تبیین اثرات مهاجرت معکوس بر توسعه فرهنگی از طریق توسعه اجتماعی روستاهای محال انزل شهرستان اورمیه سال 1400-1396

مهاجرت معکوس بر توسعه فرهنگی از طریق توسعه اجتماعی

الموضوعات :

شریفه جعفرمدار قره‌باغ ¹ , سیمین ارمغان ² , تهمینه دانیالی ³

1 - دانشجوی دکترا، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری
3 - عضو هیات علمی دانشکده جغرافیای برنامه ریزی شهری دانشگاه یادگار امام

تاريخ الإرسال : 08 الأربعاء , شوال, 1445 تاريخ التأكيد : 19 الأحد , شوال, 1445 تاريخ الإصدار : 14 الأربعاء , ذو القعدة, 1445

الکلمات المفتاحية: مهاجرت معکوس, توسعه فرهنگی, توسعه اجتماعی, روستاهای محال انزل, شهرستان اورمیه.,

ملخص المقالة :

مهاجرت معکوس پدیده ای مهم و در مقیاس ملی حرکت خطی مهاجران از سکونتگاه شهری به سوی سکونتگاه روستایی بنا به دلایل درمانی، بازنشستگی و غیره بوده و مکان اولیه تولد و زندگی مهاجران شهر است. استفاده از فضاهای روستایی از سوی شهرنشینان، اغلب به منظور فراغت و کاهش بار روانی مشکلات حاکم بر فضاهای شهری به عنوان کنشی مکانی - فضایی صورت می پذیرد. مهاجرت معکوس و جریان ضد شهرنشینی را می توان حالتی از حالات شهرگرایی روستایی قلمداد کرد، چرا که شهرگرایی حومه ها و نواحی روستایی فرآیندی اجتماعی است که شامل گسترش ایده ها و شیوه های زندگی شهری در نواحی روستایی است و مشخص ترین حالت آن حرکت مردم از شهرها به نواحی روستایی است. مهاجرت بازگشتی، واکنشی نسبت به ایجاد جذابیت در مناطق روستایی قلمداد می شود که از طریق ایجاد درآمدزا و گاه ناشی از مشکلات زندگی شهری پدید می آید. هدف تبیین اثرات مهاجرت معکوس بر توسعه فرهنگی از طریق توسعه اجتماعی روستاهای محال انزل شهرستان اورمیه سال 1400-1396 بود. طرح پژوهشی، توصیفی تحلیلی بود. جامعه آماری پژوهش، 944 خانوار از شهر برگشته به روستاهای محال انزل بودند که از این تعداد، 275 خانوار با روش نمونه‌گیری سهمیه‌ای انتخاب و به پرسشنامه ها به صورت تصادفی پاسخ دادند. داده¬ها با پرسشنامه، محقق ساخته که با پایایی 818/0 جمع¬آوری و با نرم افزارهای (SPSS-V.28) و (Lisrel-V.10) تجزیه و تحلیل شدند. پرسشنامه پژوهش دارای روایی تحلیل عاملی اکتشافی (847/0) و تحلیل عاملی تاییدی، مورد قبول بود.نتایج نشان داد بین مهاجرت معکوس، توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (P≤0.01). مهاجرت معکوس دارای تاثیر مستقیم و مثبت بر توسعه اجتماعی (70/0) و توسعه فرهنگی (28/0) بوده (P≤0.01)، و هم چنین مهاجرت معکوس دارای تاثیر غیرمستقیم و مثبت (39/0) بر توسعه فرهنگی از طریق توسعه اجتماعی در روستاهای محال انزل شهرستان اورمیه بود (P≤0.01). مسئولین امر باید با بررسی تاثیرهای مثبت مهاجرتهای معکوس به روستاها، با تدوین قوانین جدید و با حفظ وضعیت روستایی باعث توسعه زندگی اجتماعی و فرهنگی روستاها و روستاییان در راستای بهبود وضعیت اجتماعی، فرهنگی و سنتی برای اهالی روستاهای مهاجرپذیر شوند.

highlight:

Investigating the impact of reverse migration on the social and cultural situation of villages.

