بررسی عملکرد سازمان فضایی خانه¬های یک¬طرف¬ساخت پهلوی اول شیراز (مطالعه¬موردی: خانه ذاکری)
الموضوعات :
فاطمه کاکایی
1
(دانشجوی دکتری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران)
طاهره نصر
2
(دکتری تخصصی شهرسازی، دانشیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران)
هادی کشمیری
3
(دکتری تخصصی شهرسازی، دانشیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران)
حامد مضطرزاده
4
(دکتری تخصصی شهرسازی، استادیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران)
الکلمات المفتاحية: عملکرد, سازمان فضایی, خانه¬های یک¬طرف¬ساخت, پهلوی اول, شیراز.,
ملخص المقالة :
بیان مساله: این پژوهش درصدد آن است تا با استفاده از شیوه زندگی به عنوان وجه عینی مفهوم فرهنگ و پیکره¬بندی فضایی به تحلیل سازمان فضایی خانه انتخابی از منظر نظام¬های حرکتی، عرصه¬بندی و کارکردی بپردازد. اهمیت و ضرورت پژوهش: از آنجایی که تاکنون پژوهش اندکی در خانه¬های شیراز که واجد شرایط و معیارهای ارزشمند جهت حفاظت و الگوبرداری از معماری آنها هستند، انجام شده است تا با شناخت نسبتا جامعی از عملکرد سازمان فضایی خانه¬ها بتوان به نظام¬های فعالیتی و الگوهای رفتاری کاربران مختلف در آنها دست یافت؛ از این رو در نگرش موردی پژوهش، خانه ذاکری به عنوان نمونه موجود، جامع و حاوی اطلاعات درخوری از گونه یک¬طرف¬ساخت پهلوی اول شیراز انتخاب گردیده است. هدف و یا سوال اصلی تحقیق: هدف اصلی از انجام پژوهش، بررسی عملکرد سازمان فضایی خانه ذاکری شیراز است؛ بر این اساس این سؤال مطرح می¬شود که چگونه می¬توان به تحلیل سازمان فضایی خانه ذاکری شیراز از منظر نظام¬های حرکتی، عرصه¬بندی و کارکردی پرداخت؟ روش تحقیق: لذا پژوهش حاضر از بعد هدف، پژوهشی کاربردی و از بعد روش جمع¬آوری اطلاعات، پژوهشی توصیفی غیرآزمایشی از نوع پیمایشی و موردی است. مهم¬ترین یافته¬ها و نتیجه¬گیری تحقیق: در گونه یک¬طرف¬ساخت پهلوی اول شیراز با حذف عملکردی حیاط و تبدیل آن به یک فضای صرفا عبوری و نیز با حذف فضاهای رابط و راهروها موجب کاهش میزان عملکرد سازمان فضایی در معماری می¬گردد. بدین ترتیب در بررسی عملکرد سازمان فضایی خانه¬های یک¬طرف¬ساخت پهلوی اول شیراز، مؤلفه¬¬های «قابلیت دسترسی» و «انعطاف¬پذیری» در نظام حرکتی فضا، مؤلفه «نفوذپذیری» در نظام عرصه¬بندی فضا و مؤلفه¬¬های «هم¬پیوندی» و «یکپارچگی» در نظام کارکردی فضا به عنوان شاخص¬های مثبت با تاثیر افزاینده و نیز مؤلفه «میانگین عمق نسبی» در نظام عرصه¬بندی فضا و مؤلفه¬های «مرتبه¬نسبی» و «تفکیک» در نظام کارکردی فضا به عنوان شاخص¬های منفی با تاثیر کاهنده بر میزان عملکرد فضا محسوب می¬شوند.
- پوردیهمی، شهرام (1394). منظر انسانی در محیط مسکونی، تهران: آرمان¬شهر، 280-1.
- پیوسته¬گر، یعقوب؛ حیدری، علی¬اکبر و کیایی، مریم (1395). بررسی عامل تفاوت فضا و ارزش فضایی در خانه¬های سنتی ایران با استفاده از روش چیدمان فضا، مطالعات محیطی هفت¬حصار، 5 (20): 14-5.
- پیوسته¬گر، یعقوب؛ حیدری، علی¬اکبر و کیایی، مریم (1396). بررسی عامل تفاوت فضا و ارزش فضایی در خانه¬های سنتی ایران با استفاده از روش چیدمان فضا، مطالعات محیطی هفت¬حصار، 5 (20): 14-5.
