ساخت و اعتباریابی یک محتوای آموزشی انگیزش-محور با هدف افزایش رفتار صرفهجویی برق
الموضوعات :
مراد عبدی ورمزان
1
(استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب)
محمدنقی فراهانی
2
(استاد، گروه روانشناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.)
حمید خانی پور
3
(استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.)
الکلمات المفتاحية: رفتار صرفه جویی برق, انگیزش, محتوای آموزشی, اعتباریابی.,
ملخص المقالة :
رفتار صرفهجویی برق یکی از راهکارهای مهم در کاهش مصرف برق است. هدف از این پژوهش، ساخت و اعتباریابی یک محتوای آموزشی برای آموزش رفتار صرفهجویی برق بود. برای این منظور در گام اول از مقالات منتشر شده در تارنماهای علمی در بین سالهای 2010 تا 2020 مرتبط با رفتار صرفهجویی برق استفاده شد. نمونه مورد بررسی شامل 103 مقاله بود که با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد مطالعه قرار گرفتند. با استفاده از روش تحلیل مضمون ۴۲۲ مفهوم پایه استخراج شد که در قالب 17 مضمون سازماندهنده طبقه‌بندی‌شده و همگی مضمون فراگیر رفتار صرفهجویی برق را تشکیل میدادند. در گام دوم یافتههای حاصل از بررسی مقالات با ارکان مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) ترکیب و شبکه مضامین مشتمل بر یافتههای گام اول و مدل مذکور ترسیم گردید. در گام سوم، یک محتوای آموزشی با پوشش مضامین استخراج شده و ارکان مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) تهیه گردید. در گام چهارم برای تعیین شاخص روایی محتوا و ضریب نسبی روایی محتوا، از نظر 28 نفر از متخصصان حوزههای مرتبط استفاده شد. در گام پنجم، محتوای آموزشی از طریق مصاحبه با 6 نفر از صاحب‌نظران در حوزه آموزش و روانشناسی اجتماعی مورد بررسی مجدد قرار گرفت. نتایج نشان داد که محتوای آموزشی انگیزش-محور رفتار صرفهجویی برق از اعتبار لازم برخوردار است. این برنامه میتواند به عنوان یک منبع جامع و ابزاری کارآمد در آموزش رفتار صرفهجویی برق مورد استفاده نهادها و متولیان امر باشد.
ساخت و اعتباریابی یک محتوای آموزشی انگیزش-محور با هدف افزایش رفتار صرفهجویی برق
مراد عبدی ورمزان1، محمدنقی فراهانی2 و حمید خانی پور3
تاریخ دریافت: 17/11/1402 تاریخ پذیرش: 13/01/1403
چکیده:
رفتار صرفهجویی برق یکی از راهکارهای مهم در کاهش مصرف برق است. هدف از این پژوهش، ساخت و اعتباریابی يك محتوای آموزشي براي آموزش رفتار صرفهجويی برق بود. برای این منظور در گام اول از مقالات منتشر شده در تارنماهای علمی در بین سالهای 2010 تا 2020 مرتبط با رفتار صرفهجویی برق استفاده شد. نمونه مورد بررسی شامل 103 مقاله بود که با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد مطالعه قرار گرفتند. با استفاده از روش تحلیل مضمون ۴۲۲ مفهوم پایه استخراج شد که در قالب 17 مضمون سازماندهنده طبقه‌بندی‌شده و همگی مضمون فراگیر رفتار صرفهجویی برق را تشکیل میدادند. در گام دوم یافتههای حاصل از بررسی مقالات با ارکان مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) ترکیب و شبکه مضامین مشتمل بر یافتههای گام اول و مدل مذکور ترسیم گردید. در گام سوم، یک محتوای آموزشی با پوشش مضامین استخراج شده و ارکان مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) تهیه گردید. در گام چهارم برای تعیین شاخص روایی محتوا و ضریب نسبی روایی محتوا، از نظر 28 نفر از متخصصان حوزههای مرتبط استفاده شد. در گام پنجم، محتوای آموزشی از طریق مصاحبه با 6 نفر از صاحب‌نظران در حوزه آموزش و روانشناسی اجتماعی مورد بررسی مجدد قرار گرفت. نتایج نشان داد که محتوای آموزشی انگیزش-محور رفتار صرفهجویی برق از اعتبار لازم برخوردار است. این برنامه میتواند به عنوان یک منبع جامع و ابزاری کارآمد در آموزش رفتار صرفهجویی برق مورد استفاده نهادها و متولیان امر باشد.
واژههای کلیدی: رفتار صرفهجویی برق، انگیزش، محتوای آموزشی، اعتباریابی.
Construction and validation of a motivation-oriented educational content with the aim of increase electricity saving behavior
Abstract
Saving electricity consumption is one of the important ways to reduce electricity consumption. The purpose of this research was to construct and validate an educational content for teaching electricity saving behavior. For this purpose, in the first step, articles published between 2010 and 2020 related to saving electricity in scientific websites were used. The sample included 103 articles that were studied using thematic analysis method. By using the theme analysis method, 422 basic concepts were extracted, which were classified in the form of 17 organizing themes and all of them formed the comprehensive theme of electricity saving behavior. In the second step, the findings from the review of the articles were combined with the elements of the model proposed by Abdivarmazan et al (1399, 1401) and the network of themes was drawn. In the third step, a training program was prepared covering the extracted themes and the elements of the model proposed by Abdivarmazan et al (1399, 1401). In the fourth step, the opinions of 28 experts in related fields were used to determine the content validity index (CVI) and content validity ratio (CVR). In the fifth step, the educational program was examined through interviews with 6 experts in the field of education and social psychology. The results showed that the content of the motivation-based training for electricity-saving behavior is valid. This program can be used as a comprehensive resource and an effective tool for educating electricity-saving behavior by organizations and responsible parties.
Keywords: electricity saving behavior, motivation, training content, validating.
مصرف برق در طول یک قرن اخیر و همراه با رشد صنعتی جوامع مختلف، افزایش چشمگیری داشته است. در ایران نیز آهنگ مصرف برق روند روبهرشدی دارد و بر اساس قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، که در تاریخ 21/01/1390 توسط مجلس شورای اسلامی ابلاغ گردیده است، کاهش آن به طرق مختلف در دستور کار وزارت نیرو است. برق غالباً با استفاده از نیروگاههای حرارتی تولید میشود و طبیعی است که مصرف بیشتر، تخریب زیست‌محیطی بیشتری را در پی دارد. در مصرف برق رفتار مصرفکنندگان به عنوان عامل انسانی، نقش تعیینکننده دارد.
