آسیب شناسی سیاسی - اجتماعی گفتمان ناسیونالیسم در جامعه ایرانی معاصر در سایه خوانش آثار برخی از روشنفکران معاصر ایرانی

الموضوعات : political sociology

پرویز نیک روش ¹ , ادریس بهشتی نیا ² , سیروس محبی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

تاريخ الإرسال : 03 الجمعة , شوال, 1445 تاريخ التأكيد : 03 الأحد , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 14 الجمعة , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: ایران, مؤلفه‌ها, ناسیونالیسم, محمدرضاشاه, هویت ملی,

ملخص المقالة :

این پژوهش به مطالعه و بررسی تاریخ‌نویسی ناسیونالیستی در دوره‌ی رضاشاه اختصاص دارد. در این مقاله نشان داده شد که ناسیونالیسم یک جریان کاملاً غربی بوده و محل نشو و نمای آن نیز غرب بوده است. با شکل‌گیری و رشد ناسیونالیسم، تاریخ‌نویسی وابسته به آن نیز ظهور یافت. مشخص است که این جریان از تاریخ‌نویسی از اندیشه ملی‌گرایی ریشه می‌گرفت و در چارچوب آموزه‌های آن قرار می‌گرفت. جریان مزبور ابتدا در غرب پدیدار گردید و به دنبال گسترش نفوذ غرب به دیگر نقاط جهان، ایران هم تحت تأثیر این جریان از تاریخ‌نویسی قرار گرفت. در دوره قاجار افرادی که جزو طبقه تحصیلکرده جدید بودند و با علوم و دانش‌های غرب آشنایی داشتند، جذب اندیشه‌ها و جریان‌های فکری و سیاسی غرب شدند. در میان این تحصیلکردگان کسانی چون فتحعلی آخوندزاده، میرزا آفاخان کرمانی، ملکم خان جزو سرآمدان بودند. آنان نخستین کسانی بوند که به دفاع از غرب‌گرایی پرداختند و به ترویج اندیشه‌ها و باورهای غربگرایانه خود در جامعه ایران روی آوردند. این تحصیلکردگان، که در آن زمان منورالفکر خوانده می‌شدند، اغلب با جریان فراماسونری غرب ارتباط داشتند و در واقع ابزار تبلیغ باورها و آموزه‌های فراماسونری غرب در ایران بودند. آنان با پیروی از فراماسون‌ها به عنوان پدران معنوی خود به تبلیغ ایده‌های اسلام‌ستیزانه، تفرقه‌افکنانه و غربگرایانه می‌پرداختند. آنان از همان دوران قاجار به ترویج ملی‌گرایی از نوع غربی و باستان‌گرایی و زرتشتی‌گرایی در جامعه ایران می‌پرداختند. مشخص است که برای ترویج و تبلیغ این ایده‌ها، تاریخ بهترین ابزار و وسیله بود. به همین دلیل بود که اکثریت این روشنفکران به تاریخ‌نویسی روی آوردند و همین باعث شد که تاریخ‌نویسی ملی‌گرایانه در این دوران پدیدار شود. بنابراین باید گفت تاریخ‌نویسی ناسیونالیستی توسط جریان غربگرا در ایران ابداع گردید و توسط همین جریان بسط داده شد.

المصادر:

