بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با نقش میانجی تحمل ریسک

الموضوعات :

آرزو پوراسگندر رضی آباد ¹ , علیرضا فضل زاده ² , وحید احمدیان ³ , سجاد نقدی ⁴

1 - گروه اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2 - گروه اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
3 - گروه اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
4 - گروه اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

تاريخ الإرسال : 27 الجمعة , شعبان, 1445 تاريخ التأكيد : 29 الأربعاء , شوال, 1445 تاريخ الإصدار : 29 الأربعاء , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: تحمل ریسک, تصمیمات سرمایه‌گذاری, مالی رفتاری, ویژگی‌های شخصیتی,

ملخص المقالة :

هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با نقش میانجی تحمل ریسک در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. روش‌شناسی پژوهش: پژوهش حاضر در سال 1401 انجام و از نوع کاربردی و روش انجام پژوهش جزء پژوهش‌های توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه سرمایه‌گذاران حقیقی بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. حجم نمونه در این پژوهش 386 نفر است. روش جمع‌آوری داده‌های این پژوهش از طریق پرسش‌نامه استاندارد با طیف لیکرت است. روایی پرسش‌نامه از طریق روایی محتوا و پایایی آن از آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفته است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) به کمک نرم‌افزارهای SPSS و SMARTPLS می‌باشد. یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و تحمل ریسک تأثیر معنادار دارد و همین‌طور تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار داشته و بین ویژگی‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری نقش میانجی دارد. اصالت / ارزش‌افزوده علمی: دانش‌افزایی این پژوهش استفاده از متغیر تحمل ریسک به‌عنوان نقش میانجی در بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و همچنین استفاده از روش مدل‌سازی ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرم‌افزار SMARTPLS می‌باشد.

المصادر:

Akhtar F. & Das N. (2020). Investor personality and investment performance: from the perspective of psychological traits. Qualitative Research in Financial Markets 12(3) 333-352.

Allport G. W. (1937). Personality A Psychological Interpretation. In Internet Archive.

Alsabban S. & Alarfaj O. (2020). An empirical analysis of behavioral financr in the saudi stock market: evidence of overconfidence behavior. International Journal of Economics and Financial Issues 10(1) 73–86.

Asgharzadeh M. & Jahanbakhsh M. T. (2013). The role of personality traits in personal security with emphasis on the five-factor model. Amniat Pajouhi 11(40) 119-132. [In Persian]

Ashari E. Khodabakhsh R. & Khomami S. (2022). Personality Traits Emotional Intelligence of Investors and Their Risk Tolerance. Accounting and Auditing Studies 11(43) 105-120. [In Persian]

Bairagi P. & Chakraborty A. (2021). Influence of Risk -Perception on Retail Investors’ Decision Making. SSRN Electronic Journal.

Baron R. M. & Kenny D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual strategic and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology 51(6) 1173–1182.

Cattell R. B. (1943). The description of personality: basic traits resolved into clusters. The Journal of Abnormal and Social Psychology 38(4) 476–506.

Chitra K. & Sreedevi V. R. (2011). Does Personality Traits Influence the Choice of Investment? IUP Journal of Behavioral Finance 8(2) 47-57.

Cronbach L. J. (1951). Coefficient Alpha and the Internal Structure of Tests. Psychometrika 16(3) 297–334.

De Bortoli D. Da Costa N. Goulart M. & Campara J. (2019). Personality traits and investor profile analysis: A behavioral finance study. PLOS ONE 14(3) e0214062.

Dervishaj B. & Çakërri L. (2022). A Study of the Determinance of the Type of Personality in Albanian Individual Investor Decision-Making. European Journal of Business and Management Research 7(3) 364–376.

Dhiman B. & Raheja S. (2018). Do Personality Traits and Emotional Intelligence of Investors Determine Their Risk Tolerance? Management and Labour Studies 43(1-2) 88–99.

Doustar M. Ramazanpour E. & Javadian Lang M. (2014). Investigating the effect of investors' personality characteristics on their risk tolerance in Tehran Stock Exchange. The third national accounting and management conference. [In Persian]

Durand R. B. Fung L. & Limkriangkrai M. (2019). Myopic Loss Aversion Personality and Gender. Journal of Behavioral Finance 20(3) 339–353.

Durand R. B. Newby R. & Sanghani J. (2008). An Intimate Portrait of the Individual Investor. Journal of Behavioral Finance 9(4) 193–208.

Durand R. B. Newby R. Peggs L. & Siekierka M. (2013). Personality. Journal of Behavioral Finance 14(2) 116–133.

Durand R. Newby R. Tant K. & Trepongkaruna S. (2013). Overconfidence overreaction and personality. Review of Behavioural Finance 5(2) 104–133.

Ebrahimi Lifshagard A. Pakizeh K. & Raisifar K. (2019). Exploring the effect of investors' personality on their investment performance with mediating role of heuristic biases. Financial Knowledge of Securities Analysis 12(42) 107-128. [In Persian]

Eysenck H. J. (1947). Dimensions of Personality. Transaction Publishers.

Fama E. F. (1970). Efficient Capital Markets: a Review of Theory and Empirical Work. The Journal of Finance 25(2) 383–417.

Farhadi Sharif Abad M. & Doaei M. (2022). Modeling investor tendencies with emphasis on psychological factors by fuzzy Delphi and DEMATEL methods. Advances in Finance and Investment 2(5) 113-144. [In Persian]

Fornell C. & Larcker D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research 18(1) 39–50.

Geisser S. (1975). The Predictive Sample Reuse Method with Applications. Journal of the American Statistical Association 70(350) 320–328.

Goldberg L. R. (1981). Language and individual differences: The search for universals in personality lexicons. Review of personality and social psychology 2(1) 141-165.

Hair J. Black W. Babin B. Anderson R. & Tatham R. (2006) Multivariate Data Analysis. Amazon.

Jalilvand A. Rostami Noroozabad M. & Rahmani S. (2016). Recent Evidence on Investors’ Behavior in the Tehran Stock Exchange: Preliminary Evidence and Future Insights. Financial Research Journal 18(1) 95-125. [In Persian]

Jiang Z. Peng C. & Yan H. (2024). Personality differences and investment decision-making. Journal of Financial Economics 153 103776.

Kleine J. Wagner N. & Weller T. (2016). Openness endangers your wealth: Noise trading and the big five. Finance Research Letters 16 239–247.

Kubilay B. & Bayrakdaroglu A. (2016). An Empirical Research on Investor Biases in Financial Decision-Making Financial Risk Tolerance and Financial Personality. International Journal of Financial Research 7(2) 171-182.

Larisemnani B. & Dehkhoda A. (2020). Investigating the Impact of Mood on the Behavioral Finance Trap of Investors in Tehran Stock Exchange. Financial Management Perspective 10(30) 143-162. [In Persian]

Lin H. W. (2011). Elucidating rational investment decisions and behavioral biases: Evidence from the Taiwanese stock market. African Journal of Business Management 5(5) 1630–1641.

Lin H. W. & Lu H. F. (2015). Elucidating the association of sports lottery bettors’ socio-demographics personality traits risk tolerance and behavioural biases. Personality and Individual Differences 73 118–126.

Markowitz H. (1952). Portfolio Selection. The Journal of Finance 7(1) 77–91.

McGhee R. L. Ehrler D. J. Buckhalt J. A. & Phillips C. (2012). The Relation between Five-Factor Personality Traits and Risk-Taking Behavior in Preadolescents. Psychology 3(8) 558–561.

Mirbozorgi. S. P. Hematfar M. & Janani M. (2022). Explaining the Appropriate Model of Investors Risk Power Based on Personality Characteristics. Financial Accounting and Auditing Research 14(53) 135-162. [In Persian]

Mirhasheminasab S. A. Mohamadzadeh A. Mohammadnoorbakhsh Langaroodi M. & Akhoondi N. (2019). A Model for Syntactic Investigation between Risk taking Personal and Cultural properties on Herding Behavior in Tehran Stock Exchange. Financial Management Perspective 9(28) 65-90. [In Persian]

Moradi M. Aminzadegan S. & Marandi Z. (2018). The Role of Individual and Behavioral Characteristics On Demand for Financial Services. Journal of Investment Knowledge 7(25) 149-164. [In Persian]

<

Nandan T. & Saurabh K. (2016). Big-five personality traits financial risk attitude and investment intentions: study on Generation Y. International Journal of Business Forecasting and Marketing Intelligence, 2(2), 128-150.

Nareswari N. Rahmani C. W. & Negoro N. P. (2021). The Impact of Personality Traits on Perceived Investment Performance: The Moderating Role of Social Interaction. Jurnal Manajemen Teori Dan Terapan | Journal of Theory and Applied Management, 14(1), 1-15.

Nategh Golestan A. & Zeinabi N. (2021). The Impact of Personality Characteristics on Risk Perception of stock exchange Investors; Analyzing the Risk Intermediation Role. Advances in Finance and Investment, 2(4), 33-54. [In Persian]

Nazari Fahandari. A. (2020). The effect of emotional intelligence on investment decisions considering the mediating role of financial literacy and risk tolerance of active investors in the capital market. The 7th National Conference of Modern Studies and Researches in the Field of Humanities Management and Entrepreneurship in Iran. [In Persian]

Nga J. K. H. & Ken Yien L. (2013). The influence of personality trait and demographics on financial decision making among Generation Y. Young Consumers, 14(3), 230–243.

Norman W. T. (1963). Toward an adequate taxonomy of personality attributes: Replicated factor structure in peer nomination personality ratings. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(6), 574–583.

Oehler A. Wendt S. Wedlich F. & Horn M. (2017). Investors’ Personality Influences Investment Decisions: Experimental Evidence on Extraversion and Neuroticism. Journal of Behavioral Finance, 19(1), 30–48.

Pak O. & Mahmood M. (2015). Impact of personality on risk tolerance and investment decisions: A study on potential investors of Kazakhstan. International Journal of Commerce and Management, 25(4), 370–384.

Pashootanizadeh H. Ranaei Kordshouli H. Abbasi A. & Moosavihaghighi M. H. (2020). Simulation the Model of Effects of Behavioral and Macroeconomic Factors on the Tehran Stock Exchange Index with Using System Dynamics Approach. Financial Management Perspective, 10(29), 89-124. [In Persian]

Patterson F. M. & Daigler R. T. (2014). The abnormal psychology of investment performance. Review of Financial Economics, 23(2), 55–63.

Perveen N. Ahmad A. Usman M. & Liaqat F. (2020). Study of Investment Decisions and Personal Characteristics through Risk Tolerance: Moderating Role of Investment Experience. Revista Amazonia Investiga, 9(34), 57–68.

Rai K. Gupta A. & Tyagi A. (2021). Personality Traits Leads to Investor’s Financial Risk Tolerance: A Structural Equation Modelling Approach. Management and Labour Studies, 46(4), 422–437.

Rodrigues C. G. & B. V G. (2024). Financial risk tolerance of individuals from the lens of big five personality traits – a multigenerational perspective. Studies in Economics and Finance, 41(1), 88-101.

Sadiq M. & Amna H. (2019). Impact of Personality Traits on Risk Tolerance and Investors’ Decision Making. International Journal of Applied Behavioral Economics, 8(1), 1–20.

Shanmugam K. Chidambaram V. & Parayitam S. (2022). Relationship Between Big-Five Personality Traits Financial Literacy and Risk Propensity: Evidence from India. IIM Kozhikode Society & Management Review, 12(1), 85-101.

Sitkin S. B. & Pablo A. L. (1992). Reconceptualizing the Determinants of Risk Behavior. Academy of Management Review, 17(1), 9–38.

Stone M. (1974). Cross-Validatory Choice and Assessment of Statistical Predictions. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 36(2), 111–133.

Tauni M. Z. Fang H. X. Rao Z.-R. & Yousaf S. (2015). The influence of Investor personality traits on information acquisition and trading behavior: Evidence from Chinese futures exchange. Personality and Individual Differences, 87, 248–255.

Tauni M. Z. Rao Z. R. Fang H. Mirza S. S. Memon Z. A. & Jebran K. (2017). Do investor’s Big Five personality traits influence the association between information acquisition and stock trading behavior? China Finance Review International, 7(4), 450–477.

Tenenhaus M. Vinzi V. E. Chatelin Y.-M. & Lauro C. (2005). PLS path modeling. Computational Statistics & Data Analysis, 48(1), 159–205.

نص كامل:



Journal of Advances in Finance and Investment Volume 5, Issue 1, 2024 pp. 193-230. Paper type: Research paper

 

 

 

The effect of personality traits on investment decisions with the mediating role of risk tolerance

 

Arezou Pouresgandar Raziabad¹, Alireza Fazlzadeh², Vahid Ahmadian1,

Sajad Naghdi1

 

 

Received: 28/09/2022                              Accepted: 30/03/2024

 

Extended Abstract

Introduction

According to the traditional theories, researchers state that individual investors make investment decisions that are totally based on publically available market information. This decision-making approach makes them rational investors. The investors try to make a rational investment decision, but are unable to due to some psychological and cognitive factors that impact investment decision making. Research on investor psychology is fairly a new development in the field of psychology and has invited the attention of psychologists and investment professionals. Behavioral finance states that investors' decisions are not entirely rational and many factors influence investors' decisions such as personality traits and characteristics, demographic characteristics, culture and emotions, etc. Behavioral finance leads to a better understanding of psychological results in the decision-making process. With the advent of behavioral finance theories in recent decades and the challenge of classical financial theories that states investors' decisions are rational, studies and investigations of behavioral factors affecting investors' decisions have become increasingly important. In recent years, the cognizance of these factors and their impact on the performance and decisions of investors has been the focus of many researchers.