کاهش و بهینهسازی مصرف برق از ابعاد مختلفی حائز اهمیت است. بنا بر عقیده پاتا و کاگلار4 (2021) امروزه مشکلات زیست‌محیطی از قبیل گرمایش جهانی و تهدید تنوع زیستی، مشکلاتی جهانی بوده و مهم‌ترین دلایل مطالعات کاهش مصرف انرژی هستند. در این راستا برنامههای مختلف و مداخلات متنوعی تهیه و آزموده شدهاند. این مداخلات در یک نگاه وسیع به دو دسته قابل‌تقسیم هستند. دسته اول مداخلات پیامد5 و دسته دوم مداخلات پیشایند6 را شامل میشوند. (آبراهامز و همکاران7، 2005 و لی8، 2020).
مداخلات پیامد شامل بازخورد9، تقویتکنندهها10 و جریمه11 میشود. این مداخلات بر اساس دیدگاه رفتاری شکل‌گرفته‌اند و فرض اساسی در این مداخلات آن است که پیامدهای مثبت و منفی رفتار، می‌توانند فراوانی رفتار را تحت تأثیر قرار دهند (لی، 2020).
در مطالعات مربوط به پیشایندها، هدف آن است که مداخلات، تعیین‌کننده‌های بنیادین رفتار را تحتتأثیر قرار دهد. اقسام مداخلات پیشایند شامل تعهد12، هدفگذاری13، اطلاعات14 و الگو‌سازی15 (آبراهامز و همکاران، 2005)، یادآورها16 و آموزش17 (لی، 2020) است.
آموزش به عنوان یک عامل پیشایند که موضوع این پژوهش است، میتواند شامل اطلاعاتی عمومی درباره مشکلات مربوط به انرژی یا اطلاعات خاصی درباره راه‌حل‌های ممکن از قبیل آگاهی درباره نحوه کاهش مصرف خانواده باشد (هوری و همکاران18، 2013؛ ژانگ و همکاران19، 2018). از نظر کارپودوان و همکاران20 (2012) و باستیدا و همکاران21 (2019) آموزش مستقیم میتواند رفتار افراد را به‌صورت درونی انگیخته کرده و از این طریق بر کاهش مصرف برق مؤثر باشد. استادن و همکاران22 (2016) در توضیح سازوکار تأثیر ارائه اطلاعات بر رفتار، فرضیه نقص اطلاعات23 را معرفی میکنند که بر اساس آن افزایش اطلاعات میتواند منجر به تغییر رفتار شود.
آموزش به عنوان یک مداخله نیازمند محتوای مناسب است و محتوای انتخاب شده برای آموزش باید پوشش‌دهنده نیازهای مخاطبین باشد تا بتوان انتظار داشت که هدف مورد نظر را محقق نماید؛ اما متاسفانه اکثر محتواهای مورد استفاده با یک مشکل روبه‌رو هستند و آن نداشتن شناخت کافی از جامعه موردمطالعه و تاکید بر اقتباس ادبیات از سایر جوامع است. همچنین اکثر محتواهای آموزشی فقط بر فرضیه نقص اطلاعات تاکید کرده و کوشیده‌اند که با افزایش اطلاعات در رفتار افراد تغییر ایجاد کنند. ضعف این محتواهای آموزشی نادیده گرفتن سازه مهم انگیزش است.
از میان مدلهای نظری تبیینکننده رفتار صرفهجویی در مصرف برق میتوان به مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) به عنوان یک مدل بومی اشاره کرد که تا حد قابل‌قبولی توانسته عوامل موثر در صرفهجویی برق را پوشش دهد. آنان در مدل خود که با ترکیب مدلهای فعالسازی هنجارهای شخصی24 (استیگ و دیگروت25، 2010) و مدل انگیزش خود تعیینگری26 (دسی و رایان27، 1985) و افزودن یک رکن دیگر با عنوان نیاز اجتماعی به مصرف28، بیان کردهاند که هنجارهای شخصی به‌صورت غیرمستقیم و از طریق میانجیگری متغیر انگیزش میتواند رفتار صرفهجویی برق را تحت تأثیر قرار دهد. هنجارهای شخصی، احساس التزام اخلاقی برای انجام یک رفتار خاص است؛ لذا فعالسازی هنجارهای شخصی به عنوان یک عامل اثرگذار در رفتار صرفهجویی برق، میتواند مطرح باشد (دیگروت و استیگ، 2010؛ وندر ورف29 و همکاران، 2019؛ لی و همکاران، 2019). بر اساس مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) انواع انگیزش نظیر انگیزش درونی30، انگیزش همانندسازی‌شده31، انگیزش درونفکنی شده32 و انگیزش یکپارچه33، بیشترین میزان تبیین رفتار صرفهجویی برق را دارند. مطالعات دیگر نظیر (کارپودوان و همکاران، 2012 و وی و چونگ34، 2019) نیز چنین نتایجی را گزارش کردهاند. عبدیورمزان و همکاران (1401) بیان کردهاند که متغیر نیاز اجتماعی به مصرف نیز میتواند با میانجیگری انگیزش، پیشبینیکننده رفتار صرفهجویی برق باشد. بنا بر دیدگاه سندراک35 (2002) و ترودل36 (2019) چنانچه تصویر اجتماعی بهتری از افرادی که دست به رفتارهای جامعهپسند نظیر صرفهجویی برق میزنند ارائه شود، احتمال انجام آن رفتار افزایش پیدا میکند. این تصویر اجتماعی مثبت به‌نوعی جایگاه بهتری برای افراد در سلسله‌مراتب اجتماعی فراهم میکند (وایت و همکاران37، 2019) و میل به کسب این جایگاه یک انگیزه بنیادی است (اندرسون و همکاران38، 2015). تغییر در انگیزه کسب جایگاه هم میتواند در افزایش رفتار صرفهجویی برق مؤثر باشد (اوم و همکاران39، 2018).
در پژوهش حاضر کوشش شده است که با استفاده از مطالعه منابع علمی خارجی و مدل بومی پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) اقدام به ساخت و اعتبارسنجی یک محتوای آموزشی انگیزش-محور برای آموزش رفتار صرفهجویی برق شود.
روش
طرح پژوهش از نوع مطالعات کیفی بود. با استفاده از روش تحلیل مضمون40 متون مرتبط، مواد خام ساخت برنامه تهیه شد و برای اعتباریابی نیز از روشهای تحلیل روایی محتوایی استفاده شد. جامعه مورد مطالعه شامل تمام مقالاتی بود که در فاصله سالهای 2010 تا 2020 با موضوع صرفهجویی برق در پایگاههای علمی معتبر چاپ شده بودند. روش انجام این پژوهش دارای پنج گام بود که در ادامه توضیح داده میشود.
