اثر جیره غذایی مکمل¬سازی شده با سلنیوم آلی (Selenomethionine) و سین بیوتیک دی پرو پلاس (Dipro+) به صورت جداگانه و تلفیقی روی ظرفیت آنتی¬اکسیدانی، آنزیم¬های متابولیکی کبدی و بافت¬شناسی کبد در ماهی آزاد دریای خزر (Salmo caspius)
مازیار اکبرآبادی
1
,
حسین خارا
2
,
حبیب وهاب زاده
3
,
محدثه احمدنژاد
4
,
رقیه صفری
5
1 - گروه شیلات، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامي، لاهیجان، ایران
2 - دانشیار گروه شیلات، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامي، لاهیجان، ایران
3 - عضو هیئت علمی گروه مهندسی شیلات (دانشکده منابع طبیعی) رییس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان
4 - پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی کشور- بندرانزلی
5 - بیوتکنولوژی آبزیان، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
الکلمات المفتاحية: آنزیم, آنتی¬اکسیدان, سلنیوم¬آلی, سین¬¬بیوتیک ¬دی¬پروپلاس, کبد, ماهی آزاد دریای خزر.,
ملخص المقالة :
قرشی، ش.، شجیعی، ه.، واعظی، غ. و محمدنژادشموشکی، م. (1392) عوارض هیستوپاتولوژیک کبد ماهی قزل¬آلای رنگین¬کمان (Onchorhychus mykiss) در مواجهه با غلظت¬های تحت حاد اتیلن دی¬آمین تترا¬استیک اسید (EDTA). زیست شناسی جانوری، 6(1): 50-41.
احمدی¬فر، ا.، آدینه، ح.، فدای¬رایتی، ر. و مقدم¬فر، س. (1398) تاثیر پودر گلبرگ زعفران بر عملکرد رشد، تغذیه و فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدانی لارو ماهی کپور علفخوار. مجله علمی شیلات ایران، 28(3): 44-33.
بیتا، س.، اکبری، پ.، سرحدی‌پور، م.ی. و نگهداری-جعفربیگی، ی. (1396) تاثیر سین بیوتیک BiominImbo بر عملکرد رشد، تغذیه و ترکیب شیمیایی لاشه بچه ماهی کفال خاکستری. تحقیقات دامپزشکی و فرآورده¬های آن، 30(1): 194-200.
پوستی، ا. و ادیب¬مرادی، م. (1387).بافت¬شناسی مقایسه¬ای و هیستوتکنیک، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 164 صفحه.
جوادزاده، ن.، تیموری، م. و معبودی، ح. (1394) بررسی تاثیر ماده بیهوشی2 فنوکسی اتانول بر بافت کبد ماهی شیریت. پژوهش زیست¬شناسی جانوری، 8(2): 1-9.
رجبی¬استرآبادی، ح.، عمادی، ح. و ایمان¬پور، م.ر. (1391) اثرات سلنیوم¬ روی عملکرد رشد، هماتوکریت و برخی پارامترهای خون¬شناسی بچه ماهی قزل¬آلای رنگین¬کمان (Oncorhynchus mykiss). مجله پژوهش¬های علوم و فنون دریایی، 7(2): 40-54.
رضواني¬گیل¬کلایي، س.، شریف¬پور، ع. و کاظمي، ر. (1385) بررسي آثار هیستوپاتولوِیک ناشي از برخي عوامل زیست محیطي دریاي خزر بر روي ماهیان استخواني شکارچي ماهي آزاد و ماهي سوف دریاي خزر، انتشارات موسسه تحقیقات شیلات ایران، 50 صفحه.
روشن¬طبری، م.، رحمتی، ر.، پورغلام، ر.، خداپرست، ن.، رستمیان، م.ت. و رضوانی، غ. (1393) شناسایی، تراکم و پراکنش گروه¬های مختلف زئوپلانکتون در اعماق مختلف حوضه جنوبی دریای خزر در سال 1388. نشریه فن-آوری¬های نوین در توسعه آبزی¬پروری، 8(4): 35-42.
صفابخش، م.ر.، بحری، ا.ه.، محسنی، م. و محمدی¬زاده، ف. (1398) تاثير سلنيوم بر شاخص¬های رشد، ترکيب لاشه و برخی از شاخص¬های خونی فيل ماهيان جوان پرورشی (Huso huso). نشریه توسعه آبزی¬پروری، 13(1): 42-313.
صیادبورانی، م.، خارا، ح.، صیادبورانی، م. و فخارزاده، س.م.ا. (1393). بررسی تاثیر سطوح مختلف ویتامین C و ویتامین E در جیره بر پارامترهای رشد و سیستم ایمنی ماهی آزاد دریای خزر. مجله علمی شیلات ایران، 23(4): 85-96.
قاسم¬پوردهاقانی، پ.، جواهری¬بابلی،م.، ضیایی¬نژاد، س.، تقوی¬مقدم، ا. و پورهادی، م. (1392) بررسی اثر مکمل غذایی سینبیوتیک بایومین ایمبو به¬عنوان مکمل غذایی بر عملکرد رشد، بازماندگی و فلور باکتریایی روده ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) انگشت قد. نشریه توسعه آبزی¬پروری، 7(3): 43-52.
قنبری، ف.، پذیرا، ع.، عبیدی، ر. و فروزانی، ص. (1396) بررسی تجمع زیستی فلزات سنگین مس، روی، آهن و سلنیوم در بافتهای عضله، کبد و آبشش ماهی سنگسر معمولی (Pomadasys kaakan) در بندر بوشهر. مجله علمي شيلات ايران، ۲۶(۶): ۱۷۱-۱۷۷.
نظری، ک.، شمسایی¬مهرجان، م.، شریفپور، ع.، ایلیا، ن. و کمالی، ا. (1396) اثرات سلنیوم آلی و معدنی بر عوامل رشد، پارامترهای خونی و ایمنی¬شناسی بچه ماهیان قزل-آلای رنگین¬کمان (Oncorhynchus mykiss). مجله علمی شیلات ایران، 26(3): 129-138.
وثوقی، غ.ح. و مستجیر، ب. (1371) ماهیان آب شیرین، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۳۱۷صفحه.
Ahmadifar, E., Sadegh, T.H., Dawood, M.A., Dadar, M. and Sheikhzadeh, N. (2020) The effects of dietary Pediococcus pentosaceus on growth performance, hemato-immunological parameters and digestive enzyme activities of common carp (Cyprinus carpio). Aquaculture, 516: 734656.
Ali, O.K., Ahmed, A.J.S. and Mawlood, A.G. (2015) Effects of tramadol on histopathological and biochemical parameters in male rabbits. American Journal of Biology and Life Sciences, 3(3): 85-90.
Atencio, L., Moreno, I., Jos, Á., Prieto, A.I., Moyano, R., Blanco, A. and Cameán, A.M. (2009) Effects of dietary selenium on the oxidative stress and pathological changes in tilapia (Oreochromis niloticus) exposed to a microcystin-producing cyanobacterial water bloom. Toxicon, 53(2): 269-282.
Baghshani, H. and Shahsavani, D. (2013) Effects of lead acetate exposure on metabolic enzyme activities in selected tissues of common carp (Cyprinus carpio). Comparative clinical pathology, 22(5): 903-907.
Bartoskova, M., Dobsikova, R., Stancova, V., Zivna, D., Blahova, J., Marsalek, P., Zelníckova, L., Bartos, M., Casuscelli di Tocco, F. and Faggio, C. (2013) Evaluation of ibuprofen toxicity for zebrafish (Danio rerio) targeting on selected biomarkers of oxidative stress. Neuro Endocrinol Lett, 34(2): 102-108.
Bell, J.G., Adron, J.W. and Cowey, C.B. (1986) Effect of selenium deficiency on hydroperoxide-stimulated release of glutathione from isolated perfused liver of rainbow trout (Salmo gairdneri). British journal of nutrition, 56(2): 421-428.
Benzie, I.F. and Strain, J.J. (1996) The ferric reducing ability of plasma (FRAP) as a measure of “antioxidant power”: the FRAP assay. Analytical biochemistry, 239(1): 70-76.
Bhardwaj, S., Canlas, K., Kahi, C., Temkit, M.H., Molleston, J., Ober, M., Howenstine, M. and Kwo, P.Y. (2009) Hepatobiliary abnormalities and disease in cystic fibrosis: Epidemiology and outcomes through adulthood. Journal of Clinical Gastroenterology, 43(9): 858-864.
Carbone, D. and Faggio, C. (2016) Importance of prebiotics in aquaculture as immunostimulants. Effects on immune system of Sparus aurata and Dicentrarchus labrax. Fish & Shellfish Immunology, 54: 172-178.
Castex, M., Lemaire, P., Wabete, N. and Chim, L. (2009) Effect of dietary probiotic Pediococcus acidilactici on antioxidant defences and oxidative stress status of shrimp Litopenaeus stylirostris. Aquaculture, 294(3-4): 306-313.
Chebanov, M. and Billard, R. (2001) The culture of sturgeons in Russia: Production of juveniles for stocking and meat for human consumption. Aquatic Living Resources, 14(6): 375-381.
Chiu, S.T., Hsieh, S.L., Yeh, S.P., Jian, S.J., Cheng, W. and Liu, C.H. (2010) The increase of immunity and disease resistance of the giant freshwater prawn, Macrobrachium rosenbergii by feeding with selenium enriched-diet. Fish and Shellfish Immunology, 29(4): 623-629.
Dato-Cajegas, C.R.S. and Yakupitiyage, A. (1996) The need for dietary mineral supplementation for Nile tilapia, Oreochromis niloticus, cultured in a semi-intensive system. Aquaculture, 144(1-3): 227-237.
Dawood, M.A., Koshio, S., Abdel‐Daim, M.M. and Van Doan, H. (2019) Probiotic application for sustainable aquaculture. Reviews in Aquaculture, 11(3): 907-924.
Ellman, G. L. (1959) Tissue sulfhydryl groups. Archives of biochemistry and biophysics, 82(1): 70-77.
Faggio, C., Pagano, M., Alampi, R., Vazzana, I. and Felice, M.R. (2016) Cytotoxicity, haemolymphatic parameters, and oxidative stress following exposure to sub-lethal concentrations of quaternium-15 in Mytilus galloprovincialis. Aquatic Toxicology, 180: 258-265.
Gatta, P., Pirini, A., Testi, B., Vignola, G. and Monetti, C. (2000) The influence of different levels of dietary vitamin E on sea bass Dicentrarchus labrax flesh quality. Aquaculture Nutrition, 6(1): 47-52.
Ghafarifarsani, H., Hoseinifar, S.H., Talebi, M., Yousefi, M., Van Doan, H., Rufchaei, R. and Paolucci, M. (2021a) Combined and singular effects of ethanolic extract of persian shallot (Allium hirtifolium Boiss) and synbiotic Biomin® IMBO on growth performance, serum-and mucus-immune parameters and antioxidant defense in Zebrafish (Danio rerio). Animals, 11(10): 2995.
Ghafarifarsani, H., Rashidian, G., Bagheri, T., Hoseinifar, S.H. and Van Doan, H. (2021b) Study on growth enhancement and the protective effects of dietary prebiotic inulin on immunity responses of rainbow trout fry infected with. Annals of Animal Science, 21(2): 543-559.
Ghaly, F.M., Hussein, S.H., Awad, S.M. and El-Makhzangy, A.A. (2023) Growth promoter, immune response, and histopathological change of prebiotic, probiotic and synbiotic bacteria on Nile tilapia. Saudi Journal of Biological Sciences, 30(2): 103539.
Hamilton, S.J. (2004) Review of selenium toxicity in the aquatic food chain. Science of the total environment, 326(1-3): 1-31.
Hilton, J.W., Hodson, P.V. and Slinger, S.J. (1980) The requirement and toxicity of selenium in rainbow trout (Salmo gairdneri). The Journal of Nutrition, 110(12): 2527-2535.
Hoseinifar, S.H., Hosseini, M., Paknejad, H., Safari, R., Jafar, A., Yousefi, M., Van Doan, H. and Mozanzadeh, M.T. (2019) Enhanced mucosal immune responses, immune related genes and growth performance in common carp (Cyprinus carpio) juveniles fed dietary Pediococcus acidilactici MA18/5M and raffinose. Developmental and Comparative Immunology, 94: 59-65.
