بررسی عقل‌گریزی در مذاهب کلامی با محوریت مذهب اشاعره

الموضوعات : دو فصلنامه علمی تفسیر متون وحیانی

یاسر علیزاده ¹ (دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران)

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 23 الجمعة , جمادى الثانية, 1445 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: اسلام, اشاعره, انحرافات دینی, عقل گریزی,

ملخص المقالة :

چکیده: عقل و خرد در دین جایگاه مهمی دارد و یکی از مسائل کلیدی در ترویج و شناخت دقیق و مؤثر و عمیق دین، شناخت انحرافات دینی، عقل گریزی و عقل ستیزی در آن است. ازآنجاکه ادیان الهی از نیروی قدسی بهره‌مندند و هر آنچه را که بدان نسبت پیدا می‌کند قدسی می‌سازند، موجب می‌شود که برخی به نام دین و دین‌داری، به دنبال اهداف غیردینی خود باشند. این مقاله تلاش دارد تا با مفهوم‌شناسی انحرافات دینی و عقل گریزی به زمینه‌های شکل‌گیری عقل ستیزی بپردازد و نتایج انحرافات دینی و عقل گریزی در مکتب اشاعره را بررسی کند. زمینه‌های شکل‌گیری عقل ستیزی در برخی مذاهب کلام ایجادشده و گمان می‌رود با گسترش اشعريت انحطاط عقلانيت در اسلام شکل‌گرفته و اشعريت عامل عقب‌ماندگی جهان اسلام شده است. جلوگیری از آسیب‌های عقل گریزی در جامعه با زدودن پیرایه‌ها از دین مقدس اسلام، هدف اصلی این نوشتار است.

المصادر:

فولادوند، محمد مهدی (۱۳۷۶)؛ قرآن کریم، تهران: دارالقرآن الکریم
دشتی، محمد (۱۳۷۹)؛ نهج البلاغه، قم: مشهور
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1383)؛ منطق و معرفت از نظر غزالي، تهران: امیرکبیر.
ابن اثیر، عزالدین (1966)؛ الكامل في التاريخ، ج 6، تهران: المکتبة الاسلامیة
ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1360)؛ مقدمه ابن خلدون، ج 3، بیروت: دارالفکر.
ابن عساکر، علی بن الحسن (2001)؛ تاریخ دمشق الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
اقبال لاهوری، محمد (1362)؛ احیای فکر دینی در اسلام، تهران: شرکت سهامی انتشار
آسیموف، آیزاک ( 1347)؛ سرگذشت زیست‌شناسی، ترجمه محمود بهزاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
تاونی، ریچارد هنری (1377)؛ دین و ظهور سرمایه داری، ترجمه احمد خزاعی، تهران: مرکز
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۱)، دین شناسی، چاپ اول، قم: اسراء
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۶)؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، چاپ دوم؛ قم: اسراء.
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبداللّه (1990)؛ کشف الظنون، ج۱، بیروت: دارالکتب العلمیة
حقیقت، سیدصادق (۱۳۸۹)؛ مبانی اندیشه سیاسی در اسلام، تهران: سمت
خمینی،سید روح الله (1387)، شرح فصوص الحكم، تهران؛ نشر علم
درایتى، مصطفى (1413)؛ معجم الفاظ غررالحکم، قم؛ مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه.
رازی، فخرالدین (۱۹۸۶)؛ الاربعین فی اصول الدین، القاهرة: دارالسلام
روسو، پیر(1391)؛ تاریخ علوم، ترجمه حسن صفاری، تهران: امیرکبیر
سارتون، جرج (1943)؛ سرگذشت علم، ترجمه احمد بیرشک، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین عمر بن محمد (1362)؛ کشف الفضائح الیونانیة، قاهره؛ دارالسلام.
صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی یا ملاصدرا (1398)؛ اسفار اربعة، تهران: نشر مولی.
طباطبایی، محمّدحسین (1417)؛ المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات
عین القضات همدانی، عبدالله بن محمد (1401)؛ زبدة الحقايق، تهران: اساطیر.
قفطی، ابوالحسن علی بن یوسف (1371)؛ تاریخ الحکماء، تهران: دانشگاه تهران.
مارودی، ابواحسن (1399)؛ الأحكام السلطانية، ج 2، نجف اشرف: نشر بغداد.
مقریزی، احمد بن علی (1415)؛ الخطط المقریزیة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد(۱۴٠۵)؛ مصارع المصارع، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی
واعظی، علی (1385)؛ عقل‌گرایی انتقادی و نقد آن، مجله علمی کلام اسلامی، سال 15، شماره 59، صص 105-91