المصادر:

الفتی، معارف، حقیقتیان، منصور و حجازی، سید ناصر. (1401). تبیین عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی مهاجرت معکوس از شهر به روستا (نمونه موردی: شهرستان سرپل ذهاب). مجله پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، 13(50): 161-182. https://jpir.takestan.iau.ir/article_690383.html?lang=fa.
احمدی، مالک و امانی ساری بگلو، جواد. (1395). راهنمای کاربرد نرم‌افزار لیزرل در تحقیقات رفتاری. ارومیه: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه. https://ketab.ir/book/cc2d97eb-3976-4f3a-ae42-a91a0379befe.
افراخته، حسن، منافی آذر، رضا و ولائی، محمد. (1395). اثرات مکانی - فضایی مهاجرت بازگشتی در شهرستان میاندوآب، مجلّة پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 5(1): 94-83. Doi: 10.22067/jrrp.v5i1.43612.
امان پور، سعید. (1397). شناسایی و اولویت‌‌بندی عوامل مؤثر بر شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی (مورد شناسی: بخش مرکزی شهرستان دزفول). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 8(29): 37-60. Doi: 10.22111/gaij.2018.4257.
ربانی، رسول، طاهری، زهرا و روستا، زهرا. (1390). بررسی علل انگیزه‌های مهاجرت معکوس و تأثیر آن بر توسعه اجتماعی - اقتصادی (مطالعه موردی مهاجران روستانشین شهرهای تنکابن و رامسر). فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 2(5): 83-108. https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_1548.html?lang=fa.
علي بابايي، مجتبی و جمعه پور، محمود. (1395). فرآيند و الگوي مهاجرت معکوس روستايي و عوامل مؤثّر بر آن (مطالعه موردي: دهستان حاجيلو - شهرستان کبودرآهنگ). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستايي، 5(4): 91-105. Doi: 10.22067/jrrp.v5i4.52717.
محمدپورلیما، نغمه و عالی زاد مینا آباد، فرشید. (1397). واگرایی شهری و فرایند خروج ساکنان از منطقۀ کلان‌شهری (مورد شناسی: تهران). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 8(29): 75-90. Doi: 10.22111/gaij.2018.4324.
ملکی، زهرا، مولایی هشجین، نصرالله و باسط قرشی مینا آباد، محمد. (1398). اثرات و پیامدهای مهاجرت معکوس در تحولات محیطی - اکولوژیکی و کالبدی روستاهای ساحلی شهرستان رشت. فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 12(1): 635-656. https://geography.garmsar.iau.ir/article_670539.html.
منافی آذر، رضا، عبدالهی، عبدالله، علیزاده، تیمور، ولائی، محمد و قاسمی، علی. (1396). مهاجرت بازگشتی و پیامدهای آن بر سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: بخش باروق شهرستان میاندوآب. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 12(1): 179-197. https://jshsp.rasht.iau.ir/article_531372.html.
میرفلاح نصیری، نعمت‌الله، دل عظیمی، فریده و صباغی، شهلا. (1396). آیا مهاجرت معکوس در کشور در حال تحقق است، دوماهنامه تحلیلی - پژوهشی آمار، ۴ (۴): ۱۴-۲۰. https://amar.srtc.ac.ir/article-1-209-fa.html.
یعقوبی، جعفر و زبیدی، طاهره. (1397). بررسی انگیزه‌های مهاجرت معکوس و پیامدهای آن در روستاهای شهرستان ایجرود - استان زنجان. فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 9(2): 196-209. Doi: 10.22059/jrur.2018.229925.1118.
References
Afrakhteh, H, Manafiazar, R, & Valaei, M. (2016). The Spatial-Local Effects of Return Migration in Miyandoab County. Journal of Research and Rural Planning, 5(1), 83-98. URL: Doi: 10.22067/jrrp.v5i1.43612. [In Persian]
Ahmadi, M, & Amani Sari Baglo, J. (2015). A guide to the use of Lisrel software in behavioral research. Urmia: Islamic Azad University Publications, Urmia branch. URL: https://ketab.ir/book/cc2d97eb-3976-4f3a-ae42-a91a0379befe. [In Persian]
Alibabaiee, M, & Jom’epour, M. (2017). The Procces and Pattern of Return Migration and Factors Affecting it (Case Study: Hajilou Dehestan- Kabodarahang County). Journal of Research and Rural Planning, 5(4), 91-105. URL: Doi: 10.22067/jrrp.v5i4.52717. [In Persian]