Hoseinifar, S.H., Mirvaghefi, A., Amoozegar, M.A., Merrifield, D.L. and Ringø, E. (2017) In vitro selection of a synbiotic and in vivo evaluation on intestinal microbiota, performance and physiological response of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) fingerlings. Aquaculture Nutrition, 23(1): 111-118.
Kashiri, H., Haghparast, S. and Shabanpour, B. (2011) Effects of sodium salt solutions (sodium acetate, lactate and citrate) on physicochemical and sensory characteristics of Persian sturgeon (Acipenser persicus) fillets under refrigerated storage. Journal of Agricultural Science and Technology, 13(1): 89-98.
Khalil, H.S., Mansour, A.T., Goda, A.M.A. and Omar, E.A. (2019) Effect of selenium yeast supplementation on growth performance, feed utilization, lipid profile, liver and intestine histological changes, and economic benefit in meagre, Argyrosomus regius, fingerlings. Aquaculture, 501: 135-143.
Khosravinia, H., Alirezaei, M., Ghasemi, S. and Neamati, S. (2015) Effect of Satureja khuzistanica essential oils on antioxidative potential and postmortem pH of breast muscle in heat stressed broiler chicken. Journal of Veterinary Research, 70(2): 227-234.
Kiabi, B., Abdoli, A. and Naderi, M. (1999) Status of the fish fauna in the South Caspian Basin of Iran. Zoology in the Middle East, 18(1), 57–65.
Koroluk, M.A., Ivanova, L. and Maiorova, I. (1988) The method of definition of the activeness of catalase. Laboratorial work, 1: 16-19.
Kuebutornye, F.K., Abarike, E.D., Lu, Y., Hlordzi, V., Sakyi, M.E., Afriyie, G., Wang, Z., Yuan Li, Y. and Xie, C.X. (2020) Mechanisms and the role of probiotic Bacillus in mitigating fish pathogens in aquaculture. Fish Physiology and Biochemistry, 46(3): 819-841.
Lee, C.S. and Donaldson, E.M. (2001) Reproductive biotechnology in finfish aquaculture, Gulf Professional Publishing (1st Edition), Proceedings of a Workshop Hosted by the Oceanic Institute, Elsevier, p. 11.
Lee, S., Nambi, R.W., Won, S., Katya, K. and Bai, S.C. (2016) Dietary selenium requirement and toxicity levels in juvenile Nile tilapia, Oreochromis niloticus. Aquaculture, 464: 153-158.
Li, P. and Gatlin III, D.M. (2003) Evaluation of brewers yeast (Saccharomyces cerevisiae) as a feed supplement for hybrid striped bass (Morone chrysops× M. saxatilis). Aquaculture, 219(1-4): 681-692.
Li, W., Huang, Q., Li, Y., Rajput, I.R., Huang, Y. and Hu, C. (2012) Induction of probiotic strain Enterococcus faecium EF1 on the production of cytokines, superoxide anion and prostaglandin E2 in a macrophage cell line. Pakistan Veterinary Journal, 32(4): 530-534.
Mansour, A.T.E., Goda, A.A., Omar, E.A., Khalil, H.S. and Esteban, M.Á. (2017) Dietary supplementation of organic selenium improves growth, survival, antioxidant and immune status of meagre, Argyrosomus regius, juveniles. Fish and Shellfish Immunology, 68(6): 516-524.
Miezeliene, A., Alencikiene, G., Gruzauskas, R. and Barstys, T. (2011) The effect of dietary selenium supplementation on meat quality of broiler chickens. Biotechnology, Agronomy and Society and Environment, 15(1): 61-69.
Mohammadi, G., Hafezieh, M., Karimi, A.A., Azra, M.N., Van Doan, H., Tapingkae, W., Abdelrahman, H.A. and Dawood, M.A. (2022) The synergistic effects of plant polysaccharide and Pediococcus acidilactici as a synbiotic additive on growth, antioxidant status, immune response, and resistance of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) against Aeromonas hydrophila. Fish and shellfish immunology, 120(4): 304-313.
Mohammadian, T., Nasirpour, M., Tabandeh, M.R., and Mesbah, M. (2019) Synbiotic effects of β-glucan, mannan oligosaccharide and Lactobacillus casei on growth performance, intestine enzymes activities, immune-hematological parameters and immune-related gene expression in common carp, Cyprinus carpio: An experimental infection with Aeromonas hydrophila. Aquaculture, 511: 634197.
Nekoubin, H., Gharedashi, E., Imanpour, M.R. and Asgharimoghadam, A. (2012a) The influence of synbiotic (Biomin Imbo) on growth factors and survival rate of Zebrafish (Danio rerio) larvae via supplementation with biomar. Global Veterinaria, 8(5): 503-506.
Nekoubin, H., Hatefi, S., Javahery, S. and Sudagar, M. (2012b) Effects of synbiotic (Biomin Imbo) on growth performance, survival rate, reproductive parameters of angelfish (Pterophyllum scalare). Walailak Journal of Science and Technology (WJST), 9(4): 327-332.
Oliva‐Teles, A. (2012) Nutrition and health of aquaculture fish. Journal of fish diseases, 35(2): 83-108.
Pascual, P., Pedrajas, J.R., Toribio, F.J., López-Barea, J. and Peinado, J. (2003) Effect of food deprivation on oxidative stress biomarkers in fish (Sparus aurata). Chemico-Biological Interactions, 145(2): 191–199.
Peng, S., Xing, Y., Rui, L. and Jian-ping, C. (2010) Effects of nitrobenzene on liver antioxidant defense system of Carassius auratus. Chemical Research in Chinese Universities, 26(2): 204-209.
Puangkaew, J., Kiron, V., Satoh, S. and Watanabe, T. (2005) Antioxidant defense of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) in relation to dietary n-3 highly unsaturated fatty acids and vitamin E contents. Comparative Biochemistry and Physiology Part C: Toxicology and Pharmacology, 140(2): 187-196.
Puupponen-Pimiä, R.A.M.A., Aura, A.M., Oksman-Caldentey, K.M., Myllärinen, P., Saarela, M., Mattila-Sandholm, T. and Poutanen, K. (2002) Development of functional ingredients for gut health. Trends in Food Science and Technology, 13(1): 3-11.
Razygraev, A.V., Yushina, A.D. and Titovich, I.A. (2018) A method of measuring glutathione peroxidase activity in murine brain in pharmacological experiments. Bulletin of Experimental Biology and Medicine, 165(2): 292-295.
Reitman, S. and Frankel, S. (1957) A colorimetric method for the determination of serum glutamic oxalacetic and glutamic pyruvic transaminases. American Journal of Clinical Pathology, 28(1): 56-63.
Roubach, R., Menezes, A., Oh, K. and Dabbadie, L. (2019) Towards guidelines on sustainable aquaculture. FAO aquaculture newsletter, (60): 55-56.
Saad, S.M.I. (2006) Probióticos e prebióticos: O estado da arte. Revista Brasileira de Ciências Farmacêuticas, 42(1): 1-16.
Takashima, H., Nakajima, T., Moriguchi, M., Sekoguchi, S., Nishikawa, T., Watanabe, T., Katagishi, T., Kimura, H., Minami, M., Itoh, Y., Kagawa, K. and Okanoue, T. (2005) In vivo expression patterns of survivin and its splicing variants in chronic liver disease and hepatocellular carcinoma. Liver International, 25(1): 77-84.
Vaezi, M., Khara, H. and Shenavar, A. (2016) Synbiotic (Biomin imbo) alters gut bacterial microflora of Russian sturgeon, Acipenser guldenstadti (Brandt & Ratzeburg, 1833) in a time-dependent pattern. Journal of Parasitic Diseases, 40(4): 1189-1192.
Wang, X., Sun, Y., Wang, L., Li, X., Qu, K. and Xu, Y. (2017) Synbiotic dietary supplement affects growth, immune responses and intestinal microbiota of Apostichopus japonicus. Fish & Shellfish Immunology, 68: 232-242.
Watanabe, T., Kiron, V. and Satoh, S. (1997) Trace minerals in fish nutrition. Aquaculture, 151(1-4): 185-207.
Yadav, H., Jain, S. and Sinha, P.R. (2008) Oral administration of dahi containing probiotic Lactobacillus acidophilus and Lactobacillus casei delayed the progression of streptozotocin-induced diabetes in rats. Journal of Dairy Research, 75(2): 189-195.
Yao, L., Li, X., Li, H., Liao, Z., Xie, C., Ning, G., Wu, Y. and Wang, Y. (2022) Detection of pyrophosphate and alkaline phosphatase activity based on polyT single stranded DNA-copper nanoclusters. Journal of Fluorescence, 32(5): 1949-1957.
Yilmaz, S., Yilmaz, E., Dawood, M.A., Ringø, E., Ahmadifar, E. and Abdel-Latif, H.M. (2022) Probiotics, prebiotics, and synbiotics used to control vibriosis in fish: A review. Aquaculture, 547: 737514.
Zakariaee, H., Sudagar, M., Hosseini, S.S., Paknejad, H. and Baruah, K. (2021) In vitro selection of synbiotics and in vivo investigation of growth indices, reproduction performance, survival, and ovarian Cyp19α gene expression in Zebrafish Danio rerio. Frontiers in Microbiology, 12: 758758.
Zhang, C.N., Li, X.F., Xu, W.N., Jiang, G.Z., Lu, K.L., Wang, L.N. and Liu, W.B. (2013) Combined effects of dietary fructooligosaccharide and Bacillus licheniformis on innate immunity, antioxidant capability and disease resistance of triangular bream (Megalobrama terminalis). Fish and shellfish immunology, 35(5): 1380-1386.
Zhou, X., Wang, Y., Gu, Q. and Li, W. (2009) Effects of different dietary selenium sources (selenium nanoparticle and selenomethionine) on growth performance, muscle composition and glutathione peroxidase enzyme activity of crucian carp (Carassius auratus gibelio). Aquaculture, 291(1-2): 78-81.
Zwolak, I. (2020) The role of selenium in arsenic and cadmium toxicity: an updated review of scientific literature. Biological trace element research, 193(1): 44-63.
مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدیدشونده، سال پانزدهم، شماره1بهار وتابستان1403(پیاپی چهل و یک)، ص 121-105، نوع مقاله:علمی پژوهشی/1
اثر جیره غذایی مکملسازی شده با سلنیوم آلی (Selenomethionine) و سینبیوتیک دیپروپلاس (Dipro+) به صورت جداگانه و تلفیقی روی ظرفیت آنتیاکسدانی، آنزیمهای متابولیکی کبدی و بافتشناسی کبد در ماهی آزاد دریای خزر (Salmo caspius)
مازیار اکبرآبادی1، حسین خارا2*، حبیب وهابزاده رودسری3، محدثه احمدنژاد4 و رقیه صفری5
1) دانشجوی دکتری، گروه شیلات، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامي، لاهیجان، ایران.
2) دانشیار گروه شیلات، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامي، لاهیجان، ایران. *رایانامه نویسنده مسئول مکاتبات: h.khara@liau.ac.ir
3) استادیار گروه شیلات، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامي، لاهیجان، ایران.
4) استادیار پژوهشکده آبزیپروری آبهای داخلی، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بندرانزلی، ایران.
