بررسی قصه‌ها و اساطیر راه‌یافته در آن‌ها با تأکید بر رویکرد اکوفمینیسم (انتخاب موردی دوازده قصه)

الموضوعات :

مهسا نصرتی ¹ , محمد خسروی شکیب ² , علی حیدری ³

1 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان. کرمانشاه. ایران
2 - دانشیار دانشگاه لرستان، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان. خرم‌آباد. ایران
3 - دانشیار دانشگاه لرستان، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان. خرم‌آباد. ایران

تاريخ الإرسال : 23 الإثنين , شعبان, 1445 تاريخ التأكيد : 05 الإثنين , ذو القعدة, 1445 تاريخ الإصدار : 20 السبت , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: اکوفمینیسم, زنان, طبیعت, مردان, اسطوره, قصه‌ها,

ملخص المقالة :

اکوفمینیسم با دغدغه طرفداری از حقوق زنان، به دنبال پاسخی قانع‌کننده برای بحران‌های زیست‌محیطی و مصائب زنان در جامعة مردسالار است و اساس کار خود را بر پایة اشتراکات زن و طبیعت بنا نهاده است. این رویکرد نو، معتقد است مردان در پیوند با قدرت و همچنین با اتکا بر ابزارهای فرهنگی، رویکردی سلطه‌محور بر زنان و طبیعت دارند. اکوفمینیست‌ها با پیش کشیدن اساطیر و نمادهای کهن در جست‌وجوی مجموعه بینش‌های تاریخی مسلط بر ذهنیت جوامع اولیه هستند که نمایان کنندة یگانگی طبیعت و زنان است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی بر آن است تا روایات و اساطیر به‌ کار رفته در دوازده قصة انتخابی را طبق رویکرد اکوفمینیسم بررسی کند و می‌کوشد با نگاهی به گذشته، اهمیت جایگاه زنان در جامعه و صیانت از طبیعت را به انسان‌ها یادآور شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الگوهای نمادین موجود در قصه‌ها در رابطه با زن ـ زمین، زن ـ آب، زن ـ درخت و زن ـ حیوانات خبر از ریشه‌های در هم‌ تنیدة زنان و طبیعت می‌دهند. رویکرد رفتاری و نحوة نقش‌آفرینی قدرت‌مردان در جامعة مردسالار، موجب تسلط و سرکوب زنان و به حاشیه راندن شأن حضور زنان در اجتماع می‌شود.

المصادر:

