واکاوی حکم مهاجرت غیرقانونی از منظر فقه امامیه
الموضوعات :
محمدرضا کیخا
1
,
زینب سنچولی
2
1 - دانشیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
2 - استادیار و عضو هیئت علمی گروه الهیات، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
الکلمات المفتاحية: مهاجرت, خروج غیرقانونی, قوانین بین المللی, ملاحظات فقهی,
ملخص المقالة :
مسأله مهاجرت، از دیرباز در فقه اسلامی مطرح بوده و در عصر حاضر، به جهت اینکه این موضوع، جنبه بین المللی پیدا کرده و با روابط بین دولتها تماس یافته، اهمیت آن دو چندان شده است؛ زیرا که امروزه در برخی نقاط جهان، شاهد نسل¬کشیها، پاک سازی های نژادی و مهاجرت¬های اجباری هستیم که همین امور، بر حساسیت و اهمیت مسأله مهاجرت می¬افزاید. با این بیان، یکی از معضلاتی که امروزه، گریبانگیر بسیاری از کشورها شده، مسئله مهاجرت غیرقانونی و کنترل آن است؛ به طوری¬که این کشورها، برای ایجاد ثبات اجتماعی در جامعه خود و پیشگیری از جرم، قوانین سختی را برای کنترل ورود مهاجران خارجی به داخل کشور خود اِعمال می¬کنند. چرا که مسئله مهاجرت بالأخص مهاجرت غیرقانونی، بر امنیت جوامع و فرایند جهانی شدن اقتصاد تأثیر می¬گذارد و باعث محدودیت بازار کار و همچنین بیکاری گسترده در این کشورها می¬شود. لذا، در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، این نتیجه حاصل می¬شود که مهاجرت¬های غیرقانونی، به دلیل آسیب¬هایی که برای فرد و جامعه به دنبال دارد؛ از جمله اینکه در آن، خوف از دست رفتن جان و مال و آبرو وجود دارد و امنیت کشورها به مخاطره می¬افتد و از طرفی، باعث افزایش جرم و جنایت در جوامع می¬شود، مبتنی بر قاعده لاضرر، قاعده نفی سبیل و وجوب تبعیت از قوانین و ...، از نظر شرع اسلام حرام است.
- قرآن کریم
-آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین. (1409 ق). کفایه الأصول. قم: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
-ابن ادریس، محمد بن احمد. (1410 ق). السرائر. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-ابن بابویه، محمد بن علی. (1413 ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-ابن حمزه، ابوجعفر محمد بن علی. (1410ه). الوسیله. بیروت: موسسه فقه شیعه، بیروت.
ابن قدامه، عبدالله بن احمد. (1983 م). المغنی. بیروت: دارالکتاب العربی.
-ابن منظور، جمال الدين محمد بن مكرم. (1408ق). لسان العرب. بيروت: دار احياءالتراث العربي.
-اردبیلی، احمد بن محمد. (1403 ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
-انصاری، مرتضی. (بی تا). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
-----------. (1374 ه ق). الأصول «الرسائل». قم: انتشارات مصطفوی.
---------- . (1375). المكاسب. بيروت: دار احياءالتراث العربي.
----------. (1414 ق). رسائل فقهیه. محقق و مصحح: گروه پژوهش در کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
-ايرواني، محمد باقر. (1417ق). القواعد الفقهية. قم: مؤسسة الفقه للطباعة والنشر.
-----------. (1418 ق). دروس التمهیدیه فی القواعد الفقهیه. قم: انوار الهدی.
-بجنوردي، سيد ميرزا حسن. (1389ق). القواعد الفقهية. نجف: مطبعةالآداب.
-بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی. (1403ق). بلغة الفقیه. تهران: منشورات مکتبة الصادق.
-بروجردی، مرتضی. (1379). المستند فی شرح العروه الوثقی. قم: مؤسسه احیاء آثار امام خوئی.
-بهجت، محمد تقی. (1428ق). استفتائات. قم: دفتر حضرت آیت الله بهجت.
-بیابانی، غلامحسین؛ عصار، محمد تقی. (1386). وضعیت مهاجران غیرقانونی در جهان. فصلنامه جمعیت. شماره 61 و 62.
- توحیدی تبریزی، میرزا محمد. (1417 ق). مصباح الفقاهه فی المعاملات «تقریرات درس آیت الله سید ابوالقاسم خوئی». قم: انصاریان.
- جبعی عاملی، زین الدین (شهید ثانی). (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: انتشارات داوری.
- جزائری، عبدالله بن نورالدین. (بی تا). التحفه السنیه فی شرح النخبه المحسنیه. بی جا: بی نا.
- جوهری، اسماعیل بن حماد. (1404 ق). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت- لبنان: دارالعلم للملایین.
- حر عاملی، محمد بن الحسن. (1409 ق). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت.
- حسینی روحانی، سید محمد. (1416 ه ق). منتقی الاصول. قم: انتشارات مدرسه امام صادق (ع).
- الحسینی الشیرازی، السید محمد. (1414 ق). الفقه، القواعد الفقهیه. بیروت: المرکز الثقافی الحسینی.
خوانساری نجفی، موسی بن محمد. (1357 ه ق). منیه الطالب «تقریرات درس میرزای نائینی». نجف: مطبعه المرتضویه.
- خوئي، سید ابوالقاسم. (1371). مصباح الفقاهه. قم: موسسه نشر اسلامي.
- -------------. (1417 ه ق). مصباح الاصول. قم: انتشارات داوری.
- -------------. (بی تا). كتاب الصوم. بي جا: بی نا.