5) دانشیار گروه تکثیر و پرورش آبزیان، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
تاریخ دریافت: 03/02/1403 تاریخ پذیرش: 14/05/1403
چکیده
استفاده از محرکهای ایمنی مانند سینبیوتیک و عناصر کمیاب از جمله سلنیوم در ماهیهای پرورشی جهت افزایش فعالیت مکانیسمهای دفاع غیراختصاصی و ایجاد مقاومت در برابر بیماریها رواج یافته است. هدف از پژوهش حاضر تعیین اثر جیره غذایی مکملسازی شده با سلنیوم آلی و سینبیوتیک دیپروپلاس به صورت جداگانه و تلفیقی روی ظرفیت آنتیاکسدانی، آنزیمهای متابولیکی کبدی و بافتشناسی کبد در ماهی آزاد دریای خزر بود. برای این منظور، تعداد 540 قطعه بچه ماهي آزاد دریای خزر با میانگین وزن 45/1±34/66 گرم (حاصل تکثیر 1398) تهیه شد. ماهیان پس از سازگاري با شرایط آزمایشی رقمبندی شدند و در 27 عدد حوضچه مخصوص بچه ماهیها بهطور کاملا تصادفی توزیع گردیدند. این آزمايش در قالب یک طرح کاملا تصادفی تحت 8 تيمار آزمایشی و يک گروه شاهد (هر کدام با 3 تکرار) به مدت 60 روز صورت گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل 2 گرم سینبیوتیک در کیلوگرم جیره (تیمار 1)، 3 گرم سینبیوتیک در کیلوگرم جیره (تیمار 2)، 2 میلیگرم سلنیوم آلی در کیلوگرم جیره (تیمار 3)، 4 میلیگرم سینبیوتیک در کیلوگرم جیره (تیمار4)، 2 گرم سینبیوتیک و 2 میلیگرم سلنیوم آلی در کیلوگرم جیره (تیمار5)، 2 گرم سینبیوتیک و 4 میلیگرم سلنیوم آلی در کیلوگرم جیره (تیمار6)، 3 گرم سینبیوتیک و 2 میلیگرم سلنیوم آلی در کیلوگرم جیره (تیمار7)، 3 گرم سینبیوتیک و 4 میلیگرم سلنیوم آلی در کیلوگرم جیره (تیمار8) بود. سپس در انتهای آزمایش بهمنظور بررسی فعالیت آنزیمهای کبدی (آلانین آمینوترنسفراز، آسپارتات آمینوترنفراز، آلکالین فسفاتاز) و آنتیاکسیدانی سرم (کاتالاز، گلوتاتیون، ظرفیت کل آنتیاکسیدانی، گلوتاتیون پراکسیداز، سوپراکسید دسموتاز، مالوندیآلدهید) خونگيري با کمک سرنگ انسولين از سرخرگ يا سياهرگ ناحيه دمي یا قطع ساقه دمی انجام گرفت. همچنین، جهت سنجش تغییرات بافتی کبد از این بافت نمونهبرداری شد. نتایج بررسیها نشان داد بین گروه شاهد و تیمارهای تغذیهشده با جیرههای آزمایشی در میزان آنزیمهای کبدی شامل آلکالین فسفاتاز، آلانین آمینوترنسفراز و آسپارتات آمینوترنسفراز تفاوت معنیدار وجود داشت (05/0>P)، بهطوریکه بیشترین میزان این آنزیمها در گروه شاهد مشاهده شد. بر اساس نتایج مشاهده گردید کمترین میزان آنزیمهای آنتیاکسیدانی شامل سوپراکسید دیسموتاز، ظرفیت کلآنتیاکسیدانی، گلوتاتیون پراکسیداز، گلوتاتیون و کاتالاز و بیشترین میزان مالوندیآلدهید بهطور معنیداری درگروه شاهد مشاهده شد (05/0>P). مطالعه بافتشناسی کبد در پژوهش حاضر نشان داد استفاده از سلنیومآلی و سینبیوتیک دیپروپلاس بهصورت جدا از یکدیگر و یا توام باعث ایجاد تغییراتی در بافت کبد بچه ماهیان آزاد دریای خزر شد که در برخی از موارد آسیبهای بافتی مشاهده شد. بهطور کلی نتایج نشان داد استفاده توام سینبیوتیک دیپروپلاس و سلنیومآلی توانست آسیبهای بافتی را کاهش دهد و بهعنوان مکمل غذایی در جیره ماهی آزاد دریای خزر توصیه میگردد.
واژههای کلیدی: آنزیم، آنتیاکسیدان، سلنیومآلی، سینبیوتیک دیپروپلاس، کبد، ماهی آزاد دریای خزر.
مقدمه
در دهههای اخیر، با توجه به روند رو به رشد جمعیت جهان و نیاز بشر به دستیابی به منابع پروتئینی متنوع و سالم، مصرف آبزیان یکی از راههای حیاتی جهت تامین پروتئین در نظر گرفته شد. از این رو، پیشبینی شد در دو دهه آینده آبزیپروری نقش بهسزایی در تامین غذای بشر و کاهش فقر جهانی ایفا کند. در این راستا، غذاهاي غنیشده با ترکیبات فعال فیزیولوژيکی مانند: پروبیوتیک، پريبیوتیک و سینبیوتیک نسبت به سایر ترکیبات برتري مصرف دارند، زیرا علاوه بر اینکه این ترکیبات دوستدار طبیعت هستند و تجمع زیستی و مقاومت باکتریایی ایجاد نمیکنند، میتوانند نقش مهمی در تخمیر رودهاي میزبان داشته و جمعیت باکتریایی روده را به سمت باکتریهای مفید سوق دهند (Puupponen et al., 2002).
در سالهاي اخیر تحقیقات فراوانی در ارتباط با استفاده از افزودنیهاي غذایی مانند ترکیبات پروبیوتیکی، پریبیوتیکی و سینبیوتیکی که سبب بهبود سلامت آبزیان میگردند، صورت گرفته است (Hoseinifar et al., 2019; Kuebutornye et al., 2020; Mohammadian et al., 2019; Ghafarifarsani et al., 2021b; Zakariaee et al., 2021; Yilmaz et al., 2022; Mohammadi et al., 2022). در واقع، استفاده همزمان گونههای پروبيوتيکی به همراه پریبيوتيک‌های مناسب بهعنوان سوبسترایی برای افزايش غالبيت و رشد پايدار باکتريهای پروبيوتيکی تحت عنوان سینبیوتیک میباشد (Zakariaee et al., 2021)، زیرا گونههای پروبيوتيکی برای تشکيل کلونی پايدار و حفظ غالبيت در ميکروبيوتای روده‌ای آبزيان ناتوان میباشند (Li & Gatlin, 2003).
استفاده از مکملهای غذایی معدنی به خصوص عناصر کمیاب بهدليل ضرورت تامین مایحتاج مورد نیاز جیره برای موجود زنده و تاثیر کمبود آن بر سلامتی و رشد بسیار مورد توجه پرورشدهندگان دام و آبزیان قرار گرفته است (Oliva‐Teles, 2012; Dato-Cajegas & Yakupitiyage, 1996). اين مکمل‌ها علاوه بر بهبود شاخصهای رشد منجر به افزايش مقاومت ماهي نسبت به استرس‌های محيطي، بیماریهای عفوني مختلف و تحريك سيستم ايمني غيراختصاصي آبزيان میگردند كه همه اين عوامل در نهايت منجر به بهبود کارآیی تولید در صنعت آبزیپروری میشود (Roubach et al., 2019). علاوه بر مهیا نمودن شرايط مناسب پرورش، تغذیه آبزیان پرورشی با جیرههای مناسب كه حاوي تركيبات ضروری و در عين حال موثر سبب بهبود عملکرد رشد و کاهش ضريب تبديل غذايي میگردند، امری است که توجه به آن ضروري به نظر می‌رسد. بهبود جیرههای غذايي فرمولهشده براي افزايش رشد و ارتقا سلامتی آبزيان يكي از مسايل عمده در آبزيپروري پایدار است (Chebanov & Billard, 2001). در این بین، سلنیوم از جمله عناصر کمیاب ضروری برای تمامی موجودات زنده است (Hamilton, 2004). سلنیوم یک ریزمغذی ضروری برای انسان، حیوانات و ماهیان محسوب میشود. این فلز جز اصلی ساختمان آنزیم گلوتاتیونپراکسیداز است. وظیفه این آنزیم محافظت سلولها و غشاها در برابر آسیبهای اکسیداتیو ناشی از رادیکالهای آزاد است (Watanabe et al., 1997). علاوه بر این، سلنیوم نقش مهمی در محافظت بدن موجودات در برابر اثرات سمی فلزات سنگین مانند کادمیوم و جیوه دارد. همچنین وجود این عنصر برای رشد بافت عضله ضروری و باعث تقویت سیستم ایمنی و ثبات ژنومی نیز میگردد (Miezeliene et al., 2011).
تا کنون مطالعات مختلفی در ارتباط با اثر مثبت سینبیوتیک تجاری بر عملکرد رشد، تولیدمثل و ایمنی آبزیان صورت گرفته است. بهعنوان مثال میتوان به اثر استفاده از سینبیوتیک بایومین ایمبو (پروبیوتیک: Enterococcus faecium و پربیوتیک: فروکتوالیگوساکارید به همراه قطعات دیواره سلولی باکتریهای مفید و ترکیبات فایکوفایتیک) روی ماهی زبرا (Nekoubin et al., 2012a; Ghafarifarsani et al., 2021a)، ماهی آنجل (Nekoubin et al., 2012b)، تاس ماهی روسی (Vaezi et al., 2016)، ماهی کپور (قاسمپوردهاقانی و همکاران، 1392) و ماهی کفال (بیتا و همکاران، 1396) اشاره کرد. همچنین اثر سلنیوم روی فیلماهی (صفابخش و همکاران، 1398؛ رجبياسترابادي و همکاران، 1391) و قزلآلای رنگینکمان (نظری و همکاران، 1396) مورد بررسی قرار گرفته است.
آزاد ماهيان از مهمترين گونههاي پرورشي ماهيان در سراسر دنيا ميباشند. پرورش آزادماهیان از زمانهای گذشته تا کنون در جوامع مختلف در حال انجام است (Lee & Donaldson, 2001). در اين میان، ماهی آزاد دریای خزر (Salmo caspius) یکی از ارزشمندترین ماهیان اقتصادی دریای خزر بوده که بهطور عمده در جنوب و سواحل دریای خزر وجود دارد (وثوقي و مستجير، 1371). در سالهای اخیر، بنا به دلایلی از جمله صید بیرویه، نسل این ماهیان دارای ارزش اقتصادي بالا در معرض خطر انقراض قرار گرفته است (Kiabi et al., 1999). از این رو، تكثير و پرورش مصنوعي این گونه اقتصادی برای بازسازي و حفط ذخاير انجام میگردد و بچه ماهيان به رودخانههاي منتهي به دريای خزر به ویژه رودخانه چشمه کیله تنکابن رهاسازي ميشوند (روشنطبری و همکاران، 1393).
از آنجایی که ماهی آزاد دریای خزر از گونههای با اهمیت اقتصادی بالا جهت آبزیپروری است، توجه به نیازهای تغذیهای این گونه باارزش حایز اهمیت میباشد. با این حال، تاکنون مطالعات محدودی در ارتباط با نیازهای غذایی آن صورت گرفته است. بهطوریکه در اکثر موارد، از نتایج تحقیقات صورت گرفته روی ماهی قزلآلای رنگینکمان برای ماهی آزاد دریای خزر استفاده میشود. این در حالی است که از ضروریات پرورش یک گونه، شناخت اثر مکملهای غذایی مختلف در جهت بهبود شاخصهای رشد، سیستم ایمنی و عملکرد دستگاه گوارش میباشد. این مسئله در مورد سلنیوم و سینبیوتیکها نیز صادق است. به نحوی که تاکنون اثر سلنیوم و سینبیوتیک دی پرو پلاس بهصورت مجزا و توام روی ماهی آزاد دریای خزر مورد بررسی قرار نگرفته است. به همین دلیل هدف از انجام این تحقیق، بررسی اثر توام سلنیوم آلی و سینبیوتیک دیپروپلاس روی ظرفیت آنتیاکسیدانی، آنزیمهای متابولیکی کبدی و بافتشناسی کبد در ماهی آزاد دریای خزر بود.
مواد و روشها
تهیه مواد و محل انجام آزمایش: اين تحقیق به مدت 60 روز در مرکز تکثیر و بازسازي ذخاير آزاد ماهیان شهيد باهنر کلاردشت واقع در استان مازندران انجام شد. بدین منظور، سينبيوتيک دیپروپلاس از شرکت دانشبنیان تکژنزیست (تهران) و سلنیومآلی از شرکت دانشبنیان توسعه مکمل زیستفناور آریانا (مشهد) (متشکل از عنصــر سلنیوم میباشد که به شکل یون با مولکولهای آلی اسیدآمینه متیونین بانـد شده و با حامل کنسانترهای متشکل از ذرت، سویا، جـو و سبوس ترکیب شده است) تهيه گردید. اجزای تشکیلدهنده سینبیوتیک دیپروپلاس در جدول (1) آورده شده است.