- تقی¬پور، ملیحه؛ حیدری، علی¬اکبر و کاکایی، فاطمه (1402). بررسی مفهوم ارزش فضایی در خانه¬های سنتی ایران بر اساس دو عامل شیوه زندگی و تفاوت فضا؛ نمونه¬موردی: خانه افشاریان شیراز، معماری اقلیم گرم و خشک، 11 (1)، 101-81.
- چگنی، فرهاد؛ دیده¬بان، محمد و حصاری، پدرام (1400). شناخت پیکره¬بندی فضایی در خانه¬های سنتی و معاصر با استفاده از تکنیک نحو فضا؛ مطالعه¬موردی: محله صوفیان بروجرد، اندیشه معماری. 5 (9): 183-166.
- حائری¬مازندرانی، محمدرضا (1395). خانه، فرهنگ، طبیعت در معماری ایران؛ بررسی معماری خانه¬های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرآیند و معیارهای طراحی خانه، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، 219-1.
- حیدری، علی¬اکبر؛ اکبری، الهه و اکبری، آرمان (1398). مقایسه تطبیقی راندمان عملکردی پیکره¬بندی فضاها در سه نظام خانه با پیمون بزرگ، پیمون کوچک و خرده¬پیمون با استفاده از روش چیدمان فضا، معماری و شهرسازی آرمان¬شهر، 12 (28): 48-35.
- حیدری، علی¬اکبر؛ قاسمیان¬اصل، عیسی و کیایی، مریم (1396). تحلیل ساختار فضایی خانه¬های سنتی ایران با استفاده از روش نحو فضا؛ مطالعه-موردی: مقایسه خانه¬های یزد، کاشان و اصفهان، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7 (28): 33-21.
- حیدری، علی¬اکبر و کیایی، مریم (1400). بررسی نقش فرآیند نزول عمق نسبی فضا در ارتقاء راندمان عملکردی حیاط در خانه¬های سنتی ایران، هویت شهر، 15 (14): 102-89.
- دهقانی، الهام؛ ایزدی، محمدسعید و کریمی، باقر (1401). بررسی تاثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات زمینه در دوران معاصر؛ مطالعه¬موردی: معماری مسکونی بافت میانه شهر شیراز، مطالعات محیطی هفت¬حصار، 11 (39): 56-39.
- رشیدکلویر، حجت¬اله و شاهرودی¬کلور، مرضیه (1400). بررسی میزان تاثیرگذاری راندمان عملکردی فضاهای باز مجتمع¬های مسکونی بر ارتقاء سطح دلبستگی ساکنین؛ مطالعه¬موردی: منطقه شش شهر شیراز، مطالعات محیطی هفت¬حصار، 9 (35): 114-99.
- شاهرودی¬کلور، مرضیه؛ موحد، خسرو؛ رشیدکلویر، حجت¬الله و تقی¬پور، ملیحه (1402). بازدهی عملکردی نظام پیکربندی مسکن معاصر بر مبنای گونه-شناسی انتظام فضای داخلی؛ مطالعه¬موردی: مجتمع¬های مسکونی شهر شیراز، مسکن و محیط روستا، 42 (182)، 94-79.
- قاسمیان¬اصل، عیسی و نصر، طاهره (1397). بررسی مطلوبیت فضایی خانه¬های سنتی بر اساس مولفه¬های راندمان عملکردی؛ مطالعه¬موردی: خانه¬های دوره قاجار در شهر یزد، مطالعات محیطی هفت¬حصار، 6 (23): 121-107.
- کاکایی، فاطمه و نصر، طاهره و کشمیری، هادی و مضطرزاده، حامد (1401). ارزیابی تاثیرات مؤلفه¬های بهبوددهنده راندمان عملکردی فضا بر ارتقاء رضایتمندی افراد؛ مطالعه¬موردی: خانه¬های دوره پهلوی اول شهر شیراز، مسکن و محیط روستا، 41 (180): 98-87.
- کیانی، مصطفی (1383). معماری دوره پهلوی اول: دگرگونی اندیشه¬ها، پیدایش و شکل¬گیری معماری دوره بیست¬ساله معاصر ایران (1320-1299 ش.)، تهران: مطالعات تاریخ معاصر ایران، 526-1.
