تحلیل رفتار متقابل در داستان رستم و اسفندیار بر اساس نظریه اریک برن

الموضوعات :

روزا واعظی ¹ (دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)
ساره زیرک ² (استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 18 الخميس , ربيع الثاني, 1442 تاريخ التأكيد : 14 الجمعة , رجب, 1442 تاريخ الإصدار : 09 الأربعاء , رمضان, 1442

الکلمات المفتاحية: شاهنامه, رستم و اسفندیار, تحلیل‌رفتار‌متقابل, آلودگی,

ملخص المقالة :

چکیده تحلیل رفتار متقابل (به‌اختصار TA)، یکی از نظریه‌های مطرح در روان شناسی نوین است که به موضوع سامان‌دهی رفتار در ارتباطات انسانی می‌پردازد. کاربرد این نظریه در تحلیل داستان‌ها می‌تواند راه کاری علمی و مؤثر برای بهره‌گیری از آثار گران‌سنگ ادبی باشد. از آن‌جا‌که داستان‌های شاهنامه مضامین و موقعیت‌های مربوط به روابط انسانی را به‌خوبی انعکاس داده است، جای‌ آن دارد که از منظر این نظریه نیز به آن نگریسته شود. در این پژوهش، داستان رستم و اسفندیار از شاهنامۀ فردوسی در چارچوب روش توصیفی-تحلیلی و با سود جستن از روی‌کرد TA مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که دلیل شکستِ روابط و شکل‌گیری پایان غم‌انگیز در‌ این ماجرا، وجود آسیبِ آلودگی در ساختار روانی اسفندیار و نیز مهارها و سوق‌دهنده‌های موجود در پیش‌نویس زندگی او بوده است که عدم استقلال و ضعف در تصمیم‌گیری وی و نهایتاً پایان تراژیک داستان را در پی داشته ‌است.

المصادر:

فهرست منابع

-         اسلامی‌ندوشن، محمد‌علی. (۱۳۹۰). داستان داستان‌ها، تهران: شرکت سهامی انتشار.

-         استوارت، یان و ون جونز. (1393). تحلیل رفتار متقابل، ترجمۀ بهمن دادگستر، تهران: نشر دایره.

-         استینر، کلود. (۱۳۹۳). سواد عاطفی و عشق، ترجمۀ حمیدرضا بلوچ، تهران: شباهنگ.

-         برن، اریک. (۱۳۷۴). تحلیل رفتار متقابل، ترجمۀ اسماعیل فصیح، تهران: نشر فاخته.

-         برن، اریک. (۱۳۹۴). بعد از سلام چه می‌گویید؟ ترجمۀ مهدی‌ قراچه‌داغی، تهران: نشر پیکان.

-         برن، اریک. (۱۳۹۸). بازی‌ها، ترجمۀ اسماعیل فصیح، تهران: ذهن‌آویز.

-         جیمز، موریل و دورتی جنگوارد. (۱۳۸۴). برای خوشبختی و موفقیت آفریده شده‌ایم، ترجمۀ حسن قاسم‌زاده تهران: نشر علمی.

-         جیمز، موریل و لوییس ساوری. (۱۳۸۲). خویشتن جدید، ترجمۀ بهمن دادگستر، تهران: نشر دایره.

-         رابرتسون، رابرت. (۱۳۹۵). یونگ‌شناسی کاربردی، ترجمۀ ساره سرگلزایی، تهران: نشر بنیاد فرهنگ زندگی.

-         فردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۷۵). شاهنامه، به کوشش دکتر جلال خالقی مطلق، کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.

-         کلاهچیان، فاطمه. پناهی، لیلا. (۱۳۹۵). «روان­شناسی شخصیت اسفندیار در شاهنامه»، انجمن ترویج زبان فارسی، دانش‌گاه گیلان، دورۀ ۱۱.

-         کریمی، فاطمه. (۱۳۹۲). «نقد روان‌شناختی شخصیت اسفندیار در داستان رستم و اسفندیار بر اساس روان­شناسی یونگ»، انجمن ترویج زبان فارسی، دانش‌گاه یاسوج دورۀ 8.

-         مسکوب، شاهرخ. (۱۳۴۲). مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار، تهران: امیر‌کبیر.

-         مهری، بهروز. (۱۳۹۴). «خوانش لاکانی از غم‌نامۀ رستم و اسفندیار»، شعر پژوهی، دانش‌گاه شیراز، سال هفتم، شمارۀ چهارم، پیاپی 26، صص 141-166.

-         نصراللهی، یدالله و عاطفه جنگلی. (۱۳۹۶). «تحلیل روان‌شناسی اسطورۀ قهرمان و رویین‌تنی در داستان رستم و اسفندیار بر اساس نظریه‌های آدلر و رادن»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال سیزدهم شمارۀ 48، صص 269- 295.

-         نیک‌روز، یوسف و فاطمه کریمی. (۱۳۹۴). «نقد روان‌شناختی شخصیت گشتاسب در داستان رستم و اسفندیار بر اساس روان‌شناسی تحلیلی یونگ»، دوفصل‌نامۀ ادبیات پهلوانی، دانش‌گاه لرستان، پاییز و زمستان، شمارۀ ۴،  صص ۱۱۹- ۱۵۲.

-         هریس، تامس. (۱۳۸۹). وضعیت آخر، ترجمه اسماعیل فصیح، تهران: نشر نو.

-         یونگ، کارل گوستاو. (۱۳۹۲). مشکلات روانی انسان مدرن، ترجمۀ محمود بهفروزی، تهران: جامی.