بررسی تطبیقی علی‌نامه و افتخارنامه از نظر زمان روایی

الموضوعات :

سهراب عبدالله زاده عیش آباد ¹ , بهمن Bahman ² , فاطمه مدرسی ³

1 - مدرس دانشگاه ارومیه
2 - دانشگاه ارومیه
3 - ادبیات فارسی

تاريخ الإرسال : 02 الأحد , ذو القعدة, 1439 تاريخ التأكيد : 01 الأحد , ربيع الأول, 1442 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية: زمان, علی‌نامه, سرعت, بسامد, تداوم, افتخارنامه,

ملخص المقالة :

چکیده در بررسی حماسه‌ها، به‌ویژه حماسه‌های دینی که قهرمانان آن‌ها، انبیاء و اولیاء و رجال برجستۀ دینی هستند و به منبع وحی و الهام متصلند و از اکثر، اگر نگوییم همه، رخ دادها و فرجام شخصیت‌ها آگاهند و از گذشته‌های دور و نزدیک خبر می‌دهند و آینده را پیش گویی می‌کنند، زمان روایی اهمیتی به سزا دارد. این مقاله براساس دیدگاه‌های نظریه‌پردازانی چون ریمون کنان، جرالد پرین، هایدگرو به‌ویژه ژرار ژنت به بررسی تطبیقی عنصر زمان در دو منظومۀ علی‌نامۀ ربیع، اولین حماسۀ دینی پس از اسلام (شیعه) و افتخارنامۀ صهبا، از آخرین حماسه‌های دینی می‌پردازد و در آن سه مبحث نظم و ترتیب، تداوم و بسامد را مورد تحلیل قرار می‌دهد. بررسی‌هایی که در این جستار به‌ روش توصیفی ـ تحلیلی و روی کرد ادبیات تطبیقی انجام داده‌ایم، به‌خوبی نشان می‌دهد که این دو اثر به دلیل به‌کارگیری پرش‌های زمانی فراوان و بسامد بالای آینده‌نگری نسبت به گذشته‌نگری قابل تحقیق و بررسی هستند. بررسی عنصر تداوم نشان می‌دهد که شتاب در اکثر بخش‌های داستان این دو اثر به‌ویژه در افتخارنامه مثبت است و عنصر بسامد نشان می‌دهد که سرایندۀ علی‌نامه به دلیل به‌کارگیری بسامد مکرر شتاب کندتری نسبت به افتخارنامه دارد که از بسامد بازگو بیش تر بهره گرفته است.

المصادر:

فهرست منابع

- اسداللهی، خدابخش و دیگران. (1395). «بررسی تداوم زمان در منظومۀ آرش کمان­گیر»، مجلۀ شعرپژوهی، شمارۀ 2، پیاپی 28.

- افتخار العلما، مصطفا، حملۀ حیدری در مناقب علی (ع) (افتخارنامه)، تهران :کتاب­ فروشی اسلامی.

- ایگلتون، تری. (1380)، پیش درآمدی بر نظریه‌های ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.

- بامشکی، سمیرا. (1393)، روایت‌شناسی داستان‌های مثنوی، تهران: هرمس.

- برتنس، هانس(1391)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمدرضا ابولقاسمی، تهران: ماهی.

- برگسون، هنری. (1368)، پژوهش در نهاد زمان و اثبات اختیار، ترجمۀ علی­قلی بیانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.

- بیگ زاده، خلیل. (1395). «بررسی تطبیقی عنصر زمان و زمان‌مندی خطی و یادواره‌ای»، کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، شمارۀ 23، صص 1- 20.

- پرینس، جرالد. (1395)، شکل و کارکرد روایت، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: مینوی خرد.

- جعفریان، رسول. (1386). تاریخ سیاسی اسلام، قم: دلیل ما.

- درودگریان، فرهاد و هم­کاران. (1391). «زمان روایی در رمان احتمالاً گم­ شده‌ام براساس نظریۀ ژنت»، مطالعات داستانی، دانش­گاه پیام نور، شمارۀ 2، صص 5-17.

- دهقـانی، رضـا و حمیدرضـا آیت‌اللهی. (1392). «بـررسی مفهوم نـااصیل در هستی­ شناسی بنیادین هایدگر و ناکامی وی در فراروی از فهم مابعدالطبیعی»، پژوهش‌های هستی شناختی، شمارۀ7، صص1-21.

- ربیع، علی‌نامه (1389)، تصحیح رضا بیات و ابولفضل غلامی، تهران: میراث مکتوب.

- رسولی محلاتی، سید هاشم. (1374)، زندگی‌نامۀ امیرالمومنین (ع)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

- ریمون کنان، شلومیت. (1387). روایت داستانی بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابولفضل حری، تهران: نیلوفر.

- فتحی، علی و حمیدرضا آیت­ اللهی. (1388). «زمان از دیدگاه ملاصدرا و برگسون»، معرفت فلسفی، شمارۀ 7، صص 131-150.

- لوته، یاکوب. (1386). مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، تـرجمۀ امید نیک­فرجام، تهران: مینوی خرد.

- مدرسی، فاطمه. (1390). فرهنگ توصیفی نقد و نظریه‌های ادبی، تهران: پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- مرادی، حمید الله. (1382). تازیان‌نامۀ پارسی، تهران: مرکز نشر دانش­گاهی.

- هایدگر، مارتین. (1386). هستی و زمان، ترجمۀ سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.

- هایدگر، مارتین. (1383). مفهوم زمان و چند اثر دیگر، ترجمۀ علی عبداللهی، تهران:  مرکز.

-       Chatman, Seymour. (1978). Story and Discoure,Ithaca:cornell university press.