در گام اول، متون علمی مرتبط با عوامل روانشناختی مؤثر بر رفتار صرفهجویی برق، موردبررسی قرار گرفته و مضامین مهم آن شناسایی گردید. برای این کار با استفاده از کلیدواژههایی نظیر صرفهجویی برق، انگیزه صرفهجویی برق و مصرف برق و جایگاه اجتماعی، اقدام به جستجوی پایگاههای مختلف اطلاعاتی گردید و مقالات منتشرشده در فاصله سالهای 2010 تا 2020 دریافت و مطالعه شدند و مضامین مقالات دریافت شده، استخراج گردید. به منظور تسهیل در فرایند کدگذاری، مقالات بر اساس سال انتشار، عناوین، نام نویسندگان، هدف، روش، ابزار گردآوری دادهها، نوع پژوهش از لحاظ کمی یا کیفی بودن، نتایج به‌دست‌آمده و تعداد گروه نمونه طبقهبندی شدند. گروه نهایی نمونه مقالات شامل 103 مقاله بود که ملاکهای ورود به پژوهش را داشتند.
در گام دوم مضامین استخراجشده به منظور هماهنگ سازی با مقتضیات جامعه بومی با ارکان مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) ترکیب شده و اقدام به تشکیل شبکه مضامین مربوط به رفتار صرفهجویی برق شد. منظور از مضمون، ویژگی و الگویی تکرارشونده در یک متن یا دادههای کیفی خاص است که نشاندهنده یک مفهوم معین باشد و منظور از شبکه مضامین، نقشهای است که شباهت به تارنما دارد و روابط و سازمان بین مفاهیم را نشان میدهد (بران و کلارک41، 2006؛ عابدی جعفری و همکاران، 1390 و کیا و فقیهی نژاد، 1397). در شبکه مضامین روابط به صورت گرافیکی نشان داده میشوند تا تصور رابطه سلسله‌مراتبی بین عناصر از بین برود و وابستگی و ارتباط بین مضامین مورد تأکید بیشتر قرار گیرد؛ باید توجه داشت که این شبکه خود تحلیل نیست؛ بلکه صرفاً یک ابزار تحلیلی است (آترید-استرلینگ42، 2001).
در گام سوم، یک محتوای آموزشی هشت جلسهای با پوشش مضامین استخراجشده از مطالعات خارجی و ارکان مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) آماده شد.
در گام چهارم، برنامه تهیه شده برای تعیین شاخص روایی محتوا43 (والتز و باسل44، 1981) و ضریب نسبی روایی محتوا45 (لاوشه46، 1975)، به‌صورت مکتوب به 28 نفر از خبرگان حوزههای مرتبط ارسال شد تا توافق یا نبود توافق خود را نسبت به محتوای موجود در برنامه آموزشی اعلام نمایند. دلیل استفاده از شاخص روایی محتوا و ضریب نسبی روایی محتوا، سهولت محاسبه، قابل فهم بودن، تمرکز بر توافق و تمرکز بر اجماع بود (پالیت و همکاران47، 2007). روش ارزشیابی مبتنی بر نظر خبرگان در پی پاسخگویی به این سؤال است که «آیا منتقد متخصص، برنامه را تائید میکند؟» در این روش نظر خبرگان به‌صورت انتقادی موردنظر است (بازرگان، 1383). سؤال مهمي كه در طول زمان اعتباریابی بايد پاسخ داده شود اين است كه مطالب انتخاب‌شده براي ورود به برنامه نهایي آموزشی تا چه حدی ميتوانند بازنماییکننده تمام مفاهیمی باشند كه معيارهاي لازم براي ورود به محتوای آموزشی را دارند. درعین‌حال حيطههاي انتخاب‌شده براي تشكيل محتوای آموزشی نهایي تا چه اندازه گوياي تمامي حيطههاي سازه مورد بررسی هستند (اسپرول48، 2009). در جمعآوری نظرات خبرگان با توجه به توصیه حاجیزاده و اصغری (1390) عبارتهایی که بیانگر نظرات خبرگان در خصوص مرتبط بودن عناوین باشد، شامل «کاملاً مرتبط»، «مرتبط»، «کمی مرتبط» و «نامرتبط» بود. عبارتهایی که بیانگر نظر خبرگان در خصوص میزان مؤثر بودن عناوین آموزشی باشد شامل «کاملاً مؤثر»، « مؤثر»، «کمی مؤثر» و «بی‌تأثیر» بود و عبارتهایی که بیانگر میزان تناسب از نظر خبرگان باشد شامل «کاملاً متناسب»، «متناسب»، «کمی متناسب» و «بی‌تناسب» بود. برای بررسی شاخص روایی محتوا، مفاهیم و موادی که موفق به اخذ «کاملاً مرتبط» و «مرتبط» شدهاند، بر تعداد کل خبرگان تقسیم شده و نتیجه گزارش شد. در خصوص ضریب نسبی روایی محتوا هم از خبرگان درخواست شد تا هر شیوه مداخله را از نظر ارتباط بر اساس طیف سه قسمتی «کاملاً مرتبط»، «کمی مرتبط» و «نامرتبط» و از لحاظ تناسب بر اساس طیف «کاملاً متناسب»، «کمی متناسب» و «بدون تناسب» و از نظر میزان اثربخشی بر اساس طیف «کاملاً مؤثر»، «کمی مؤثر» و «بی‌تأثیر» بررسی نمایند. سپس پاسخها مطابق فرمول زیر محاسبه و گزارش شد.
در گام پنجم، برای اعتبارسنجی بیشتر، محتوای آموزشی از طریق مصاحبه با 6 نفر از صاحب‌نظران در حوزه آموزش و روانشناسی اجتماعی موردبررسی قرار گرفت.
یافتهها
نتیجه بررسی 103 مقاله منتشرشده در خلال سالهای 2010 تا 2020 که در پایگاههای علمی معتبر منتشر شدهاند، 422 مفهوم پایه را نشان داد که در قالب 17 مضمون سازماندهنده طبقه‌بندی‌شده و همگی مضمون فراگیر صرفهجویی برق را شامل شدند. مضامین سازماندهنده شامل ارزشها، هنجارهای اجتماعی، جایگاه اجتماعی، کنترل رفتار ادراک شده، نگرش، هنجارهای ذهنی، متغیرهای جمعیتشناختی، عادات و رفتارهای گذشته، بازخورد، انگیزش، آگاهی از مشکل، آگاهی از پیامدها، قصد، اسناد مسئولیت، هنجارهای شخصی، عوامل بیرونی و آموزش بودند.
محتوای آموزش رفتار صرفهجویی برق با استفاده از شبکه مضامین استخراجشده و مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401)، به‌صورت زیر تدوین و ارائه گردید.
