بررسی جایگاه و چگونگی روایت كیستی ایران در حماسۀ یادگار زریران

الموضوعات :

علی تدین راد ¹ , سارا نجف‌پور ²

1 - استادیار علوم سیاسی دانشگاه شهید چمران اهواز
2 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، جمهوری اسلامی ایران

تاريخ الإرسال : 22 الخميس , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 09 الخميس , شوال, 1445 تاريخ الإصدار : 04 الإثنين , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: آرنت, ایران, داستان, نمایش, یادگار زریران,

ملخص المقالة :

با این‌كه یادگار زریران را كهن‌ترین داستان و نمایش‌نامۀ حماسی ایران می‌شمارند و ابعاد حماسی و بن‌مایه‌های دینی، آن را از سیاست ناگسستنی می‌نماید، امّا این داستان از منظر مفاهیم حوزۀ هویّت، تمدّن و سیاست بررسی نشده است و فهم نسبت آن با مقولات این حوزه نیازمند تأمّلی خاص است. تلاش برای فهم ماهیّت و جایگاه این اثر از چشم‌انداز سیاسی و تمدّنی هدف پژوهش حاضر به‌شمار می‌رود. با طرح این سؤال كه جایگاه و ماهیّت یادگار زریران از منظر سیاسی كدام است؟ و با نظر به داستانی بودن این متن، كوشیدیم آن را در چارچوب آرای هانا آرنت دربارۀ داستان‌سرایی قرار داده و به شناختی بهتر از چیستی و جایگاه این متن در منظومۀ فكر و سیاست تمدّن ایرانی برسیم.بررسی ما نشان می‌دهد یادگار زریران متضمّن عناصر داستان در اندیشۀ آرنت است كه از دید او بهترین راه به نشان‌دادن كیستی (هویّت) و از این روی اثری سراسر هویّتی و سیاسی است. یادگار زریران كوششی است برای بیان بخشی از تاریخ دینی-حماسی ایران، مبانی فكر سیاسی و عناصر فرهنگ و تمدّن ایرانی به مثابۀ پدیده‌ای منحصر‌به‌فرد و هویّتی در قالبی داستانی با قابلیّت به ظهور رساندن، به تصویر كشیدن و تداوم بخشیدن به روح و هویّت ملّی.

المصادر:

- آرنت، هانا. (1389). وضع بشر، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: ققنوس.
- آموزگار، ژاله. (1392). یادگار زریران، پیش‌گفتار، تهران: انتشارات معین.
- ابراهیمی، مختار. (1400). «اسطوره‌شناختی چگونگی و چراییِ سفر قهرمان در کارنامۀ اردشیر بابکان»، فصل‌نامۀ علمی ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال17، شمارۀ 64، صص 41-67. https://journals.iau.ir/article_682687.html (20/6/1402).
- اخوانی، سعید و فتّانه محمودی. (1397). «مطالعۀ تطبیقی در اساطیر ایران و شرق دور»، فصل‌نامۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س 14، ش 53، صص 53-82. https://journals.iau.ir/article_546166.html (20/6/1402).
- اوشیدری، جهانگیر. (1371). دانش‌نامۀ مزدیسنا، تهران: مركز.
- بارتولد، و.و. (1352). تركستان‌نامه، ترجمۀ كریم كشاورز، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- بلعمی، ابوعلی. (1380). تاریخ بلعمی، تصحیح ملک‌الشّعرای بهار، تهران: زوّار.
- بویس، مری. (1368-1369). «گوسان‌های پارتی و سنّت‌های خنیاگری در ایران»، ترجمۀ مهری شرفی، مجلّۀ چیستا، اسفند 1368 و فروردین 1369، شمارۀ 66 و 67. http://noo.rs/tPwYA (20/6/1402).
- بویس، مری و هنری، جرج فارمر. (1368). خنیاگری و موسیقی ایران، ترجمۀ بهزاد باشی. تهران: انتشارات آگاه.
- بهار، محمّدتقی. (1347). ترجمۀ چند متن پهلوی، تهران.
- بهار، مهرداد. ( 1387). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
- بیرونی، ابوریحان محمّد بن احمد. (1398). آثار الباقیّه، پرویز سپتمان، تهران: علمی.
