نویافته‌های داستان سیاوش در خلال روایت کُردی الماس‌خان کندوله‌ای
الموضوعات :زهرا جمشیدی 1 , عباس محمدیان 2
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری
الکلمات المفتاحية: شاهنامۀ فردوسی, سیاوش‌نامه, روایت کُردی, الماس‌خان کندوله‌ای,
ملخص المقالة :
چکیده شکوه و گیرایی داستان های شاهنامۀ فردوسی موجب شده تا همواره مورد توجه شاعران محلی باشد. شاعران کُردزبان نیز از این قاعده جدا نیستند و بارها به ترجمه یا بازآفرینی داستان های شاهنامه پرداخته اند. یکی از نمونه‌های این تأثیرپذیری، منظومۀ سیاوش نامه اثر ارزش مند الماس خان کندوله ای به زبان کردی گورانی است که به پی روی از داستان سیاوش سروده شده است. شاعر کُرد کوشیده است تا از ترجمه و تقلید محض دوری کند و به فکر خلاقیت ادبی هم باشد. جهت نیل به این هدف، داستان سیاوش را با تفصیل و ذکر جزئیاتی بیش‌تر بیان کرده است تا منظومه ای دیگر بیافریند؛ به همین دلیل نسبت به داستان سیاوش در شاهنامه، روابط علت و معلولی دقیق تر و طرح و پیرنگی مستحکم تر در آن دیده می شود؛ از این رو می‌تواند هم‌چون کلیدی در حلّ برخی از ابهامات داستان سیاوش در شاهنامه بسیار راه گشا باشد و به پاره‌ای از پرسش هایی که تاکنون دربارۀ این داستان بی‌جواب مانده اند، پاسخی درخور دهد. نگارندگان این مقاله کوشیده اند تا ضمن معرفی الماس خان کندوله‌ای، احوال و آثار او، با روش تطبیقی ـ تحلیلی، نقاط اختلاف سیاوش نامۀ کردی و داستان سیاوش در شاهنامه را از نظر روایت، محتوا و رخ دادهای داستان واکاوی کنند و برای برخی از کنش ها و وقایع داستانی، تحلیل‌های اسطوره‌شناختی شایسته ای ارائه دهند.
فهرست منابع
- آیدنلو، سجاد. (1379). شاهنامه و ادب عامیانۀ کردی، اورمیه: صلاح‌الدین ایوبی.
- آیدنلو، سجاد. (1386). «اسب دریایی در داستان های پهلوانی»، از اسطوره تا حماسه، هفت گفتار در شاهنامه پژوهی، جهاد دانشگاهی مشهد، صص 107-124.
- آیدنلو، سجاد. (1388). «سیاوش، مسیح و کیخسرو (مقایسه ای تطبیقی)»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، سال 6، شمارۀ 23، بهار 1388، صص 9- 44.
- آیدنلو، سجاد. (1389). «بررسی و تحلیل چند رسم پهلوانی در متون حماسی»، فصلنامۀ تخصصی پیک نور زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شمارۀ اول.
- اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1393). «اسطورۀ زادن زروان؛ گذار از زن سروری به مردسالاری و انعکاس آن در شاهنامه»، مجلۀ شعرپژوهی، سال ششم، شمارۀ اول، پیاپی 19، صص 27-54.
- اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1394). زُروان در حماسۀ ملّی ایران، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
- بوره‌که‌یی (صفی‌زاده)، صدیق. (1361). فرهنگ ماد (کردی به فارسی)، جلد اول، تهران: ادبیات ایران.
- الیاده، میرچا. (1389). رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.
- بهار، مهرداد. (1384). از اسطوره تا تاریخ، تهران: نشر چشمه.
- بیرانوند، یوسف علی، قاسم صحرایی، علی حیدری و محمدرضا جلیلیان. (1395). «بررسی تطبیقی شخصیت ها و کارکردهای آنها در داستان سیاوش و رامایانا»، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی (نشریۀ سابق دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تبریز)، سال 69، پاییز و زمستان 95، صص 2- 15.