تهیه یک جدول ثبت رفتار مصرف برق؛ تکمیل کاربرگ خودپایی مصرف برق. | |
روش ارائه میتواند شامل بارش ذهنی، فیلم، ارائه کلامی، بحث گروهی و یا اسلاید باشد. | |
(استیگ و دیگروت، 2010؛ ژانگ و همکاران50، 2013؛ هوری و همکاران، 2013؛ ژانگ و همکاران51، 2018؛ ووگیاتزی و همکاران52، 2018؛ علی و همکاران53، 2019؛ پرت و اریکسون54، 2020). |
جدول 2: جلسه دوم
جدول 3: جلسه سوم
عنوان | پرورش احساس مسئولیت در خصوص صرفهجویی برق |
افزایش اطلاعات فراگیران و ایجاد احساس مسئولیت در خصوص عواقب مصرف بیش‌ازحد برق. | |
تئاتر تربیتی55؛ بحث و تبادل‌نظر در خصوص مسئولیت فردی و انسانی، پاسخ به سؤالات؛ تهیه و امضای یک طومار در حمایت از صرفهجویی برق. | |
(استیگ و دیگروت، 2010؛ هی و ژان56، 2018؛ ژانگ و همکاران، 2018؛ شی و همکاران57، 2019؛ سونگ و همکاران58، 2019؛ بوتوگارسیا و بوکیول59، 2020). |
آموزش صرفهجویی به عنوان یک عمل جامعهپسندانه و ارتباط آن با جایگاه اجتماعی | |
روش ارائه میتواند شامل بارش ذهنی، فیلم، ارائه کلامی، بحث گروهی و یا اسلاید باشد. | |
(مای و تامبیا60، 2011؛ اوم و همکاران، 2018؛ یانگ و همکاران61، 2019؛ لومالا و همکاران62، 2020). |
جدول 5: جلسه پنجم
عنوان | انگیزش (قسمت اول)؛ با توجه به مولّفه خودمختاری |
اهداف | ایجاد انگیزه درونی، یکپارچه، همانندسازی‌شده و درونفکنی شده |
خلاصه محتوا | توضیح مراحل تغییر بر اساس رویکرد مصاحبه انگیزشی؛ بازخورد مقایسهای میزان پیشرفت افراد در کاهش مصرف برق؛ القای حالت آزادی در انجام رفتار با تأکید بر مؤلفه خودمختاری در دیدگاه دسی و رایان (1985). |
پاسخ به سؤالات، بحث گروهی و تبادل‌نظر در خصوص رفتار جامعهپسندانه صرفهجویی برق، بیان تجربیات شخصی در خصوص عوامل انگیزاننده رفتار صرفهجویی و تأکید بر شیوه آزاد انتخابی در انجام رفتار صرفهجویی؛ بازخورد مقایسهای میزان پیشرفت فراگیران با هم. | |
تکالیف خانگی | پژوهش پیرامون عوامل انگیزاننده برای کاهش مصرف؛ بیان تجربیات شخصی و یا تجربه سایرین؛ پژوهش پیرامون شیوههای مختلف و شخصی در صرفهجویی برق؛ پایش و تعیین وضعیت تغییر رفتار فراگیران بر اساس رویکرد مصاحبه انگیزشی. |
روشهای آموزش | روش ارائه میتواند شامل بارش ذهنی، فیلم، ارائه کلامی، بحث گروهی و یا اسلاید باشد. |
منابع | (دیگروت و استیگ، 2010؛ کارپودوان و همکاران، 2012؛ هان و همکاران، 2013؛ هرمان و همکاران63، 2013؛ وب و همکاران64، 2013؛ برندسما و بلاش65، 2019؛ لی و همکاران، 2020). |
جدول 6: جلسه ششم
انگیزش (قسمت سوم)؛ با توجه به مولّفه ارتباط | |
پاسخ به سؤالات، بحث گروهی و تبادل‌نظر در خصوص رفتار جامعهپسندانه صرفهجویی برق؛ بیان تجربیات شخصی در خصوص عوامل انگیزاننده رفتار صرفهجویی؛ ایجاد یک گروه برای ارتباط و تعامل بیشتر؛ بررسی رفتارهای قابل‌تغییر و اقدامات عملی؛ کمک به فراگیران برای تقبل یک تعهد جهت کاهش مصرف برق در حضور سایرین؛ بازخورد مقایسهای میزان پیشرفت فراگیران با هم. | |
روش ارائه میتواند شامل بارش ذهنی، فیلم، ارائه کلامی، بحث گروهی و یا اسلاید باشد. | |
عنوان | پایش و مرور مطالب قبلی و تهیه یک برنامه عملی شخصی برای صرفهجویی برق و تهیه یک قرارداد رفتاری |
اهداف | سنجش میزان دانش و مسئولیتپذیری و انگیزش افراد نسبت به صرفهجویی برق؛ جمعبندی اطلاعات و تهیه یک برنامه صرفهجویی متناسب با نیاز و ویژگیهای افراد. |
خلاصه محتوا | ارائه خلاصهای از آموزههای قبلی؛ شناسایی الگوهای رفتاری که بر رفتار مصرف مؤثرند؛ آموزش نمونهها و یادآوری سبک مصرف شخصی؛ تهیه یک فهرست از کارهایی که باید برای کاهش مصرف انجام شود. |
فعالیتهای کلاسی | پاسخ به سؤالات، بحث گروهی و تبادل‌نظر در خصوص رفتار صرفهجویی برق، بیان تجربیات شخصی در خصوص رفتارهای جدید صرفهجویی؛ گزارش عمل به تعهد کاهش مصرف برق در خانواده؛ تدوین یک فهرست از رفتارهای صرفهجویی؛ تهیه و تنظیم یک قرارداد رفتاری با توجه به تعهد تقبل شده در جلسه قبل؛ بازخورد مقایسهای میزان پیشرفت فراگیران با هم. |
تکالیف خانگی | عمل به قرارداد رفتاری. |
روشهای آموزش | روش ارائه میتواند شامل بارش ذهنی، فیلم، ارائه کلامی، بحث گروهی و یا اسلاید باشد. |
همانگونه که قبلا توضیح داده شده برای بررسی روایی محتوایی بسته آموزشی انگیزش-محور صرفهجویی برق، از شاخص روایی محتوا (والتز و باسل، 1981) و ضریب نسبی روایی محتوا (لاوشه، 1975) استفاده شد. تعداد خبرگان شرکتکننده در این پژوهش 28 نفر بود که 17 نفر از آنان را آقایان و 11 نفر را خانمها تشکیل میدادند. تخصص خبرگان شرکتکننده شامل برق (7 نفر)، جامعهشناسی (1 نفر) و روانشناسی (20 نفر) بود و 16 نفر از آنان دارای مدرک کارشناسی ارشد و 12 نفر دکتری بودند. میانگین سنی آنان 85/42 سال بود.
نتایج بررسی روایی محتوای آموزشی انگیزش-محور صرفهجویی برق خانواده در جداول زیر نشان داده میشود.
