تهران: ابنسینا.
- بیوکزاده، صبا. (1391). «مباحث حقوقی زن در ایران باستان (با اشارههایی بر زن در شاهنامه)»، فصل‌نامه زن و فرهنگ، سال سوم، شماره 12، صص 37- 48.
- تفضلی، احمدوژاله آموزگار. (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.
- توسّلی نائینی، منوچهر. (1388). «فرزندخواندگی در کنوانسیون حقوق کودک 1989 و مقایسه آن با حقوق ایران»، فصل‌نامه حقوق، دوره 39، شماره 4، صص 89- 109.
- ثعالبی نیشابوری، عبدالملک بنمحمدبن اسماعیل. (1368). تاریخ ثعالبی، با دیباچه مجتبی مینوی و مقدّمه و ترجمۀ محمّد فضائلی، تهران: نقره.
- جنیدی، فریدون.(1384). حقوق جهان در ایران باستان، تهران: بلخ.
- حامدی شیروان، زهرا و سیّد مهدی زرقانی. (1393). «تحلیل داستان رستم و شغاد براساس مربع ایدئولوژیک وندایک»، فصل‌نامه علمی- پژوهشی کاوشنامه، سال پانزدهم، شماره 28، صص 99- 128.
- خالقی مطلق، جلال. (1391). یادداشتهای شاهنامه، ج 1، تهران: دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
- دادگی، فرنبغ. (1369). بندهشن، برگرداننده: مهرداد بهار، تهران: مؤلف.
- داودنیا، نسرینو ناصرسراج خرّمی و علیاکبر جولازاده اسمعیلی. (1393). «نقد شخصیّت کی‌خسرو براساس نظریه آبراهام مزلو»، دوفصل‌نامه ادبیات حماسی دانشگاه لرستان، سال اوّل، شماره 2، صص 25- 46.
- رزاقی، رضا. (1385). فرزندپذیری، تهران: اداره کل روابط عمومی به‌زیستی.
- سادات باریکانی، امیر رضا و شهرام سلطانی. (1388). قوانین و مقررات کودکان و نوجوانان، تهران: خرسندی.
- شریعتینسب، صادق. (1390). فرزندخواندگی، تهران: مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش.
- شهزادی، رستم. (1387). قانون مدنی زرتشتیان در زمان ساسانیان، بهکوشش مهرانگیز شهزادی، تهران: فروهر.
- صالحی، حمیدرضا و نرگس باقری مطلق. (1395). «مطالعه تطبیقی فرزندخواندگی در نظام حقوقی ایران و فرانسهبا رویکردی بر قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب1353»، دوفصل‌نامه فقه و حقوق خانواده، سال بیست‌و‌یکم، شماره 64، صص 85- 107.
- طبری، محمدبن جریر. (1362). تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک)، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، ج 1 و 2، تهران: اساطیر.
- عصاریان، محمّدجواد و علی قاسمزاده و محمّد حسین سرداغی. (1393). «تحلیل کیفیّت بیداری قهرمان درون در شخصیّت سیاوش و کی‌خسرو با تکیّه بر نظریه پیرسون- کیمار»، پژوهشنامه ادب حماسی، سال دهم، شماره 17، صص 107- 134.
- فردوسی، حکیم ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، بهتصحیح جلال خالقی مطلق، ، ج 1-11، تهران: دائره المعارف بزرگ اسلامی.
- فلاح، مرتضی. (1389). «مبانی آموزش و پرورش در شاهنامه»، نشریه ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 28، صص 213- 242.
- قرشی، امانالله. (1389). آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی، تهران: هرمس.
- قلعهخانی، گلنارو سیّد مهدی فاطمی. (1383). «بررسی متن پهلوی روایات آذر فرنبغ فرخزادان»، مجلّه مطالعات ایرانی، مرکز تحقیقات فرهنگ و زبانهای ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال سوم، شماره 6، صص 123- 143.
- کریستین سن، آرتور. (1385). ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر.
- کنوانسیون حقوق کودک، مصوب سال 1989 میلادی.
- گردیزی، ابوسعیدبن محمود. (1363). تاریخ گردیزی، به تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب.
- مجملالتواریخ و القصص. (1318). به تصحیح ملکالشعرای بهار، تهران: خاور.
- محجوب، محمّد جعفر. (1371). آفرین فردوسی، تهران: مروارید.
- مظاهری، علیاکبر. (1377). خانواده ایرانی در روزگار پیش از اسلام، ترجمۀ عبدالله توکل، تهران: قطره.
- معینیفر، محدثه. (1391). «بررسی حقّ کودک بر هویّت در اسلام و اسناد بینالمللی»، نشریه فقه و حقوق خانواده، دوره هفدهم، شماره 56، صص 117- 142.
- مهدیپور عمرانی.(1382). «سیمای کودک در شاهنامه فردوسی»، کتاب ماه کودک و نوجوان، صص 115- 121.
- نوریان، سیّدمهدی و اشرف خسروی. (1392). «بررسی کهنالگوی پیر خرد در شاهنامه»، مجلّه ادبپژوهی (بوستان ادب) شیراز، سال پنجم، شماره 1، صص 167- 186.
- ولیپور هفشجانی، شهناز. (1395). «اسطوره فریدون، نمادها، بنمایهها و تحولات آن»، فصل‌نامه ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، سال دوازدهم، شماره 43، صص 315- 343.
- یاحقی، محمّدجعفر. (1375). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: سروش.
-Dhabhar, E.B.N. (ed.). 1909. Saddar Nasr and Saddar Bundehesh, Trustees of the Parsee Punchayet Funds and Properties, Bombay.
-Smolin- David. 2004. m-Intercountry Adoption as Child Trafficking- Valparaiso University Law Review- vol. 39, nom 2.
_||_