1- الیاده، میرچا .(1389). رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.#
2- الیاده، میرچا. (1382). اسطوره، رویا، راز. ترجمة رویا منجم. چاپ سوم. تهران: نشر علم.#
3- انصاری، شهره. (1392). زنان و محیط‌زیست: از اسطوره‌های دیروز تا گام‌های امروز«تشکل‌های مردم‌نهاد، فعالان مستقل، وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها، همایش». پژوهش‌نامۀ زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، (2) 4 ، صص 23 -35.#
4- پراپ، ولادیمیر. (1368). ریختشناسی قصه‌های پریان. ترجمۀ فریدون بدره‌ای. چاپ اول. تهران: توس. #
5- پورخالقی چترودی، مهدخت. (1380). درخت شاهنامه، ارزش‌های فرهنگی و نمادین درخت در شاهنامه. مشهد: آستان قدس رضوی.#
6- پورداوود، ابراهیم. (1347). یشت‌ها. تهران: طهوری.#
7- پورقریب، بهزاد. (1397). نقد فمنیستی بوم‌گرای رمان جای خالی سلوچ. دو فصلنامه علمی-پژوهشی ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8(2)، صص 1-18.#
8- پینکولا استس، کلاریسا(1400). زنانی که با گرگ‌ها می‌دوند. ترجمه سمیه شهرابی فراهانی. تهران: باران خرد. #
9- تمیم داری، احمد(1390). فرهنگ عامه. تهران: مهکامه.#
10- جباره ناصرو، عظیم. (1400). بررسی بن‌مایه‌های اساطیری در قصه‌ی «چل‌گیس»، روایت روستای رمقان، کوهمره‌سرخی. مجله‌ی مطالعات ادبيات كودك دانشگاه شيراز، 12(1)، صص 55-76.#
11- حیدری، علی (1389). بینامتنیت در شاهنامۀ فردوسی و قصه‌های لکی. ششمین همایش بین المللی ترویج زبان و ادب فارسی. صص1807-1830. #
12- حیدری، محبوبه. حیدری، شیوا. (1399). نقد بوم‌گرایانة قصه‌های عامیانه. دوفصلنامۀ علمی-تخصصی زبان و ادبیات فارسی شفای دل، 3(6). صص 135-160. #
13- دانشنامة استنفورد(1392). اخلاق زیست‌محیطی. مجموعه مقالات درباره نقد بوم‌گرا. گرداوری زهرا پارساپور. ترجمة نوروزی،ع. فتعلی،ح. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.#
14- درویشیان، علی‌اشرف. خندان مهابادی، رضا. (1398). افسانه‌های مردم ایران. تهران: ماهریس.#
15- ذکاوت، مسیح. (1397). درآمدی بر بوم فمنیسم: مطالعه موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ. مجله مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، 9(2)، صص 76-55. #
16- رحمانی، بیژن. مجیدی، بتول. (1388). عوامل موثر بر مشارکت زنان در حفظ محیط زیست شهری با تاکید بر نگرش اکوفمنیستی. فصلنامه آمایش، 10(3)، صص 29-11. #
17- رستگارفسایی، منصور. (1383). پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول. #
18- رضایی، مهدی. (1383). اساطیر پیدایش انسان. کتاب ماه هنر. شماره 75و76. صص 83-57.#
19- ساتن، فیلیپ دبلیو. (1397). درآمدی بر جامعه شناسی محیط زیست. ترجمة صادق صالحی(1392). تهران: پژوهشکدة تحقیق و توسعه علوم انسانی.#
20- شوالیه، ژان. گربران، آلن. (1387). فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.#
21- عنایت، حلیمه. فتح‌زاده، حیدر. (1388). رویکردی نظری به مفهوم اکوفمینیسم. مطالعات جامعه‌شناسی، 2(5)، صص 45-63.#
22- کزازی، میرجلال الدین،(1376). رؤیا، اسطوره، حماسه، چاپ دوم، تهران :نشر مرکز. #
23- کوپر، جی،سی. (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمة ملیحه کرباسیان(1346). تهران: فرشاد.#
24- محمدی اصل، عباس. (1390). جنسیت و جغرافیا. تهران: نشر گل آذین.#
25- محمدی بدر، نرگس. نورالدینی اقدم، یحیی(1394). کهن الگوی پرورش شخصیت‌های اساطیری توسط حیوانات و موجودات اسطوره‌ای. پژوهشنامه ادب حماسی. سال یازدهم. شماره 19. صص 179-196.#
26- هام، مگی. (1382). فرهنگ نظریه‌های فمینیستی. ترجمة س.گمبل، ن.احمدی خراسانی، ف.مهاجر. ف.قره داغی. تهران: توسعه.#
27- یوسفی، سحر. ایرانی، محمد. بیگزاده، خلیل. عزیزی فر، امیرعباس. (1398). کنش شناسی دیوان با تحلیل جنبه‌های شخصیت‌پردازی آنان در قصه‌های عامیانه ایرانی. فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، 11(40)، صص 1-31.#
28- هال، جیمز. (1390). فرهنگ نگاره‌ای نمادهای شرق و غرب. ترجمة ر. بهزادی(1390). تهران: فرهنگ معاصر.#
30- Agarwal, Bina. (2010) Gender and Green Governance; The Political Economy of Women’s Presence Within and Beyond Community Forestry; Oxford University Press.#