بررسی و تحلیل مثل در اشعار قائم مقام فراهانی

الموضوعات :

امنه بیداریان ¹ , علی محمد موذنی ²

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 28 الأحد , رمضان, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الثلاثاء , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: قائم مقام فراهانی, مَثَل, تمثیل, ضرب المثل, دوره قاجار,

ملخص المقالة :

مثل¬ها عباراتی هستند که در گذشته به صورت شفاهی و سینه به سینه در بین مردم وجود داشته¬اند و بعدها نویسندگان، شاعران و بزرگان هر عصری آن¬ها را به صورت مکتوب در آورده¬اند. دلیل رایج بودن امثال ویژگی¬هایی همچون ایجاز، وزن و آهنگ مطلوب، ریشه های¬داستانی و تاریخی که براساس تجربیات و ... است،. هدف از انجام پژوهش حاضر شرح و توضیح مَثَل ها در دیوان اشعار قائم مقام فراهانی، معرفی و شناساندن این شخصیت ادبی، سیاسی و اجتماعی و شناخت بیشتر شعر و اندیشه او بوده¬است. او از مَثَل-های فارسی در حکم اسلحه¬ای در کارزا سیاست استفاده می¬کند. وی برخلاف معاصران خود که هیچ¬گونه اشاره¬ای به حوادث زمان خود نمی¬کنند. در بیشتر اشعار خود از وقایع و پیشامدهای روز سخن می¬گوید. پژوهش حاضر به روش توصیفی¬ تحلیلی صورت گرفته¬است. نتایج حاصل از بررسی و تحلیل چگونگی کاربرد مثل در اشعار قائم مقام نمایانگر این امر است که قائم مقام به ضرب المثل های رایج اشاره داشته¬است . از آنجایی که شاعر قصیده را برای اظهار مقاصد خود مناسب¬تر یافت؛ بنابراین بیشترین حضور مثل و ضرب¬المثل در دیوان اشعار قائم مقام در قالب قصیده مشاهده گردید.

المصادر:

- خیراندیش، سیدمهدی. (1384). کشته شدگان شعر فارسی. تهران، فانوس خیال.
-برقعی، سیدیحیی. (1364). کاوشی در امثال و حکم فارسی. قم، نشرکتاب.
-بهمنيار، احمد. (1381). داستان نامة بهمنياري. چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
-پرتوی آملی، مهدی. (1374). ریشه های تاریخی امثال و حکم، تهران، سنایی.
-پورنامداریان، تقی. (1375). رمز و داستانهای رمزی. تهران،انتشارات علمی و فرهنگی.
-حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد. (1384). دیوان حافظ. به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ نهم، تهران، زوار.
-خلیفه، مهدی و ابراهیمی، قربانعلی و چترایی عزیزآبادی، مهرداد. (1400). کاربرد ارسال المثل (مثل) در حکایات هزارو یک شب، فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. 14(51). 8-27.
-دهخدا، علی اکبر. (1379). امثال ¬و حکم. تهران، امیرکبیر.
-ذوالفقاری، حسن. (1388). فرهنگ بزرگ ضرب¬المثل¬های فارسی(2جلد)، تهران، معین.
-سعدی شیرازی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله. (1363). گلستان سعدی. به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، سازمان انتشارات جاویدان.
-سعدی شیرازی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله. (1385). دیوان شیخ اجل سعدی شیرازی، به کوشش مظاهر مصفا، تهران.
-شاملو، احمد و سرکیسیان، آیدا. (1399). کتاب¬کوچه(14¬جلدی). تهران، مازیار.
-شریفی گلپایگانی، فرج الله. (1381). گزیده و شرح امثال و حکم دهخدا، تهران، هیرمند.
-شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1399). مقدمه بر تذکرالاولیاء عطار نیشابوری، جلد اول، چاپ هفتم، تهران، سخن.
-غیاث¬الدین¬رامپوری، محمدبن¬جلال الدین. (1363). غیاث¬اللغات. به¬¬ سعی منصورثروت، تهران، امیرکبیر.
-فردوسی، ابوالقاسم. (1375). شاهنامه، براساس چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، داد.
-قائم مقام فراهانی. (1380). دیوان اشعار قائم مقام فراهانی. با مقدمه و تصحیح مجتبی بُرزآبادی فراهانی، چاپ اول، تهران، انتشارات اوستا.
-قائم مقامی، احمد. (1383). ملاحظاتی دربارۀ منطق الطیر عطارنیشابوری. نامه¬پارسی(35): 103-122.
-مسعودبن سعد سلمان. (1364). دیوان اشعار مسعود سعد(2جلد). به اهتمام و تصحیح مهدی نوریان، اصفهان، کمال.
-معین، محمد. (1378). فرهنگ فارسی. چاپ سیزدهم، انتشارات امیرکبیر.
-نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1376). لیلی و مجنون. به تصحیح و حواشی از حسن وحیدی دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، نشر قطره.
-همایی، جلال الدین. (1374). معانی و بیان. تهران، نشر هما.