This study investigates the effect of personality traits on investment decisions with the mediating role of risk tolerance. Personality traits are classified according to the Big Five taxonomy: extroversion, agreeableness, conscientiousness, neuroticism and openness to experience. Keeping in consideration that the financial markets in Iran are driven by the investment decisions of the investors in response to the stock market fluctuations. Therefore, it is necessary to investigate the impact of personality traits on the risk tolerance level that ultimately have an impact on the investment decisions of the individual investor. So, the main purpose of the study is to find out whether personality traits have an impact on the investment decision of individual investors in Tehran Stock Exchange, taking risk tolerance as a mediator. This study and its results have theoretical and practical implications for the investors, financial planners and managers.

Literature Review

The findings of personality psychology show that one of the important factors that determine people's behavior is their personality. One of the important concepts that is prominent about the investment decision of individual investors and the level of risk is psychological factors, which describes factors such as personality and their importance in the entire decision-making process of individual investors. Studies such as Durand et al. (2008; 2013 and 2019), Lin (2011), Lin and Lu (2015) and Patterson and Daigler (2014) have focused on the influence of investor personality characteristics on the investment decision process and the display of cognitive biases. They found a significant effect of investor personality characteristics and risk-taking attitude on cognitive biases and investment decision-making process. According to the studies of McGhee et al. (2012), Nga and Ken Yien (2013), Pak and Mahmood (2015) and Kubilay and Bayrakdaroglu (2016), the findings show that there is a significant relationship between personality traits and risk tolerance. Also, many researchers, including Doustar et al. (2014), Ebrahimi Lifshagard et al. (2019), Jalilvand et al. (2016), Nategh Golestan and Zeinabi (2021) and Ashari et al. (2022) have tried to establish the relationship between the characteristics of Examine personality and investment decisions and risk tolerance.

Research Methodology

This research was done in 2022; In this research, the used questionnaire was used to measure each of the variables. All variables are measured on a seven-point Likert scale from strongly disagree to strongly agree. Primary data was collected from 386 individual investors from Tehran Stock Exchange. Descriptive analysis of the data was run on SPSS, reliability of the constructs was assessed through Cronbach's alpha method (Cronbach, 1951), whereas, Structural Equational Modelling (SEM) by using smartplswas used to conduct hypothesis testing through path analysis.

Results

As per the results, personality traits have a significant effect on investment decisions and risk tolerance, and also risk tolerance has a significant effect on investment decisions. Mediation analysis confirmed that risk tolerance partially mediated the relationship between personality traits and investment decisions.

Discussion and Conclusion

According to the studies carried out, it can be stated that according to the collected data, the first hypothesis of the research states that personality traits have an impact on investment decisions. Traditional financial theories state that investors' behavior and decisions are rational, while some research findings doubt the rationality of investors' behavior and show that decisions can be made under the influence of psychological and behavioral factors (Pak and Mahmood, 2015). Also, according to this research, personality traits have a significant effect on risk tolerance, so according to the studies carried out, it can be stated that according to the collected data, the second hypothesis of the research that the influence of personality traits on risk tolerance is confirmed. The result of this hypothesis states that personality traits are one of the factors influencing the level of risk tolerance of investors, and it affects the risk-taking attitudes in different areas of people's lives, including social decisions, gambling and investment. The third hypothesis of this research shows that the effect of risk tolerance on investment decisions is significant. Therefore, according to the results, it is stated that according to the collected data, the effect of risk tolerance on investment decisions is confirmed. Mediation analysis confirmed that risk tolerance partially mediated the relationship between personality traits and investment decisions. The literature review shows that the results of the influence of individual dimensions of personality traits on risk tolerance and investment decisions vary according to the statistical population under test. Perhaps it can be said that the time period of the research and the level of awareness of the people and the state of the capital market in question can be effective in the research. Therefore, we observe the significant difference in results and the direction of influence of the five dimensions of personality characteristics in the conducted researches. The study and its results have theoretical and practical implications for the investors, financial planners and managers.

Acknowledgments

The researchers express their gratitude to all those who participated in this research.

Conflict of Interest

The authors of this article declared no conflict of interest regarding the authorship or publication of this article.

Keywords: Behavioral Finance, Investment Decisions, Personality Traits, Risk Tolerance.

 

JEL Classification: G11, G32, G4.

 

پیشرفت‌های مالی و سرمایه‌گذاری

سال پنجم، بهار 1403 - شماره 1

صفحات 230-193

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با نقش میانجی تحمل ریسک

 

آرزو پوراسگندر رضی‌آباد³، علیرضا فضل‌زاده⁴، وحید احمدیان1، سجاد نقدی1

 

تاریخ دریافت: 06/07/1401                                         تاریخ پذیرش: 11/01/1403

 

چکیده 

هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با نقش میانجی تحمل ریسک در بورس اوراق بهادار تهران بوده است.

روش‌شناسی پژوهش: پژوهش حاضر در سال 1401 انجام و از نوع کاربردی و روش انجام پژوهش جزء پژوهش‌های توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه سرمایه‌گذاران حقیقی بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. حجم نمونه در این پژوهش 386 نفر است. روش جمع‌آوری داده‌های این پژوهش از طریق پرسش‌نامه استاندارد با طیف لیکرت است. روایی پرسش‌نامه از طریق روایی محتوا و پایایی آن از آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفته است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) به کمک نرم‌افزارهای SPSS و SMARTPLS می‌باشد.

یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و تحمل ریسک تأثیر معنادار دارد و همین‌طور تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار داشته و بین ویژگی‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری نقش میانجی دارد.

اصالت / ارزش‌افزوده علمی: دانش‌افزایی این پژوهش استفاده از متغیر تحمل ریسک به‌عنوان نقش میانجی در بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و همچنین استفاده از روش مدل‌سازی ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرم‌افزار SMARTPLS می‌باشد.

 

کلیدواژه‌ها: تحمل ریسک، تصمیمات سرمایه‌گذاری، مالی رفتاری، ویژگی‌های شخصیتی.

طبقه‌بندی موضوعی: G11, G32, G4.

1- مقدمه

اهمیت تصمیمات سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه منجر به برجسته‌شدن نقش عوامل مؤثر بر تصمیمات سرمایه‌گذاران حقیقی می‌شود. نظریه‌های اقتصادی و مالی کلاسیک بیان می‌کنند تصمیماتی که سرمایه‌گذاران در بازارهای سرمایه می‌گیرند کاملاً عقلایی و منطقی است. این رویکرد باتوجه‌به نظریه سبد سرمایه‌گذاری (Markowitz, 1952) و نظریه بازار کارا (Fama, 1970) (دو نظریه سنتی سرمایه)، فرض می‌کند که سرمایه‌گذاران فردی تصمیمات سرمایه‌گذاری می‌گیرند که به طور کامل بر اساس اطلاعات موجود و در دسترس بازار است. این رویکرد، تصمیم‌گیری آن‌ها را به سرمایه‌گذاران منطقی تبدیل می‌کند (Sadiq and Amna, 2019).

طی پژوهش‌های گسترده و متفاوت در گذر زمان، انقلاب رفتاری در مباحث مالی به وجود آمده است. مطالعات نشان می­دهند رفتارها در بازارهای مالی مغایر با نظریه‌های کلاسیک مالی هستند که قابل‌توجیه با نظریه‌‌های بازار کارا نیستند. این نظریه‌ها بیان می­کنند تصمیمات سرمایه‌گذاران تنها تحت‌تأثیر شاخص‌های اقتصادی و عقلانیت نیستند بلکه، عوامل دیگری وجود دارند که بر تصمیمات و رفتار سرمایه‌گذاران مؤثرند؛ بنابراین می‌توان اظهار داشت رفتار و تصمیمات سرمایه‌گذاران تحت هدایت هم‌زمان تفکر عقلانی و غیرعقلانی می‌باشد (Moradi et al., 2018).

رخداد تحول در دهه‌های اخیر در رویکرد و نظریه‌های اقتصادی منجر به شکل‌گیری شاخه‌ای از علوم رفتاری در مباحث مالی گردیده است که دانش مالی رفتاری نامیده می‌شود. طبق نظریات مطرح‌شده در این شاخه از علوم رفتاری، عامل مالی رفتاری کاملاً منطقی نیست و یک انسان عادی تحت‌تأثیر احساسات و خطاهای شناختی عمل می‌کند و تصمیم می‌گیرد (De Bortoli et al., 2019). در سه دهه اخیر پژوهشگران حوزه مالی رفتاری طبق مطالعات هم‌زمان در زمینه‌های رفتارشناسی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی با ارائه مدل‌های رفتاری بر اساس فرضیه‌هایی در تقابل با نظریه‌های بنیادی مالی که اساساً بر پایه عقلایی‌بودن سرمایه‌گذاران و کارایی بازار هستند، نشان دادند مالی مدرن به‌تنهایی پاسخگوی پدیده‌های بازارهای مالی نیست و مطالعات در زمینه شناخت مدل‌های رفتاری، جامعه‌شناسی و تصمیمات سرمایه‌گذاران ضروری است (Farhadi Sharif Abad and Doaei, 2022). مالی رفتاری با بیان این که تصمیمات سرمایه‌گذاران تماماً منطقی نیستند و عوامل متعددی از جمله خصوصیات و ویژگی‌های شخصیتی، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، فرهنگ و احساسات و... در تصمیمات و رفتار سرمایه‌گذاران تأثیر دارند باعث درک بهتر نتایج روان‌شناختی در فرآیند تصمیم‌گیری می‌شود. پژوهش‌های مالی رفتاری یک رویکرد جدید در زمینه مطالعات بازارهای مالی است که در جهت بررسی و فهم تأثیر و دخالت عوامل روان‌شناختی در تصمیمات مالی و سرمایه‌گذاری به وجود آمده است (Larisemnani and Dehkhoda, 2020). این شاخه از علوم به دنبال شناسایی واکنش طبیعی سرمایه‌گذاران در مقابل رفتار عقلایی آنان و تأثیرگذاری این رفتارها در زمینه تصمیمات و انتخاب فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی است (Pashootanizadeh et al., 2020).

شاید بارزترین نکته این است که سرمایه‌گذاران ماشین‌های به حداکثر رساندن ابزار محاسبه نیستند که در نظریه‌‌های سنتی در امور مالی فرض شده است. به عبارت دقیق‌تر، افراد تحت‌تأثیر احساسات خود قرار دارند و احتمالاً هنگام تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری دچار خطاهای شناختی می‌شوند (Alsabban and Alarfaj, 2020). یکی از مهم‌ترین عواملی که تصمیمات و عملکرد سرمایه‌گذاری را متأثر می‌کند، سوگیری‌های روان‌شناختی و عامل مهم دیگر، ویژگی‌های شخصیتی سرمایه‌گذاران است (Ebrahimi Lifshagard et al., 2019). مطالعات روی یک سرمایه‌گذار منفرد بر ویژگی‌های شخصیتی مبتنی بر خصیصه افراد تأکید دارد. سه کار عمده بر اساس این رویکرد وجود دارد. نخست مطالعه آلپورت (Allport, 1937) است که صفات شخصیتی را به سه دسته طبقه‌بندی می‌کند. صفات فرعی، میانی و اصلی. دوم، پژوهش‌های گسترده‌ای است که توسط کاتل (Cattell, 1943) درباره صدها ویژگی شخصیتی انجام ‌شده است که افراد را از یکدیگر متفاوت می‌کند. در آخر، این پنج ویژگی بزرگ شخصیتی⁵ است که توسط نورمن (Norman, 1963) پیشنهاد شده و بعداً توسط گلدبرگ (Goldberg, 1981) بهبود یافته است. این مدل پنج بعد عمده شخصیت را پیشنهاد می‌کند؛ یعنی برون‌گرایی⁶، سازگاری⁷، وظیفه‌شناسی⁸، روان‌رنجوری⁹ و تجربه‌پذیری¹⁰ (Sadiq and Amna, 2019). ریسک‌پذیری افراد یکی از عوامل بااهمیتی است که در تصمیم‌گیری مالی نقش بسزایی دارد و از عوامل تعیین‌کننده در نوع سرمایه‌گذاری و انتخاب دارایی‌ها است. ریسک ناشی از عدم قطعیت یا ابهام در بسیاری از تصمیمات مهم زندگی وجود دارد و طبق نتایج مطالعات صورت‌گرفته می‌توان بیان کرد تأثیر پایداری بر انتخاب بین موارد متنوع تصمیم دارد (Nazari Fahandari, 2020).