- پراپ، ولادیمیر. (1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
- چمن‌آرا، بهروز (1390)، «درآمدی بر ادب حماسی و پهلوانی کردی با تکیه بر شاهنامۀ کردی»، جستارهای ادبی، شمارۀ 172، سال 44، صص 119-149.
- حسام پور، سعید. (1388). «بررسی تطبیقی ساختار داستان های شیر و گاو در کلیلهودمنه و افراسیاب و سیاوش در شاهنامه»، مجلۀ بوستان ادب دانشگاه شیراز، دورۀ اول، شمارۀ اول، بهار 1388، صص 73-89.
- رضایی دشت ارژنه، محمود و پروین گلیزاده. (1390). «بررسی تحلیلی تطبیقی سیاوش، اوزیریس و آتیس»، فصلنامةادبیاتعرفانیواسطورهشناختی، سال 7، شمارۀ 22، بهار 1390، صص 57-83.
- ریاحی‌امین، زهرا و فؤادی، طاهره. (1395). «بازتاب خویشکاری وایو در منظومه‌های حماسی ملّی»، مجلۀ شعرپژوهی دانشگاه شیراز، سال هشتم، شمارۀ اول، بهار 1395، پیاپی 27، صص 131-156.
- زریاب‌خویی، عباس. (1357). افسانۀ فتح الحضر در منابع عربی و شاهنامه، شاهنامهشناسی، تهران: بنیاد شاهنامه، صص187-201.
- زنر، آر. سی. (1375). طلوع و غروب زرتشتی‌گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: فکر روز.
- شریفی، احمد. (بهار 1374). «شاهنامۀ کردی، اثری مستقل یا ترجمه‌ای از شاهنامۀ فردوسی»، فرهنگ، شمارۀ شانزدهم.
- صالحی، ملامحی‌الدین. (1380). سرود بادیه، سنندج: کردستان.
- طاهری، محمد. (1391). «جایگاه و تأثیر قوم سکایی در تاریخ و شاهنامۀ فردوسی»، متن‌شناسی ادب فارسی، دورۀ جدید، سال چهارم، شمارۀ 1، پیاپی 13، صص 125-146.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، ج 2 و 3، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
- فرنبغ دادگی. (1369). بن‌دهش، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران: توس.
- قائمی، فرزاد و یاحقی، محمدجعفر. (1388). «اسب، پرتکرارترین نمادینۀ جانوری در شاهنامه و نقش آن در تکامل کهن‌الگوی قهرمان»، فصلنامۀ زبان و ادب پارسی، شمارۀ 42، صص 9-26.
- کریستین‌سن، آرتور. (2535). آفرینش زیانکار در روایات ایرانی، ترجمۀ احمد طباطبایی، تبریز: دانشکدۀ ادبیات تبریز.
- کندوله‌ای کرمانشاهی، الماس خان. (1394). سیاوش‌نامه، تصحیح، مقدمه و تعلیقات خلیل بیگ‌زاده، تهران: یار دانش.
- کندوله‌ای، الماس خان. (1373). شیرین و فرهاد، تصحیح امین گجری، قم: سینا.
- کیا، خجسته. (1375). قهرمانان بادپا در قصه‌ها و نمایش‌های ایرانی، تهران: مرکز.
- گجری (شاهو)، امین. (1378).از بیستون تا دالاهو، تهران: مه.
- مارزلف، اولریش. (1376). طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی، تهران: سروش.
- ممتحن، مهدى و پریسا داوری. (1389). «دو زن، مقایسة سودابه و زلیخا در داستان سیاوش (با نگرش فردوسی) و داستان یوسف (به روایت قرآن)»، فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی، سال چهارم، شمارۀ 13، بهار 1389، صص 173-201.
- Herodotus. (1957). With an English Translation by A.D.Gollery, Harvard University Press, London, in Four Volumes.
_||_