جدول 9: شاخص روایی محتوا و ضریب نسبی روایی محتوا به تفکیک برای عناوین جلسات
تناسب | تأثیر | ارتباط | عنوان جلسه | جلسه | |||
CVR | CVI | CVR | CVI | CVR | CVI | ||
71/0 | 85/0 | 85/0 | 92/0 | 71/0 | 85/0 | پایش و افزایش دانش در خصوص رفتار صرفهجویی برق | اول |
71/0 | 85/0 | 71/0 | 85/0 | 71/0 | 85/0 | آموزش عوامل مؤثر در مصرف برق و شناسایی سبک رفتار مصرف برق | دوم |
85/0 | 92/0 | 78/0 | 89/0 | 85/0 | 92/0 | پرورش احساس مسئولیت در خصوص صرفهجویی برق | سوم |
1 | 1 | 71/0 | 85/0 | 71/0 | 85/0 | جایگاه اجتماعی و صرفهجویی | چهارم |
85/0 | 92/0 | 71/0 | 85/0 | 71/0 | 85/0 | انگیزش (بخش اول)؛ با توجه به نیاز خودمختاری | پنجم |
78/0 | 57/0 | 78/0 | 57/0 | 64/0 | 82/0 | انگیزش (بخش دوم)؛ با توجه به نیاز شایستگی | ششم |
71/0 | 85/0 | 78/0 | 89/0 | 71/0 | 85/0 | انگیزش (قسمت سوم)؛ با توجه به نیاز ارتباط | هفتم |
92/0 | 96/0 | 78/0 | 89/0 | 78/0 | 89/0 | پایش مجدد و تهیه برنامه عملی شخصی و قرارداد رفتاری | هشتم |
بر اساس پیشنهاد والتز و باسل (1981) مقدار شاخص روایی محتوا بالاتر از 79/0 مورد قبول است. جدول پیشنهادی حاجیزاده و اصغری (1390) نیز نشان میدهد که در صورتی که تعداد خبرگان 28 نفر باشد میزان ضریب نسبی روایی محتوای هر موضوعی باید بالاتر از 34/0 باشد تا مورد قبول باشد. بر این اساس روایی محتوایی عناوین محتوای آموزشی انگیزش-محور رفتار صرفهجویی برق مورد قبول است. به‌عبارت‌دیگر عناوین محتوای آموزشی انگیزش-محور صرفهجویی برق از لحاظ ارتباط، تأثیر و تناسب مورد تائید خبرگان بوده است.
جدول 10: شاخصهای روایی روشهای به‌کاررفته در محتوای آموزشی انگیزش-محور رفتار صرفهجویی برق
تناسب | تأثیر | ارتباط | مداخله | جلسه | |||
CVR | CVI | CVR | CVI | CVR | CVI | ||
78/0 | 89/0 | 64/0 | 82/0 | 85/0 | 92/0 | ارائه آمار مصرف برق کشور و سهم مصرف خانگی و مقایسه مصرف کشور با سایر کشورهای جهان و تغییرات اقلیمی و زیست‌محیطی و افزایش اطلاعات در خصوص راهها و روشهای مختلف صرفهجویی و میزان تأثیر صرفهجویی فرد. | اول |
92/0 | 96/0 | 85/0 | 92/0 | 85/0 | 92/0 | عوامل مختلف درونی و بیرونی مؤثر در مصرف برق بر اساس شبکه مضامین استخراجشده از مقالات مرتبط و مدل بومی تبیین کننده رفتار صرفهجویی برف موردبحث قرار میگیرد و به افراد فن‌های خودپایی و پرهیز از مصرف خودکار آموخته میشود | دوم |
57/0 | 78/0 | 50/0 | 75/0 | 64/0 | 82/0 | افزایش احساس مسئولیت در خصوص تأثیرات مصرف زیاد برق در اقتصاد، محیط‌زیست و نسلهای آینده با تأکید بر مسئولیت فردی و انسانی در خصوص تأثیرات مخرب نداشتن صرفهجویی در مصرف برق؛ تأکید بر آزادی افراد و نیز پذیرش مسئولیت کارهای شخصی، ایجاد الگوی ریاکاری به منظور القای احساس ناهماهنگی شناختی. | سوم |
71/0 | 85/0 | 64/0 | 82/0 | 64/0 | 82/0 | تعریف جایگاه اجتماعی به عنوان یک انگیزه پایه و تأثیر آن در رفتارهای فرد، به‌خصوص در رفتارهای جامعهپسند. بحث پیرامون رفتار صرفهجویی برق به عنوان یک رفتار جامعهپسند. | چهارم |
71/0 | 85/0 | 71/0 | 85/0 | 64/0 | 82/0 | توضیح مراحل تغییر بر اساس رویکرد مصاحبه انگیزشی؛ بازخورد مقایسهای میزان پیشرفت افراد در کاهش مصرف برق؛ القای حالت آزادی در انجام رفتار با تأکید بر مؤلفه خودمختاری در دیدگاه دسی و رایان (1985). | پنجم |
92/0 | 96/0 | 85/0 | 92/0 | 71/0 | 85/0 | آموزش فرصتهای انجام صرفهجویی، استفاده از مداخله هدفگذاری برای کاهش مصرف برق، برشمردن تواناییهای افراد در انجام رفتار صرفهجویی برق با تأکید بر مؤلفه شایستگی در نظریه دسی و رایان (1985)؛ تقویت کردن تعهد و اعتقاد به تغییر در فراگیران بر اساس رویکرد مصاحبه انگیزشی؛ بازخورد مقایسهای میزان پیشرفت فراگیران با هم. | ششم |
85/0 | 92/0 | 78/0 | 89/0 | 78/0 | 89/0 | تأکید بر وجهه اجتماعی انسان و تأثیر مثبت صرفهجویی بر آسایش سایرین؛ استفاده از فن مداخلهای تعهد؛ تأکید بر ایجاد ارتباط با دیگران و احساس تعلق به یک جمع با تکیه بر مؤلفه ارتباط در نظریه دسی و رایان (1985). | هفتم |
85/0 | 92/0 | 78/0 | 89/0 | 85/0 | 92/0 | ارائه خلاصهای از آموزههای قبلی؛ شناسایی الگوهای رفتاری که بر رفتار مصرف مؤثرند؛ آموزش نمونهها و یادآوری سبک مصرف شخصی؛ تهیه یک فهرست از کارهایی که باید برای کاهش مصرف انجام شود. تهیه و تنظیم یک قرارداد رفتاری با توجه به تعهد تقبل شده در جلسه قبل. بازخورد مقایسهای میزان پیشرفت فراگیران با هم. | هشتم |
جدول شماره 10 نشان میدهد که مداخلات استفاده‌شده در محتوای آموزشی انگیزش-محور صرفهجویی برق از نظر خبرگان با توجه به مقدار پیشنهادی والتز و باسل (1981) و جدول پیشنهادی حاجیزاده و اصغری (1390) دارای اعتبار تشخیص داده شده است.
در گام پنجم از نظرات 4 روانشناس اجتماعی و 2 متخصص علوم تربیتی در قالب یک مصاحبه نیمه ساختاریافته برای تشخیص نهایی روایی محتوای آموزشی انگیزش-محور رفتار صرفهجویی برق استفاده شد که نتیجه آن تایید روایی محتوای آموزشی از نظر آنان بود.