رفتار و تصمیمات سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران که یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه کشور است باتوجه‌به این که می‌توانند در عملکرد آن نقش مهمی ایفا کنند حائز اهمیت است. چرا که می‌تواند در نتیجه عملکرد مناسب این بازار نقش بسزایی در رشد و توسعه و شکوفایی بازار داشته باشد. رفتار و تصمیمات سرمایه‌گذاران می‌تواند تحت‌تأثیر عواملی مانند ویژگی‌های فردی و شخصیتی و کسب اطلاعات و عوامل مختلف دیگر باشد (Mirhasheminasab et al., 2019). باتوجه‌به این که تصمیمات سرمایه‌گذاران بر نوسانات بازارهای مالی تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین بررسی عوامل مؤثر بر تصمیمات سرمایه‌گذاری حائز اهمیت است. مالی رفتاری به دنبال تأثیر عوامل روان‌شناختی و شخصیتی بر روی رفتار و تصمیمات مالی افراد است. درک صحیح رفتار سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه باعث تحلیل درست و صحیح نوسانات بازار می‌گردد. باتوجه‌به افزایش حضور سرمایه‌گذاران فردی در بازار سرمایه در سال‌های اخیر و به دنبال گستردگی خدمات مالی و تنوع فرآورده‌های بازارهای مالی، اهمیت روزافزون آگاهی و درک رفتارهای سرمایه‌گذاران بیش‌ازپیش موردتوجه قرار می‌گیرد؛ بنابراین شناخت عوامل تأثیرگذار بر تصمیمات سرمایه‌گذاران و نحوه اثرگذاری این عوامل بر عملکرد سرمایه‌گذاری ضرورت پیدا می‌کند. پژوهش‌ها در زمینه بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاران بیشتر به ویژگی‌های جمعیت‌شناختی افراد پرداخته‌اند و بررسی ویژگی‌های برگرفته از مدل پنج عاملی کمتر صورت گرفته است. همین‌طور تعداد مطالعات صورت‌گرفته در مورد بررسی رابطة بین ریسک‌پذیری و شخصیت افراد نسبت به دیگر موضوعات حوزة ریسک بسیار اندک بوده است. این پژوهش سعی در بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر اساس مدل پنج عاملی (برون‌گرایی، سازگاری، وظیفه‌شناسی، روان‌رنجوری و تجربه‌پذیری) بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با درنظرگرفتن عامل تحمل ریسک سرمایه‌گذاران به‌عنوان نقش میانجی در بورس اوراق بهادار تهران می‌نماید که تا کنون موردمطالعه قرار نگرفته است. نتایج این مطالعه می‌تواند رهنمودهای لازم را از طریق درک رفتارهای سرمایه‌گذاران در اختیار تحلیلگران قرار دهد تا شناخت بهتر و دقیق‌تری از عملکرد سرمایه‌گذاران داشته باشند.

 

2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

شخصیت را می‌توان الگوهای اختصاصی و متمایز تفکر، هیجان و رفتار دانست که اسلوب شخصی تعامل با محیط فیزیکی و اجتماعی هر شخص را رقم می‌زنند. درباره مبدأ و منشأ شخصیت، نظریه‌های اساسی مختلفی وجود دارد. باتوجه‌به این نظریه‌ها مشخص می‌شود که دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به شخصیت وجود دارد (Asgharzadeh and Jahanbakhsh, 2013). یافته‌های علم روان‌شناسی شخصیت نشان می‌دهد، یکی از عوامل مهم که رفتار افراد را تعیین می‌کند شخصیت آن‌ها است (Tauni et al., 2015). باتوجه‌به پیچیدگی الگوی شخصیتی کاتل (Cattell, 1943) و محدودیت الگوی شخصیتی آیزنک (Eysenck, 1947) از دیدگاه بسیاری از نظریه‌‌پردازان الگوی شخصیتی پنج عاملی مطرح شده و توجیه‌پذیر می‌گردد. امروزه توافقی بین بسیاری از پژوهشگران این زمینه به وجود آمده است که می‌توان گفت ساختار اساسی شخصیت در پنج بعد اصلی بیان می‌شود که به آن الگوی پنج عاملی شخصیت گفته می‌شود. این پنج عامل، ویژگی‌ها و صفات شخصیتی را بیان می‌کند (Asgharzadeh and Jahanbakhsh, 2013). پنج رگه اصلی شخصیت مطابق با الگوی پنج عاملی عبارت‌اند از: برون‌گرایی، سازگاری، وظیفه‌شناسی، روان‌رنجوری و تجربه‌پذیری.

برون‌گرایی: به دسته‌ای از صفات شخصیتی که در آن فرد پرانرژی، معاشرتی، جسور، هیجان‌طلب، فعال و دارای اعتمادبه‌نفس، دارای شور و اشتیاق و دارای احساسات مثبت است برون‌گرایی گفته می‌شود (Ebrahimi Lifshagard et al., 2019).

سازگاری: افراد با ویژگی تطابق‌پذیری، قابل‌اعتماد، روراست، نوع‌دوست، مهربان و دارای خصیصه ازخودگذشتگی، پیرو، متواضع، فروتن و خوش‌قلب هستند (Ebrahimi Lifshagard et al., 2019).

وظیفه‌شناسی: در این بعد افراد دارای خصوصیات وجدان بالا، نظم، وظیفه‌شناسی، هدف‌جوبودن، انضباط، وقت‌شناسی و قابلیت اتکا هستند (Ebrahimi Lifshagard et al., 2019).

روان‌رنجوری: این خصوصیت رفتاری به میزان توانایی فرد در تحمل‌کردن استرس اشاره می‌کند. افراد با ویژگی روان‌رنجوری دارای ثبات عاطفی پایین می‌باشند در مقابل افراد دارای امتیاز کم در این بعد دارای ثبات احساسی، آرام، ملایم و خویشتن‌دار می‌باشند (Mirbozorgi et al., 2022).

تجربه‌پذیری: افراد در این بعد علاقه‌مند به تجربه‌کردن و مشتاق تنوع هستند. صفات مرتبط با حس زیبایی‌شناختی، تخیل، نیاز به تنوع، نگرش‌های غیر متعصبانه و علائق گسترده (Mirbozorgi et al., 2022).

با وجود راه‌های مختلف سرمایه‌گذاری در زمینه مالی، انتخاب آگاهانه از میان این راه‌ها برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی را تصمیمات سرمایه‌گذاری می‌گویند. تصمیمات سرمایه‌گذاری انتخاب آگاهانه از میان روش­های متفاوت برای رسیدن به کسب سود بیشتر و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری است که همان هدف مطلوب می‌باشد؛ بنابراین در تصمیم‌گیری مالی با وجود عقلایی‌بودن تجزیه‌وتحلیل راهی که از میان راه‌های متفاوت سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی انتخاب می‌گردد، عوامل احساسی و عاطفی به طور ناخودآگاه در این تصمیم‌گیری نقش مهمی دارند (Nazari Fahandari, 2020). عوامل مهم تأثیرگذار بر تصمیم سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران، شناخت، حالت و احساسات هستند. تمام این عوامل بخشی از شخصیت فرد هستند. چیزی که یک فرد را از دیگری متمایز می‌کند، کسری از این متغیرها در شخصیت فرد است. یک فرد ترکیبی کاملاً متعادل از ویژگی‌ها و مجموعه‌ای کاملاً متمایز از افکار، احساسات و رفتارها دارد. یکی از مفاهیم مهمی که در مورد تصمیم سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران فردی و سطح ریسک برجسته است عوامل روان‌شناختی می‌باشد که عواملی مانند شخصیت و اهمیت آن‌ها در کل فرآیند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران فردی را شرح می‌دهد (Perveen et al., 2020). 

مطالعات اخیر مانند دوراند و همکاران (Durand et al., 2008; 2013 and 2019)، لین (Lin, 2011)، لین و لو (Lin and Lu, 2015) و پترسون و دایگلر (Patterson and Daigler, 2014) بر تأثیر ویژگی‌های شخصیتی سرمایه‌گذار بر فرآیند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری و نمایش سوگیری‌های شناختی تمرکز کرده‌اند. آن‌ها تأثیر قابل‌توجهی از ویژگی‌های شخصیتی سرمایه‌گذار و نگرش ریسک‌پذیری بر سوگیری‌های شناختی و فرآیند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری پیدا کردند. طبق مطالعات دیگری که توسط الر و همکاران (Oehler et al., 2017) انجام شد نتایج به‌دست‌آمده نشان داد ویژگی‌های شخصیتی برون‌گرایی و روان‌رنجوری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر دارد.

تحمل ریسک معکوس ریسک گریزی است و همین‌طور تحمل ریسک این‌گونه مطرح شده است: با وجود عدم قطعیتی که افراد در تصمیمات مالی اعم از زندگی اقتصادی و اجتماعی خود دارند، آن را پذیرفته و متمایل به انجام آن می‌باشند. تحمل ریسک یک ویژگی ذهنی و یک استعداد ژنتیکی است. طبق مطالعاتی که در سوئد صورت‌ گرفته است می‌توان گفت به طور تقریبی 81 درصد از افراد ریسک‌های متفاوتی را به دلیل ویژگی‌های شخصیتی متفاوت تحمل می‌کنند؛ به طور مثال اقتصاددانان تمایل به ریسک مالی سنتی دارند (Nandan and Saurabh, 2016). رابطه بین تصمیم سرمایه‌گذاری و تحمل ریسک می‌تواند با اهداف رفتاری مرتبط باشد؛ جایی که می‌تواند تمایل و آمادگی یک سرمایه‌گذار فردی را برای سرمایه‌گذاری در نوع خاصی از سرمایه‌گذاری‌ها نشان دهد و یک رفتار خاص سرمایه‌گذاری را نشان دهد. نوع سرمایه‌گذاری در نمونه کارها نیز میزان تحمل ریسک را که یک سرمایه‌گذار دارد توضیح می‌دهد. اگر سرمایه‌گذار مقدار کافی اوراق و پول نقد در سبد سهام داشته باشد، فرض بر این است که سطح تحمل ریسک وی پایین است. برعکس، سرمایه‌گذاری در حقوق صاحبان سهام تحمل ریسک مالی¹¹ بالا را نشان می‌دهد؛ زیرا سرمایه‌گذاری از این نوع دارای ریسک و سودهای بزرگ و پتانسیل سرمایه بلندمدت است (Sadiq and Amna, 2019).

مک‌گی و همکاران (McGhee et al., 2012) در پژوهشی به بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و خطرپذیری پرداختند و نتایج نشان داد که برون‌گرایی بالا و تجربه‌پذیری و وظیفه‌شناسی پایین با ریسک‌پذیری بالا همبستگی دارد. در مطالعه دیگری که توسط ان‌جی‌ای و کن یین (Nga and Ken Yien, 2013) به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی و جمعیت‌شناختی بر تصمیم‌گیری مالی انجام گرفته، نتایج نشان دادند وظیفه‌شناسی، تجربه‌پذیری و سازگاری به ترتیب تأثیر قابل‌توجهی بر ریسک‌گریزی و تصمیمات مالی دارند. پاک و محمود (Pak and Mahmood, 2015) در پژوهش خود نشان دادند ابعاد ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار مستقیم ندارند؛ اما ابعاد سازگاری و تجربه‌پذیری بر تحمل ریسک تأثیر معنادار داشته و تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار دارد؛ بنابراین، ویژگی‌های سرمایه‌گذاری بر تحمل ریسک تأثیر مستقیم و از طریق تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر غیرمستقیم دارد. مطالعه دیگری که توسط کلین و همکاران (Kleine et al., 2016) انجام شد نشان می‌دهد سرمایه‌گذارانی که گزارش می‌دهند بیشتر تحمل ریسک می‌کنند، تجارت بیشتری دارند. در پژوهش دیگری که توسط کوبیلای و بایراکداراغلو (Kubilay and Bayrakdaroglu, 2016) برای بررسی ویژگی‌های شخصیتی، تمایلات روانی و تحمل ریسک مالی سرمایه‌گذاران انجام گرفته، یافته‌ها نشان می‌دهد بین ویژگی‌های شخصیتی و گرایش‌های روان‌شناختی سرمایه‌گذاران رابطه معناداری وجود دارد و ویژگی‌های فردی بر تحمل ریسک مالی تأثیرگذار است. دبرتلی و همکاران (De Bortoli et al., 2019) به بررسي تأثير ويژگي‌هاي شخصيتي بر اساس مدل پنج عاملي، تجزیه‌وتحلیل مشخصات سرمايه‌گذار¹²، بازتاب شناختي¹³ و نظريه چشم‌انداز بر روي ريسك سرمايه‌گذاران در تصميمات سرمايه‌گذاري پرداختند. نتايج پژوهش نشان می‌دهد افرادی که از تجربه‌پذیری بالایی برخوردار هستند، بیشترین احتمال خطر‌پذیری در تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را دارند. تاونی و همکاران (Tauni et al., 2017) نیز در مطالعات خود نشان دادند روان‌رنجوری به‌عنوان یکی از ابعاد ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر دارد. سرمایه‌گذاران روان‌رنجور زیاد به محرک‌های خارجی در محیط خود حساس هستند. اضطراب و احساس ناامنی به نتایج معاملات باعث می‌شود در تصمیمات معاملاتی کمتری ورود کنند. چیترا و سریدوی (Chitra and Sreedevi, 2011) بیان می‌کنند هر چه افراد سازگاری کمتری داشته باشند و توافق‌پذیری کمتری با دیگران داشته باشند شکاک‌تر بوده و نسبت به کسب اطلاعات کنجکاوی و تمایل بیشتری دارند؛ بنابراین، ریسک کمتری را می‌پذیرند. طبق مطالعات دیمان و راجا (Dhiman and Raheja, 2018) که به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک و هوش هیجانی پرداختند، برون‌گرایی، سازگاری و تجربه‌پذیری تأثیر مثبت بر تحمل ریسک دارند؛ همچنین اگر سازگاری در افراد بیشتر باشد باتکیه‌بر نظرات دیگران ریسک بیشتری می‌کنند. رای و همکاران (Rai et al., 2021) در پژوهش خود به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک پرداختند و یافته‌های آن‌ها نشان داد از بین ابعاد ویژگی‌های شخصیتی تنها سازگاری، وظیفه‌شناسی و تجربه‌پذیری به طور قابل‌توجهی تأثیر مثبت و معنادار بر تحمل ریسک مالی دارند. رودریگز و بی. وی (Rodrigues and B. V, 2024) در پژوهشی به بررسی تأثیر تحمل ریسک مالی از نگاه ویژگی‌های شخصیتی پنج عاملی پرداختند و نشان دادند تجربه‌پذیری، برون‌گرایی و روان‌رنجوری تأثیر معناداری بر تحمل ریسک مالی دارد. در پژوهشی دیگر، شانموگام و همکاران (Shanmugam et al., 2022) به بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی پنج عاملی، سواد مالی و تمایل به ریسک پرداختند؛ یافته‌ها نشان داد ویژگی‌های شخصیتی پنج عاملی بر تصمیمات مالی تأثیر معنادار داشته و همین‌طور تأثیرات تصمیمات مالی با تحمل ریسک ارتباط معنادار دارد.