-رشید رضا، سید محمد. (1328). تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار). مصر: المنار.
- روحاني، سيد محمد صادق. (1412 ق). زبدة الاصول. قم: مدرسة الامام الصادق.
- رهامي، محسن؛ حيدري، علي مراد. (1383). شناخت جرایم بدون بزه دیده. مجله مدرس علوم انساني، شماره 37.
-زبيدي، محمد مرتضي. (بی تا). تاج العروس من جواهر القاموس. بيروت: مكتبة الحياة.
- زنجانی، حبیب الله. (1380). مهاجرت. تهران: انتشارات سمت.
- سلیمی، صادق. (1391). جنایت سازمان یافته فراملی. تهران: انتشارات جنگل.
-سالارزایی، امیر حمزه. (1396). مناقشه بر مختار صاحب کفایه پیرامون مفردات و مفاد قاعده لاضرر. مجله جستارهای فقهی اصولی، سال سوم، شماره پیاپی هفتم.
- سبحانی التبریزی، جعفر. (1423 ق). تهذیب الاصول «تقریر بحث سید روح الله خمینی». بی جا: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- سبزواری، عبدالأعلی. (1413 ق). مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: مؤسسه المنار.
- سيستاني، سيد علي. (1414 ق). قاعده لاضرر «محاضرات درس آيت االله سيستاني ». قم: مكتبة آيت االله سيستاني.
- شریعت اصفهانی، فتح الله بن محمد جواد. (بی تا). قاعده لاضرر. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
-صدر، سید محمد باقر، قاعده لاضرر و لاضرار، قم: دارالصادقین للطباعه و النشر، 1420ق
-طباطبایی، علی بن محمد. (1292). ریاض المسائل. قم: موسسه آل البیت (ع).
- طباطبایی، محمد حسین. (1370). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: بنیاد علمی فرهنگی.
- طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375). مجمع البحرین. تحقیق احمد الحسینی. تهران: مکتبه المرتضویه.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1387 ق). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء آلآثار الجعفریه.
-عاملی، محمد بن مکی (شهید اول). (1414 ه ق). غایه المراد فی شرح نکت الارشاد. قم: انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم.
-علامه حلی، حسن. (1404). قواعد الاحکام. قم: انتشارات رضی.
- ------------------. (1378). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
--------------------. (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: موسسه اسماعیلیان.
- عمید زنجانی، عباسعلی. (1382). موجبات ضمان. تهران: نشر میزان.
- --------------. (1392). قواعد فقه (بخش حقوق بین الملل). تهران: انتشارات سمت.
-علی زاده، رقیه و عبدالهادی فقهی زاده و محمد هادی امین ناجی.(1398). «تحلیل انتقادی مبانی فقهی-سیاسی سلفیه تکفیری در مساله جهاد». مجله: پژوهش¬های فقه و حقوق اسلامی. دوره15. شماره 57.ص149-178.
-غروی تبریزی، سید علی. (1410 ق). التنقيح في شرح العروة الوثقي. «تقریرات درس آیت الله سید ابوالقاسم خوئی». قم: دارالهادی للمطبوعات.
- غزالی، محمد بن محمد. (بی تا). احیاء علوم الدین. بی جا: دارالکتاب العربی.
-فاضل لنکرانی، تقریرات درس خارج، 18/12/1388.
- کاظمی پور، شهلا. (1383). مبانی جمعیت شناختی. تهران: مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه.
- محقق داماد، سید مصطفی. (1376). قواعد فقه «بخش مدنی؛ مالکیت- مسئولیت». تهران: نشر علوم اسلامی.
- مدیر شانه چی، کاظم. (1386). آیات الاحکام. تهران: انتشارات سمت.
- مصطفوی، سید کاظم. (1390). قواعد فقه. ترجمه دکتر عزیزالله فهیمی. تهران: نشر میزان.
-مصطفوی، سید محمد کاظم. (1421 ق). القواعد مائه قاعده الفقهیه معنی و مدرکاً و مورداً. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مطهری، مرتضی. (1374). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا.
- مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1380). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1421 ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب.
- -------------. (1411ق). القواعد الفقهية. قم: انتشارات مدرسه اميرالمؤمنين.
- میل، جان استوارت. (1385). رساله درباره آزادی. ترجمه جواد شیخ الاسلامی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- محمودي جانکي، فيروز؛ روستایي، مهرانگيز. (1392). توجيه مداخله کيفري، اصول و ضرورت ها. پژوهش حقوق کيفري. شماره 3 .
- مراغى، سید میر عبدالفتاح بن على. (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
- مروّج جزائرى، سیدمحمدجعفر. (1416ق). هدی الطالب في شرح المکاسب. قم: مؤسسة دارالکتاب.
-محقق حلی، جعفر بن حسن. (1413 ق). شرائع الاسلام. قم: المعارف الاسلامیه.
- مظفر، محمدرضا. (بی تا). اصول الفقه. قم: اسماعیلیان.
- موسوی خمینی، سید روح الله. (1385). صحیفه امام. تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی.
- ------------------. (1390). تحریرالوسیله. بی جا: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
- ------------------. (1410 ق). الرسائل. قم: انتشارات اسماعیلیان.
- نائینی، محمد حسین. (1365). فوائد الاصول. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- -------------. (1373ق). منية الطالب في حاشية المكاسب. تهران: مطبعة حيدرية.
- نجفی جواهری، محمد حسن. (1362). جواهر الکلام. بیروت- لبنان: دار احیاء التراث العربی.
- نراقی، مولی احمد. (1408 ه ق). عوائد الایام. قم: مکتبه بصیرتی.
