حافظ و فرهنگ مردمی ( ارزش ها و ضد ارزش ها )

الموضوعات :

افسانه افروغی نیا ¹

1 - دانش‌آموختۀ دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

تاريخ الإرسال : 27 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 04 الإثنين , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: حافظ, شعر, جامعه, ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها.,

ملخص المقالة :

در این تحقیق به روش تحلیل محتوا به پیروی از نظریة مارکس وبر، به بررسی ضد ارزش‌ها در جامعة عصر حافظ پرداخته شده است. هدف از این تحقیق شناخت نگرش اجتماعی حافظ و مسائل اجتماعی و فرهنگی شرایط سیاسی جامعة آن عصر است. برای دستیابی به این هدف، به بررسی آن دسته از غزلیاتی پرداختیم که در آن به ارزش‌ها و ضد ارزش‌های جامعة او اشاره شده است. یافته‌ها نشان داد که حافظ نسبت به ناهنجاری‌های موجود در جامعة خود واکنش نشان داده و منتقد ضد ارزش‌هایی است که پایه‌های جامعة آرمانی ساخته شده در ذهن صلح‌جوی او را متزلزل ساخته است. شاعر شیرین سخن ما، مخاطرات بی‌شماری را به جان خریده و با لحنی تند و گزنده از صوفی و محتسب و شیخ و مفتی و واعظ لب به سخن گشوده و در نکوهش ضد ارزش‌هایی چون ریا، فساد، فرصت‌طلبی، حرام‌خواری و مانند آن سخن‌سرایی کرده است تا رسالت اجتماعی خود را به تمام و کمال به سوی یک مبارزۀ سیاسی سوق دهد. او با کلام شیوا و شیرینش کوشیده تا همبستگی و هویت ملی را در میان اعضای جامعه قوام بخشد و با اتکا به نگاه ژرف خود، طرحی نو از انسان، آزادی، دین و دنیا دراندازد.

المصادر:

برزگر خالقی، محمدرضا (1401). شاخ نبات حافظ. چاپ دوازدهم. تهران: زوار.
حافظ، شمس الدین محمد (1383). دیوان غزلیات. چاپ سی و ششم. تهران: صفی علیشاه.
حافظ، شمس الدین محمد (1392). دیوان حافظ. تهران: اشارات طلایی.
خرمشاهی، بهاءالدین (1399). ذهن و زبان حافظ. چاپ یازدهم. تهران: ناهید.
خرمشاهی، بهاءالدین (1401). حافظ حافظة ماست. چاپ دوازدهم. تهران: قطره.
رجایی بخارایی، احمد علی (1390). فرهنگ اشعار حافظ. چاپ نهم. تهران: علمی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1394). از کوچه رندان. چاپ بیستم. تهران: سخن.
شافعی، خسرو (1384). زندگی صد شاعر از رودکی تا امروز. چاپ دوم. تهران: خورشید.
صانعی، پرویز (1379). جامعه‌شناسی ارزش‌ها. چاپ دوم. تهران: جار.
غنی، قاسم (1400). تاریخ عصر حافظ. چاپ سیزدهم. تهران: زوار.
فرامرزی، داوود (1385). نظریۀ ساختار مدور ارزش‌ها. نامۀ پژوهش، 4 (14 و 15)، 108-128.
کرایب، یان (1394). نظریۀ اجتماعی کلاسیک مقدمه‌ای بر اندیشة مارکس وبر، دورکیم و زیمل. ترجمۀ شهناز مسمی‌پرست. تهران: آگاه.
وبر، مارکس (1397). جامعه‌شناسی دین. ترجمۀ محمد ثلاثی. تهران: ثالث.