بحث و نتیجه گیری
این مطالعه با هدف ساخت و اعتباریابی یک برنامه انگیزش-محور برای آموزش رفتار صرفهجویی برق انجام شد. جامعه مورد مطالعه شامل تمام مقالات چاپ شده در بین سالهای 2010 تا 2020 بود که با موضوع صرفهجویی برق منتشر شده بودند. نمونه مورد مطالعه شامل 103 مقاله بود که به روش تحلیل مضمون مورد بررسی قرار گرفتند و بر اساس مضامین استخراج شده یک برنامه هشت جلسهای آموزش رفتار صرفهجویی برق تهیه و برای سنجش اعتبار در اختیار خبرگان قرار گرفته و نتایج اعتبارسنجی آن گزارش شد.
به منظور توجه به مقتضیات جامعه هدف، مضامین به دست آمده از مطالعه ادبیات پژوهشی با مدل پیشنهادی عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) انطباق داده شد و ارکان مدل مذکور که حاصل مطالعه جامعه ایرانی بود نیز به عنوان بخشی از محتوای آموزشی مورد استفاده قرار گرفت.
افزایش دانش و اطلاعات به عنوان یک عامل اثرگذار در افزایش رفتار صرفهجویی مطرح است (هوری و همکاران، 2018 و باستیدا و همکاران، 2019). در برنامه آموزش رفتار صرفهجویی برق، فرضیه نقص اطلاعات به عنوان یک اصل مورد توجه قرار گرفته و سعی بر آن بود که با افزایش اطلاعات فراگیران، آنان برای انجام رفتار صرفهجویی برق انگیخته شوند. کارپودوان و همکاران (2012) و استادن و همکاران (2016) بیان کردهاند که افزایش اطلاعات میتواند انگیزه افراد برای صرفهجویی برق را به صورت درونی افزایش دهد.
محتوای آموزش رفتار صرفهجویی برق شامل اطلاعات آماری وضعیت موجود و فاصله آن با وضعیت مطلوب و نیز فنون خودپایی (دالی و رانالی69، 2003) بود. همچنین آگاهی افراد از وجود مشکل در حوزه مصرف برق و اسناد مسئولیتپذیری آنان مورد توجه قرار گرفت. بنا بر مطالعه عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401)، استیگ و دیگروت (2010) بوتوگارسیا و بوکیول (2020) اسناد مسئولیتپذیری و آگاهی از پیامد رفتارها میتواند یک عامل اثرگذار در صرفهجویی برق باشد. عبدیورمزان و همکاران (1399) این عوامل را با میانجیگری انگیزش در صرفهجویی برق مؤثر دانستهاند. در این برنامه با تاکید بر نقش تک تک افراد و مسئولیت تمام اعضای جامعه و آموزش پیامدهای صرفهجویی در برق، تلاش شد که مسئولیت شخصی افراد آموزش داده شود. بهعلاوه صرفهجویی به عنوان یک عمل جامعهپسندانه مورد توجه قرار گرفته و سعی شده است که رفتار صرفهجویی در مصرف برق با جایگاه اجتماعی فرد پیوند بخورد. همچنین از طریق کاربرد قرارداد رفتاری70 تلاش بیشتری برای تبدیل نمودن دانش و اطلاعات به رفتار شده است.
عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) و وانگ و همکاران71 (2019) بر نقش انگیزش به عنوان یک متغیر بسیار مهم در رفتار تاکید کردهاند؛ لذا در تمام محتوای این برنامه، انگیزه به عنوان شالوده اصلی در نظر گرفته شده و مدل نظری مورد استفاده، نظریه خود تعیینگری دسی و رایان (1985) است. بر اساس دیدگاه دسی و رایان افراد برای کاری انگیخته میشوند که در انجام آن کار احساس کفایت72 کنند، خودمختار73 باشند و رفتار مورد نظر به تسهیل و اثرگذاری ارتباط74 آنان در اجتماع کمک کند. پلتایر و همکاران75 (1998) در توسعه نظریه دسی و رایان شش نوع انگیزه را معرفی کردهاند که به ترتیب از بعد درونی به بیرونی شامل انگیزش درونی، انگیزش یکپارچه، انگیزش همانندسازی‌شده، انگیزش درونفکنی شده، انگیزش تنظیم‌شده بیرونی76 و بی‌انگیزگی77 هستند. بر اساس مدل عبدیورمزان و همکاران (1399 و 1401) انگیزشهای بیرونی و بی انگیزگی تأثیر چندانی در تبیین رفتار صرفهجویی نداشتهاند؛ لذا اقسام دیگر انگیزش با تاکید بیشتری در برنامه گنجانده شدند.
از آنجا که در زمان انجام این پژوهش، قیمت برق در ایران پایین بود و تأثیر چندانی در سبد هزینههای خانواده نداشت، صرفهجویی در مصرف آن برای اکثر اقشار یک رفتار اقتصادی نبود؛ بنابراین صرفهجویی برق میتوانست نتیجه انگیزههای دیگر باشد. عبدیورمزان و همکاران (1401) در تبیین این پدیده از نیاز اجتماعی به مصرف نام میبرند. به این معنا که شیوه مصرف افراد در حفظ و ارتقای جایگاه اجتماعی افراد مؤثر است. مصرف یک محصول با نشان تجاری خاص و نیز شیوه مصرف کالا و خدمات میتواند جایگاه فرد در سلسله مراتب جایگاه اجتماعی را تعیین کند. به عقیده اندرسون و همکاران (2015) و استیگ و همکاران (2014) صرفهجویی برق میتواند در ظاهر به عنوان یک رفتار جامعهپسند و دوستدار محیط زیست رخ بنماید ولی در اصل برای به دست آوردن جایگاه اجتماعی است. انجام یک رفتار جامعهپسند زمانی به ارتقای جایگاه اجتماعی فرد کمک میکند که توسط دیگران دیده شود و به چشم آنان بیاید (اوم و همکاران، 2018). با توجه به آنچه گفته شد در برنامه آموزش رفتار صرفهجویی برق سعی بر آن است که میزان مشارکت و صرفهجویی فراگیران به صورت مرتب پایش و به اطلاع سایرین رسانده شود.
برای اثرگذاری هر نوع آموزش باید به ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاری آن توجه شود (اندرسون و سوسنیاک78، 1994). ابعاد شناختی این برنامه با افزایش آگاهی و اطلاعات ارائه شده مورد توجه قرار گرفته است. همچنین از طریق شیوههای مختلف نظیر جلب توجه و در نظر گرفتن احساسات و علایق و ارزشها و اخلاقیات فراگیران، بعد عاطفی آموزش، دیده شده است. برای تامین بعد رفتاری آموزش، در آخر تمام جلسات از فراگیران فعالیتهای عینی همسو با آموزش همان جلسه و ارائه آن در جلسات بعدی خواسته میشود. همچنین در جلسه آخر اقدام به تهیه یک قرارداد رفتاری شده است که طبق آن آموزشهای مختلف به صورت رفتارهای عینی بازنمایی شوند.
