تقابل و تعامل با دیگری در شاهنامه فردوسی از منظر نشانه شناسی فرهنگی (از گیومرت تا فریدون)

الموضوعات :

فرهاد طهماسبی ¹

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

تاريخ الإرسال : 16 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1440 تاريخ التأكيد : 23 الأربعاء , رجب, 1441 تاريخ الإصدار : 26 الخميس , جمادى الثانية, 1441

الکلمات المفتاحية: شاهنامۀ فردوسی, خود و دیگری, تعامل و تقابل, مرکز و حاشیه, جذب و طرد,

ملخص المقالة :

تقابل و تعامل با دیگری در فردوسی از منظر نشانه شناسی فرهنگی (از گیومرت تا فریدون) فرهاد طهماسبی* دانش یار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانش گاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران. تاریخ دریافت: 2/11/1397 تاریخ پذیرش: 30/4/1398 چکیده این مقاله موضوع تقابل و تعامل فرهنگی را از منظر نشانه شناسی فرهنگی، در بخش اساطیری، مورد بررسی قرار می دهد. در ابتدا مفاهیمی هم‎ چون خود و دیگری، طرد و جذب، آرامش و آشوب و سپهر فرهنگی که از مفاهیم بنیادین نشانه شناسی فرهنگی به شمار می آیند، به کوتاهی توضیح داده می شود. سپس با تکیه بر متن، مصادیق این مفاهیم، تحلیل و تشریح می گردد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و برمبنای نظریه های نشانه شناسی فرهنگی است و نتایج نشان می دهد که بنابر متن فردوسی، فرهنگ ایرانی بنابه دلایل گوناگون، فرهنگی پذیرا بوده و در شرایط مختلف با دیگران نه فقط تقابل بل که تعامل هم داشته و از قدرت جذب و ترکیب قابل توجهی برخوردار بوده است، اما همواره به ثبات و تکرار چرخه وار بر مبنای سپهر فرهنگی نهادینه شده در آن، روی خوش نشان داده و از تغییر بنیادین روی گردان بوده است. کلیدواژه ها: خود و دیگری، تعامل و تقابل، مرکز و حاشیه، جذب و طرد، شاهنامۀ فردوسی. * . [e-mail]

المصادر:

فهرست منابع

-         آموزگار، ژاله. (1374). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.

-         ادگار، اندرو و پیترسج ویک. (1387). مفاهیم بنیادی نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

-         استنو، کاترینا. (1383). تصویر دیگری: تفاوت از ارسطو تا پیش داوری، ترجمۀ گیتی دیهیم، تهران: دفتر پژوهش‏ های فرهنگی با هم‏کاری مرکز بین المللی گفت ­وگوی تمدن‏ها.

-         پاکتچی، احمد. (1390). «معناسازی با چینش آشوب در نظم، در روی­کرد نشانه­ شناسی فرهنگی»، مجموعه مقالات نشانه­ شناسی فرهنگی، به کوشش امیرعلی نجومیان، تهران: سخن، صص131 - 87.

-         ثلاثی، محسن. (1386). جهان ایرانی و ایران جهانی، تهران: نشر مرکز.

-         حصوری، علی. (1378). ضحاک، تهران: چشمه.

-         حصوری، علی. (1388). سرنوشت یک شمن از ضحاک به اودن، تهران: چشمه.

-         زرین کوب، عبدالحسین. (1381). نامورنامه (دربارۀ فردوسی و شاهنامه)، تهران: سخن.

-         سجودی، فرزان. (1390). «مکان جنسیت و بازنمایی سینمایی»، مجموعه مقالات نشانه­ شناسی مکان، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران: سخن، صص95 – 79
.

-         صفا، ذبیح­الله. (1363). حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

-         فردوسی، ابوالقاسم. (1366). شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق،  به کوشش احسان یارشاطر، نیویورک: Bibliotheca.

-         کمرون، جورج گلن. (1387). ایران در سپیده دم تاریخ، ترجمۀ حسن انوشه، تهران: علمی و فرهنگی.

-         معین، بابک. (1390). «قنادی کاکا در کلاردشت شکل گیری فضایی میانه و غشایی»، مجموعه مقالات نشانه­ شناسی مکان، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران: سخن، صص 204 – 185.

-         مکاریک، ایرناریما. (1388). دانش­نامۀ نظریه‏ های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

-         مؤذن جامی، محمد مهدی. (1379). ادب پهلوانی، تهران: قطره.

-         نجومیان، امیرعلی. (1390). «نشانه ­شناسی فرهنگی»، مجموعه مقالات نقدهای ادبی- هنری، تهران: سخن، صص 10 – 7.

-         یاحقی، محمدجعفر. (1375). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و انتشارات سروش.