یافته‌های پژوهش صادق و امنا (Sadiq and Amna, 2019) که به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و تحمل ریسک پرداخته‌اند نشان می‌دهد ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات و تحمل ریسک تأثیر معنادار دارد؛ نتایج این مطالعه بیان می‌کند ویژگی‌های شخصیتی بر اساس مدل پنج عاملی بر تحمل ریسک سرمایه‌گذاران منفرد تأثیر دارد. افرادی که ویژگی برجسته آن‌ها برون‌گرایی است تمایل دارند به عادت‌های جدید جذب شوند و به این دلیل احتمال دارد که تحمل ریسک بالایی داشته باشند و بنابراین تمایل دارند در رفتار ریسک‌دار شرکت کنند. این افراد اجتماعی هستند و به دلیل طبیعت اجتماعی تمایل دارند نسبت به آن سرمایه‌گذارانی که در این ویژگی شخصیتی نمره پایینی دارند، بیشتر تجارت کنند افرادی که سازگاری بیشتری دارند تصمیمات حساب‌شده و محتاطانه‌تری می‌گیرند و ترجیح می‌دهند ریسک کمتری داشته باشند؛ بنابراین، چنین افرادی با تحمل کمتری مواجه هستند. آن‌ها تمایل دارند قبل از تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری، از سرمایه‌گذاران دیگر یا تحلیلگر سرمایه‌گذاری مشاوره بگیرند؛ بنابراین، هر چه فرد بیشتر در این بعد امتیاز کسب کند، تصمیم سرمایه‌گذاری بسیار دقیق‌تری اتخاذ خواهد کرد و تصمیمات سرمایه‌گذاری آن‌ها ریسک نخواهند داشت؛ بنابراین، به سرمایه‌گذاری دقیق‌تر و کمتری ورود خواهد کرد. همین‌طور بیان می‌کند افرادی که در بعد وظیفه‌شناسی قرار می‌گیرند، به‌خوبی سازمان‌یافته هستند و به همین دلیل بعد تفکر، به‌دقت ریسک می‌کنند. آن‌ها برخلاف برون‌گرایان احساساتی نیستند، به همین دلیل است که آن‌ها نسبت به پذیرفتن ریسک‌های مالی بالا تحمل کمتری دارند. سرمایه‌گذارانی که از بعد روان‌رنجوری نمره کمی می‌گیرند، تحمل بسیار بالایی در برابر ریسک‌های مالی دارند و ریسک‌پذیر هستند و بالعکس. سرمایه‌گذاران دارای امتیاز پایین در این بعد از نظر احساسی پایدار هستند. چنین افرادی به‌عنوان افرادی دیده شده‌اند که سود سرمایه‌گذاری بالایی دارند و کم‌ترین تلفات را ثبت کرده‌اند. این به‌خاطر این واقعیت است که آن‌ها در مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری ریسک‌دار خوب هستند؛ بنابراین، سرمایه‌گذارانی که در این ابعاد شخصیتی امتیاز کم دارند، بیشتر مایل به تجارت هستند تا عملکرد خود را در مقایسه با کسانی که دارای سطح بالای روان‌رنجوری است، بهبود بخشند. افرادی که سطح بالایی از تجربه‌پذیری را کسب می‌کنند، کاملاً خلاق، غیرسنتی، تطبیقی و کنجکاوتر هستند. آن‌ها با تحمل ریسک بیشتری مواجه هستند؛ زیرا آن‌ها تجربیات جدید را دوست دارند؛ بنابراین، هنگامی که به ریسک‌های مالی می‌رسد، آن‌ها تمایل دارند ریسک بالایی داشته باشند. تحمل خطر در بین افرادی که سطح بالایی از تجربه‌پذیری دارند زیاد است. نارسواری و همکاران (Nareswari et al., 2021) با بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر عملکرد سرمایه‌گذاری درک‌شده با نقش تعدیلگری تعامل اجتماعی نشان دادند که وظیفه‌شناسی، برون‌گرایی، سازگاری و روان‌رنجوری تأثیر مثبتی بر عملکرد سرمایه‌گذاری درک‌شده دارد. جیانگ و همکاران (Jiang et al., 2024) در پژوهش خود به مطالعه و بررسی تفاوت‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری در آمریکا پرداختند و نتایج این پژوهش نشان داد پنج ویژگی شخصیتی بزرگ، باورهای سرمایه‌گذاران در مورد بازار سهام و اقتصاد، ترجیحات ریسک و تمایلات تعامل اجتماعی را توضیح می‌دهد. دو ویژگی شخصیتی روان‌رنجوری و تجربه‌پذیری، در قدرت توضیحی خود برای سرمایه‌گذاری سهام برجسته هستند. سرمایه‌گذاران دارای روان‌رنجوری بالا و آن‌هایی که دارای تجربه‌پذیری پایین هستند تمایل دارند سرمایه‌گذاری کمتری را به سهام اختصاص دهند. اختر و داس (Akhtar and Das, 2020) در پژوهش خود به بررسی رابطه ویژگی‌های شخصیتی و عملکرد سرمایه‌گذاری با میانجی‌گری تحمل ریسک مالی و اعتماد بیش از حد مالی پرداختند و نتایج نشان داد ویژگی‌های شخصیتی سرمایه­گذاران فردی با تحمل ریسک مالی، اعتماد بیش از حد مالی و عملکرد سرمایه‌گذاری درک‌شده مرتبط است. علاوه بر این، تحمل ریسک و اعتماد بیش از حد مالی به طور منفی با عملکرد سرمایه‌گذاری درک‌شده مرتبط هستند و دو ویژگی روان‌شناختی به طور کامل رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و عملکرد سرمایه‌گذاری را میانجی‌گری می‌کنند. در مطالعه­ای که توسط بایراقی و چاکرابرتی (Bairagi and Chakraborty, 2021) برای بررسی تأثیر درک ریسک بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران خرد انجام گرفته است، نتایج مطالعه نشان می‌دهد که تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران خرد در سرمایه‌گذاری سهام به‌شدت تحت‌تأثیر سطح ادراک ریسک فردی است. این به این دلیل است که سرمایه­گذاران خرد از نظر مالی بسیار محافظه­کار هستند که با ویژگی‌های عاطفی و شناختی منعکس می‌شود. در پیشگیری، سرمایه‌گذار باید سبد سرمایه‌گذاری و بازار متنوع را درک کند تا سطح ریسک خود را در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری کاهش دهد.

در مطالعات داخلی نیز پژوهش‌هایی در جهت بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر ریسک و تصمیمات سرمایه‌گذاران انجام ‌شده است. برای مثال دوستار و همکاران (Doustar et al., 2014) بیان می‌کنند از بین پنج بعد ویژگی‌های شخصیتی تنها عامل برون‌گرایی با ریسک‌پذیری و ریسک‌گریزی ارتباط معنادار دارد. ابراهيمي ليفشاگرد و همکاران (Ebrahimi Lifshagard et al., 2019) در پژوهش خود در یک مدل جامع‌، هم ویژگی‌های شخصیتی (‌روان‌رنجوری، برون‌گرایی، وظیفه‌شناسی، سازگاري، ترجيح براي نوآوري و انگيزه ريسك‌پذيري) و هم سوگیری‌های مکاشفه‌ای را لحاظ كرده‌اند و تأثیری که بر عملکرد سرمایه‌گذاری دارند را سنجیده‌اند. نتایج نشان داد که بین ویژگی‌های شخصیتی و عملکرد سرمایه‌گذاری رابطه مثبت وجود دارد. جلیلوند و همکاران (Jalilvand et al., 2016) در پژوهشی به شناسایی عوامـل تأثیرگـذار بـر تصمیمات سرمایه‌گذاران پرداخته­اند و نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد هم عوامل رفتاری (از جمله ویژگی‌های شخصیتی) و هم عوامل اقتصادی بر تصمیمات سرمایه‌گذاران مؤثر است. ابراهیمی سروعلیا و همکاران (Ebrahimi Sarv Oulia et al., 2020) در پژوهش خود به بررسی نقش ویژگی‌های شخصیتی و منابع اطلاعاتی بر رفتار معاملاتی سرمایه‌گذاران حقیقی پرداخته‌اند و نتایج نشان می‌دهد بین ویژگی‌های شخصیتی و رفتار سرمایه‌گذاری از نظر تعداد معاملات رابطه معنادار وجود دارد. ناطق گلستان و زینبی (Nategh Golestan and Zeinabi, 2021) به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر ادراک ریسک سرمایه‌گذاران با نقش میانجی تمایل به ریسک در بورس اوراق بهادار پرداخته‌اند و نتایج نشان می‌د‌هد فقط بعد برون‌گرایی و تجربه‌پذیری بر ادراک ریسک با میانجی تمایل به ریسک تأثیر معنادار دارد. میربزرگی و همکاران (Mirbozorgi et al., 2022) در پژوهش خود به بررسی تأثیر ابعاد ویژگی‌های شخصیتی بر ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران پرداختند که نتایج نشان داد ارتباط مثبت و معنادار بین ابعاد سازگاری، وظیفه‌شناسی، برون‌گرایی و تجربه‌پذیری و رابطه منفی و معنادار بین بعد روان‌رنجوری با ریسک‌پذیری وجود دارد. در مطالعه دیگری اشعری و همکاران (Ashari et al., 2022) به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی و هوش هیجانی بر ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران پرداختند و نشان دادند بین ویژگی‌های شخصیتی و ادراک ریسک و تمایل به ریسک تأثیر مثبت و معناداری وجود دارد.

باتوجه‌به مبانی نظری مطرح‌شده و مطالب مذکور، مدل مفهومی پژوهش به‌صورت شکل (1) بوده و فرضیه‌هایی که در ادامه آورده شده است مطرح می‌شود.

 

شکل (1) مدل مفهومی پژوهش باتوجه‌به مبانی نظری مطرح‌شده

Figure (1) conceptual model of the research according to the proposed theoretical foundations

 

فرضیه اول: ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار دارد.

فرضیه دوم: ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک تأثیر معنادار دارد.

فرضیه سوم: تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار دارد.

فرضیه چهارم: تحمل ریسک رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری را میانجی‌گری می‌کند.

 

3- روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر در سال 1401 انجام و روش پژوهش آن از نظر ماهیت و هدف کاربردی بوده و از نظر روش توصیفی پیمایشی است. از منظر جمع‌آوری اطلاعات از نوع زمینه­یابی پیمایشی - اسنادی به همراه پرسش‌نامه میدانی است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه سرمایه‌گذاران حقیقی فعال در بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می­دهد. نمونه آماری موردنیاز از میان افراد فعال در حوزه سرمایه‌گذاری و نهادهای بازار سرمایه در بورس اوراق بهادار تهران که به‌عنوان مطالعه موردی این پژوهش می­باشد، انتخاب شدند. تعداد نمونه آماری نیز بر اساس فرمول کوکران 386 مورد در نظر گرفته شده و پرسش‌نامه مربوطه در اختیار سرمایه‌گذاران فعال در بورس قرار گرفته است. جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و پیشینه پژوهش، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات و کتاب‌های موردنیاز استفاده شده است. 

برای گردآوری داده‌های پژوهش به کمک پرسش‌نامه استاندارد مورداستفاده در پژوهش صادق و امنا (Sadiq and Amna, 2019) هر کدام از ابعاد پژوهش مورد پرسش قرار گرفت. این پرسش‌نامه دارای 31 سؤال می‌باشد. تمامی متغیرها در مقیاس هفت‌درجه‌ای لیکرت از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم اندازه‌گیری می‌شوند. سؤالات مرتبط با ویژگی‌های شخصیتی 15 سؤال (هر بعد 3 سؤال)، سؤالات مرتبط با تحمل ریسک 10 سؤال و سؤالات مرتبط با تصمیمات سرمایه‌گذاری 6 سؤال می‌باشد. در نهایت پرسش‌نامه موردنظر که بتواند اطلاعات موردنیاز پژوهش را فراهم کند حاصل گردیده و در میان جامعه آماری پژوهش حاضر توزیع شد. 

در این پژوهش سعی شده جهت دستیابی بر اعتبار لازم در طراحی و استفاده از پرسش‌نامه از روایی محتوا بهره­گیری شود. پس از تأیید روایی، پایایی پرسش‌نامه طراحی‌شده مورد بررسی قرار گرفت. پایایی یک وسیله اندازه­گیری است که به سنجش دقت نتیجه حاصل اشاره دارد. برای سنجش پایایی پرسش‌نامه از آلفای کرونباخ (Cronbach, 1951) بهره گرفته شده است. روش تحلیل داده‌ها به دو صورت توصیفی و استنباطی است. در آمار توصیفی اطلاعات جمعیت‌شناختی (جنسیت، سن، میزان تحصیلات و...) اعضای نمونه ارائه شده و برای تعمیم نتایج به جامعه آماری از آمار استنباطی استفاده شده است. در این پژوهش به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها بخش توصیفی از نرم‌افزار اس‌پی‌اس¹⁴ و در بخش استنباطی از مدل‌سازی معادلات ساختاری¹⁵ با رویکرد حداقل مربعات جزئی¹⁶ به کمک نرم‌افزار اسمارت پی‌ال‌اس¹⁷ استفاده شده است. مدل‌یابی معادلات ساختاری یک تکنیک تحلیل چندمتغیری جامع و قدرتمند از نوع رگرسیون چندمتغیری است که پژوهشگر می‌تواند مجموعه‌ای از معادلات رگرسیون را به طور هم‌زمان مورد آزمون و بررسی قرار دهد. در بین تمامی روش‌های متفاوت تحلیل چندمتغیره روش معادلات ساختاری تنها روشی است که هم‌زمان هم از تحلیل رگرسیون چندگانه و هم از تحلیل عاملی استفاده می‌کند؛ لذا برای پاسخ به پرسش‌های این پژوهش، از روش معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار اسمارت پی‌ال‌اس استفاده ‌شده است.