Amanpoor, D. (2018). Identifying and Prioritizing the Factors Affecting the Formation of Rural Recursive Immigration (Case Study: Central Section of Dezful County). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 8(29), 37-60. URL: Doi: 10.22111/gaij.2018.4257. [In Persian]
Andersen, L. (2002). Rural – Urban Migration in Bolivia: Advantages and Disadvantages, Institute De Investigations Socio-Economics, Universidad Catholic Boliviana, La Paz, Bolivia. URL: https://ideas.repec.org/p/ris/iisecd/2002_005.html [In English]
Bures, R. (1997). Migration and the life course: is there a retirement transition, International Journal of Population Geography, 3: 109-119. URL: Doi: 10.1002/(SICI)1099-1220(199706)3:2<109:AID-IJPG65>3.0.CO;2-I. PMID: 12321163 [In English]
Champion, T. (2001). "The continuing urban-rural population movement in Britain: trends, patterns, significance", Space, Population, 1(2): 37-51. URL: DO - 10.3406/espos.2001.1975 [In English]
Collier, W, Piracha, M, Randazzo, T. (2018). Remittances and return migration. Review of Development Economics, 22(1), 174-202. URL: https://doi.org/10.1093/oso/9780198867180.003.0009. [In English]
Commbes, M, Longa, R, and Raybould, S. (1989). "Counterurbanisation in Britain and Italy: a comparative critique of the concept, causation and evidence", Progress in planning, 32:70-92. URL: Doi.org/10.1016/0305-9006(89)90009-3 [In English]
Gbemiga Adewale, J. (2005) Socio-Economic Factors Associated with Urban-Rural Migration in Nigeria: A Case Study of Oyo State, Nigeria, Journal of Human Ecology, 17:1, 13-16, URL: DOI: 10.1080/09709274.2005.11905752. [In English]
Geyer, H. (1996). "Expanding the theoretical foundation of differential urbanization", Social Geography, 87: 44-59. URL: Doi: 10.1111/j.1467-9663.1998.tb01536.x. PMID: 12320199 [In English]
Halliday, J, and M. Commbes (1995). "In search of counter urbanization: some evidence from Devon on the relationship between patterns of migration and motivation", Rural Studies, 11(4): 433-446. URL: Doi: 10.1016/0743-0167(95)00032-1. PMID: 12292354 [In English]
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. Second Edition, New York: The Guilford Press. URL: https://www.researchgate.net/profile/Cahyono-St/publication/361910413_Principles_and_Practice_of_Structural_Equation_Modeling/links/62cc4f0ed7bd92231faa4db1/Principles-and-Practice-of-Structural-Equation-Modeling.pdf. [In English]
Maleki, Z, Moulai Hashjin, N, & Basit Qurashi, MinaAbad, M. (2019). The effects and consequences of reverse migration in the environmental-ecological and physical developments of the coastal villages of Rasht city. Scientific and research quarterly of new attitudes in human geography, 12(1): 635-656. URL: https://geography.garmsar.iau.ir/article_670539.html. [In Persian]
Manafiazar, R, abdollahee, A, Alizadeh, T, valaei, M, & Gasemi Ardehayi, A. (2017). Return migration and its impact on rural settlements Case study: Barough district in Miandoab county. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 12(1), 179-197. URL: https://jshsp.rasht.iau.ir/article_531372.html. [In Persian]
Marr, W, and Millerd, F. (2004). "Migration of elderly household in Canada, 1991-1996: determinants and differences population", Space and Place, 10: 435-454. URL: Doi.org/10.1002/psp.341 [In English]
Mirfalah Nasiri, N, Del Azimi, F, & Sabbaghi, Sh. (2017). Is reverse migration happening in the country? Bimonthly Analytical-Research Statistics, 4(4): 14-20. URL: https://amar.srtc.ac.ir/article-1-209-fa.html. [In Persian]