پژوهش حاضر کوشیده است تا برنامهای را تهیه و اعتبارسنجی نماید که شامل بیشترین عوامل اثرگذار در صرفهجویی برق باشد و همچنین با مقتضیات جامعه بومی متناسب باشد. این برنامه میتواند به عنوان یک برنامه کلی، عوامل مؤثر در صرفهجویی برق را در قالب سرفصلهای مختلف معرفی نموده و ابزاری کارآمد در آموزش رفتار صرفهجویی برق برای نهادها و متولیان امر باشد.
تا زمان انجام این پژوهش در عرصه ادبیات موجود در کشور، هیچ مطالعه دیگری به شیوه مورد استفاده در این پژوهش انجام نشده است؛ لذا برنامه حاضر در نوع خود بدیع است. به پژوهشگران دغدغهمند در حوزه صرفهجویی برق توصیه میشود که با کاربرد این برنامه در پژوهشهای آزمایشی، میزان اثربخشی آن را آزموده و گزارش نمایند.
منابع
بازرگان، عباس. (1383). ارزشیابی آموزشی. تهران: انتشارات سمت.
حاجیزاده، ابراهیم. اصغری، محمد. (1390). روشها و تحلیلهای آماری با نگاه به روش پژوهش در علوم زیستی و بهداشتی. تهران: جهاد دانشگاهی.
عبدی ورمزان، مراد. فراهانی، محمدنقی و خانی پور، حمید. (1401). پیش بینی رفتار صرفه جویی برق خانگی: نقش انگیزش و نیاز اجتماعی به مصرف. پژوهش های روانشناسی اجتماعی. 12 (47). 33-55. https:// doi.org/10.22034/spr.2022.337661.1744
عبدی ورمزان، مراد. فراهانی، محمدنقی. خانی پور، حمید و صفاری نیا، مجید. (1399). رابطه ارکان مدل فعالسازی هنجار و انگیزش نسبت به صرفهجویی با رفتار صرفهجویی برق در خانواده‌های تهرانی. فصلنامه پژوهشهای کاربردی روانشناختی، 11(4)، 69-91.
https://doi: 10.22059/japr.2020.301645.643505
Abrahamse, W., Steg, L., Vlek, C., & Rothengatter, T. (2005). A review of intervention studies aimed at household energy conservation. Journal of environmental psychology, 25(3), 273-291. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2005.08.002
Ali, G., Yan, N., Hussain, J., Xu, L., Huang, Y., Xu, S., & Cui, S. (2019). Quantitative assessment of energy conservation and renewable energy awareness among variant urban communities of Xiamen, China. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 109, 230-238. https://doi.org/10.1016/j.rser.2019.04.028
Anderson, C., Hildreth, J. A. D., & Howland, L. (2015). Is the desire for status a fundamental human motive? A review of the empirical literature. Psychological Bulletin, 141(3), 574. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/a0038781
Anderson, L. W., & Sosniak, L. A. (1994). Bloom's Taxonomy: A Forty-year Retrospective,” Ninety-third Yearbook of the National Society for the Study of Education (NSSE), Distributed by The University of Chicago Press, Chicago, IL.
Attride-Stirling, J. (2001), “Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research”, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405. https://doi.org/10.1177/146879410100100307
Bastida, L., Cohen, J. J., Kollmann, A., Moya, A., & Reichl, J. (2019). Exploring the role of ICT on household behavioural energy efficiency to mitigate global warming. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 103, 455-462. https://doi.org/10.1016/j.rser.2019.01.004
Boto-Garcìa, D., & Bucciol, A. (2020). Climate change: Personal responsibility and energy saving. Ecological Economics, 169, 106530. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2019.106530
Brandsma, J. S., & Blasch, J. E. (2019). One for all? The impact of different types of energy feedback and goal setting on individuals’ motivation to conserve electricity. Energy Policy, 135, 110992. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2019.110992
Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101. https://doi: 10.1191/1478088706qp063oa
Cheung, L. T., Chow, A. S., Fok, L., Yu, K. M., & Chou, K. L. (2017). The effect of self-determined motivation on household energy consumption behaviour in a metropolitan area in southern China. Energy Efficiency, 10(3), 549-561. https://doi.org/10.1007/s12053-016-9472-5
Cuadrado, E., Tabernero, C., & Steinel, W. (2015). Motivational determinants of prosocial behavior: What do included, hopeful excluded, and hopeless excluded individuals need to behave prosocially?. Motivation and Emotion, 39(3), 344-358. https://doi.org/10.1007/s11031-014-9460-z
Daly, P. M., & Ranalli, P. (2003). Using countoons to teach self-monitoring skills. Teaching Exceptional Children, 35(5), 30-35. https://doi.org/10.1177/004005990303500504
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation andself-determination in human behavior. New York, NY: Plenum.
Eom, K., Kim, H. S., & Sherman, D. K. (2018). Social class, control, and action: Socioeconomic status differences in antecedents of support for pro-environmental action. Journal of Experimental Social Psychology, 77, 60-75. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2018.03.009
He, X., & Zhan, W. (2018). How to activate moral norm to adopt electric vehicles in China? An empirical study based on extended norm activation theory. Journal of Cleaner Production, 172, 3546-3556. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.05.088
Herman, G. L., Trenshaw, K., Goldberg, D. E., Stolk, J., & Somerville, M. (2013, October). Creating an intrinsic-motivation-driven course design method. In 2013 IEEE Frontiers in Education Conference (FIE) (pp. 1203-1209). IEEE. https://doi.org/10.1109/FIE.2013.6685021
Hori, S., Kondo, K., Nogata, D., & Ben, H. (2013). The determinants of household energy-saving behavior: Survey and comparison in five major Asian cities. Energy Policy, 52, 354-362. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2012.09.043
Pata, U. K., & Caglar, A. E. (2021). Investigating the EKC hypothesis with renewable energy consumption, human capital, globalization and trade openness for China: evidence from augmented ARDL approach with a structural. break. Energy, 216, 119220. https://doi.org/10.1016/j.energy.2020.119220
Karpudewan, M., Ismail, Z., & Roth, W. M. (2012). Fostering pre-service teachers’ self-determined environmental motivation through green chemistry experiments. Journal of Science Teacher Education, 23(6), 673-696. https://doi.org/10.1007/s10972-012-9298-8
Lawshe, C. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28, 563-575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
LI, H. (2020). Development of an integrated behavior framework for student housing's facility management. Master's degree thesis. Milan university.
