تحليل رفتار متقابل شخصیت‌ها در داستان بهرام گور و کنیزش بر اساس نظریۀ اریک برن

الموضوعات :

محمد کریمی ¹ , رضا برزویی ² , عطا شاکریان ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه مشاوره، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

تاريخ الإرسال : 11 الخميس , رمضان, 1445 تاريخ التأكيد : 03 الأربعاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 20 السبت , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: تحليل رفتار متقابل, اریک‌برن, هفت‌پیکر, نظامی‌گنجوی, بهرام‌گور,

ملخص المقالة :

اساس نظریۀ تحليل رفتار متقابل اریک برن، بر سه جنبۀ والد، کودک و بالغ بنا شده‌است. از تعامل بین حالات نفسانی می‌توان در تجزیه و تحلیل رفتارهای آدمی، درامور بالینی، درمانی، ارتباطات و رفتار استفاده کرد. تجزیه و تحلیل حالات من، در متون ادبی، شيوه‌اي مناسب و کاربردی، برای پی بردن به ریشه‌های رفتار می‌باشد. نظامی گنجوی در داستان‌هایش به موقعیت‌های مربوط به روابط انسانی و حالات روحی و روانی شخصيّت‌ها و ارتباطات آن‌ها توجّه کرده‌است، از اینرو گونه‌شناسی رفتاری شخصيّت‌های داستان‌های او از دیدگاه این نظریه قابل بررسی است. در اين پژوهش، با رویکرد میان رشته‌ای و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای به شيوه توصيفی ـ تحليلی، روابط بین شخصيّت‌های داستان¬ بهرام گور و کنیزش را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم و برآنیم نشان دهیم داستان‌های متون کهن ادب پارسی، ظرفیت و قابلیت نقد روان‌شناختی را دارند. نگارندگان در این جستار، پس از بیان مبانی نظری و توضیح اصطلاحات روان‌شناسی، ابیات داستان را، با توجّه به سرنخ‌ها و نشانه‌های نظریه رفتار متقابل تفسیر و تبیین نموده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که ابعاد شخصيتی اشخاص در داستان‌ها، در قالب رفتارهایشان آشکار می‌شوند. ماهیت کلی داستان کودک/ والد است که بالغ بر آن غلبه دارد. از جهت مثلث کارپمن، بهرام ستمگر است، کنیز قرباني و سرهنگ منجی.

المصادر:

استوارت، یان و ون جونز .(1388). تحلیل رفتار متقابل: روش‌های نوین در روان‌شناسی، ترجمة بهمن دادگستر، تهران: دایره.
استینر، کلود. (١٣٩٥). پیش‌نویس‌هاي زندگی‌ در تحلیل‌ رفتار متقابل‌. ترجمۀ‌ علی‌ بابایی‌زاد و آزاده سجادي نسب‌، تهران: آویسا.
برن، اریک‌.(١٣٨٧). بازي‌ها، ترجمۀ‌ اسماعیل‌ فصیح‌. تهران: ذهن‌ آویز.
ـــــــــ.. (١٣٨٩). تحلیل‌ روابط‌ متقابل‌، ترجمۀ‌ اسماعیل‌ فصیح‌، تهران: نشر نو.
ــــــــــ.. (1394). بعد از سلام چه می‌گویید؟، ترجمۀ مهدی‌ قراچه‌داغی، تهران: پیکان.
بهرامی، منصور. (1400). مفاهیم تحلیل رفتار متقابل، تهران: نسل نو اندیش.
ثروتیان، بهروز. (1372). گزیده مخزن الاسرار، تهران: توس.
سیاسی، علی اکبر، (1374). نظریه‌های شخصیت، تهران: دانژه.
شفیع‌آبادی، عبداله و غلامرضا ناصری. (1380). نظریه‌‌های مشاوره و روان درمانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ضیف، شوقی، (1376). پژوهش ادبی: سرشت، شیوه‌ها، متن‌ها، منابع، ترجمة عبدالله شریفی خجسته، تهران: علمی و فرهنگی.
عطادخت‌، اکبر و همکاران. (١٣٩٤). «اثربخشی‌ آموزش گروهی‌ تحلیل‌ رفتار متقابل‌ در افزایش‌ انعطافپذیري شناختی‌ و ارتقاي عملکرد خانواده در زنان داراي اختلافات زناشویی‌. شخصیت‌ و تفاوتهاي فردي»، دورة ٤، شمارة ٨. صص‌ ٤٤-٢٥.
فیروزبخت‌، مهرداد.( ١٣٨٤). اریک‌ برن بنیانگذار تحلیل‌ رفتار متقابل‌. تهران: دانژه.
نظامی گنجوی، (1392). هفت پیکر، به تصحیح برات زنجانی، تهران: دانشگاه تهران.
هریس، تامس، (1389). وضعیت آخر، ترجمه اسماعیل فصیح، تهران: نشر نو.
هریس‌، امی‌.ب. و تامس‌ آ. هریس‌ (١٣٨٨)، ماندن در وضـعیت‌ آخـر، ترجمـه‌ اسـماعیل‌ فصـیح‌، تهـران، فرهنگ‌ نشر نو.