 

4- تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

در ابتدای تحلیل داده‌ها به توصیف آماری و چگونگی توزیع آماری پاسخ‌دهندگان به پرسش‌نامه بر حسب متغیرهایی چون جنسیت، مدرک تحصیلی و سن پرداخته شده است.

طبق جدول (1)، جدول (2) و جدول (3) توزیع فروانی سن، تحصیلات و جنسیت افراد نشان می‌دهد که از بین 386 نفر که پرسش‌نامه را پرکرده‌اند، 239 نفر از پاسخ­دهندگان مرد بوده و 147 نفر زن می­باشند. بیشترین فراوانی مربوط به بازه سنی زیر 25 سال و کمترین مربوط به بازه سنی بیشتر از 40 سال می‌باشد. از بین سه گروه شرکت­کننده بیشتر پاسخ‌دهندگان دارای سطح تحصیلی کارشناسی با تعداد 223 نفر می­باشند.

جدول (1) توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان بر حسب سن

Table (1) frequency distribution of respondents according to age

سن	تعداد	درصد فراوانی
زیر 25 سال	148	3/38
26 تا 30 سال	94	4/24
31 تا 35 سال	62	1/16
36 تا 40 سال	58	0/15
بالای 40 سال	24	2/6
مجموع	386	0/100

 

جدول (2) توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان بر حسب تحصیلات

Table (2) frequency distribution of respondents according to education

تحصیلات	تعداد	درصد فراوانی
کارشناسی	223	8/57
کارشناسی‌ارشد	133	5/34
دکتری	30	7/7
مجموع	386	0/100

 

جدول (3) توزیع فراوانی پاسخ‌دهندگان بر حسب جنسیت

Table (3) frequency distribution of respondents according to gender

جنسیت	تعداد	درصد فراوانی
زن	147	1/38
مرد	239	9/61
مجموع	386	0/100

 

جدول (4) شاخص‌های توصیفی متغیرهای موردمطالعه را نشان می‌دهد؛ براي توصيف متغيرهاي پژوهش از شاخص‌هاي مركزي و پراكندگي استفاده شده است.

جدول (4) شاخص‌های توصیفی متغیرهای موردمطالعه

Table (4) descriptive indices of the studied variables

متغیر	تعداد گویه	میانگین	انحراف معیار	کمینه	بیشینه
ویژگی‌های شخصیتی	15	033/5	200/1	47/1	00/7
تحمل ریسک	10	334/5	202/1	00/1	00/7
تصمیمات سرمایه‌گذاری	6	760/4	384/1	00/1	00/7

در بخش آمار استنباطی از آزمون نرمالیتی، آزمون ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی استفاده ‌شده است.

جهت بررسی نرمال‌بودن از ضریب چولگی¹⁸ و ضریب کشیدگی¹⁹ استفاده می‌شود که بر اساس نتایج جدول (5) داده‌ها نرمال است.

 

جدول (5) نتایج نرمال‌بودن متغیرهای موجود در پژوهش

Table (5) the results of the normality of the variables in the research

متغیرها	ضریب چولگی			ضریب کشیدگی			نتیجه آزمون
	مقدار آماره	خطای استاندارد	مقدار آماره		خطای استاندارد
ویژگی‌های شخصیتی	713/0-	124/0	174/0-		248/0	نرمال است
تحمل ریسک	300/1-	124/0	516/1		248/0	نرمال است
تصمیمات سرمایه‌گذاری	518/0-	124/0	543/0-		248/0	نرمال است

 

در ادامه تحلیل داده‌ها از آزمون همبستگی پیرسون جهت بررسی درجه و میزان ارتباط خطی بین متغیرها استفاده شده است.

 

جدول (6) ضرایب همبستگی پیرسون بین متغیرهای پژوهش

Table (6) Pearson correlation coefficients between research variables

متغیرهای پژوهش	معیار مورد بررسی	ویژگی‌های شخصیتی	تحمل ریسک	تصمیمات سرمایه‌گذاری
ویژگی‌های شخصیتی	مقدار همبستگی	1	-	-
	سطح معناداری	0	-	-
تحمل ریسک	مقدار همبستگی	443/0	1	-
	سطح معناداری	000/0	0	-
تصمیمات سرمایه‌گذاری	مقدار همبستگی	438/0	400/0	1
	سطح معناداری	000/0	000/0	0

 

نتایج جدول (6) نشان می‌دهد باتوجه‌به سطح معناداری کمتر از سطح خطای 05/0 می‌توان بیان کرد بین تمامی متغیرها همبستگی و ارتباط معناداری وجود دارد.

برای بررسی و آزمون درستی مدل نظری پژوهش و محاسبه ضرایب تأثیر از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری به‌وسیله نرم‌افزار اسمارت پی‌ال‌اس استفاده‌ شده است.

تحلیل مدل اندازه‌گیری در 3 بخش انجام می‌گیرد:

1.       آزمون پایایی (آلفای کرونباخ (Cronbach, 1951) و ضریب پایایی ترکیبی²⁰)

2.       روایی همگرا (معناداری بارهای عاملی، همگن‌بودن، میانگین واریانس استخراجی²¹ و مقایسه پایایی ترکیبی با میانگین واریانس استخراجی)

3.       روایی واگرا (آزمون فورنل و لارکر (Fornell and Larcker, 1981))

 

شکل (2) مدل پژوهش با ضرایب استانداردشده بار عاملی (ارزیابی مدل‌های اندازه‌گیری)

Figure (2) research model with standardized factor load coefficients (evaluation of measurement models)

 

 

شکل (3) مدل پژوهش با ضرایب آماره تی (ارزیابی مدل‌های اندازه‌گیری)

Figure (3) research model with t-values coefficients (evaluation of measurement models)

مطابق با الگوريتم و ترتیب تحليل داده‌ها در اسمارت پی‌ال‌اس پس از سنجش بار‌هاي عاملي شاخص‌ها، بايد به محاسبه پايايي تركيبي و آلفاي كرونباخ پرداخته شود؛ كرونباخ ضريب پايايي 45/0 را كم، 7/0 را متوسط و قابل‌قبول و 95/0 را زياد پيشنهاد كرده است (Cronbach, 1951). ازآنجاکه این شاخص بسیار سخت‌گیرانه بوده، برای بررسی همسانی درونی مدل اندازه­گیری در روش حداقل مربعات جزئی از معیار مدرن­تر و جدیدتری به نام پایایی ترکیبی استفاده می‌شود که توسط رابطه (1) قابل‌محاسبه است.

توجه: واريانس خطاي شاخص با رابطه (2) محاسبه می‌گردد:

رابطه (1)

رابطه (2)

(بار عاملی شاخص)2 - 1  =واریانس خطای شاخص

مقدار مطلوب پایایی ترکیبی در پژوهش‌های اکتشافی بین 6/0 تا 7/0 است درحالی‌که در پژوهش‌های پیشرفته‌تر بین 7/0 تا 9/0 می‌باشد. نتایج طبق جدول (7) نشان می‌دهد مقدار ضرایب آلفای کرونباخ (Cronbach, 1951) و پایایی ترکیبی برای تمامی سازه­ها و مؤلفه‌ها باتوجه‌به حدود مطرح‌شده موردقبول می‌باشد.

 

جدول (7) نتایج ضریب آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی

Table (7) results of Cronbach's alpha coefficient and composite reliability coefficient

سازه­های پژوهش	ضریب آلفای کرونباخ (7/0 Alpha >)	ضریب پایایی ترکیبی (7/0 CR >)
ویژگی‌های شخصیتی	914/0	926/0
روان‌رنجوری	790/0	877/0
برون‌گرایی	765/0	865/0
سازگاری	755/0	860/0
وظیفه‌شناسی	757/0	861/0
تجربه‌پذیری	750/0	857/0
تحمل ریسک	890/0	910/0
تصمیمات سرمایه‌گذاری	811/0	863/0

 

در حالت معناداری ارتباط یا عدم ارتباط متغیرهای مستقل و وابسته با هم مورد بررسی قرار می‌گیرند. اگر ارتباط بین دو متغیر بزرگ‌تر از قدرمطلق 96/1 باشد، این معنی است که بین دو متغیر ارتباط معناداری با احتمال %95 وجود دارد و اگر این عدد بزرگ‌تر از 58/2 باشد، به‌احتمال %99 ارتباط معنادار بین دو متغیر وجود دارد (Hair et al., 2006). همین‌طور دومین شرط برقراری روایی همگرا این است که بارهای عاملی بزرگ‌تر از 4/0 باشند. همان‌طور که از رابطه (1) و رابطه (2) مشخص است، مقادیر بارهای عاملی و ضرایب معناداری تمامی گویه‌ها به ترتیب از 4/0 و 96/1 بیشتر محاسبه‌ شده است؛ بنابراین به این صورت نتیجه‌گیری می‌شود که روایی همگرا متغیرهای مدل مورد تأیید می‌باشد.

طبق نتایج جدول (8) تمامي متغیرها داراي ميانگين واريانس استخراجي بزرگتر از 5/0 و همین‌طور در تمامی متغیرهای مکنون ميانگين واريانس استخراجي کمتر از پایایی ترکیبی می‌باشد. می‌توان چنین نتيجه گرفت كه مدل پژوهشي روايي همگرایي مناسبي دارد.

 

جدول (8) نتایج بررسی روایی همگرا با معیار میانگین واریانس استخراجی

Table (8) results of convergent validity investigation with Average Variance Extracted criterion

متغیرها	AVE	CR	CR > AVE
ویژگی‌های شخصیتی	577/0	926/0	OK
روان‌رنجوری	704/0	877/0	OK
برون‌گرایی	681/0	865/0	OK
سازگاری	671/0	860/0	OK
وظیفه‌شناسی	673/0	861/0	OK
تجربه‌پذیری	667/0	857/0	OK
تحمل ریسک	504/0	910/0	OK
تصمیمات سرمایه‌گذاری	515/0	863/0	OK

 

چنانچه همبستگی بین آزمون‌هایی که خصیصه‌های متفاوتی را اندازه‌گیری می‌کند پایین باشد، آزمون‌ها دارای اعتبار تشخیصی یا واگرا می‌باشد؛ روایی واگرا از طریق آزمون فورنل و لارکر (Fornell and Larcker, 1981) مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

جدول (9) نتایج روایی واگرا به روش فورنل و لارکر (Fornell and Larcker, 1981)

Table (9) results of divergent validity by Fornell and Larker method (Fornell and Larcker, 1981)

متغیرها	برون‌گرایی	تجربه‌پذیری	تحمل ریسک	تصمیمات سرمایه‌گذاری	روان‌رنجوری	سازگاری	وظیفه‌شناسی
برون‌گرایی	825/0	-	-	-	-	-	-
تجربه‌پذیری	639/0	817/0	-	-	-	-	-
تحمل ریسک	376/0	370/0	710/0	-	-	-	-
تصمیمات سرمایه‌گذاری	369/0	443/0	419/0	718/0	-	-	-
روان‌رنجوری	557/0	468/0	319/0	325/0	839/0	-	-
سازگاری	642/0	494/0	348/0	314/0	470/0	819/0	-
وظیفه‌شناسی	738/0	729/0	417/0	401/0	572/0	573/0	821/0

 

جدول (9) نتایج بررسی روایی واگرا را نشان می‌دهد. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده آن است که روایی واگرا متغیرهای مدل در این پژوهش در حد قابل‌قبول می‌باشد.

در این مرحله از تحلیل، تحلیل مدل‌های ساختاری مورد بررسی قرار می‌گیرد. معیارهای آزمون مدل ساختاری شامل این موارد می‌باشد:

1.       ضرایب مسیر (بتا) و معناداری آن (مقادیر آماره تی²²)

2.       شاخص ضریب تعیین () متغیرهای مکنون درون‌زا

3.       شاخص ارتباط پیش‌بین 

معیار اول برای بررسی برازش مدل ساختاری، ضرایب معناداری تی است. در این سنجش اگر مقدار به‌دست‌آمده بیشتر از حداقل آماره در سطح مورد اطمینان در نظر گرفته ‌شده باشد، آن رابطه یا فرضیه مورد تأیید قرار می‌گیرد. در سطح معناداری 90 درصد، 95 درصد و 99 درصد این مقدار به ترتیب با حداقل آماره 64/1، 96/1 و 58/2 مقایسه می‌شود.

 

جدول (10) ضرایب بار عاملی استانداردشده و مقدار تی بین متغیرهای مکنون

Table (10) standardized factor loading coefficients and t-value between the variables

سازه­های مستقل	سازه وابسته	ضریب مسیر ()	مقدار تی
ویژگی‌های شخصیتی	تحمل ریسک	448/0	834/9
ویژگی‌های شخصیتی	تصمیمات سرمایه‌گذاری	332/0	351/6
تحمل ریسک	تصمیمات سرمایه‌گذاری	270/0	706/4

 

باتوجه‌به نتایج جدول (10) مقادير تی محاسبه‌شده بین کلیه متغیرهای مستقل و وابسته موجود در مدل بالاتر از 96/1 بوده و در سطح 95 درصد معنادار هستند و به عبارتی نشان دهنده مناسب‌بودن مدل ساختاری می‌باشد.