جدول 1. ترکیبات تشکیلدهنده سینبیوتیک دیپروپلاس
بخش پروبیوتیکی | باسیلوس سابتیلیس (Bacillus subtilis)، باسیلوس لیکنیفورمیس (Bacillus licheniformis)، باکتری لیوفیلیزه پدیوکوکوس اسیدیلاکتیکی (Pediococcus acidilactici) و 4 سویه از باکتریهای اسیدلاکتیکی |
بخش پریبیوتیکی | مانان اولیگو ساکارید |
جدول 2. آنالیز خوراک استفاده شده جهت تغذیه بچه ماهیها
قطرخوراک (میلیمتر) | وزن ماهی (گرم) | حداقل پروتئین خام (%) | حداقل چربی خام (%) | انرژی قابل هضم (کیلوکالری بر کیلوگرم) | حداکثر فیبرخام (%) | حداقل فسفر قابل جذب (%) | حداکثر رطوبت (%) |
4/3-2/3 | 25-75 | 44 | 5/14 | 4300 | 2/2 | 8/0 | 10 |
جدول 3. نحوه تیماربندی ماهی آزاد دریای خزر به مدت 60 روز
تیماربندی | کدبندی | سلنیوم (Se) (میلیگرم در کیلوگرم جیره) | سینبیوتیک دیپروپلاس (Dip) (گرم در کیلوگرم جیره) |
گروه شاهد | Dip0Se0 | - | - |
تیمار 1 | Dip2Se0 | - | 2 |
تیمار 2 | Dip3Se0 | - | 3 |
تیمار 3 | Dip0Se2 | 2 |
|
تیمار 4 | Dip0Se4 | 4 |
|
تیمار 5 | Dip2Se2 | 2 | 2 |
تیمار 6 | Dip2Se4 | 4 | 2 |
تیمار 7 | Dip3Se2 | 2 | 3 |
تیمار 8 | Dip3Se4 | 4 | 3 |
طراحي آزمايش و تهیه جيره غذايي: آزمايش در قالب یک طرح کاملا تصادفی تحت 8 تيمار آزمایشی و يک گروه شاهد (هر کدام با 3 تکرار) صورت گرفت. برای این منظور، تعداد540 قطعه بچه ماهي آزاد دریای خزر با میانگین وزن 45/1±44/66 گرم (حاصل تکثیر 1398) تهیه شد. ماهیان پس از سازگاري با شرایط آزمایشی رقمبندی شدند و در 27 عدد حوضچه (20 قطعه در هر تانک) مخصوص بچه ماهیها بهطور کاملا تصادفی توزیع گردیدند. در این مطالعه، از خوراک اکسترود رشد21 شرکت تعاونی21بیضا استفاده شد. مشخصات فيزيکي و آناليز غذاي مصرفي در جدول (2) نشان داده شده است. همچنین، نحوه تیماربندی بچه ماهیان نیز در جدول (3) بیان شده است.
بررسی شاخصهای فیزیکوشیمیایی آب: هر يک از حوضچهها بهطور جداگانه به سيستم هوادهي مجهز شده بودند. در طول آزمایش سطح اكسيژن آب در حد استاندارد نگهداری شد. شاخصهای كيفي آب مانند دما، پیاچ و اکسیژن محلول با استفاده از دستگاه EUTECH مدل DO6 بهطور روزانه اندازهگیری شد. در طول اجرای آزمایش سعی شد دمای آب روی 17 درجه سانتیگراد، پیاچ روی 9/6-7 و اکسیژن در حد 7 میلیگرم در لیتر تثبیت شود (صیادبورانی و همکاران، 1393).
بررسی آنزیمهای متابولیکی کبد: اندازهگیری آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز و آلکالین فسفاتاز با استفاده از کیت شرکت پارس آزمون (کرج، ایران) و دستگاه اتوآنالایزر2 با روش آنزیمی3 مطابق دستورالعمل انجام شد. نتایج برای ترانسفرازهای کبدی در طول موج 340 نانومتر و برای آلکالین فسفاتاز در طول موج 405 نانومتر با واحد IU ارایه گردید (Reitman & Frankel, 1957).
بررسی ظرفیت آنتیاکسیدانی: از نمونههای بافت کبد استخراج شده و نگهداری شده در فریزر، جهت سنجش برخی از پارامترهای استرس اکسیداتیو استفاده شد. سنجش فعالیت کاتالاز4 به روش Koroluk و همکاران (1988) بر اساس کاهش جذب نوری آب اکسیژنه، گلوتاتیون5 با استفاده از معرف المن که با گروههای سولفیدیل احیا واکنش داده و تولید کمپلکس رنگی میکند (Ellman, 1959)، ظرفیت آنتیاکسیدانی کل با استفاده از تریپیریدیل تریآذین6 و بر اساس روش Benzie و همکاران (1996) و تعیین میزان فعالیت سوپراکسید دیسموتاز7، گلوتاتیون پراکسیداز8 با استفاده از کیت تجاری، و مالون دیآلدئید9 بهترتیب با استفاده از کیتهای تجاری بر اساس واکنش با تريکلرواسـتیک اسـید و در نهایت تیوباربیتوریـک اسـید صورت گرفت (Razygraev et al., 2018).
نمونهبرداری از کبد بهمنظور بررسیهای بافتشناسی: از هر کدام از تیمارها نمونهبرداری کبد انجام گرفت. بچه ماهیان ابتدا با استفاده از عصاره گل میخک (500 میلیگرم بر لیتر) بیهوش و کشته شدند. سپس، بلافاصله پس از باز کردن محوطه شکمی، روده و کبد آنها خارج شد. نمونههاي بافتی در فرمالین10 درصد جهت ثبوت غوطهور و مراحل آمادهسازي و پاساژ بافتی، آبگیري، شفافسازي و غوطهورسازي در پارافین صورت گرفت. در مرحله نهایی، قالبهاي پارافینی تهیه و با استفاده از میکروتوم، برشهاي 6-5 میکرومتري از قالبها تهیه و گسترش بافتی نیز آماده گردید. در نهایت نمونهها به وسیله هماتوکسیلین-ائوزین و تريکرومماسون رنگآمیزي شدند (Takashima et al., 2005).
تجزیه و تحلیل آماري دادهها: این آزمایش در یک طرح کاملا تصادفی و در قالب آزمون فاکتوریل با دو فاکتور شامل فاکتور اول سینبیوتیک دیپروپلاس در سه سطح و فاکتور دوم سلنیومآلی در سه سطح و هر کدام با سه تکرار انجام شد. دادههای بهدست آمده جهت بررسی نرمالیتی با استفاده از آزمون کولوموگروفاسمیرنوف بررسی شدند. سپس با استفاده از آنالیز واریانس دو طرفه و جهت مقایسه میانگینها از آزمون دانکن در سطح اطمینان 95 درصد از نرم افزار SPSS ویرایش 21 استفاده شد. همچنین، تمامی نمودارها و جدولها در محیط آفیس 2010 ترسیم گردید.
نتایج
آنزیمهای متابولیکی کبد در ماهیان آزاد تغذیه شده با جیرههای آزمایشی نتایج بهدست آمده از آنزیمهای متابولیکی کبدی در جدول (4) نشان داده شده است. نتایج بررسیها نشان داد بین گروه شاهد و تیمارهای تغذیه شده با جیرههای آزمایشی در میزان آنزیمهای کبدی شامل آلکالین فسفاتاز، آلانین آمینوترنسفراز و آسپارتات آمینوترنسفراز تفاوت معنیداری وجود دارد (05/0>P)، بهطوریکه بیشترین میزان این آنزیمها در گروه شاهد مشاهده شد. همچنین نتایج جدول (4) نشان داد ترکیب سینبیوتیک و سلنیوم آلی در هر سه شاخص کبدی (ALP، ALT و AST) با یکدیگر بر همکنش متقابل داشتند (05/0>P).
آنزیمهای آنتیاکسیدانی ماهیان آزاد تغذیه شده با جیرههای آزمایشی
نتایج بهدست آمده از بررسی آنزیمهای آنتیاکسیدانی ماهیان آزاد تغذیه شده با جیرههای آزمایشی در شکل (1) نشان داده شده است. بر اساس نتایج مشاهده گردید کمترین میزان آنزیمهای آنتیاکسیدانی شامل سوپراکسیددیسموتاز، ظرفیت کل آنتیاکسیدانی، گلوتاتیون پراکسیداز، گلوتاتیون و کاتالاز و بیشترین میزان مالون دی آلدهید بهطور معنیداری در گروه شاهد مشاهده شد (05/0>P). همچنین، بیشترین میزان آنزیمهای آنتیاکسیدانی (به جز ظرفیت کل آنتی اکسیدانی) بهطور معنیداری در تیمارهای سینبیوتیکی (05/0>P) و کمترین میزان مالوندیآلدهید نیز در تیمار 3 (2 میلیگرم سلنیوم آلی) مشاهده شد (05/0>P). به علاوه، نتایج حاصل از آنالیز طرح فاکتوریل نشان داد بین دو مکمل استفاده شده برای جیره ماهیان آزاد دریای خزر رابطه متقابل وجود دارد (05/0>P).
[1] . EX-TG2
[2] . Perstige 24i
[3] . IFCC International Federation of Clinical Chemistry
[4] . CAT
[5] . GSH
[6] . TPTZ
[7] . SOD
[8] . GPx
[9] . MDA
جدول 4. مقایسه میانگین آنزیمهای متابولیکی کبد در ماهیان آزاد دریای خزر تغذیه شده با سطوح مختلف سلنیومآلی و
سینبیوتیک دیپروپلاس به مدت 60 روز
آنزیمهای کبدی |
| تیمارهای آزمایشی* | |||||||||
گروه شاهد | تیمار 1 | تیمار 2 | تیمار 3 | تیمار 4 | تیمار 5 | تیمار 6 | تیمار 7 | تیمار 8 | |||
آلانین آمینوترنسفراز (واحد درلیتر) | a88/0 ± 33/33 | de66/0 ± 33/26 | dc88/0 ± 67/28 | e33/0 ± 33/24 | abc88/0 ± 67/30 | cd00/0 ± 00/28 | bcd33/0 ± 33/29 | ab33/0 ± 33/32 | cd52/2 ± 00/28 | ||
آسپارتات آمینوترنسفراز (واحد درلیتر) | a45/1 ± 67/262 | g67/0 ± 33/206 | f88/0 ± 67/226 | h67/0 ± 67/198 | d20/1 ± 33/238 | c00/0 ± 00/247 | b88/0 ± 33/253 | e33/0 ± 33/231 | c58/0 ± 00/246 | ||
آلکالین فسفاتاز (واحد درلیتر) | a88/0 ± 33/730 | h00/1 ± 00/492 | g15/1 ± 00/532 | i67/0 ± 13/509 | f67/0 ± 33/564 | b33/0 ± 67/672 | c88/0 ± 33/609 | d67/0 ± 67/597 | c67/0 ± 33/586 | ||
* حروف لاتین غیرهمنام در هر ردیف تفاوت معنیداری را نشان میدهند (05/0>P).
|
|
|
|
|
|
شکل 1. میانگین آنزیمهای آنتیاکسیدانی: الف) سوپراکسیددسموتاز، ب) ظرفیت کل آنتیاکسیدانی، ج) گلوتاتیون پراکسیداز، د) گلوتاتیون، ز) کاتالاز، ه) مالوندیآلدهید در ماهیان آزاد دریای خزر تغذیه شده با سطوح مختلف سلنیومآلی و سینبیوتیک دیپروپلاس به مدت 60 روز
* حروف لاتین غیرهمنام در هر ستون تفاوت معنیداری را نشان میدهد (05/0>P).