Mohamadpoorlima, D, & Alizad MinaAbad, F. (2018). Urban Divergence and the Process of Exiting Residents From Metropolitan Area (Case Study: Tehran). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 8(29), 75-90. URL: Doi: 10.22111/gaij.2018.4324. [In Persian]
Mosley, M. (1984). "The revival of rural area in advanced economies: A review of some causes and consequences", Geoforum, 15: 447-456. URL: Doi.org/10.1016/0016-7185(84)90050-2 [In English]
Okali, D, Okpara, E, and Olawoye, J. (2001) The Case of Aba and its Region, Southeastern Nigeria, Working Paper Series on Rural-Urban Interactions and Livelihood Strategies, Working Paper 4, Human Settlements Programmed ILED, 3 EnSleigh Street, London, WCIH 0DD. URL: https://www.iied.org/9117iied [In English]
Olfati, M, haghighatian, M, & hejazi, S. N. (2022). Explaining the Social, Cultural and Economic Factors of Reverse Migration from City to Village (Case study: Sarpole Zahab city). Political and International Researches Quarterly, 13(50), 161-182. URL: https://jpir.takestan.iau.ir/article_690383.html?lang=en. [In Persian]
Rabbani, R, Taheri, Z, & Rusta, Z. (2011). Investigating the causes of reverse migration motivations and its impact on socio-economic development (a case study of rural migrants in Tonkabon and Ramsar cities). Scientific and Research Quarterly of Research and Urban Planning, 2(5): 83-108. URL: https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_1548.html?lang=en. [In Persian]
Rebhun, U, Brown, D. L. (2015). Patterns and seIectivities of urban/ruraI migration in IsraeI. Demographic Research, 33: 113. URL: DOI: 10.4054/DemRes.2015.33.5. [In English]
Robert, S, and Randolph, W. (1983). "Beyond decentralization: the evolution of population distribution In England and Wales", Geoform, 14(1):75-102. URL: Doi: 10.1016/0016-7185(83)90008-8. PMID: 12313278 [In English]
Rocchi, B, (2009), Gathering Information on Total Household Income within an “Industry Oriented” Survey on Agriculture: Methodological Issues and Future Perspectives, Wye City Group on Statistics on Rural Development and Agriculture Household Income Second Meeting, Rome, Italy. URL: https://ebiblio.istat.it/digibib/Agricoltura/IST0001668Statistics_on_rural_development_and_agriculture_household_income.pdf [In English]
Shumway, J, and Otterstrom, S. (2001). "Spatial patterns of migration and income change in the mountain west: the dominance of service-based, amenity-rich countries", The Professional Geographer, 53(4): 492-502. URL: https://www.academia.edu/27453512/Spatial_Patterns_of_Migration_and_Income_Change_in_the_Mountain_West_The_Dominance_of_Service_Based_Amenity_Rich_Counties [In English]
Stockdale, A. (2006). "The role of a retirement transition in the repopulation of rural areas", Population, Space and place, 12: 1-13. URL: Doi: 10.1002/psp.380 [In English]
Stockdale, A. (2014). Unravelling the migration decision-making process: English early Retirees moving to rural mid-Wale, Journal of Rural Studies, 34: 161-171. URL: Doi.org/10.1016/j.jrurstud.2014.01.010 [In English]
Stockdale, A, Findlay, A, and Short, D. (2000). "The repopulation of rural Scotland: opportunity and threat", Rural Studies, 16: 243-257. URL: Doi.org/10.1016/S0743-0167(99)00045-5 [In English]
Walford, N. (2004). "Searching for a residential resting place: population in-migration and circulation in Mid-Wales", Population, Space and Place, 10: 311-329. URL: DOi: 10.1002/psp.336 [In English]
Yaghoubi, J, & zobeidi, T. (2018). Assessing Reverse Migration's Motivations and Consequences in Ijroud County, Zanjan Province. Journal of Rural Research, 9(2), 196-209. URL: Doi: 10.22059/jrur.2018.229925.1118. [In Persian]