- بیضایی، بهرام. (1344). نمایش در ایران، روشنگران و مطالعات زنان.
- پلووسكی، آن. (1363). دنیای قصّه‌گویی، ترجمۀ محمّدابراهیم اقلیدی، تهران: سروش.
- تفضّلی، احمد. (1376). تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام، به كوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن.
- ثعالبی، عبدالملک‌بن‌محمّد‌بن‌اسماعیل. (1373). شاهنامۀ كهن، پارسی تاریخ غررالسّیر، ترجمۀ سیّدمحمّد روحانی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
- چرتی، كارلو.جی. (1395). ادبیّات پهلوی، ترجمۀ پانته‌آ ثریّا، تهران: فرزان.
- حصوری، علی. (1398). «اژدها»، دانش‌نامۀ ایران ج 2، تهران:‌ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- خادم، مریم. (1386). «یادگار زریران، برگی دیگر از افتخارات ایرانیان»، پژوهش‌نامۀ ادب حماسی (فرهنگ و ادب سابق)، 3 (5)، 187-212. https://jpnfa.riau.ac.ir/article_659.html (20/6/1402).
- راشد محصّل، محمّد‌تقی. (1376).‌ »دربارۀ حماسۀ زریر»،‌ فرهنگ، كتاب دوم و سوم، تهران: مؤسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- راشدمحصّل، محمّدرضا. (1391). «سنّت قصّه‌پردازی و موقعیّت گوسان‌ها در نقل روایات پهلوانی»، پژوهش‌نامۀ ادب حماسی، شمارۀ چهاردهم، سال هشتم، صص 9-22. https://jpnfa.riau.ac.ir/article_34.html (20/6/1402).
- رضایی راد، محمّدرضا. (1379). مبانی اندیشۀ سیاسی در خرد مزدایی، تهران: طرح نو.
- سیّدحسینی، رضا. (1376). مکتب‌های ادبی، جلد اوّل، چاپ یازدهم، تهران: نگاه.
- شیخ مهدی، علی و محمود طاووسی. (1382). «جستاری بر متن نمایشی یادگار زریران»، فصل‌نامۀ هنر، شمارۀ 56: 56 – 85. http://noo.rs/vojk2 (20/6/1402).
- شیخ‌مهدی، علی. (1385). «پژوهشی در جنبه‌های نمایشی حماسۀ یادگار زریران»، رسالۀ دكتری رشتۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرّس تهران.
- صادقی، فرشته و ابوالقاسم دادور. (1399). «بررسی تحلیلی یادگار زریران از جنبۀ تعزیه‌شناختی»،‌ ادبیّات پهلوانی، شمارۀ 6 صص 125 تا 148. http://noo.rs/IBGmG (20/6/1402).
- صفا، ذبیح‌اللّه. (1333). ‌حماسه‌سرایی در ایران، تهران: امیركبیر.
- طبری، محمّدبن جریر. (1388). تاریخ طبری یا تاریخ الرّسل و الملوک، ج 2، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
- عریان، سعید. (1382). متن‌های پهلوی، تهران: علمی.
- علی‌پور، منوچهر و حبیب‌اللّه عبّاسی و الهه حاجیها‌. (1400). «بررسی سیمای بَستورِ کودک در یادگار زریران بر پایۀ ساختار تقابل‌های دوگانه»، پژوهش‌نامۀ ادب حماسی، دورۀ 17، شمارۀ 2، 169-188.
- عناصری، جابر. (1364). «یادگار زریران، رزمنامۀ زریر زرّین جوشن‌ جانفشان بهدینان و شه‌سوار مزدیسنان»، چیستا، شمارۀ 21، صص22-37. http://noo.rs/s0Bun (20/6/1402).
- غیبی، بیژن. (1390). «یادگار زریران»،‌ فردوسی و شاهنامه‌سرایی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- فردوسی. (1398). شاهنامه، تصحیح میرجلال‌الدّین كزّازی، ج 2، تهران: ترنگ.
- فره‌وشی، بهرام. (1364). جهان فروشی، تهران: كاریان.
- كمبل، جوزف. (1384). قدرت اسطوره (گفت‌وگو با بیل مویرز)، ترجمۀ عبّاس مخبر، تهران: مركز.