نتایج حاصل از بررسی بافتشناسی کبد در ماهیان آزاد تغذیه شده با جیرههای آزمایشی
مطالعه بافت شناسی کبد در تحقیق حاضر نشان داد استفاده از سلنیومآلی و سینبیوتیک دیپروپلاس بهصورت جدا از یکدیگر و یا توام، باعث ایجاد تغییراتی در بافت کبد بچه ماهیان آزاد دریای خزر شد که آسیبهای بافتی مشاهده شده در جدول (5) و شکلهای (2) و (3) نشان داده شدهاند. بر اساس نتایج مشاهده شد در گروه شاهد بافت کبد طبیعی بود و هپاتوسيتها بيشترين جمعيت سلولهاي کبدي را تشکيل ميدادند. هپاتوسيتها سلولهايي چندضلعي با هستههاي کروي پررنگ بودند که حد و مرز آنها کاملا واضح و مشخص بود. حضور واکویلهاي چربي درون سیتوپلاسم برخی سلولها بهصورت ذرات سفيد رنگ مشهود بود.
در تيمار 1 (2 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، بدون افزودن سلنیومآلی)، بیشتر هپاتوسیتها سالم بودند، اما نسبت به گروه شاهد اندازه کوچکتری داشتند و کاهش ليپيدها در آنها قابل مشاهده بود. بينظميهاي معدودی همچون پیکنوز هستهای و آتروفی در برخی سلولها مشاهده شد.
در تیمار 2 (3 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، بدون افزودن سلنیومآلی) بیشتر هپاتوسیتها سالم بودند، اما نسبت به گروه شاهد اندازه کوچکتری داشتند که کاهش ليپيدها هم در آنها قابل مشاهده بود. بينظميهاي معدودی همچون پیکنوز هستهای و آتروفی در برخی سلولها مشاهده شد که میزان این آسیبها نسبت به تیمار 1 بیشتر بود.
در تیمار 3 (بدون افزودن سینبیوتیک و 2 میلیگرم سلنیوم آلی به ازای 1 کیلوگرم غذا) پیکنوز هستهای و آتروفی بهصورت محدود قابل مشاهده بود. کاریورکسی و کاریولیز و به دنبال آن دژنره شدن هپاتوسیتها و نکروز مشاهده شد.
در تیمار 4 (بدون افزودن سینبیوتیک و 4 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا). آتروفی سلولی و پیکنوز هستهای بیشتر از تیمار 3 بود. هسته در تعداد زیادی از سلولها دچار کاریورکسی و کاریولیز شده بود و نکروز سلولی نیز قابل توجه بود. همچنین تورم ابری در برخی سلولها مشاهده شد. میزان آسیب بافتی در این تیمار نسبت به سایر تیمارها شدت بیشتری داشت.
در تیمار 5 (2 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، و 2 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا) پیکنوز، کاریورکسی و کاریولیز هسته و آتروفی سلولی و نکروز به میزان کم مشاهده شد. شدت آسیبهای بافتی نسبت به تیمارهای 3 و 4 کمتر بود.
در تیمار 6 (2 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلو گرم غذا، و 4 میلیگرم سلنیوم آلی به ازای 1 کیلوگرم غذا) کاریورکسی و کاریولیز هسته و نکروز با وسعت بیشتری نسبت به تیمار 5 مشاهده شد. تعداد معدودی آتروفی و پیکنوز هسته مشاهده شد. در مجموع عوارض بافتی از تیمار 5 بیشتر بود.
در تیمار 7 (3 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، و 2 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا) تعداد معدودی کاریورکسی، کاریولیز هسته مشاهده شد که شدت آنها کمتر از تیمار 6 بود. همچنین تعداد معدودی پیکنوز هسته مشاهده شد که میزان آن از تیمارهای 5 و 6 کمتر بود. هپاتوسیتها از گروه شاهد کوچکتر بودند. آتروفی سلولی و نکروز بافتی به صورت محدود مشاهده شد که میزان آن نسبت به تیمار 6 کمتر بود.
در تیمار 8 (3 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، و 4 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا) هپاتوسیتها از گروه شاهد کوچکتر بودند. تعداد معدودی کاریورکسی، کاریولیز و پیکنوز هستهای مشاهده شد که شدت آنها بیشتر از تیمار 7 بود. میزان آتروفی سلولی نسبت به تمام تیمارها بیشتر بود.
جدول 5. آسیبهای بافتی مشاهده شده در کبد ماهیان آزاد دریای خزر تغذیه شده با سطوح مختلف سلنیومآلی و سینبیوتیک دیپروپلاس به مدت 60 روز
ضایعه | شاهد | تیمار 1 | تیمار 2 | تیمار 3 | تیمار 4 | تیمار 5 | تیمار 6 | تیمار 7 | تیمار 8 |
پیکنوز هسته (Pyknotic Nucleus) | - | + | ++ | ++ | +++ | +++ | ++ | + | ++ |
کاریورکسی (Karyorrhexis) | - | - | - | + | +++ | + | ++ | + | ++ |
کاریولیز (Karyolysis) | - | - | - | - | +++ | + | ++ | + | ++ |
تورم ابری (Cloudy swelling) | - | - | - | - | + | - | - | - | - |
آتروفی (Atrophy) | - | + | ++ | + | ++ | + | + | + | +++ |
نکروز (Necrosis) | - | - | - | + | +++ | + | ++ | + | + |
|
شکل 2. مقایسه شدت آسیبهای بافت کبد با استفاده از تصاویر میکروسکوپی با بزرگنمایی 40× از بافت کبد بچه ماهیان آزاد دریای خزر
در گروه شاهد و قرار داده شده در معرض سلنیومآلی و سینبیوتیک دیپروپلاس بهصورت مجزا و یا توام در تیمارهای 1 تا 8
* با توجه به شکل از همگسستگی سلولها و دژنره شدن و نکروز در تیمارهای 3 و 4 نسبت به سایر تیمارها مشهودتر است و شدت پیکنوز در تیمار 4 منجر به پیشرفت آسیب بافت به سمت انحلال هسته و سیتوپلاسم و در نهایت از بین رفتن سلول شده است. در این شکل، فلشها نقاط پیکنوز هستهای را نشان میدهند (رنگآمیزی هماتوکسیلین – ائوزین، بزرگنمایی 40×).
شکل 3. مقطع عرضی بافت کبد بچه ماهيان آزاد دریای خزر قرار داده شده در معرض سلنیومآلی و سینبیوتیک دیپروپلاس بهصورت مجزا و یا توام.
* A: گروه شاهد، بافت کبد طبیعی و واجد هپاتوسیتهای سالم است. B: تیمار 1، اندازه هپاتوسیتها نسبت به گروه شاهد کوچکتر هستند، پیکنوز هستهای (P) و آتروفی سلولی (A) مشاهده میشود. C: تیمار 2، اندازه هپاتوسیتها نسبت به گروه شاهد کوچکتر هستند، میزان پیکنوز هستهای (P) و آتروفی سلولی (A) نسبت به تیمار 1 بیشتر است. D: تیمار 3، علاوه بر پیکنوز هستهای (P) و آتروفی سلولی (A)، کاریورکسی (KX) و کاریولیز (K) در هسته برخی سلولها و نکروز (N) به میزان محدود مشاهده میشود. E: تیمار 4، پیکنوز هستهای (P)، کاریورکسی (KX) و کاریولیز (K)، آتروفی سلولی (A) و نکروز (N) با شدت بیشتری مشاهده میشود. تورم ابری (CS) نیز در برخی سلولها مشاهده میشود. F: تیمار 5، پیکنوز هستهای (P)، کاریورکسی (KX)، کاریولیز هسته (K) و آتروفی سلولی (A) مشاهده میشود. شدت آسیبهای بافتی نسبت به تیمارهای 3 و 4 کمتر است. G: تیمار 6، کاریورکسی (KX)، کاریولیز هسته (K)، نکروز (N) و تعداد معدودی آتروفی سلولی (A) و پیکنوز هستهای (P) مشاهده شد، وسعت آسیبهای بافتی از تیمار 5 بیشتر است. H: تیمار 7، هپاتوسیتها نسبت به گروه شاهد کوچکتر هستند، تعداد معدودی پیکنوز هستهای (P)، کاریورکسی (KX)، کاریولیز هسته (K) و آتروفی سلولی (A) مشاهده شد، نکروز (N) به میزان کم وجود داشت. I: تیمار 8، هپاتوسیتها از گروه شاهد کوچکترند، میزان پیکنوز هستهای (P)، کاریورکسی (KX)، کاریولیز هسته (K) بیشتر از تیمار 7 و آتروفی سلولی (A) از سایر تیمارها بیشتر است (رنگآمیزی هماتوکسیلین – ائوزین، بزرگنمایی 400×.).
** تیمار 1 (2 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، بدون افزودن سلنیومآلی)؛ تیمار 2 (3 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، بدون افزودن سلنیومآلی)؛ تیمار 3 (بدون افزودن سینبیوتیک و 2 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا)؛ تیمار 4 (بدون افزودن سینبیوتیک و 4 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا)؛ تیمار 5 (2 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، و 2 میلیگرم سلنیوم آلی به ازای 1 کیلوگرم غذا)؛ تیمار 6 (2 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، و 4 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا)؛ تیمار 7 (3 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، و 2 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا)؛ تیمار 8 (3 گرم سینبیوتیک به ازای 1 کیلوگرم غذا، و 4 میلیگرم سلنیومآلی به ازای 1 کیلوگرم غذا).
*** علایم اختصاری: A: آتروفی (Atrophy)؛ CS: تورم ابری (Cloudy swelling)؛ H: هپاتوسیت (Hepatocyte)؛ K: کاریولیز (Karyolysis)؛ L: قطرات چربی (Lipid droplets)؛ KX: کاریورکسی (Karyorrhexis)؛ N: نکروز (Necrosis) و P: پیکنوز هسته (Pyknotic Nucleus).
بحث و نتیجهگیری
مطالعات نشان داد هر گونه تغییری در فعالیت آنزیمهای کبدی و افزایش آنها به میزان زیادی نشاندهنده آسیب سلولی یک اندام خاص و یا اختلال در فرآیند متابولیک میباشد، بنابراین مطالعه فعالیت آنزیمهای متابولیکی کبد بهعنوان یک شاخص بیوشیمیایی مهم و یک راهبرد مهم جهت ارزیابی شرایط محیط و وجود ترکیبات سمی در محیط اطراف و یا در جیره غذایی ماهیان مورد توجه میباشد (Baghshani & Shahsavani, 2013). در تحقیق حاضر نتایج بررسیها نشان داد بیشترین میزان آنزیمهای متابولیکی کبدی (ALP، ALT و AST) بهطور معنیداری در گروه شاهد مشاهده شد. ALP بهعنوان یک فسفومونواستراز شناخته میشود و مواد مغذی با فعالیت آن سمزدایی، هضم و جذب میشوند و در طول زندگی عادی در شرایط نرمال فعالیت آن زیاد نمیباشد (Yao et al., 2022). ترانس آمینازهای کبدی (ALT وAST) حساسترین نشانگرهای بیوشیمیایی، شاخصهای سرمی برای عملکرد کبد، تشخیص بیماریهای کبدی و شاخصهای نکروز کبدی هستند (Ali et al., 2015). سطوح بالای این آنزیمها ممکن است نشاندهنده دژنراسیون، نکروز و آسیب کبدی بهدلیل آسیب سلولی باشد (Bhardwaj et al., 2009; Ahmadifar et al., 2020). گزارش شده است که فعالیت آنزیمهای AST، ALPو ALT در محدوده نرمال نشاندهنده وضعیت سلامت ماهی است (Ahmadifar et al., 2020). با توجه به اینکه در مطالعه حاضر میزان این سه شاخص در گروه شاهد در مقایسه با تیمارهای آزمایشی بهطور معنیداری بیشتر بود، میتوان چنین برداشت کرد که این ترکیبات به هیچ عنوان برای ماهیان آزاد دریای خزر مضر نبودند، چرا که سطح حضور این سه شاخص در تیمارها از گروه شاهد نیز کمتر بود و ممکن است سینبیوتیک و سلنیومآلی به خاطر خاصیتی که دارند، توانسته باشند نقشی مشابه با این سه آنزیم ایفا کنند. بنابراین بدن ترشح این سه آنزیم را با توجه به عدم نیازش بهطور خودکار کاهش داد. چرا که مقادیر نامناسب سلنیوم جیره در کبد و آبشش ماهیان انباشته میشود و موجب تغییرات آسیبشناختی در کبد، شامل احتقان سلولهای آسینار، سینوزوئیدهای کبدی و واکوئلهای مربوطه میگردد (Khalil et al., 2019) و در پژوهش حاضر اگر چنین اثرات سویی رخ میداد، میزان ترواش این سه فاکتور به داخل جریان خون از گروه شاهد بیشتر میشد (Mansour et al., 2017).
