مقدمه‌ای بر شناخت پرتو اصفهانی

الموضوعات :

حجت توسلی ¹

1 - عضو هیأت علمی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد نایین.

تاريخ الإرسال : 03 السبت , ذو القعدة, 1429 تاريخ التأكيد : 04 الجمعة , صفر, 1430 تاريخ الإصدار : 24 الخميس , صفر, 1430

الکلمات المفتاحية: سبک بازگشت ادبی, شاعران حوزة اصفهان, انجمن شعری ابوالفقرا, خوش‌نویسی و تذهیب, ماده تاریخ, پرتو اصفهانی,

ملخص المقالة :

میرزا علی رضا، مشهور به میرزا آقاجان و متخلص به پرتو، شاعر و خوش نویس سدة 13 (ق/19 م) میان سال های 1213 تا 1304 هجری قمری حیات داشته است. وی از خطاطان برجستة دربار ناصرالدین شاه بوده و مجموعة خوش نویسی های ایشان به هم راه قرآنی مذهَّب، در کتاب خانه های ملک و سلطنتی سابق محفوظ است. دیوان اشعار ایشان متشکل از غزلیات، قصاید و قطعات بوده که در مضامینی چون: مدح، وصف، وعظ و حکمت سروده شده و توسّط نگارنده نیز تصحیح و منتشر گردیده است. سبک بازگشت ادبی در اشعار پرتو به وضوح نمایان بوده و از این لحاظ یادآور اشعار حافظ، سعدی و سایر شاعران متقدم است. هم چنین تبحر در سرودن ماده تاریخ، از دیگر ویژگی های شعری ایشان بوده است که بیش تر در باب تعمیر و ساخت مسجدهای اصفهان و تاریخ درگذشت شاعران هم عصر خود نگارش یافته و مورد استناد تاریخ نویسان نیز قرار گرفته است. این گفتار سعی بر شناخت و معرفی بیش تر ایشان، به عنوان شاعر و خوش نویس برجستة دوره قاجاریه دارد.

المصادر:

-   آتابای، بدری. 1351. فهرست قرآن­های خطی کتاب­خانه سلطنتی.چ 3. تهران: کتاب­خانه سلطنتی.

-   آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن. 1408 ق. الذریعه الی تصانیف الشیعه. بخش 1 از جلد 9. تهران: چاپ­خانه مجلس.

-   اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان. 1367. مرآه البلدان. به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث. چ 4. تهران: دانش­گاه تهران.

-   اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان. 1364 ق.المآثر و الآثار. چ سنگی. تهران: دارالطباعه خاصه دولتی.

-   اعتماد مقدم، طلعت. 1339. تذکره طلعت: مجموعه نغمه­های پراکنده. بی­جا. بی­تا. بی­نا.

-   ایرانی اصفهانی، عبدالمحمد. فروردین 1312. در اطراف شعرای معاصر. مجله ارمغان. س 14. ش 1.

-   بهار، محمدتقی. 1374. سبک­شناسی. ج 3. چ 7. تهران: امیرکبیر.

-   بیانی، مهدی. 1363. احوال و آثار خوش­نویسان. ج4. چ3. تهران: علمی.

-  پرتو اصفهانی، میرزاعلی­رضا. 1304 ق. دیوان اشعار. به کوشش میرزامحمدحسین ادیب اصفهانی ملقب به فروغی. چاپ سنگی. تهران: دارالطباعه خاصه همایونی.

-   پرتو اصفهانی، میرزا علی­رضا. 1386. دیوان اشعار. به کوشش حجت توسلی. چ1. نائین: دانش­گاه آزاد اسلامی.

-   جابری انصاری، حسن. 1378. تاریخ اصفهان. به کوشش جمشید مظاهری چ 3. اصفهان: مشعل.

-   حافظ. 1374. دیوان. به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی. چ 13. تهران: اقبال.

-   حبیب آبادی، میرزامحمدعلی. مکارم آلاثار (در احوال رجال دو قرن 13 و 14 هـ.ق). ج 5. بی­جا. بی­نا. بی­تا.

-  حداد عادل، غلامعلی. 1379. دانش­نامه جهان اسلام. چ 1. تهران. بنیاد دائرالمعارف اسلامی. حقیقت، عبدالرفیع. 1368. فرهنگ شاعران زبان پارسی. چ 5. تهران: شرکت مولفان و مترجمان.

-   خیام پور، عبدالرسول. 1368. فرهنگ سخنوران. چ 4. تهران: طلایه.

-   دیوان بیگی شیرازی، احمد. 1364. حدیقه الشعرا، به تصحیح و تکمیل و تحشیه عبدالحسین نوایی. ج 1. چ. تهران: امیر کبیر.

-   راه­جیری، علی. 1364. تذکره خوش­نویسان معاصر، ج 1. چ 4: تهران: امیرکبیر.

-   رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم. 1352. آثار ملی اصفهان. چ 2. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.

-   سعدی. 1355. کلیات. به اهتمام محمدعلی فروغی. چ5. تهران: امیرکبیر.

-   عنقا، محمدحسین. 1343. برگزیده دیوان سه شاعر اصفهان. با مقدمه و حواشی جلال­الدین همایی. چ 2. تهران فروغی.

-   غیاث­الدین محمدبن جلال الدین رامپوری. 1363. غیاث اللغات، به کوشش منصور ثروت. چ 5. تهران: امیرکبیر.

-   طرب اصفهانی، میرزاابوالقاسم. 1342. دیوان طرب اصفهانی. با مقدمه و حواشی جلال الدین همایی. چ 2. تهران: فروغی.

-   فضایلی، حبیب­الله. 1362. اطلس خط تحقیق در خطوط اسلامی. چ 2. اصفهان: تشریه انجمن آثار ملی اصفهان.

-   گلچین معانی، احمد، 1348. تاریخ تذکرهای فارسی. ج 2. چ 2. تهران: دانش­گاه تهران.

-   گلچین معانی، احمد. 1344. تعلیقات بر تذکره منظوم رشحه اصفهانی. چ 2. تهران: امیرکبیر.

-   مشار، خان بابا. 1350. فهرست کتابهای چاپی. ج 4. چ 2. تهران: ارژنگ.

-   معین، محمد، 1379. فرهنگ لغات فارسی. ج 5. چ 15. تهران: امیرکبیر.

-   منزوی، احمد. 1353. فهرست نسخه­های خطی فارسی. چ 3. تهران: موسسه فرهنگی و منطقه­ای تهران.

-   مهدوی، مصلح الدین. 1348. تذکره القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان. چ 2. اصفهان: مشعل.

-   نخجوانی، حسین. 1343. مواد التواریخ. چ 2. تهران:  ادیبه.

-   هدایت، رضاقلی خان. 1382. مجمع الفصحا. به کوشش مظاهر مصفا. ج 2. چ 4. تهران: امیرکبیر.

-   هدایت، محمود. 1353. گلزار جاویدان. ج 1. چ 2. تهران: انوشه.

-   همایی، جلال الدین. 1375. تاریخ اصفهام. ج 1، چ 4. تهران: هما.

-   همایی، جلال­الدین. 1357. اسرار و آثار واقعه کربلا. چ 3. تهران: دهخدا.

-   هنر فر، لطف الله. 1344. گنجینه آثار تاریخی اصفهان. چ 3. اصفهان: گلها.

-  هولاکو قاجار، احمد. 1344. مصطبه خراب. به کوشش عبدالرسول خیام پور. چ 2. تبریز: دانش.