- كیا، خجسته. (1375). قهرمانان بادپا در قصّه‌ها و نمایش‌های ایران، تهران: مركز.
- گیلانی، نجم‌الدّین و بهرام دلپاک. (1400). «بازماندۀ آیین‌ها و جشن‌های دوران كهن در هورامان و كردستان»، مطالعات تاریخ فرهنگی؛ پژوهش‌نامۀ انجمن ایرانی تاریخ، 13 (50)، صص 77-102. http://chistorys.ir/article-1-1456-fa.html (20/6/1402).
- ماهیار نوّابی، یحیی. (1374). یادگار زریران، تهران: اساطیر.
- مختاباد، سیّد مصطفی. (1381). «تأویل تبارشناسانۀ قهرمان در تعزیه»، مدرّس هنر، دورۀ اوّل، شمارۀ اوّل، صص 45-57. http://noo.rs/1HYAe (20/6/1402).
- مسکویه رازی، ابوعلی. (1376). تجارب‌الامم، ج 1، ترجمۀ ابوالقاسم امامی و علی‌نقی منزوی، تهران: توس.
- مكی، ابراهیم. (1366). شناخت عوامل نمایش، تهران: سروش.
- نولدكه، تئودور. (1399). حماسۀ ملّی ایران،‌ ترجمۀ بزرگ علوی، نشر نگاه معاصر.
- یونگ، كارل گوستاو. (1377). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمۀ احمد علی امیری، تهران: علمی و فرهنگی.
منابع انگلیسی
- Arendt, H. (1968). Men in dark times, New York: Harcourt.
- Asana, J.M. Jamasp,(1897-1913) Pahlavi Texts, Bombay.
- Bartholomae, Christian.(1922). Zur Kenntnis der mitteliranischen Mundarten IV, Sb. Heidelberger Ak. d. Wissenschaften.
- Benvenist, E. (1932). “Mémorial de Zarēr”, in Journal Asiatiqe, Paris.
- Boyce, M(1955) Zariadres and Zarer. BSOAS.XII. 463-77
- Canovan, M. (1992). Hannah Arendt; A reinterpretation of her political thought, Cambridge: Cambridge University Press.
- Disch, L. J. (1993). More Truth Than Fact: Storytelling as Critical Understanding in the Writings of Hannah Arendt. Political Theory, 21(4), 665–694. http://www.jstor.org/stable/1920
- Duchesne Guillemin, J.(1992), La Religion de l’Iran Ancien, Paris.
- Herzog, A. (2001). The poetic nature of political disclosure: Hannah Arendt’s storytelling, Clio, 30(2), 169-94.
- Hinchman, L, & Hinchman, Sandra. (1991). Existentialism politicized. Arendt’s debt to Jaspers, Review of Politics: 53 (36), 435-68.
- Jacobitti, S.D. (1991). The public, the private, the moral. Hannah Arendt and political morality, International Political Science Review / Revue internationale de science politique: 12 (4), 281-93.
- Jorgensen, Kenneth Molbjerg (2020), "Storytelling, space and power: An Arendtian account of subjectivity in organizations", Organization, 2020,1-16, sagepub.com/journals-permissions,p.2.
- Ricoeur, P. (1983). Action, story and history; On re-reading the human condition, Salmagundi: (60), 60-72.
- Utas, Bo. (1975). “On the Composition of the Ayatkar I Zareran”, in ActaIranica 5, Leiden.
References
- Akhwani, Saeed, and Fataneh Mahmoudi (2017), "Comparative study of the myths of Iran and the Far East", Mystical and Mythological Literature Quarterly of Islamic Azad University, South Tehran Branch, Series. 14. No. 53: 53-82. Available at: https://journals.iau.ir/article_546166.html. (Accessed 13 Sep 2023). [in persian]
- Amoozgar, Jaleh (2012),Yadegar Zariran, Introduction. Tehran, Moein. [in persian]
- Anaseri, Jaber (2014), "Zariran's Yadgar, Razznameh Zarir", Chista, No. 21: 22-37. Available at: http://noo.rs/s0Bun (Accessed 13 Sep 2023). [in persian]
- Arendt, H. (1968). Men in dark times, New York: Harcourt.