بررسی آنزیمهای آنتیاکسیدانی ماهیان آزاد تغذیه شده با جیرههای آزمایشی نشان داد کمترین میزان آنزیمهای آنتیاکسیدانی شامل سوپراکسیددیسموتاز، ظرفیت کل آنتیاکسیدانی، گلوتاتیون پراکسیداز، گلوتاتیون و کاتالاز و کمترین میزان مالوندیآلدهید بهطور معنیداری در مقایسه با گروه شاهد مشاهده شد. غنی بودن ماهيان از اسیدهای چرب غيراشباع این محصولات را نسبت به دیگر محصولات خوراکی در مواجه با فساد اکسیداتیو و پيامهای منفی ناشی از آن بیشتر مستعد میکند (Kashiri et al., 2011). در صورت بروز استرس اکسیداتیو مقدمات تغییرات شیمیایی بدن فراهم شده و با پیشرفت آن، شرایط و تغییرات نامطلوبی ایجاد میشود (احمدیفر و همکاران، 1398).
در تحقیق حاضر، بهطور کلی بیشترین میزان آنزیمهای آنتیاکسیدانی بهطور معنیداری در تیمارهای سینبیوتیکی مشاهده گردید. تحقیقات نشان داد باکتریهای پروبیوتیکی قادر هستند متابولیتهای مختلفی با فعالیت آنتیاکسیدانی از قبیل گلوتاتیون، بوتیرات و فولات را تولید کنند که نقش مهمی در بهبود وضعیت اکسیداتیو دارند (Wang et al., 2017). همچنین، اکثر پروبیوتیکها سنتز آنزیمهای آنتیاکسیدانی مانند سوپراکسید دیسموتاز و گلوتاتیون را برای حذف موثر رادیکالهای آزاد و حفظ تعادل وضعیت اکسیداتیو تحریک و افزایش میدهند (Carbone & Faggio. 2016; Bartoskova et al., 2013; Li et al., 2012; Castex et al., 2009; Faggio et al., 2016). تحت شرایط استرس سیستم دفاعی آنتیاکسیدانی شامل سه آنزیم مهم سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز برای مهار گونههای اکسیژنی فعال ضروری است (Atencio et al., 2009). آنزیم سوپراکسیددیسموتاز یکی از آنزیمهای مهم در دستگاه دفاعی آنتیاکسیدانی است که افزایش فعالیت این آنزیم نشاندهنده مهار شدن فعالیت رادیکالهای آزاد و بهبود وضعیت آنتیاکسیدانی میزبان است (Puangkaew et al., 2005). در واقع، این آنزیم رادیکال سوپراکسید را به اکسیژن مولکولی یا پراکسیدهیدروژن تبدیل میکند، سپس کاتالاز، پراکسید هیدروژن را به اکسیژن تکی و مولکول آب تجزیه میکند (Pascual et al. 2003). محققان مختلف دریافتند پروبیوتیکها بهطور معنیدار پراکسیداسیون لیپیدی و تشکیل نیتریکاکساید را در بافتهای بدن مهار کرده و از این طریق آسیب اکسیداتیو ایجاد شده را کاهش، و مقادیر آنزیمهای آنتیاکسیدانی از قبیل گلوتاتیون پراکسیداز، گلوتاتیون ردوکتاز و سوپراکسید دیسموتاز را افزایش میدهند (Yadav et al., 2008). همچنین، ثابت شد که کارآیی پروبیوتیکها در ترکیبات سینبیوتیکی بسیار بیشتر از حالت منفرد آنها است (Hosseinifar et al., 2017; Lee et al., 2016; Dawood et al., 2019; Zhang et al., 2013 )، بنابراین، احتمال میرود که در پژوهش حاضر به علت استفاده از ترکیبات سینبیوتیکی در جیره، سیستم دفاع آنتیاکسیدانی ماهیان آزاد ارتقا یافته باشد. از سویی دیگر، ثابت شده است که سلنیوم بهعنوان یک آنتیاکسیدان غیرمستقیم نیز محسوب میگردد، چرا که کوفاکتور اصلی برای ساخت آنزیمهای آنتیاکسیدانی از جمله گلوتاتیونها است (Bell et al., 1986; Hilton et al., 1980). در این راستا، Chiu و همکاران (2010) گزارش کردند استفاده از سلنیوم فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز را افزایش میدهد، زیرا جزیی جداییناپذیر از ساختمان این آنزیم است. در واقع سلنیوم با افزایش فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز سبب تقویت سیستم آنتیاکسیدانی میگردد (Hilton et al., 1980). زمانی که این ریزمغذی همراه با ترکیب سینبیوتیکی به جیره ماهیان آزاد اضافه شده، در اثر همافزایی ببین این دو مکمل نتایج بهتر را در تیمارهایی که در جیره آنها سینبیوتیک وجود داشت، نشان داد. همچنین، در تحقیق حاضر مشخص شد بیشترین و کمترین میزان مالوندیآلدهید بهترتیب در گروه شاهد و تیمار 3 (2 میلیگرم سلنیومآلی) وجود داشت. بر اساس یافتهها مالوندیآلدهید محصول ثانویه پراکسیداسیون لیپیدها است و بهصورت مستقیم میتواند درجه پراکسیداسیون لیپیدها و بهصورت مستقیم سطح آسیب به سلول را نشان دهد (Peng et al., 2010). بسیاری از محققان بیان کردند سطح بالاتر مالوندیآلدهید بهعنوان یک نشانگر استرس اکسیداتیو اندازهگیری میشود و سطوح پایینتر با زندگی طولانیتر و کیفیت بهتر گوشت در ارتباط است (Gatta et al., 2000)، بنابراین کاهش میزان مالوندیآلدهید و افزایش آنزیمهای آنتیاکسیدانی در تمامی تیمارها در مقایسه با گروه شاهد نشان میدهد که این دو مکمل در تلفیق با یکدیگر و همچنین به صورت مجزا سبب پایداری و افزایش میزان آنزیمهای آنتیاکسیدانی میشود. آنزیمهای آنتیاکسیدانی تولید شده به وسیله تحریک سینبیوتیک مصرفی و همچنین سلنیومآلی که خود جزیی از ساختمان برخی از این آنزیمها هستند، سبب حذف رادیکالهای آزاد و مهار ادامه واکنشهای زنجیرهای تولید رادیکالهای آزاد میشوند. به علاوه، عدم مصرف این آنزیمهای تولید شده پس از تغذیه با مکملهای مذکور بهدلیل عدم وجود شرایط استرس، سبب بالا نگه داشته شدن سطح این آنزیمها شده و در مقابل از تولید مالوندیآلدهید در گروههای تیمار جلوگیری به عمل میآید (Khosravinia et al., 2015). با این حال، در تیمار 4 (4 میلیگرم سلنیومآلی)، کاهش اثر سلنیوم در این تیمار در مقایسه با تیمار 3 میتواند به علت سمیت این عنصر در غلظتهای بالا باشد که در نتیجه استفاده گسترده از این عنصر را به عنوان کاهشدهنده مالوندیآلدهید با محدودیت مواجه میکند (Zhou et al., 2009).
مطالعات هیستوپاتولوژی بهعنوان یک روش ارزشمند برای ارزیابی آثار محیطی انواع متفاوتی از آلایندهها روی ماهی شناخته میشود (قرشی و همکاران، 1392). از این رو، میتوان در شرایط آزمایشگاهی با بهکارگیری انواع مواد و بررسیهای بافتی در اندامهای مختلف ماهیان از آنها به عنوان نشانگرهای زیستی یاد کرد (پوستی و ادیبمرادی، 1387). کبد نیز اندامی است که اعمال حیاتی مختلفی را در ارتباط با متابولیسم در بدن انجام میدهد. همچنین این اندام در نقل و انتقالات زیستی شرکت دارد و از اینرو این اندام در بدن موجودات بسیار حایز اهمیت میباشد (رضوانیگیلکلایی و همکاران، 1385). تحقیقات نشان داد این اندام حیاتی نقش کلیدی در متابولیسم و تغییر شکل بیوشیمیایی مواد شیمیایی محیطی ایفا میکند که در نهایت با ایجاد جراحات و یا تغییرات هیستوپاتولوژی پارانشیم خود یا مجرای صفراوی روی سلامت کبد بازتاب میگردد (جوادزاده و همکاران، 1394).
تا کنون مطالعاتی در ارتباط با اثرات محیطی و تغذیهای سلنیومآلی روی بافتشناسی کبد ماهیان صورت نگرفته است. همچنین، برای توجیه مکانسیم اثر حفاظتی سینبیوتیک روی بافتشناسی کبد میتوان به موارد مشابه روی سایر گونهها اشاره کرد، زیرا بر اساس دانستهها هیچ مطالعهای درباره سینبیوتیک دیپروپلاس و یا سینبیوتیکهای دیگر روی ماهی آزاد دریای خزر یافت نشده است. در همین راستا، Ghaly و همکاران (2023) گزارش کردند تغییرات بافت کبدی در ماهی تیلاپیای تغذیه شده با مکملهای پرو و پریبیوتیکی به صورت مجزا و تلفیقی شامل نکروزه، دژنراتیو چربی میشد که تغییرات در آسین پانکراس، نکروز لولهای دژنراتیو بالا و هیپرپلازی خونساز بود. در مطالعه مذکور، گروههای ماهی که مکملهای غذایی با پروبیوتیک، پریبیوتیک و سینبیوتیک دریافت کرده بودند، در مقایسه با گروههای بدون مکمل میزان آسیب کمتری به قسمت کوردون کبد وارد شد و پرخونی کمتری را نشان دادند. گزارشها نشان داد واکوئلاسیون سلولهای کبدی در پارانشیم کبدی نشاندهنده اثرات مثبت پروبیوتیکها، بدون پاسخهای التهابی مضر بر سیستم ایمنی بدن میزبان است (Saad, 2006) که با نتایج تحقیق حاضر مطابقت داشت. این پژوهش بیان کرد سینبیوتیک دیپروپلاس توانست اثرات مخرب سلنیوم را کاهش دهد. اگر چه سلنیوم ماده غذایی کمیاب و ضروري براي انسانها و حیوانات است و میتواند عملکرد طبیعی ایمنی، تولیدمثل و سیستم عصبی موجودات را حمایت کرده و از بیماريهاي متعدد جلوگیري نماید (قنبری و همکاران، 1396)، ولی نتایج تحقیق حاضر نشان داد میزان مصرف آن باید کنترل شده و همراه با یک محافظتکننده مانند مکمل سینبیوتیکی باشد. چرا که سلنیوم صرفنظر از شکل آن اگر در مقدار بهینه مصرف شود، میتواند سمیت را در کبد، کلیه، طحال، مغز و قلب حیوانات کاهش دهد (Zwolak, 2020).
بهطور کلی نتایج نشان داد استفاده توام سینبیوتیک دیپروپلاس و سلنیومآلی توانست سبب تقویت ظرفیت سیستم آنتیاکسیدانی ماهیان آزاد دریای خزر گردد. اگر چه سلنیوم ماده غذایی کمیاب و ضروري براي انسانها و حیوانات است و میتواند عملکرد طبیعی موجودات را حمایت کرده و از بیماريهاي متعدد جلوگیري نماید، ولی زمانیکه مقدار استفاده آن بیش از حد مجاز باشد، سبب بروز آسیبهای بافتی میگردد. با این حال، سینبیوتیک دیپروپلاس توانست اثرات مخرب سلنیوم را کاهش دهد.
منابع
قرشی، ش.، شجیعی، ه.، واعظی، غ. و محمدنژادشموشکی، م. (1392) عوارض هیستوپاتولوژیک کبد ماهی قزلآلای رنگینکمان (Onchorhychus mykiss) در مواجهه با غلظتهای تحت حاد اتیلن دیآمین تترااستیک اسید (EDTA). زیست شناسی جانوری، 6(1): 50-41.