 

شکل (4) مدل پژوهش با ضرایب استانداردشده بار عاملی (ارزیابی مدل‌های ساختاری و کلی)

Figure (4) research model with standardized factor load coefficients (evaluation of structural and general models)

 

شکل (5) مدل پژوهش با ضرایب آماره تی (ارزیابی مدل‌های ساختاری و کلی)

Figure (5) research model with t-values coefficients (evaluation of structural and general models)

 

ضریب  دومین معيار بررسي مدل ساختاري می‌باشد و سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 به‌عنوان مقدار ملاك براي مقادیر ضعيف، متوسط و قوي مطرح مي­شوند. هر چه این شاخص در يك مدل بيشتر باشد نشان‌دهنده برازش بهتر مدل در پژوهش است.

 

جدول (11) ضرایب  متغیرهای اصلی پژوهش

Table (11) R2 coefficient of the main research variables

متغیرها
ویژگی‌های شخصیتی	-
تحمل ریسک	201/0
تصمیمات سرمایه‌گذاری	264/0

 

باتوجه‌به جدول (11) و شکل (3)، مقادير براي متغيرهای درون‌زای تحمل ریسک برابر 201/0 و تصمیمات سرمایه‌گذاری برابر 264/0 محاسبه ‌شده است؛ نشان‌دهنده این مفهوم است که متغیرهای ویژگی‌های شخصیتی و تحمل ریسک با همکاری یکدیگر و درمجموع توانسته‌اند 4/26 درصد از تغییرات تصمیمات سرمایه‌گذاری را پیش‌بینی کنند و بقیه تغییرات آن وابسته به سایر متغیرها و عواملی است که در مدل نیامده است.

 سومین معيار بررسي مدل ساختاري است که توسط استون (Stone, 1974) و گيسر (Geisser, 1975) معرفي و مطرح شده است و نشان‌دهنده میزان قدرت پيش­بيني مدل در متغيرهاي وابسته است؛ آن‌ها بیان می‌کنند مقدار  در مورد تمامي سازه­هاي درون­زا، سه مقدار 02/0، 15/0 و 35/0 را به‌عنوان قدرت پيش­بيني كم، متوسط و قوي تعيين می­کند.

 

جدول (12) ضرایب  متغیرهای اصلی پژوهش

Table (12) Q2 coefficients of the main research variables

متغیرها
ویژگی‌های شخصیتی	-
تحمل ریسک	102/0
تصمیمات سرمایه‌گذاری	122/0

 

همان‌طور که نتایج جدول (12) نشان می‌دهد، مقدار  برای متغیرهای درون‌زای تحمل ریسک (102/0) و تصمیمات سرمایه‌گذاری (122/0) مثبت و در سطح مناسبی قرار دارد و حاکی از آن است که قدرت پیش‌بینی مدل در خصوص این متغیرها در حد متوسط می‌باشد.

در بررسی کلی مدل هر دو بخش مدل اندازه­گیری و مدل ساختاری را شامل می­شود و در صورت تأیید برازش آن، بررسی برازش در یک مدل کامل خواهد شد. برای بررسی برازش مدل کلی تنها یک معیار به نام شاخص نیکویی برازش²³ وجود دارد. شاخص نیکویی برازش توسط تننهاوس و همکاران (Tenenhaus et al., 2005) ابداع گردیده است و طبق فرمول موجود در جدول (13) محاسبه می­شود. سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 به‌عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای شاخص نیکویی برازش معرفی ‌شده است.

 

جدول (13) نتایج برازش کلی مدل با شاخص نیکویی برازش

Table (13) results of the general fit of the model with the goodness of fit

شاخص نیکویی برازش	میانگین مقادیر اشتراکی	میانگین R2
	359/0	232/0

 

همان‌طور که در جدول (13) مشاهده می‌شود، مقدار ميانگين مقادير اشتراكي²⁴ 359/0 و ميانگين مقادير  برابر 232/0 به ‌دست ‌آمده است و باتوجه‌به فرمول مقدار شاخص نیکویی برازش معادل 288/0 به دست آمد كه باتوجه‌به دسته­بندي مذکور نشان از برازش قوی مدل كلي پژوهش است. 

مهم‌ترین بخش از تحلیل آماری بررسی فرضیه‌ها و رسیدن به پاسخ سؤالاتی می‌باشد که در بطن پژوهش گنجانده شده است در این بخش از پژوهش به بررسی فرضیه‌های پژوهش با تکنیک تحلیل مسیر پرداخته شده است. تصمیم‌گیری در خصوص تأیید یا رد فرضیه‌ها بر اساس مقدار آماره تی صورت خواهد گرفت؛ به‌نحوی‌که چنانچه مقدار تی بیشتر از 96/1 به دست آید فرضیه موردنظر تأیید و اگر کمتر از 96/1 به دست آید فرضیه مدنظر غیرمعنادار خواهد شد. شدت و جهت رابطه بین متغیرها بر اساس ضرایب استانداردشده بار عاملی انجام خواهد شد. ضرایب مسیر مثبت نشان‌دهنده روابط مستقیم و در مقابل، ضرایب مسیر منفی (بتای منفی) نشان‌دهنده رابطه معکوس بین متغیرهای پنهان درون‌زا و برون‌زا می‌باشد.

فرضیه 1: ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد.

 

جدول (14) نتایج تحلیل فرضیه 1

Table (14) of the analysis results of hypothesis 1

فرضیه اول	ضریب مسیر	عدد معناداری (آماره تی)	جهت رابطه	نتیجه
ویژگی‌های شخصیتی - تصمیمات سرمایه‌گذاری	332/0	351/6	مثبت و مستقیم	تأیید

 

باتوجه‌به جدول (14)، نتیجه می‌شود که چون مقدار آماره تی محاسبه‌شده برابر با 351/6 و بیشتر از 96/1 می‌باشد، اثر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با ضریب مسیر 332/0 و با احتمال 95 درصد معنادار می‌باشد؛ بنابراین فرضیه اول پژوهش مبنی بر وجود تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأیید می‌شود.

فرضیه 2: ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک تأثیر معناداری دارد.

 

جدول (15) نتایج تحلیل فرضیه 2

Table (15) the analysis results of hypothesis 2

فرضیه دوم	ضریب مسیر	عدد معناداری (آماره تی)	جهت رابطه	نتیجه
ویژگی‌های شخصیتی - تحمل ریسک	448/0	834/9	مثبت و مستقیم	تأیید

 

باتوجه‌به جدول (15)، نتیجه می‌شود که چون مقدار آماره تی محاسبه‌شده برابر با 834/9 و بیشتر از 96/1 می‌باشد، اثر ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک با ضریب مسیر 448/0 و با احتمال 95 درصد معنادار می‌باشد؛ بنابراین فرضیه دوم پژوهش مبنی بر وجود تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک تأیید می‌شود.

فرضیه 3: تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد.

 

جدول (16) نتایج تحلیل فرضیه 3

Table (16) the analysis results of hypothesis 3

فرضیه سوم	ضریب مسیر	عدد معناداری (آماره تی)	جهت رابطه	نتیجه
تحمل ریسک - تصمیمات سرمایه‌گذاری	270/0	706/4	مثبت و مستقیم	تأیید

 

باتوجه‌به جدول (16)، نتیجه می‌شود که چون مقدار آماره تی محاسبه‌شده برابر با 706/4 و بیشتر از 96/1 می‌باشد، اثر تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با ضریب مسیر 270/0 و با احتمال 95 درصد معنادار می‌باشد؛ بنابراین فرضیه سوم پژوهش مبنی بر وجود تأثیر تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأیید می‌شود.

فرضیه چهارم: تحمل ریسک در رابطه میان ویژگی‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری میانجی‌گری می‌کند.

باتوجه‌به مدل مفهومی پژوهش می‌توان علاوه بر تأثیر مستقیم ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری، تأثیر غیرمستقیم آن به‌وسیله متغیر میانجی تحمل ریسک را نیز به دست آورد. به همین منظور از روش بارون و کنی (Baron and kenny, 1986) استفاده ‌شده است. 

 

جدول (17) نتایج حاصل از بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری باتوجه‌به نقش میانجی تحمل ریسک

Table (17) results of examining the effect of personality traits on investment decisions regarding the mediating role of risk tolerance

 

همان‌طور كه در جدول (17) نمايان است، می‌توان این‌گونه تفسير نمود كه نتایج، حاکی از آن است که نقش متغیر تحمل ریسک، میانجی‌گری جزئی است و فرضیه چهارم پژوهش با احتمال 95 درصد توجه به داده‌های گردآوری‌شده تأیید می‌شود.

 

شکل (6) مدل مفهومی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری بر اساس ضرایب استاندارد (بدون دخالت متغیر میانجی)

Figure (6) Conceptual model of the influence of personality traits on investment decisions based on standard coefficients (without the intervention of the mediator variable)

 

شکل (7) مدل مفهومی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری بر اساس مقادیر معناداری (بدون دخالت متغیر میانجی)

Figure (7) Conceptual model of the influence of personality traits on investment decisions based on significant values (without the intervention of the mediator variable)

 

شکل (8) مدل پژوهش با ضرایب استانداردشده بار عاملی (بررسی تأثیر ابعاد ویژگی‌های شخصیتی)

Figure (8) research model with standardized factor load coefficients (investigating the influence of the dimensions of personality traits)

 

 

شکل (9) مدل پژوهش با ضرایب آماره تی (بررسی تأثیر ابعاد ویژگی‌های شخصیتی)

Figure (9) of the research model with t-values coefficients (investigating the influence of the dimensions of personality traits)

 

جدول (18) نتایج تحلیل تأثیر ابعاد ویژگی‌های شخصیتی

Table (18) results of the analysis of the influence of the dimensions of personality characteristics

گام‌های آزمون بارون و کنی	مسیر	ضریب مسیر	عدد معناداری	سطح معناداری
بدون دخالت متغیر میانجی و مدل‌سازی به‌صورت جداگانه	ویژگی‌های شخصیتی  تصمیمات سرمایه‌گذاری	455/0	414/12	000/0
	ویژگی‌های شخصیتی  تحمل ریسک	448/0	834/9	000/0
ورود متغیر میانجی و مدل‌سازی با تمامی متغیرها به‌صورت یکجا	تحمل ریسک تصمیمات سرمایه‌گذاری	270/0	706/4	000/0
	ویژگی‌های شخصیتی  تصمیمات سرمایه‌گذاری	332/0	351/6	000/0

ابعاد ویژگی‌های شخصیتی	ضریب مسیر	عدد معناداری (آماره تی)	معناداری	جهت رابطه
برون‌گرایی - تصمیمات سرمایه‌گذاری	0208/0	389/0	رد	مثبت و مستقیم
سازگاری - تصمیمات سرمایه‌گذاری	065/0	025/1	رد	مثبت و مستقیم
وظیفه‌شناسی - تصمیمات سرمایه‌گذاری	077/0	867/0	رد	مثبت و مستقیم
روان‌رنجوری - تصمیمات سرمایه‌گذاری	100/0	783/1	در سطح %90	مثبت و مستقیم
تجربه‌پذیری - تصمیمات سرمایه‌گذاری	293/0	129/4	تأیید	مثبت و مستقیم
برون‌گرایی - تحمل ریسک	042/0	466/0	رد	مثبت و مستقیم
سازگاری - تحمل ریسک	141/0	892/1	در سطح %90	مثبت و مستقیم
وظیفه‌شناسی - تحمل ریسک	183/0	209/2	تأیید	مثبت و مستقیم
روان‌رنجوری - تحمل ریسک	076/0	121/1	رد	مثبت و مستقیم
تجربه‌پذیری - تحمل ریسک	108/0	524/1	رد	مثبت و مستقیم

 

باتوجه‌به جدول (18)، نتیجه می‌شود که در تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری از بین همه ابعاد، بعد تجربه­پذیری با آماره تی 129/4 و بیشتر از 96/1 و ضریب مسیر 293/0 با احتمال 95 درصد تأثیر مثبت و معنادار دارد. در تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک از بین همه ابعاد بعد وظیفه‌شناسی با آماره تی 209/2 و بیشتر از 96/1 و ضریب مسیر 183/0 با احتمال 95 درصد تأثیر مثبت و معنادار دارد و همین‌طور بعد سازگاری در سطح اطمینان %90 و با آماره تی محاسبه‌شده با مقدار 892/1 و بیشتر از 64/1 بر تحمل ریسک تأثیر معناداری دارد و بعد روان‌رنجوری در سطح اطمینان 90% و با آماره تی محاسبه‌شده با مقدار 783/1 و بیشتر از 64/1 بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار دارد.

 

5- بحث و نتیجه‌گیری

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار دارد. مقدار آماره تی محاسبه‌‌شده برابر با 351/6 و با ضریب مسیر 3332/0 با احتمال 95 درصد معنادار می‌باشد؛ بنابراین باتوجه‌به بررسی‌های به‌عمل‌آمده می‌توان اظهارنظر کرد که باتوجه‌به داده‌های جمع‌آوری‌شده فرضیه اول پژوهش مبنی بر وجود تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأیید می‌شود. نظریه‌های سنتی مالی عقلانی و کاملاً منطقی‌بودن رفتار و تصمیمات سرمایه‌گذاران را بیان می‌کند. این در حالی است که برخی از یافته‌های پژوهشی تردید در مورد منطقی‌بودن رفتار سرمایه‌گذاران را بیان می‌کنند و نشان می‌دهند که تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند توسط عوامل روان‌شناختی و رفتاری هدایت شود (Pak and Mahmood, 2015). ویژگی‌های شخصیتی از عوامل تأثیرگذار بر تصمیمات سرمایه‌گذاری است. نتیجه این فرضیه با نتیجه پژوهش پروین و همکاران (Perveen et al., 2020) که به طور تجربی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی را بر تصمیم سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران از طریق تحمل ریسک مورد بررسی قرار داده هم‌خوانی دارد. همچنین با نتیجه پژوهش صادق و امنا (Sadiq and Amna, 2019) که به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک و تصمیمات سرمایه‌گذاری پرداخته‌اند، هم‌راستا می‌باشد.

