بررسی مفهوم «مرابطه» در قرآن کریم با تکیه بر تفاسیر المیزان و التحریر والتنویر

الموضوعات : نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام

عبدالرسول شبانی ¹ , احمدرضا بسیج ² , محمدحسین قاسم پیوندی ³

1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران.
3 - استادیار گروه حقوق، واحد الیگودرز، دانشگاه آزاد اسلامي، الیگودرز، ايران.

تاريخ الإرسال : 11 السبت , شوال, 1445 تاريخ التأكيد : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1445 تاريخ الإصدار : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1445

الکلمات المفتاحية: مرابطه اسلامی, قرآن کریم, علامه طباطبائی, المیزان, ابن عاشور, التحریر و التنویر.,

ملخص المقالة :

مرابطه ازجمله مباحث مهم اجتماعی قرآن است که نقشی مؤثر در شکل‌گیری ارتباط افراد درراه اهداف و آرمان های اسلامی در جامعه دینی دارد. پژوهش حاضر، این مسئله مهم را به روش تطبیقی و شیوه توصیفی_تحلیلی از منظر دو مفسر معاصر؛ علامه طباطبائی در المیزان فی تفسیر القرآن و شیخ ابن عاشور در التحریر و التنویر موردنقد قرار داده است. به نظر ابن عاشور «مرابطه» به معنای حفظ آمادگی نظامی در مرزهای کشور اسلامی است؛ درحالی‌که بر اساس خوانش اجتماعی علامه طباطبائی، مرابطه به معنای ارتباط تمامی افراد، در جمیع شئون زندگی اجتماعی است. سؤال اساسی آن است که با عنایت به روابط هم‌نشینی واژگان و همچنین بررسی معانی باب مفاعله در آیه 200 سوره آل‌عمران، تببین دقیق مفهوم مرابطه چیست؟ با بررسی تطبیقی، ذکر روایت تفسیری انتظار نماز پس از نماز، به‌عنوان نقطه اشتراک نظر هر دو مفسر به‌دست‌آمده است. از طرفی به‌عنوان نقطه افتراق، تحلیل اجتماعی علامه درباره مرابطه اسلامی به معنای ارتباط تمامی افراد در کنش‌های اجتماعی، در برابر نظر ابن عاشور، یعنی حفظ مرزهای کشور اسلامی قرار دارد. نتیجه آنکه با عنایت به اطلاق رابطوا در آیه و نظر به معانی باب مفاعله، هیچ یک از دیدگاه‌های مذکور از حد تعیین مصداق فراتر نبوده و رابطوا حکایت از مشارکت مداوم افراد جامعه همراه با ایستادگی محکم و قوی درراه رسیدن به حق دارد.

المصادر:

قرآن کریم
آل¬غازی، عبدالقادر(1427ق)، بیان المعانی، تلخیص سعید علاء محمد، دمشق، دارالرؤیه
ابیاری، ابراهیم(1405ق)، الموسوعه القرآنیه، قاهره، مؤسسه سجل¬العرب، ، چاپ اول
ابن عاشور، محمدبن طاهر(1393ق)، التحریر و التنویر، بی جا، دارالسخون
ابن فارس، احمد(1399ق)، معجم مقائیس¬اللغة، بیروت، دارالفکر
اوسط خانجانی، علی(1397ش)، بررسی معانی کاربردی افعال مزید در قرآن مجید، فصلنامه زبان و ادبیات عرب، شماره 18، بهار و تابستان
بخاری، محمدبن اسماعیل(بی تا)، صحیح بخاری، بی نا. جزایری
ابوبکرجابر(1416ق)، ایسر التفاسیر لکتاب العلی الکبیر، مدینه منوره، مکتبه العلوم و الحکم، چاپ اول
جوادی آملی، عبدالله(1388ش)، تفسیرتسنیم، قم، نشر اسراء
حجازی، محمد محمود(1413ق)، التفسیر الواضح، بیروت، دارالجیل، چاپ دهم
خرم¬دل، مصطفی(1384ش)، تفسیر نور، تهران، احسان، چاپ چهارم. خلیل بن احمد
ابوعبد الرحمان(بی تا)، العین، بیروت، دار و مکتبة الهلال
دره، محمد علی طه(1430ق)، تفسیر القرآن الکریم و اعرابه و بیانه، بیروت، دار ابن کثیر
دروزه، محمد عزه(1421ق)، التفسیر الحدیث، ترتیب السور حسب النزول، بیروت، دار الغرب الاسلامی، چاپ دوم
راغب اصفهانی، حسین¬بن محمد(1383ق)، المفردات فی غریب القرآن، تهران، مکتبة المرتضویة لاحیاء آثارالجعفریة
زمخشری، محمود بن عمر(1407ق)، الکشاف عن حقایق غوامض¬التنزیل و عیون¬الاقاویل فی وجوه¬التأویل، بیروت، دار الکتب العربی
سید قطب، ابراهیم حسین¬الشاربی(1385ق)، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق
شاکریان، حمیدرضا(1390ش)، چرا دین؟چرا اسلام؟چرا تشیع؟، قم، دفتر نشر، چاپ سوم
شعراوی، محمد متولی(1991م)، تفسیر الشعراوی، بیروت، اخبار الیوم، اداره الکتب و الکتبات
صابونی، محمد علی(1421ق)، صفوه التفاسیر، بیروت، دار الفکر
طباطبایی، محمدحسین(1390ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی
طباطبایی، محمدرضا(1373ش)، صرف ساده، قم، دار العلم
طبرسی، فضل بن حسن(1350ش)، مجمع البیان، مترجم هاشم رسولی، تهران، نشر فراهانی
طنطاوی، محمد سید(1997م)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، نهضه مصر
فیومی، احمدبن محمد بن علی(بی تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت، المکتبه العلمیه
قرشی، سید علی اکبر(1371ش)، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه
مالک بن انس، الموطأ(1425ق)، بی جا، مجمع الثقافی
مراغی، احمد مصطفی(بی تا)، تفسیر المراغی، بیروت، دارالفکر.