- Arendt, Hannah. (2010). Human condition, trans. Masoud Olya, Tehran: Qoqnoos. [in persian]
- Asana, J.M. Jamasp,(1897-1913) Pahlavi Texts, Bombay.
- Bahar, Mehrdad (2008), A research on Iranian mythology, Tehran: Agah. [in persian]
- Bahar, Mohammad Taghi (1968), translation of several Pahlavi texts, Tehran. [in persian]
- Balami, Abu Ali (2001), Tarikh Balami, revision of Malek o Shoara Bahar, Tehran: Zavar. [in persian]
- Bartholomae, Christian.(1922). Zur Kenntnis der mitteliranischen Mundarten IV, Sb. Heidelberger Ak. d. Wissenschaften.
- Bartold, V.V. (1973) Turkestannameh, trans. Karim Keshavarz, Tehran: Farhang e Iran Foundation. [in persian]
- Benvenist, E. (1932). “Mémorial de Zarēr”, in Journal Asiatiqe, Paris.
- Beyzaei, Bahram (1965), Drama in Iran, Tehran: Roshangaran and women Studies. [in persian]
- Biruni, Abu Rayhan Mohammad ibn Ahmad (2018), The Asaar Al-Baqiyya, Parviz Sepatman, Tehran: Elmi. [in persian]
- Boyce, M(1955) Zariadres and Zarer. BSOAS.XII. 463-77
- Boyce, Mary (1957), "The Parthian Gōsān and Iranian Minstrel Tradition", trans. Mehri Sharfi, Chista magazine, 66 and 67. [in persian]
- Boyce, Mary, and Henry George Farmer (1368), Khonyagri and Music of Iran, trans. Behzad Bashi, Tehran: Agaah. [in persian]
- Campbell, Joseph (2005), The Power of Myth, trans. Abbas Mokhber, Tehran: Markaz.[in persian]
- Canovan, M. (1992). Hannah Arendt; A reinterpretation of her political thought, Cambridge: Cambridge University Press.
- Cereti, Carlo G. (2015), Pahlavi literature, trans. Panthea Soraya, Tehran: Farzan. [in persian]
- Disch, L. J. (1993). More Truth Than Fact: Storytelling as Critical Understanding in the Writings of Hannah Arendt. Political Theory, 21(4), 665–694. http://www.jstor.org/stable/1920
- Duchesne Guillemin, J.(1992), La Religion de l’Iran Ancien, Paris.
- Ebrahimi, M. (2021). The Hero's Journey in Kār-Nāmag ī Ardashīr ī Pāpakān: A Mythological Approach. Journal of mytho-mystic literature, 17(64), 41-67. [in persian]
- Farahvashi, Bahram (1985), Jahan Farahvashi, Tehran: Karian. [in persian]
- Ferdowsi,Abolghasem (2018) Shahnameh, Ed. Mirjalaluddin Kazazi, Vol. 2, Tehran: Torang. [in persian]
- Gheybi, Bijan (2018), "Yadegar Zariran", Ferdowsi and Shahnameh Sarai, Tehran, Persian Language and Literature Academy. [in persian]
- Gilani, Najmuddin and Bahram Delpak (2022), "The Remains of ancient rituals and celebrations in Horaman-Kurdistan ",. CHS; 13 (50): 102-77. Available at: http://chistorys.ir/article-1-1456-fa.html (Accessed 13 Sep 2023). [in persian]
- Hasouri, Ali (2018) "Dragon", Iran Encyclopedia Vol. 2, Tehran: Islamic Encyclopedia Center. [in persian]
- Herzog, A. (2001). The poetic nature of political disclosure: Hannah Arendt’s storytelling, Clio, 30(2), 169-94.
- Hinchman, L, & Hinchman, Sandra. (1991). Existentialism politicized. Arendt’s debt to Jaspers, Review of Politics: 53 (36), 435-68.
- Jacobitti, S.D. (1991). The public, the private, the moral. Hannah Arendt and political morality, International Political Science Review / Revue internationale de science politique: 12 (4), 281-93.
- Jorgensen, Kenneth Molbjerg (2020), "Storytelling, space and power: An Arendtian account of subjectivity in organizations", Organization,2020,1-16, sagepub.com/journals-permissions, p.2.