از بین ابعاد ویژگی‌های شخصیتی (برون‌گرایی، سازگاری، وظیفه‌شناسی، روان‌رنجوری و تجربه‌پذیری) بعد تجربه­پذیری با مقدار آماره تی محاسبه‌شده 129/4 و ضریب مسیر 293/0 با احتمال 95 درصد معنادار می‌باشد؛ بنابراین باتوجه‌به بررسی‌های به‌عمل‌آمده می‌توان اظهارنظر کرد که تجربه‌پذیری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر مثبت و معناداری دارد. طبق این فرضیه می‌توان اظهار کرد افرادی که در بعد تجربه­پذیری امتیاز بالایی دارند تمایل بیشتری به تجربیات جدید دارند و بیشتر مایل هستند در سرمایه‌گذاری­های جدید شرکت کنند. این نتیجه با نتایج مطالعات صادق و امنا (Sadiq and Amna, 2019) و ان‌جی‌ای و کن یین (Nga and Ken Yien, 2013) در یک راستا می‌باشد. بعد روان‌رنجوری با مقدار آماره تی محاسبه‌شده برابر با 783/1 و ضریب مسیر 1/0 با اطمینان %90 معنادار می‌باشد. این فرضیه با نتایج مطالعات پیشین صادق و امنا (Sadiq and Amna, 2019) و تاونی و همکاران (Tauni et al., 2017) که بیان می‌کنند سرمایه‌گذاران روان‌رنجور زیاد به محرک‌های خارجی در محیط خود حساس هستند، اضطراب و احساس ناامنی به نتایج معاملات باعث می‌شود در تصمیمات معاملاتی کمتری ورود کنند همخوانی ندارد. سایر ابعاد: برون‌گرایی (آماره تی برابر با 389/0)، سازگاری (آماره تی برابر با 250/1) و وظیفه‌شناسی (آماره تی برابر با 867/0) در این پژوهش تأثیر معناداری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری نداشتند.

همین‌طور این پژوهش نشان داد ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک تأثیر معناداری دارد. مقدار آماره تی محاسبه‌شده برابر با 384/9 با ضریب مسیر 448/0 و با احتمال 95 درصد معنادار می‌باشد؛ بنابراین باتوجه‌به بررسی‌های به‌عمل‌آمده می‌توان اظهارنظر کرد که باتوجه‌به داده‌های جمع‌آوری‌شده فرضیه دوم پژوهش مبنی بر وجود تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک تأیید می‌شود. نتیجه این فرضیه بیان می‌کند ویژگی‌های شخصیتی از عوامل تأثیرگذار بر میزان تحمل ریسک سرمایه‌گذاران است و بر نگرش‌های ریسک‌پذیری در حوزه‌های مختلف زندگی افراد، از جمله تصمیمات اجتماعی، قمار و سرمایه‌گذاری تأثیر می‌گذارد (Pak and Mahmood, 2015). این نتیجه در راستای یافته‌های پژوهش‌های کوبیلای و بایراکداراغلو (Kubilay and Bayrakdaroglu, 2016)، پاک و محمود (Pak and Mahmood, 2015)، ان‌جی‌ای و کن یین (Nga and Ken Yien, 2013)، مک‌گی و همکاران (McGhee et al., 2012) و صادق و امنا (Sadiq and Amna, 2019) می‌باشد. در بین ابعاد ویژگی‌های شخصیتی سازگاری با مقدار آماره تی محاسبه‌شده برابر با 892/1 و ضریب 141/0 با اطمینان %90 رابطه مثبت و معناداری بر تحمل ریسک دارد. طبق این فرضیه که با نتایج پژوهش‌های میربزرگی و همکاران (Mirbozorgi et al., 2022)، دوراند و همکاران (Durand et al., 2008)، چیترا و سریدوی (Chitra and Sreedevi, 2011)، ناندان و سوراب (Nandan and Saurabh, 2016)، دیمان و راجا (Dhiman and Raheja, 2018) و رای و همکاران (Rai et al., 2021) هم‌راستا می‌باشد، می‌توان بیان کرد افراد هر چه سازگاری و توافق­پذیری کمتری داشته باشند شکاک­تر و کنجکاوتر برای کسب اطلاعات بیشتر می­شوند و در نتیجه ریسک کمتری را می‌پذیرند و هر چه امتیاز افراد در این بعد بیشتر باشد به‌احتمال زیاد باتکیه‌بر نظر دیگران ریسک بیشتری را بپذیرند. در بعد وظیفه‌شناسی مقدار آماره تی محاسبه‌شده برابر با 209/2 و ضریب مسیر 183/0 با احتمال 95 درصد تأثیر مثبت و معنادار را نشان می‌دهد که با نتایج پژوهش‌های پیشین که بیان می‌کنند هر چه فرد وظیفه‌شناس‌تر و با وجدان‌تر باشد باتکیه‌بر توانایی‌های خود و دقت بالا تمایل کمتری به پذیرش ریسک دارند، همخوانی ندارد. سایر ابعاد: برون‌گرایی (آماره تی برابر با 466/0)، روان‌رنجوری (آماره تی برابر با 121/1) و تجربه‌پذیری (آماره تی محاسبه‌شده برابر با 524/1) تأثیر معناداری بر تحمل ریسک نداشتند.

فرضیه سوم این پژوهش نشان می‌دهد تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با مقدار آماره تی محاسبه‌شده برابر با 706/4 و ضریب مسیر 270/0 و با احتمال 95 درصد معنادار می‌باشد؛ بنابراین باتوجه‌به بررسی‌های به‌عمل‌آمده می‌توان اظهارنظر کرد که باتوجه‌به داده‌های جمع‌آوری‌شده وجود تأثیر تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأیید می‌شود. نتیجه این فرضیه با نتیجه پژوهش بایراقی و چاکرابرتی (Bairagi and Chakraborty, 2021) که به بررسی تأثیر ادراک ریسک بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران خرد پرداخته‌ است هم‌خوانی دارد؛ همچنین با نتیجه پژوهش صادق امنا (Sadiq and Amna, 2019) و پاک و محمود (Pak and Mahmood, 2015) که به بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک و تصمیمات سرمایه‌گذاری پرداخته‌اند، هم‌راستا می‌باشد. 

سیتکین و پابلو (Sitkin and Pablo, 1992) در مطالعه خود دریافتند که ویژگی‌های خاص تصمیم­گیرندگان بر نگرش آن­ها نسبت به ریسک مالی تأثیر می­گذارد و این ویژگی­های شخصیتی تمایل دارند به طور غیرمستقیم از طریق متغیرهای میانجی مانند نگرش ریسک بر رفتار سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارند (Nandan and Saurabh, 2016). در این پژوهش نیز نتایج نشان می‌دهند تحمل ریسک بین ویژگی‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری میانجی‌گری می‌کند. طبق روش بارون و کنی (Baron and kenny, 1986)، در مرحله اول و مدل ابتدایي كه فقط تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری مدنظر بود، اين اثرگذاري معنادار بوده و ضريب مسير آن برابر 455/0 برآورد شده است. در مرحله بعدي كه متغير ميانجي (ویژگی‌های شناختی) وارد مدل شده و در بين دو متغير ویژگی‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری قرار گرفته است، ضريب مسير بين این دو متغير از 455/0 به 332/0 كاهش داشته و به لحاظ آماري معنادار هم مي‌باشد؛ لذا می‌توان گفت كه ميانجي‌گري تحمل ریسک در رابطه بين ویژگی‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری با احتمال 95 درصد تأیید می‌شود. به عبارتی دیگر می‌توان این‌گونه تفسير نمود كه نتایج، حاکی از معنی‌داری روابط گفته‌شده در سه‌گام نخست روش بارون و کنی (Baron and kenny, 1986) می‌باشد. در گام چهارم یعنی ورود متغیر میانجی­گر نتایج مبیّن این است که در حضور متغیر تحمل ریسک، بتای استاندارد برای رابطه‌ بین ویژگی‌های شخصیتی و تصمیمات سرمایه‌گذاری از 455/0 به 332/0 کاهش ‌یافته و معنی‌دار نیز می‌باشد؛ بنابراین، نقش متغیر تحمل ریسک، میانجی‌گری جزئی است و فرضیه چهارم پژوهش با احتمال 95 درصد و باتوجه‌به داده‌های گردآوری‌شده تأیید می‌شود.

بررسی مطالعات پیشین نشان می‌دهد نتایج تأثیر تک‌تک ابعاد ویژگی‌های شخصیتی بر تحمل ریسک و تصمیمات سرمایه‌گذاری باتوجه‌به جامعه آماری مورد آزمون متغیر است. شاید بتوان این‌چنین اظهارنظر کرد که برهه زمانی و میزان آگاهی افراد و وضعیت بازار سرمایه موردنظر و... در پژوهش‌ها می‌تواند تأثیرگذار باشد. ازاین‌رو تفاوت نتایج معناداری و جهت تأثیرگذاری پنج بعد ویژگی‌های شخصیتی را در پژوهش‌های انجام‌یافته مشاهده می‌کنیم. در راستای این مطلب در مطالعه پاک و محمود (Pak and Mahmood, 2015) که در قزاقستان انجام گرفته است، نشان می‌دهد ابعاد ویژگی‌های شخصیتی تأثیر معنادار مستقیم بر تصمیمات سرمایه‌گذاری ندارند و از بین این ابعاد فقط بعد سازگاری و تجربه‌پذیری بر تحمل ریسک تأثیر معنادار داشته و با تأثیر معنادار تحمل ریسک بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر ویژگی‎های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری به طور غیرمستقیم تأیید می‌شود. ان‌جی‌ای و کن یین (Nga and Ken Yien, 2013) نیز در پژوهش خود که در مالزی صورت گرفته است نشان دادند از بین این ابعاد تنها وظیفه‌شناسی بر ریسک‌پذیری تأثیر معنادار داشته و ابعاد سازگاری، وظیفه‌شناسی و تجربه‌پذیری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری معنادار هستند. نتایج مطالعه دیمان و راجا (Dhiman and Raheja, 2018) که در هندوستان انجام گرفته نشان می‌دهد از بین این ابعاد فقط برون‌گرایی، سازگاری و تجربه­پذیری تأثیر مثبت و معنادار بر تحمل ریسک دارند و همین‌طور طبق مطالعات رای و همکاران (Rai et al., 2021) در هندوستان ابعاد سازگاری، وظیفه‌شناسی و تجربه‌پذیری تأثیر مثبت و معنادار بر تحمل ریسک مالی دارد. این در حالی است که تأثیر بعد سازگاری بر تحمل ریسک در مطالعات کوبیلای و بایراکداراغلو (Kubilay and Bayrakdaroglu, 2016) در ترکیه منفی و معنادار می‌باشد. در مطالعات درویشاج و کاکری (Dervishaj and Çakërri, 2022) در آلبانی ابعاد برون‌گرایی، وظیفه‌شناسی، روان‌رنجوری و تجربه‌پذیری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار داشته و بعد سازگاری معنادار نمی‌باشد.

یافته‌های این پژوهش با تأکید بر عوامل تأثیرگذار بر تصمیمات سرمایه‌گذاری نقش مالی رفتاری را در بازار سرمایه بیش‌ازپیش تقویت کرده و پیشنهاد می‌کند مسئولان بازار با افزایش دانش خود در حوزه مالی رفتاری به هنگام قانون‌گذاری با درنظرگرفتن رفتار سرمایه‌گذاران باعث تقویت و پویایی بیشتر بازارهای سرمایه شوند. بر اساس یافته‌های این پژوهش به شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در زمینه خدمات مالی و ارائه مشاوره مالی برای سرمایه‌گذاران فعالیت می‌کنند، می‌توان پیشنهاد کرد با درنظرگرفتن ویژگی‌های شخصیتی سرمایه‌گذاران و تأثیر آن بر تحمل ریسک و اقدام به سرمایه‌گذاری باتوجه‌به تصمیمات سرمایه‌گذاری در ارائه مشاوره مالی بهره‌مند شوند. افرادی که در این قبیل شرکت‌ها نظیر کارگزاری‌ها، مشاوران سرمایه‌گذاری و... فعالیت دارند می‌توانند به ویژگی‌های شخصیتی افراد وزن بیشتری داده و خدمات متناسبی را باتوجه‌به میزان ریسک‌پذیری و تمایل به سرمایه‌گذاری به آن‌ها ارائه دهند. سرمایه‌گذاران و فعالان در این بازار نیز می‌توانند با شناخت ویژگی‌های شخصیتی خود و میزان تحمل ریسک با آگاهی بیشتری به فعالیت در این حوزه بپردازند.

از محدودیت­های پژوهش حاضر می‌توان به این موارد اشاره کرد:

·       عدم دسترسی به‌کل افراد شرکت‌کننده در پژوهش جهت صحت‌سنجی سؤالات پاسخ داده شده.

·       عدم اطلاع از میزان تجربه هر یک از سرمایه‌گذاران فعال در بورس جهت رتبه­بندی سرمایه‌گذاران و استخراج نتایج مبتنی بر میزان تجربه آن‌ها.

·       محدودیت در اجرای پرسش‌نامه‌ها ازنظر عدم تمایل به پاسخگویی از سوی برخی از اعضای نمونه و یا عدم دقت کافی در پاسخگویی.

پیشنهادهای آتی در این پژوهش به‌ این صورت می‌باشند:

·       بهره‌گیری از عوامل تأثیرگذار دیگر مانند شاخص‌های فناوری مالی تحت عنوان فین‌تک، سواد مالی و تجربیات فردی سرمایه‌گذاران به‌عنوان متغیر میانجی برای بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه­گذاری.