Luomala, H., Puska, P., Lähdesmäki, M., Siltaoja, M., & Kurki, S. (2020). Get some respect–buy organic foods! When everyday consumer choices serve as prosocial status signaling. Appetite, 145, 104492. https://doi.org/10.1016/j.appet.2019.104492
Mai, N. T. T., & Tambyah, S. K. (2011). Antecedents and Consequences of Status Consumption among Urban Vietnamese Consumers. Organizations & Markets in Emerging Economies, 2(1). https://DOI:10.15388/omee.2011.2.1.14291
Murtagh, N., Gatersleben, B., & Uzzell, D. (2014). 20∶ 60∶ 20-Differences in energy behaviour and conservation between and within households with electricity monitors. PloS one, 9(3), e92019. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0092019
Pelletier, L. G., Tuson, K. M., Green-Demers, I., Noels, K., & Beaton, A. M. (1998). Why are you doing things for the environment? The motivation toward the environment scale (MTES). Journal of Applied Social Psychology, 28, 437–468. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1998.tb01714.x
Polit, D. F., Beck, C. T., & Owen, S. V. (2007). Is the CVI an acceptable indicator of content validity? Appraisal and recommendations. Research in nursing & health, 30(4), 459-467. https://doi.org/10.1002/nur.20199
Pratt, B. W., & Erickson, J. D. (2020). Defeat the Peak: Behavioral insights for electricity demand response program design. Energy Research & Social Science, 61, 101352. https://doi.org/10.1016/j.erss.2019.101352
Shi, D., Wang, L., & Wang, Z. (2019). What affects individual energy conservation behavior: Personal habits, external conditions or values? An empirical study based on a survey of college students. Energy policy, 128, 150-161. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2018.12.061
Steg, L., Bolderdijk, J. W., Keizer, K., & Perlaviciute, G. (2014). An integrated framework for encouraging pro-environmental behaviour: The role of values, situational factors and goals. Journal of Environmental psychology, 38, 104-115. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2014.01.002
Steg, L., & De Groot, J. (2010). Explaining prosocial intentions: Testing causal relationships in the norm activation model. British journal of social psychology, 49(4), 725-743. https://doi.org/10.1348/014466609X477745
Staddon, S. C., Cycil, C., Goulden, M., Leygue, C., & Spence, A. (2016). Intervening to change behaviour and save energy in the workplace: A systematic review of available evidence. Energy Research & Social Science, 17, 30-51. https://doi.org/10.1016/j.erss.2016.03.027
Trudel, R. (2019). Sustainable consumer behavior. Consumer psychology review, 2(1), 85-96. https://doi.org/10.1002/arcp.1045
van der Werff, E., Taufik, D., & Venhoeven, L. (2019). Pull the plug: How private commitment strategies can strengthen personal norms and promote energy-saving in the Netherlands. Energy Research & Social Science, 54, 26-33. https://doi.org/10.1016/j.erss.2019.03.002
Vogiatzi, C., Gemenetzi, G., Massou, L., Poulopoulos, S., Papaefthimiou, S., & Zervas, E. (2018). Energy use and saving in residential sector and occupant behavior: A case study in Athens. Energy and Buildings, 181, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2018.09.039
Waltz, C. F., & Bausell, B. R. (1981). Nursing research: design statistics and computer analysis. Davis Fa. https://doi.org/10.5555/ abs2020.578318
Wang, Y., Liang, J., Yang, J., Ma, X., Li, X., Wu, J., ... & Feng, Y. (2019). Analysis of the environmental behavior of farmers for non-point source pollution control and management: An integration of the theory of planned behavior and the protection motivation theory. Journal of environmental management, 237, 15-23. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2019.02.070
Webb, D., Soutar, G. N., Mazzarol, T., & Saldaris, P. (2013). Self-determination theory and consumer behavioural change: Evidence from a household energy-saving behaviour study. Journal of Environmental Psychology, 35, 59-66. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2013.04.003
Wee, S. C., & Choong, W. W. (2019). Gamification: Predicting the effectiveness of variety game design elements to intrinsically motivate users' energy conservation behaviour. Journal of environmental management, 233, 97-106. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2018.11.127
White, K., Hardisty, D. J., & Habib, R. (2019). The elusive green consumer. Harvard Business Review, 11(1), 124-133.
Yang, L., Manika, D., & Athanasopoulou, A. (2019). Are they sinners or saints? A multi-level investigation of hypocrisy in organisational and employee pro-environmental behaviours. Journal of Business Research.14, 336-347. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.08.042
Zhang, X., Liu, J., & Zhao, K. (2018). Antecedents of citizens’ environmental complaint intention in China: An empirical study based on norm activation model. Resources, Conservation and Recycling, 134, 121-128. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2018.03.003
Zhang, Y., Wang, Z., & Zhou, G. (2013). Antecedents of employee electricity saving behavior in organizations: An empirical study based on norm activation model. Energy Policy, 62, 1120-1127. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2013.07.036
[1] استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب (نویسندۀ مسئول)
moradabdi@gmail.com
[2] استاد، گروه روانشناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
[3] استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
[4] Pata & Caglar
[5] consequence interventions
[6] Antecedent Interventions
[7] Abrahamse et al
[8] Li
[9] feed back
[10] reinforsementers
[11] punishment
[12] commitment
[13] goal setting
[14] information
[15] modeling
[16] reminders
[17] education
[18] Hori et al
[19] Zhang et al
[20] Karpudewan et al
[21] Bastida et al
[22] Staddon et al
[23] Information Deficiency Hypothesis
[24] norm activation model NAM
[25] Steg & De Groot
[26] self determination theory SDT
[27] Deci & Ryan
[28] social need for consumption
[29] van der Werff et al
[30] inntrinsic motivation
[31] identified motivation
[32] introjected motivation
[33] integrated motivation
[34] Wee & Choong
[35] Sandrock
[36] Trudel
[37] White et al
[38] Anderson et al
[39] Eom et al
[40] Thematic analysis
[41] Braun & Clarke
[42] Attride-Stirling
[43] content validity index CVI
[44] Waltz & Bausell
[45] content validity ratio CVR
[46] Lawshe
[47] Polit et al
[48] Sproule
[49] self monitoring
[50] Zhang et al
[51] Zhang et al
[52] Vogiatzi et al
[53] Ali et al
[54] Pratt & Erickson
[55] Pedagogical theater
[56] He & Zhan
[57] Shi et al
[58] Song et al
[59] Boto-Garcìa & Bucciol
[60] Mai & Tambyah
[61] Yang et al
[62] Luomala et al
[63] Herman et al
[64] Webb et al
[65] Brandsma & Blasch
[66] Murtagh et al
[67] Cuadrado et al
[68] Cheung et al
[69] Daly & Ranalli
[70] contract of conduct
[71] Wang et al
[72] competency
[73] autonomous
[74] relationship
[75] Pelletier et al
[76] externally regulated motivation
[77] amotivation
[78] Anderson & Sosniak