احمدیفر، ا.، آدینه، ح.، فدایرایتی، ر. و مقدمفر، س. (1398) تاثیر پودر گلبرگ زعفران بر عملکرد رشد، تغذیه و فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدانی لارو ماهی کپور علفخوار. مجله علمی شیلات ایران، 28(3): 44-33.
بیتا، س.، اکبری، پ.، سرحدی‌پور، م.ی. و نگهداریجعفربیگی، ی. (1396) تاثیر سین بیوتیک BiominImbo بر عملکرد رشد، تغذیه و ترکیب شیمیایی لاشه بچه ماهی کفال خاکستری. تحقیقات دامپزشکی و فرآوردههای آن، 30(1): 194-200.
پوستی، ا. و ادیبمرادی، م. (1387).بافتشناسی مقایسهای و هیستوتکنیک، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 164 صفحه.
جوادزاده، ن.، تیموری، م. و معبودی، ح. (1394) بررسی تاثیر ماده بیهوشی2 فنوکسی اتانول بر بافت کبد ماهی شیریت. پژوهش زیستشناسی جانوری، 8(2): 1-9.
رجبیاسترآبادی، ح.، عمادی، ح. و ایمانپور، م.ر. (1391) اثرات سلنیوم روی عملکرد رشد، هماتوکریت و برخی پارامترهای خونشناسی بچه ماهی قزلآلای رنگینکمان (Oncorhynchus mykiss). مجله پژوهشهای علوم و فنون دریایی، 7(2): 40-54.
رضوانيگیلکلایي، س.، شریفپور، ع. و کاظمي، ر. (1385) بررسي آثار هیستوپاتولوِیک ناشي از برخي عوامل زیست محیطي دریاي خزر بر روي ماهیان استخواني شکارچي ماهي آزاد و ماهي سوف دریاي خزر، انتشارات موسسه تحقیقات شیلات ایران، 50 صفحه.
روشنطبری، م.، رحمتی، ر.، پورغلام، ر.، خداپرست، ن.، رستمیان، م.ت. و رضوانی، غ. (1393) شناسایی، تراکم و پراکنش گروههای مختلف زئوپلانکتون در اعماق مختلف حوضه جنوبی دریای خزر در سال 1388. نشریه فنآوریهای نوین در توسعه آبزیپروری، 8(4): 35-42.
صفابخش، م.ر.، بحری، ا.ه.، محسنی، م. و محمدیزاده، ف. (1398) تاثير سلنيوم بر شاخصهای رشد، ترکيب لاشه و برخی از شاخصهای خونی فيل ماهيان جوان پرورشی (Huso huso). نشریه توسعه آبزیپروری، 13(1): 42-313.
صیادبورانی، م.، خارا، ح.، صیادبورانی، م. و فخارزاده، س.م.ا. (1393). بررسی تاثیر سطوح مختلف ویتامین C و ویتامین E در جیره بر پارامترهای رشد و سیستم ایمنی ماهی آزاد دریای خزر. مجله علمی شیلات ایران، 23(4): 85-96.
قاسمپوردهاقانی، پ.، جواهریبابلی،م.، ضیایینژاد، س.، تقویمقدم، ا. و پورهادی، م. (1392) بررسی اثر مکمل غذایی سینبیوتیک بایومین ایمبو بهعنوان مکمل غذایی بر عملکرد رشد، بازماندگی و فلور باکتریایی روده ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) انگشت قد. نشریه توسعه آبزیپروری، 7(3): 43-52.
قنبری، ف.، پذیرا، ع.، عبیدی، ر. و فروزانی، ص. (1396) بررسی تجمع زیستی فلزات سنگین مس، روی، آهن و سلنیوم در بافتهای عضله، کبد و آبشش ماهی سنگسر معمولی (Pomadasys kaakan) در بندر بوشهر. مجله علمي شيلات ايران، ۲۶(۶): ۱۷۱-۱۷۷.
نظری، ک.، شمساییمهرجان، م.، شریفپور، ع.، ایلیا، ن. و کمالی، ا. (1396) اثرات سلنیوم آلی و معدنی بر عوامل رشد، پارامترهای خونی و ایمنیشناسی بچه ماهیان قزلآلای رنگینکمان (Oncorhynchus mykiss). مجله علمی شیلات ایران، 26(3): 129-138.
وثوقی، غ.ح. و مستجیر، ب. (1371) ماهیان آب شیرین، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۳۱۷صفحه.
Ahmadifar, E., Sadegh, T.H., Dawood, M.A., Dadar, M. and Sheikhzadeh, N. (2020) The effects of dietary Pediococcus pentosaceus on growth performance, hemato-immunological parameters and digestive enzyme activities of common carp (Cyprinus carpio). Aquaculture, 516: 734656.
Ali, O.K., Ahmed, A.J.S. and Mawlood, A.G. (2015) Effects of tramadol on histopathological and biochemical parameters in male rabbits. American Journal of Biology and Life Sciences, 3(3): 85-90.
Atencio, L., Moreno, I., Jos, Á., Prieto, A.I., Moyano, R., Blanco, A. and Cameán, A.M. (2009) Effects of dietary selenium on the oxidative stress and pathological changes in tilapia (Oreochromis niloticus) exposed to a microcystin-producing cyanobacterial water bloom. Toxicon, 53(2): 269-282.
Baghshani, H. and Shahsavani, D. (2013) Effects of lead acetate exposure on metabolic enzyme activities in selected tissues of common carp (Cyprinus carpio). Comparative clinical pathology, 22(5): 903-907.
Bartoskova, M., Dobsikova, R., Stancova, V., Zivna, D., Blahova, J., Marsalek, P., Zelníckova, L., Bartos, M., Casuscelli di Tocco, F. and Faggio, C. (2013) Evaluation of ibuprofen toxicity for zebrafish (Danio rerio) targeting on selected biomarkers of oxidative stress. Neuro Endocrinol Lett, 34(2): 102-108.
Bell, J.G., Adron, J.W. and Cowey, C.B. (1986) Effect of selenium deficiency on hydroperoxide-stimulated release of glutathione from isolated perfused liver of rainbow trout (Salmo gairdneri). British journal of nutrition, 56(2): 421-428.
Benzie, I.F. and Strain, J.J. (1996) The ferric reducing ability of plasma (FRAP) as a measure of “antioxidant power”: the FRAP assay. Analytical biochemistry, 239(1): 70-76.
Bhardwaj, S., Canlas, K., Kahi, C., Temkit, M.H., Molleston, J., Ober, M., Howenstine, M. and Kwo, P.Y. (2009) Hepatobiliary abnormalities and disease in cystic fibrosis: Epidemiology and outcomes through adulthood. Journal of Clinical Gastroenterology, 43(9): 858-864.
Carbone, D. and Faggio, C. (2016) Importance of prebiotics in aquaculture as immunostimulants. Effects on immune system of Sparus aurata and Dicentrarchus labrax. Fish & Shellfish Immunology, 54: 172-178.
Castex, M., Lemaire, P., Wabete, N. and Chim, L. (2009) Effect of dietary probiotic Pediococcus acidilactici on antioxidant defences and oxidative stress status of shrimp Litopenaeus stylirostris. Aquaculture, 294(3-4): 306-313.
Chebanov, M. and Billard, R. (2001) The culture of sturgeons in Russia: Production of juveniles for stocking and meat for human consumption. Aquatic Living Resources, 14(6): 375-381.
Chiu, S.T., Hsieh, S.L., Yeh, S.P., Jian, S.J., Cheng, W. and Liu, C.H. (2010) The increase of immunity and disease resistance of the giant freshwater prawn, Macrobrachium rosenbergii by feeding with selenium enriched-diet. Fish and Shellfish Immunology, 29(4): 623-629.
Dato-Cajegas, C.R.S. and Yakupitiyage, A. (1996) The need for dietary mineral supplementation for Nile tilapia, Oreochromis niloticus, cultured in a semi-intensive system. Aquaculture, 144(1-3): 227-237.
Dawood, M.A., Koshio, S., Abdel‐Daim, M.M. and Van Doan, H. (2019) Probiotic application for sustainable aquaculture. Reviews in Aquaculture, 11(3): 907-924.
Ellman, G. L. (1959) Tissue sulfhydryl groups. Archives of biochemistry and biophysics, 82(1): 70-77.
Faggio, C., Pagano, M., Alampi, R., Vazzana, I. and Felice, M.R. (2016) Cytotoxicity, haemolymphatic parameters, and oxidative stress following exposure to sub-lethal concentrations of quaternium-15 in Mytilus galloprovincialis. Aquatic Toxicology, 180: 258-265.
Gatta, P., Pirini, A., Testi, B., Vignola, G. and Monetti, C. (2000) The influence of different levels of dietary vitamin E on sea bass Dicentrarchus labrax flesh quality. Aquaculture Nutrition, 6(1): 47-52.
Ghafarifarsani, H., Hoseinifar, S.H., Talebi, M., Yousefi, M., Van Doan, H., Rufchaei, R. and Paolucci, M. (2021a) Combined and singular effects of ethanolic extract of persian shallot (Allium hirtifolium Boiss) and synbiotic Biomin® IMBO on growth performance, serum-and mucus-immune parameters and antioxidant defense in Zebrafish (Danio rerio). Animals, 11(10): 2995.
Ghafarifarsani, H., Rashidian, G., Bagheri, T., Hoseinifar, S.H. and Van Doan, H. (2021b) Study on growth enhancement and the protective effects of dietary prebiotic inulin on immunity responses of rainbow trout fry infected with. Annals of Animal Science, 21(2): 543-559.
Ghaly, F.M., Hussein, S.H., Awad, S.M. and El-Makhzangy, A.A. (2023) Growth promoter, immune response, and histopathological change of prebiotic, probiotic and synbiotic bacteria on Nile tilapia. Saudi Journal of Biological Sciences, 30(2): 103539.
Hamilton, S.J. (2004) Review of selenium toxicity in the aquatic food chain. Science of the total environment, 326(1-3): 1-31.
Hilton, J.W., Hodson, P.V. and Slinger, S.J. (1980) The requirement and toxicity of selenium in rainbow trout (Salmo gairdneri). The Journal of Nutrition, 110(12): 2527-2535.
Hoseinifar, S.H., Hosseini, M., Paknejad, H., Safari, R., Jafar, A., Yousefi, M., Van Doan, H. and Mozanzadeh, M.T. (2019) Enhanced mucosal immune responses, immune related genes and growth performance in common carp (Cyprinus carpio) juveniles fed dietary Pediococcus acidilactici MA18/5M and raffinose. Developmental and Comparative Immunology, 94: 59-65.
Hoseinifar, S.H., Mirvaghefi, A., Amoozegar, M.A., Merrifield, D.L. and Ringø, E. (2017) In vitro selection of a synbiotic and in vivo evaluation on intestinal microbiota, performance and physiological response of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) fingerlings. Aquaculture Nutrition, 23(1): 111-118.
Kashiri, H., Haghparast, S. and Shabanpour, B. (2011) Effects of sodium salt solutions (sodium acetate, lactate and citrate) on physicochemical and sensory characteristics of Persian sturgeon (Acipenser persicus) fillets under refrigerated storage. Journal of Agricultural Science and Technology, 13(1): 89-98.
Khalil, H.S., Mansour, A.T., Goda, A.M.A. and Omar, E.A. (2019) Effect of selenium yeast supplementation on growth performance, feed utilization, lipid profile, liver and intestine histological changes, and economic benefit in meagre, Argyrosomus regius, fingerlings. Aquaculture, 501: 135-143.
Khosravinia, H., Alirezaei, M., Ghasemi, S. and Neamati, S. (2015) Effect of Satureja khuzistanica essential oils on antioxidative potential and postmortem pH of breast muscle in heat stressed broiler chicken. Journal of Veterinary Research, 70(2): 227-234.
Kiabi, B., Abdoli, A. and Naderi, M. (1999) Status of the fish fauna in the South Caspian Basin of Iran. Zoology in the Middle East, 18(1), 57–65.
Koroluk, M.A., Ivanova, L. and Maiorova, I. (1988) The method of definition of the activeness of catalase. Laboratorial work, 1: 16-19.