ملایی توانی، علیرضا (۱۳۹۵): گفتمان رسمی تاریخ‌نگاری دوره پهلوی پیرامون رضاشاه، تهران، پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
ملايي توانی، علیرضا (۱۳۸۱): مجله آینده و تاريخ‌نگاري مبتني بر هویت ملي، فصلنامه مطالعات ملی، سال چهارم
میرافضلی، علی. (1380). «صادق هدایت و ترانه‌های خیام». نشر دانش. ش 88 صص 39-27
میرزای قمی، جلال‌الدین (۱۳۸۵)، نامة خسروان، طهران، چاپ سنگی، ج اول
مینویی، مجتبی (۱۳۴۴): «اولین کاروان معرفت» چهار بخش از مرداد ۱۳۳۲ تا آبان ۱۳۳۲، شماره ۶۲ تا ۶۵، محمد طرفداری، علی (۱۳۸۹)، «در جستجوی خدمت و خیانت در تاریخ، بررسی تأثیر ناسیونالیسم بر تاریخ‌نگاری ایران در دوره قاجاریه تا پایان حکومت پهلوی آن» تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال اول، سرشمارۀ اول،
نظری، علی اشرف. (۱۳۸۶). «ناسیونالیسم و هویت ایرانی مطالعه‌ی موردی دوره‌ی پهلوی اول». پژوهش حقوق و سیاست. س 9. ش 22. بهار و تابستان. صص ١٧٠-١٤١
نفیسی، آذر. (۱۳۸۰). «معضل بوف کور». یاد صادق هدایت. به کوشش علی دهباشی. تهران: ثالث. صص ٦٤-٦٤٩
نیچه، فردریش ویلهلم. (۱۳۷۷). تبارشناسی اخلاق. ترجمه‌ی داریوش آشوری. تهران: آگاه
والری رادو، پاستور. (۱۳۸۰). «یک نویسنده‌ی نومید». ترجمه‌ی حسن قائمیان. یاد صادق هدایت. به کوشش علی دهباشی. تهران: ثالث. صص ٥٥-٣٤٥
وزكريملي، اوموت (۱۳۸۳): نظریه‌های ناسیونالیسم. ترجمه محمدعلي قاسمي. تهران: انتشارات تمدن ايراني وینسنت، اندرو (۱۳۸۹): ایدئولوژي‌هاي مدرن سياسي، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران، ققنوس
هدایت، صادق. (۱۳۸۱). «اشک تمساح». نگاه نو. ش ۹ دوره‌ی جدید. مرداد. صص ٧-٤٣
هدایت، صادق، بوف کور، انتشارات صادق هدایت، تهران: ۱۳۸۳.
هدایت، صادق، ترانه‌های خیام، کتاب‌های پرستو، چاپ ششم، تهران: ۱۳۵۳.
هدایت، صادق، حاجی آقا، انتشارات جاویدان، تهران: ۱۳۳۰.
هدایت، صادق، زنده بگور، انتشارات جاویدان، تهران: ۱۳۰۹ و انتشارات جامه‌داران.
هدایت، صادق، سایه روشن، انتشارات جاویدان، تهران: ۱۳۱۲.
هدایت، صادق، سه قطره خون، انشارات جاویدان، تهران: ۱۳۱۱ و انتشارات جامه‌داران، تهران: ۱۳۸۳.
هدایت، صادق، وغ وغ ساهاب، انتشارات سپهر ادب، تهران: ۱۳۸۴.
هرولد، جان (۱۳۷۷): مرگ گذشته، ترجمه عباس امانت، تهران، اختران
همایون کاتوزیان، محمدعلی. (۱۳۷۲). صادق هدایت از افسانه تا واقعیت. ترجمه‌ی فیروزه مهاجر. تهران: طرح نو
الهى‌تبار، على والویری، محسن، ۱۳۹۵: تحلیل ناکامی و بحران‌سازی ملی‌گرایی عربی و بازتاب‌های کنونی آن در جهان اسلام، دو فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات تاریخی جهان اسلام، سال چهارم، شماره هشتم، پاییز و زمستان، صص ۳۳-۵۰
یاوری، حورا. (۱۳۸۵). «یک رویا دو روایت: صادق هدایت و گذشته‌ی آرمانی ایران». نگاه نو. ش 69. اردی‌بهشت. صص ۲۸-۱۸
یرواند، آبراهامیان (۱۳۸۳)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه‌ي احمد گل‌محمدي و حمد ابراهيم فتاحي، تهران، نشر ني.