- Jung, Carl Gustav (1998), Psychology of the unconscious mind, trans. Ahmad Ali Amiri, Tehran: Elmi va farhangi. [in persian]
- Khadem, Maryam. (2008). The Yadegar-I- Zariran, the Golden bough of Iranian merits. The Journal of Epic literature, 3(5): 187-212. Available at: https://jpnfa.riau.ac.ir/article_659.html (Accessed 13 Sep 2023). [in persian]
- Kia, Khojasteh (1996), Badpa heroes in Iranian stories, Tehran: Markaz. [in persian]
- Mahyar Nawabi, Yahya (1995), Yadgar Zariran, Tehran: Asatir. [in persian]
- Makki, Ebrahim (2016) Knowing the elements of performance, Tehran: Soroush. [in persian]
- Mokhtabad, Seyyed Mostafi (2012), "The interpretation of the genealogy of the hero in Ta'ziyeh", Honare Modars, ,1(1), pp. 45-57. Available at: http://noo.rs/1HYAe (Accessed 13 Sep 2023). [in persian]
- Moskawieh Razi, Abu Ali (1997), Tajareb al Omam, Vol. 1, trans. Abulqasem Emami and Alinaghi Monzavi, Tehra: Toos. [in persian]
- Noldeke, Theodor (2019), Iran's National Epic, trans. Bozorg Alavi, Tehran: Negahe Moaaser. [in persian]
- Oryan, Saeed (2012), Pahlavi texts, Tehran: Elmi. [in persian]
- Oshidari, Jahangir (1992) Mazdayasna encyclopedia, Tehran: Markaz.
- Plovovski, Ann (1984), The World of Storytelling, trans. Mohammad Ebrahim Eghlidi, Tehran: Soroush. [in persian]
- Rashed Mohassel, M. R. (2013). The tradition of story making and the standpoint of minstrels in the narration of heroic romance. The Journal of Epic literature, 8(14), 11-25. Available at: https://jpnfa.riau.ac.ir/article_34.html (Accessed 13 Sep 2023). [in persian]
- Rashed Mohsal, Mohammad Taghi (1997), "About Zarir's Epic", Farhang, second and third book, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research. [in persian]
- Rezaei Rad, Mohammad Reza (2000), The Basics of Political Thought in Kherad Mazdai, Tehran: Tarhe nov [in persian].
- -Ricoeur, P. (1983). Action, story and history; On re-reading the human condition, Salmagundi: (60), 60-72.
- Saalebi, Abdul Malek ibn Muhammad ibn Ismael (1994), Shahnameh kohan, Persian History of Gharar al-Siar, trans. Seyyed Mohammad Rouhani, Mashhad: Ferdowsi University Press [in persian].
- Sadeghi, Fereshte, Abulqasem Dadvar (2019), "Analytical study of Yadgar Zariran from the cognitive aspect of Ta'zieh", Journal of Heroic Literature, No. 6: 125-148 Available at: http://noo.rs/IBGmG (Accessed 13 Sep 2023). [in persian]
- Safa, Zabihullah (1954), Epic composition in Iran, Tehran, Amir Kabir. [in persian]
- Seyyed Hosseini, Reza (1997), Literary schools, vol. 1, 11th ed. Tehran: Negah. [in persian]
- Sheykh Mahdi, Ali (2006) "Research on the dramatic aspects of Yadgar Zariran" A PhD Dissertation, Department of Art, Tarbiat Modares University, Tehran. [in persian]
- Sheykh Mahdi, Ali and Mahmoud Tavousi (2012), "Research on the dramatic text of Yadgar Zariran", Art Quarterly, 56: 56-85. Available at: http://noo.rs/vojk2 (Accessed 13 Sep 2023). [in persian]
- Tabari, Mohammad bin Jarir (2009), Tarikh Tabari or Tarikh al-Rosol va al-Moluk, vol. 2, trans. Abulghasem Payandeh, Tehran: Asatir. [in persian]
- Tafzoli, Ahmad (1997), History of Iranian literature before Islam, By Jaleh Amozgar, Tehran: Sokhan. [in persian].
- Utas, Bo. (1975). “On the Composition of the Yadegar Zariran”, in ActaIranica 5, Leiden.