·       استفاده از سایر مدل‌های شخصیتی در بررسی تأثیر آن بر تصمیمات و عملکرد سرمایه‌گذاران.

·       بررسی تأثیر سایر ویژگی‌های رفتاری مانند سوگیری‌های رفتاری و... بر روی تصمیمات سرمایه‌گذاری.

·       اولویت‌بندی شاخص‌های مؤثر در تصمیمات سرمایه­گذاری با روش ترکیبی تصمیم‌گیری چندگانه و رویکرد اولویت ترتیبی²⁵.

 

6- تشکر و سپاس‌گزاری

پژوهشگران از تمام كسانی كه در انجام این پژوهش همکاری داشتند، تشکر و قدردانی می‌نمایند.

 

7- تعارض منافع

هیچ‌گونه تعارض منافع در این پژوهش وجود ندارد. 

 

8- منابع

Akhtar, F., & Das, N. (2020). Investor personality and investment performance: from the perspective of psychological traits. Qualitative Research in Financial Markets, 12(3), 333-352.

Allport, G. W. (1937). Personality A Psychological Interpretation. In Internet Archive.

Alsabban, S., & Alarfaj, O. (2020). An empirical analysis of behavioral financr in the saudi stock market: evidence of overconfidence behavior. International Journal of Economics and Financial Issues, 10(1), 73–86.

Asgharzadeh, M., & Jahanbakhsh, M. T. (2013). The role of personality traits in personal security with emphasis on the five-factor model. Amniat Pajouhi, 11(40), 119-132. [In Persian]

Ashari, E., Khodabakhsh, R., & Khomami, S. (2022). Personality Traits, Emotional Intelligence of Investors and Their Risk Tolerance. Accounting and Auditing Studies, 11(43), 105-120. [In Persian]

Bairagi, P., Chakraborty, A. (2021). Influence of Risk -Perception on Retail Investors’ Decision Making. SSRN Electronic Journal.

Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173–1182.

Cattell, R. B. (1943). The description of personality: basic traits resolved into clusters. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 38(4), 476–506.

Chitra, K., & Sreedevi, V. R. (2011). Does Personality Traits Influence the Choice of Investment? IUP Journal of Behavioral Finance, 8(2), 47-57.

Cronbach, L. J. (1951). Coefficient Alpha and the Internal Structure of Tests. Psychometrika, 16(3), 297–334.

De Bortoli, D., Da Costa, N., Goulart, M., & Campara, J. (2019). Personality traits and investor profile analysis: A behavioral finance study. PLOS ONE, 14(3), e0214062.

Dervishaj, B., & Çakërri, L. (2022). A Study of the Determinance of the Type of Personality in Albanian Individual Investor Decision-Making. European Journal of Business and Management Research, 7(3), 364–376.

Dhiman, B., & Raheja, S. (2018). Do Personality Traits and Emotional Intelligence of Investors Determine Their Risk Tolerance? Management and Labour Studies, 43(1-2), 88–99.

Doustar, M., Ramazanpour, E., & Javadian Lang, M. (2014). Investigating the effect of investors' personality characteristics on their risk tolerance in Tehran Stock Exchange. The third national accounting and management conference. [In Persian]

Durand, R. B., Fung, L., & Limkriangkrai, M. (2019). Myopic Loss Aversion, Personality, and Gender. Journal of Behavioral Finance, 20(3), 339–353.

Durand, R. B., Newby, R., & Sanghani, J. (2008). An Intimate Portrait of the Individual Investor. Journal of Behavioral Finance, 9(4), 193–208.

Durand, R. B., Newby, R., Peggs, L., & Siekierka, M. (2013). Personality. Journal of Behavioral Finance, 14(2), 116–133.

Durand, R., Newby, R., Tant, K., & Trepongkaruna, S. (2013). Overconfidence, overreaction and personality. Review of Behavioural Finance, 5(2), 104–133.

Ebrahimi Lifshagard, A., Pakizeh, K., & Raisifar, K. (2019). Exploring the effect of investors' personality on their investment performance with mediating role of heuristic biases. Financial Knowledge of Securities Analysis, 12(42), 107-128. [In Persian]

Ebrahimi Sarv Oulia, M., Amiry, M., & Meraji, M. (2020). The role of information sources on the association between investor personality characteristics and trading behavior in Tehran Securities Exchange. Financial Management Strategy, 8(4), 51-82. [In Persian]

Eysenck, H. J. (1947). Dimensions of Personality. Transaction Publishers. 

Fama, E. F. (1970). Efficient Capital Markets: a Review of Theory and Empirical Work. The Journal of Finance, 25(2), 383–417.

Farhadi Sharif Abad, M., & Doaei, M. (2022). Modeling investor tendencies with emphasis on psychological factors by fuzzy Delphi and DEMATEL methods. Advances in Finance and Investment, 2(5), 113-144. [In Persian]

Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50.

Geisser, S. (1975). The Predictive Sample Reuse Method with Applications. Journal of the American Statistical Association, 70(350), 320–328. 

Goldberg, L. R. (1981). Language and individual differences: The search for universals in personality lexicons. Review of personality and social psychology, 2(1), 141-165.

Hair, J., Black, W., Babin, B., Anderson, R., & Tatham, R. (2006) Multivariate Data Analysis. Amazon.

Jalilvand, A., Rostami Noroozabad, M., & Rahmani, S. (2016). Recent Evidence on Investors’ Behavior in the Tehran Stock Exchange: Preliminary Evidence and Future Insights. Financial Research Journal, 18(1), 95-125. [In Persian]

Jiang, Z., Peng, C., & Yan, H. (2024). Personality differences and investment decision-making. Journal of Financial Economics, 153, 103776.

Kleine, J., Wagner, N., & Weller, T. (2016). Openness endangers your wealth: Noise trading and the big five. Finance Research Letters, 16, 239–247.

Kubilay, B., & Bayrakdaroglu, A. (2016). An Empirical Research on Investor Biases in Financial Decision-Making, Financial Risk Tolerance and Financial Personality. International Journal of Financial Research, 7(2), 171-182.

Larisemnani, B., & Dehkhoda, A. (2020). Investigating the Impact of Mood on the Behavioral Finance Trap of Investors in Tehran Stock Exchange. Financial Management Perspective, 10(30), 143-162. [In Persian]

Lin, H. W. (2011). Elucidating rational investment decisions and behavioral biases: Evidence from the Taiwanese stock market. African Journal of Business Management, 5(5), 1630–1641.

Lin, H. W., & Lu, H. F. (2015). Elucidating the association of sports lottery bettors’ socio-demographics, personality traits, risk tolerance and behavioural biases. Personality and Individual Differences, 73, 118–126.

Markowitz, H. (1952). Portfolio Selection. The Journal of Finance, 7(1), 77–91.

McGhee, R. L., Ehrler, D. J., Buckhalt, J. A., & Phillips, C. (2012). The Relation between Five-Factor Personality Traits and Risk-Taking Behavior in Preadolescents. Psychology, 3(8), 558–561.

Mirbozorgi,. S. P., Hematfar, M., & Janani, M. (2022). Explaining the Appropriate Model of Investors Risk Power Based on Personality Characteristics. Financial Accounting and Auditing Research, 14(53), 135-162. [In Persian]

Mirhasheminasab, S. A., Mohamadzadeh, A., Mohammadnoorbakhsh Langaroodi, M., & Akhoondi, N. (2019). A Model for Syntactic Investigation between Risk taking, Personal and Cultural properties on Herding Behavior in Tehran Stock Exchange. Financial Management Perspective, 9(28), 65-90. [In Persian]

Moradi, M., Aminzadegan, S., & Marandi, Z. (2018). The Role of Individual and Behavioral Characteristics On Demand for Financial Services. Journal of Investment Knowledge, 7(25), 149-164. [In Persian]

Nandan, T., & Saurabh, K. (2016). Big-five personality traits, financial risk attitude and investment intentions: study on Generation Y. International Journal of Business Forecasting and Marketing Intelligence, 2(2), 128-150.

Nareswari, N., Rahmani, C. W., & Negoro, N. P. (2021). The Impact of Personality Traits on Perceived Investment Performance: The Moderating Role of Social Interaction. Jurnal Manajemen Teori Dan Terapan | Journal of Theory and Applied Management, 14(1), 1-15.

Nategh Golestan, A., & Zeinabi, N. (2021). The Impact of Personality Characteristics on Risk Perception of stock exchange Investors; Analyzing the Risk Intermediation Role. Advances in Finance and Investment, 2(4), 33-54. [In Persian]

Nazari Fahandari., A. (2020). The effect of emotional intelligence on investment decisions considering the mediating role of financial literacy and risk tolerance of active investors in the capital market. The 7th National Conference of Modern Studies and Researches in the Field of Humanities, Management and Entrepreneurship in Iran. [In Persian]

Nga, J. K. H., & Ken Yien, L. (2013). The influence of personality trait and demographics on financial decision making among Generation Y. Young Consumers, 14(3), 230–243.

Norman, W. T. (1963). Toward an adequate taxonomy of personality attributes: Replicated factor structure in peer nomination personality ratings. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(6), 574–583.

Oehler, A., Wendt, S., Wedlich, F., & Horn, M. (2017). Investors’ Personality Influences Investment Decisions: Experimental Evidence on Extraversion and Neuroticism. Journal of Behavioral Finance, 19(1), 30–48.

Pak, O., & Mahmood, M. (2015). Impact of personality on risk tolerance and investment decisions: A study on potential investors of Kazakhstan. International Journal of Commerce and Management, 25(4), 370–384. 

Pashootanizadeh, H., Ranaei Kordshouli, H., Abbasi, A., & Moosavihaghighi, M. H. (2020). Simulation the Model of Effects of Behavioral and Macroeconomic Factors on the Tehran Stock Exchange Index with Using System Dynamics Approach. Financial Management Perspective, 10(29), 89-124. [In Persian]

Patterson, F. M., & Daigler, R. T. (2014). The abnormal psychology of investment performance. Review of Financial Economics, 23(2), 55–63.

Perveen, N., Ahmad, A., Usman, M., & Liaqat, F. (2020). Study of Investment Decisions and Personal Characteristics through Risk Tolerance: Moderating Role of Investment Experience. Revista Amazonia Investiga, 9(34), 57–68.

Rai, K., Gupta, A., & Tyagi, A. (2021). Personality Traits Leads to Investor’s Financial Risk Tolerance: A Structural Equation Modelling Approach. Management and Labour Studies, 46(4), 422–437.

Rodrigues, C. G., & B. V, G. (2024). Financial risk tolerance of individuals from the lens of big five personality traits – a multigenerational perspective. Studies in Economics and Finance, 41(1), 88-101.

Sadiq, M., & Amna, H. (2019). Impact of Personality Traits on Risk Tolerance and Investors’ Decision Making. International Journal of Applied Behavioral Economics, 8(1), 1–20. 

Shanmugam, K., Chidambaram, V., & Parayitam, S. (2022). Relationship Between Big-Five Personality Traits, Financial Literacy and Risk Propensity: Evidence from India. IIM Kozhikode Society & Management Review, 12(1), 85-101.

Sitkin, S. B., & Pablo, A. L. (1992). Reconceptualizing the Determinants of Risk Behavior. Academy of Management Review, 17(1), 9–38.

Stone, M. (1974). Cross-Validatory Choice and Assessment of Statistical Predictions. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 36(2), 111–133.

Tauni, M. Z., Fang, H. X., Rao, Z.-R., & Yousaf, S. (2015). The influence of Investor personality traits on information acquisition and trading behavior: Evidence from Chinese futures exchange. Personality and Individual Differences, 87, 248–255.

Tauni, M. Z., Rao, Z. R., Fang, H., Mirza, S. S., Memon, Z. A., & Jebran, K. (2017). Do investor’s Big Five personality traits influence the association between information acquisition and stock trading behavior? China Finance Review International, 7(4), 450–477.

Tenenhaus, M., Vinzi, V. E., Chatelin, Y.-M., & Lauro, C. (2005). PLS path modeling. Computational Statistics & Data Analysis, 48(1), 159–205.

 

 

 

 

COPYRIGHTS © 2024 by the authors. Published by Islamic Azad University, Esfarayen Branch. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).

 

---

[1] . Department of Economics, Management and Accounting, University of Tabriz, Tabriz, Iran.

[2] . Department of Economics, Management and Accounting, University of Tabriz, Tabriz, Iran. (Corresponding Author). [e-mail]

 

How to cite this paper: Pouresgandar Raziabad, A., Fazlzadeh, A., Ahmadian, V., & Naghdi, S. (2024). The effect of personality traits on investment decisions with the mediating role of risk tolerance. Advances in Finance and Investment, 5(1), 193-230. [In Persian]

   

[3] 1. گروه اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

[4] 2. گروه اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول). [e-mail]

 

استناد: پوراسگندر رضی‌آباد، آرزو؛ فضل‌زاده، علیرضا؛ احمدیان، وحید؛ نقدی، سجاد. (1403). بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با نقش میانجی تحمل ریسک. پیشرفت‌های مالی و سرمایه‌گذاری، 5(1). 230-193.

   

[5] . Five-factor model of persnality

[6] . Extraversion

[7] . Agreeableness

[8] . Conscientiousness

[9] . Neuroticism

[10] . Openness

[11] . Financial Risk Tolerance (FRT)

[12] . Investor Profile Analysis (IPA)

[13] . Cognitive Reflection Test (CRT)

[14] . SPSS 

[15] . Structural Equation Modeling (SEM)

[16] . Partial Least Squares (PLS)

[17] . Smartpls

[18] . Skewness

[19] . Kurtosis

[20] . Composite Reliability (CR)

[21] . Average Variance Extracted (AVE)

[22] . t-values

[23] . Goodness of Fit (GOF)

[24] . Communalities

[25] . Ordinal Priority Approach (OPA)

---