- معماریان، غلامحسین (1381). نحو فضای معماری، صفه، 12 (35): 83-75.
- نصر، طاهره (1383). معماری و شهرسازی شیراز در دوره پهلوی (1357-1300 ش.)، تهران: روزنه کار، 134-1.
- نصر، طاهره (1394). جایگاه پارادایم معماری مسکن در سیمای امروز شهر ایرانی- اسلامی، مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، 6 (22): 78-67.
- نصر، طاهره و کاکایی، فاطمه (1401). بررسی میزان راندمان عملکردی در معماری خانه¬های دوره پهلوی اول ایران بر اساس شاخص¬های نحوی فضا در منطق فازی؛ مطالعه موردی: شهر شیراز، مسکن و محیط روستا، 41 (177): 88-75.
- هندو، میکائیل؛ ایوانی، هادی و نورتقانی، عبدالمجید (1398). بررسی نظام فضایی خانه¬های مشهد از دوره پهلوی اول تا امروز (سده اخیر) با رویکرد نحو فضا، پژوهشنامه خراسان بزرگ، 9 (36): 42-19.
- Altman, Irwin (1975). The Environment and Social Behaviors: Privacy, Personal Space, Territory and Crowding (Translated by Namaziyan, Ali), Tehran: Publication of Shahid Beheshty University, 1-237.
- Amorin, Luiz (1997). The Sector’s Paradigm: Understanding Modern Functionalism and Its Effects in Configuring Domestic Space, Proceeding of the 1th International Space Syntax Symposium, London, 18-32.
- Bellal, Tahar (2007). Spatial Interface between in Habitants and Visitors in M'zab Houses, Proceedings of the 6th International Space Syntax Symposium, Istanbul, Turkey, 061: 1-14.
- Bourdieu, Pierre (1986). The Forms of Capital, Richardson, J, (Ed), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, Westport, CT: Greenwood, 241-258.
- Brown, Frank & Bellal, Tahar (2001). Comparative Analysis of M’zabite and Other Berber Domestic Spaces, Proceedings of the 3th International Space Syntax Symposium, Atlanta, 41: 1-14.
- Guney, Yasemin Ince (2005). Spatial Types in Ankara Apartments, Proceedings of the 5th International Space Syntax Symposium, USA: University of Michigan, 623-634.
- Haq, Saif (1999). Can Space Syntax Predict Environmental Cognition?, Proceedings of the 2th International Space Syntax Symposium, London: UCL, 33: 1-13.
- Hillier, Bill (1996). Space is the Machine: A Configurational Theory of Architecture, Cambridge: Cambridge University Press, 1-386.
- Hillier, Bill; Hanson, Julienne & Graham, H (1987). Ideas Are in Things: An Application of the Space Syntax Method to Discovering House Genotypes, Environment and Planning B: Planning and Design, 14 (4): 363-385.
- Jeong, Sang Kyu & Ban, Yong Un (2011). Computational Algorithms to Evaluate Design Solutions Using Space Syntax, Computer- Aided Design, 43 (6): 664-676.
- Karofa, Omer Hazem (2011). Evaluating of Functional Efficiency of Modern Houses Spaces in Mosul City, Diyala Journal of Engineering Sciences, 4 (1): 31-47.
- Lamont, Michele & Lareau, Annette (1988). Cultural Capital: Allusions, Gaps and Glissandos in Recent Theoretical Developments, Sociological Theory, 6 (2): 153-168.
- Manum, Bendik (2009). AGRAPH Complementary Software for Axial- Line Analysis, Proceedings of the 7th International Space Syntax Symposium, Stockholm, 070. 1-9.
- Manum, Bendik; Rusten, Espen & Benze, Paul (2005). AGRAPH; Software for Drawing and Calculating Space Syntax Graphs, Proceedings of the 5th International Space Syntax Symposium, 1: 97-101.
- Mustafa, Faris Ali & Hassan, Ahmad Sanusi (2010). Using Space Syntax Analysis in Detecting Privacy: A Comparative Study of Traditional and Modern House Layouts in Erbil City, Iraq, Asian Social Science, 6 (8): 157-166.
- Oswald, Michael J (2011). A Justified Plan Graph Analysis of the Early Houses (1975-1985) of Glem Murcutt, Nexus Network Journal [E- Journal], 13 (3): 737-762.