Kuebutornye, F.K., Abarike, E.D., Lu, Y., Hlordzi, V., Sakyi, M.E., Afriyie, G., Wang, Z., Yuan Li, Y. and Xie, C.X. (2020) Mechanisms and the role of probiotic Bacillus in mitigating fish pathogens in aquaculture. Fish Physiology and Biochemistry, 46(3): 819-841.
Lee, C.S. and Donaldson, E.M. (2001) Reproductive biotechnology in finfish aquaculture, Gulf Professional Publishing (1st Edition), Proceedings of a Workshop Hosted by the Oceanic Institute, Elsevier, p. 11.
Lee, S., Nambi, R.W., Won, S., Katya, K. and Bai, S.C. (2016) Dietary selenium requirement and toxicity levels in juvenile Nile tilapia, Oreochromis niloticus. Aquaculture, 464: 153-158.
Li, P. and Gatlin III, D.M. (2003) Evaluation of brewers yeast (Saccharomyces cerevisiae) as a feed supplement for hybrid striped bass (Morone chrysops× M. saxatilis). Aquaculture, 219(1-4): 681-692.
Li, W., Huang, Q., Li, Y., Rajput, I.R., Huang, Y. and Hu, C. (2012) Induction of probiotic strain Enterococcus faecium EF1 on the production of cytokines, superoxide anion and prostaglandin E2 in a macrophage cell line. Pakistan Veterinary Journal, 32(4): 530-534.
Mansour, A.T.E., Goda, A.A., Omar, E.A., Khalil, H.S. and Esteban, M.Á. (2017) Dietary supplementation of organic selenium improves growth, survival, antioxidant and immune status of meagre, Argyrosomus regius, juveniles. Fish and Shellfish Immunology, 68(6): 516-524.
Miezeliene, A., Alencikiene, G., Gruzauskas, R. and Barstys, T. (2011) The effect of dietary selenium supplementation on meat quality of broiler chickens. Biotechnology, Agronomy and Society and Environment, 15(1): 61-69.
Mohammadi, G., Hafezieh, M., Karimi, A.A., Azra, M.N., Van Doan, H., Tapingkae, W., Abdelrahman, H.A. and Dawood, M.A. (2022) The synergistic effects of plant polysaccharide and Pediococcus acidilactici as a synbiotic additive on growth, antioxidant status, immune response, and resistance of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) against Aeromonas hydrophila. Fish and shellfish immunology, 120(4): 304-313.
Mohammadian, T., Nasirpour, M., Tabandeh, M.R., and Mesbah, M. (2019) Synbiotic effects of β-glucan, mannan oligosaccharide and Lactobacillus casei on growth performance, intestine enzymes activities, immune-hematological parameters and immune-related gene expression in common carp, Cyprinus carpio: An experimental infection with Aeromonas hydrophila. Aquaculture, 511: 634197.
Nekoubin, H., Gharedashi, E., Imanpour, M.R. and Asgharimoghadam, A. (2012a) The influence of synbiotic (Biomin Imbo) on growth factors and survival rate of Zebrafish (Danio rerio) larvae via supplementation with biomar. Global Veterinaria, 8(5): 503-506.
Nekoubin, H., Hatefi, S., Javahery, S. and Sudagar, M. (2012b) Effects of synbiotic (Biomin Imbo) on growth performance, survival rate, reproductive parameters of angelfish (Pterophyllum scalare). Walailak Journal of Science and Technology (WJST), 9(4): 327-332.
Oliva‐Teles, A. (2012) Nutrition and health of aquaculture fish. Journal of fish diseases, 35(2): 83-108.
Pascual, P., Pedrajas, J.R., Toribio, F.J., López-Barea, J. and Peinado, J. (2003) Effect of food deprivation on oxidative stress biomarkers in fish (Sparus aurata). Chemico-Biological Interactions, 145(2): 191–199.
Peng, S., Xing, Y., Rui, L. and Jian-ping, C. (2010) Effects of nitrobenzene on liver antioxidant defense system of Carassius auratus. Chemical Research in Chinese Universities, 26(2): 204-209.
Puangkaew, J., Kiron, V., Satoh, S. and Watanabe, T. (2005) Antioxidant defense of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) in relation to dietary n-3 highly unsaturated fatty acids and vitamin E contents. Comparative Biochemistry and Physiology Part C: Toxicology and Pharmacology, 140(2): 187-196.
Puupponen-Pimiä, R.A.M.A., Aura, A.M., Oksman-Caldentey, K.M., Myllärinen, P., Saarela, M., Mattila-Sandholm, T. and Poutanen, K. (2002) Development of functional ingredients for gut health. Trends in Food Science and Technology, 13(1): 3-11.
Razygraev, A.V., Yushina, A.D. and Titovich, I.A. (2018) A method of measuring glutathione peroxidase activity in murine brain in pharmacological experiments. Bulletin of Experimental Biology and Medicine, 165(2): 292-295.
Reitman, S. and Frankel, S. (1957) A colorimetric method for the determination of serum glutamic oxalacetic and glutamic pyruvic transaminases. American Journal of Clinical Pathology, 28(1): 56-63.
Roubach, R., Menezes, A., Oh, K. and Dabbadie, L. (2019) Towards guidelines on sustainable aquaculture. FAO aquaculture newsletter, (60): 55-56.
Saad, S.M.I. (2006) Probióticos e prebióticos: O estado da arte. Revista Brasileira de Ciências Farmacêuticas, 42(1): 1-16.
Takashima, H., Nakajima, T., Moriguchi, M., Sekoguchi, S., Nishikawa, T., Watanabe, T., Katagishi, T., Kimura, H., Minami, M., Itoh, Y., Kagawa, K. and Okanoue, T. (2005) In vivo expression patterns of survivin and its splicing variants in chronic liver disease and hepatocellular carcinoma. Liver International, 25(1): 77-84.
Vaezi, M., Khara, H. and Shenavar, A. (2016) Synbiotic (Biomin imbo) alters gut bacterial microflora of Russian sturgeon, Acipenser guldenstadti (Brandt & Ratzeburg, 1833) in a time-dependent pattern. Journal of Parasitic Diseases, 40(4): 1189-1192.
Wang, X., Sun, Y., Wang, L., Li, X., Qu, K. and Xu, Y. (2017) Synbiotic dietary supplement affects growth, immune responses and intestinal microbiota of Apostichopus japonicus. Fish & Shellfish Immunology, 68: 232-242.
Watanabe, T., Kiron, V. and Satoh, S. (1997) Trace minerals in fish nutrition. Aquaculture, 151(1-4): 185-207.
Yadav, H., Jain, S. and Sinha, P.R. (2008) Oral administration of dahi containing probiotic Lactobacillus acidophilus and Lactobacillus casei delayed the progression of streptozotocin-induced diabetes in rats. Journal of Dairy Research, 75(2): 189-195.
Yao, L., Li, X., Li, H., Liao, Z., Xie, C., Ning, G., Wu, Y. and Wang, Y. (2022) Detection of pyrophosphate and alkaline phosphatase activity based on polyT single stranded DNA-copper nanoclusters. Journal of Fluorescence, 32(5): 1949-1957.
Yilmaz, S., Yilmaz, E., Dawood, M.A., Ringø, E., Ahmadifar, E. and Abdel-Latif, H.M. (2022) Probiotics, prebiotics, and synbiotics used to control vibriosis in fish: A review. Aquaculture, 547: 737514.
Zakariaee, H., Sudagar, M., Hosseini, S.S., Paknejad, H. and Baruah, K. (2021) In vitro selection of synbiotics and in vivo investigation of growth indices, reproduction performance, survival, and ovarian Cyp19α gene expression in Zebrafish Danio rerio. Frontiers in Microbiology, 12: 758758.
Zhang, C.N., Li, X.F., Xu, W.N., Jiang, G.Z., Lu, K.L., Wang, L.N. and Liu, W.B. (2013) Combined effects of dietary fructooligosaccharide and Bacillus licheniformis on innate immunity, antioxidant capability and disease resistance of triangular bream (Megalobrama terminalis). Fish and shellfish immunology, 35(5): 1380-1386.
Zhou, X., Wang, Y., Gu, Q. and Li, W. (2009) Effects of different dietary selenium sources (selenium nanoparticle and selenomethionine) on growth performance, muscle composition and glutathione peroxidase enzyme activity of crucian carp (Carassius auratus gibelio). Aquaculture, 291(1-2): 78-81.
Zwolak, I. (2020) The role of selenium in arsenic and cadmium toxicity: an updated review of scientific literature. Biological trace element research, 193(1): 44-63.
The effect of diet supplemented with organic selenium (Selenomethionine) and synbiotic Dipro+ individually and combined on antioxidant capacity, liver metabolic enzymes and liver histology in Caspian Sea salmon (Salmo caspius)
Maziyar Akbarabadi1, Hossein Khara2*, Habib Vahabzadeh Roudsari3, Mohaddeh Ahmadnejad4 and Roghieh Safari5
1) PhD Candidate, Department of Fisheries, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran.
2) Associate Professor, Department of Fisheries, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran. *Corresponding Author Email Address: h.khara@liau.ac.ir
3) Assistant Professor, Department of Fisheries, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran.
4) Assistant Professor, Aquaculture Research Institute of Inland Waters, Fisheries Science Research Organization of Iran, Agricultural Research, Education and Promotion Organization, Bandar-Anzali, Iran.
5) Associate Professor, Department of Aquatic Reproduction and Breeding, Faculty of Fisheries and Environment, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
Date of Submission: 2024/08/04 Date of Acceptance: 2024/04/22
Abstract
The use of immune stimulants has become popular such as synbiotics and rare elements such as selenium in farmed fish to increase the activity of non-specific defense mechanisms and enhance the resistance against diseases. so; this research was conducted to determine the effect of diet supplemented with organic selenium (Selenomethionine) and synbiotic Dipro+ individually and combined on antioxidant capacity, liver metabolic enzymes and liver histology in Salmo caspius. 540 pieces of Caspian Sea salmon fry with an average weight of 66.34 ± 1.45 grams (reproduction of 2018) were prepared. After adapting to the experimental conditions, the fish was randomly distributed in 27 tanks. This experiment was conducted in the form of a completely randomized design under 8 experimental treatments and a control group (each with 3 repetitions) for 60 days. Experimental treatments include: 2 grams of synbiotics per kilogram of diet (treatment 1), 3 grams of synbiotics per kilogram of diet (treatment 2), 2 milligrams of organic selenium per kilogram of diet (treatment 3), 4 milligrams of synbiotics per kg of diet (treatment 4), 2 grams of synbiotic and 2 mg of organic selenium per kg of diet (treatment 5), 2 grams of synbiotic and 4 mg of organic selenium per kg of diet (treatment 6), 3 1 gram of synbiotic and 2 mg of organic selenium per kg of diet (treatment 7), 3 grams of synbiotic and 4 mg of organic selenium per kg of diet (treatment 8). At the end of the trial, in order to check the activity of liver enzymes (alanine aminotransferase, aspartate aminotransferase, alkaline phosphatase) and serum antioxidants (catalase, glutathione, total antioxidant capacity, glutathione peroxidase, superoxide desmutase, malondialdehyde) sampling was done from the artery or vein of the caudal region or by cutting the caudal stem. Also, in order to measure liver damage sampling was taken from liver. The results showed that there was a significant difference between the control group and the treatments fed with experimental diets in the amount of liver enzymes including: alkaline phosphatase, alanine aminotransferase and aspartate aminotransferase (P < 0.05). So that the highest amount of these enzymes was observed in the control group. Based on the results, it was observed that the lowest amount of antioxidant enzymes including: superoxide dismutase, total antioxidant capacity, glutathione peroxidase, glutathione and catalase and the highest amount of malondialdehyde was significantly observed in the control group (P < 0.05). The histological study of the liver showed the organic selenium and synbiotic DPro+, separately or together, caused changes in the liver tissue, which in some cases caused damage. In general, the results showed that the combination of synbiotic Dpro+ and organic selenium could reduce liver damage and is recommended as a feed additive in the diet of Caspian salmon.
Keywords: Caspian Sea salmon, Dpro+ synbiotic, Organic selenium.
