بررسی قصه‌ها و اساطیر راه‌یافته در آن‌ها با تأکید بر رویکرد اکوفمینیسم (انتخاب موردی دوازده قصه)

الموضوعات :

مهسا نصرتی ¹ , محمد خسروی شکیب ² , علی حیدری ³

1 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان. کرمانشاه. ایران
2 - دانشیار دانشگاه لرستان، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان. خرم‌آباد. ایران
3 - دانشیار دانشگاه لرستان، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان. خرم‌آباد. ایران

تاريخ الإرسال : 23 الإثنين , شعبان, 1445 تاريخ التأكيد : 05 الإثنين , ذو القعدة, 1445 تاريخ الإصدار : 20 السبت , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: اکوفمینیسم, زنان, طبیعت, مردان, اسطوره, قصه‌ها,

ملخص المقالة :

اکوفمینیسم با دغدغه طرفداری از حقوق زنان، به دنبال پاسخی قانع‌کننده برای بحران‌های زیست‌محیطی و مصائب زنان در جامعة مردسالار است و اساس کار خود را بر پایة اشتراکات زن و طبیعت بنا نهاده است. این رویکرد نو، معتقد است مردان در پیوند با قدرت و همچنین با اتکا بر ابزارهای فرهنگی، رویکردی سلطه‌محور بر زنان و طبیعت دارند. اکوفمینیست‌ها با پیش کشیدن اساطیر و نمادهای کهن در جست‌وجوی مجموعه بینش‌های تاریخی مسلط بر ذهنیت جوامع اولیه هستند که نمایان کنندة یگانگی طبیعت و زنان است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی بر آن است تا روایات و اساطیر به‌ کار رفته در دوازده قصة انتخابی را طبق رویکرد اکوفمینیسم بررسی کند و می‌کوشد با نگاهی به گذشته، اهمیت جایگاه زنان در جامعه و صیانت از طبیعت را به انسان‌ها یادآور شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الگوهای نمادین موجود در قصه‌ها در رابطه با زن ـ زمین، زن ـ آب، زن ـ درخت و زن ـ حیوانات خبر از ریشه‌های در هم‌ تنیدة زنان و طبیعت می‌دهند. رویکرد رفتاری و نحوة نقش‌آفرینی قدرت‌مردان در جامعة مردسالار، موجب تسلط و سرکوب زنان و به حاشیه راندن شأن حضور زنان در اجتماع می‌شود.

المصادر:

الیاده، میرچا ،1389. رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.
الیاده، میرچا، 1382. اسطوره، رویا، راز. ترجمة رویا منجم، چاپ سوم، تهران: علم.
انصاری، شهره، 1392. زنان و محیط‌زیست: از اسطوره‌های دیروز تا گام‌های امروزتشکل‌های مردم‌نهاد، فعالان مستقل، وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها، همایش. پژوهش‌نامۀ زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش4 پیاپی2، صص. 23 ـ 35.
پراپ، ولادیمیر، 1368. ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمۀ فریدون بدره‌ای، چاپ اول. تهران: توس.
پورخالقی چترودی، مهدخت، 1380. درخت شاهنامه، ارزش‌های فرهنگی و نمادین درخت در شاهنامه، مشهد: آستان قدس رضوی.
پورداوود، ابراهیم، 1347. یشت‌ها. تهران: طهوری.
پورقریب، بهزاد، 1397. نقد فمنیستی بوم‌گرای رمان جای خالی سلوچ. دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 82، صص 1 ـ 18.
پینکولا استس، کلاریسا1399. زنانی که با گرگ‌ها می‌دوند. ترجمه سمیه شهرابی فراهانی، تهران: باران خرد.
تمیم‌داری، احمد، 1390. فرهنگ عامه. تهران: مهکامه.
پارساپور، زهرا، 1397. نقد اکوفمینیستی داستان آبی‌ها. پژوهش‌های ادبی، ش62، صص. 50ـ33.
پارساپور، زهرا، قلی‌پور، ربابه، خلیل‌اللهی، شهلا، 1396. خوانش اکوفمینیستی رمان اندوه جنگ با تکیه بر رابطه فرهنگی و نمادین. پژوهشنامه زنان سال هشتم ویژه نامه فرهنگ، ادب و هنر، صص. 21ـ1.
جباره ناصرو، عظیم. 1400. بررسی بن‌مایه‌های اساطیری در قصة چل‌گیس، روایت روستای رمقان، کوهمره‌سرخی، مجلة مطالعات ادبيات كودك دانشگاه شيراز، 121، صص 55 ـ 76.
حیدری، علی، 1389. بینامتنیت در شاهنامۀ فردوسی و قصه‌های لکی. ششمین همایش بین المللی ترویج زبان و ادب فارسی، صص.1807 ـ 1830.
حیدری، محبوبه. حیدری، شیوا، 1399. نقد بوم‌گرایانة قصه‌های عامیانه. دوفصلنامۀ علمی ـ تخصصی زبان و ادبیات فارسی شفای دل، 36 صص. 135 ـ 160.
DOI: 4/jshd.2020.258118.1054

دانشنامة استنفورد، 1392. اخلاق زیست‌محیطی. مجموعه مقالات درباره نقد بوم‌گرا. گرداوری زهرا پارساپور، ترجمة نوروزی،ع. فتعلی،ح، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
درویشیان، علی‌اشرف، خندان مهابادی، رضا، 1398. افسانه‌های مردم ایران. تهران: ماهریس.
ذکاوت، مسیح، 1397. درآمدی بر بوم فمنیسم: مطالعه موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ. مجله مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، 92، صص 76 ـ 55.
رحمانی، بیژن، مجیدی، بتول، 1388. عوامل موثر بر مشارکت زنان در حفظ محیط زیست شهری با تاکید بر نگرش اکوفمنیستی. فصلنامه آمایش، 103، صص. 29 ـ 11.
رستگارفسایی، منصور، 1383 پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
رضایی، مهدی،1383 اساطیر پیدایش انسان. کتاب ماه هنر، شماره 75و76، صص. 83 ـ 57.
ساتن، فیلیپ دبلیو، 1397. درآمدی بر جامعه شناسی محیط زیست. ترجمة صادق صالحی، تهران: پژوهشکدة تحقیق و توسعه علوم انسانی.
شوالیه، ژان، گربران، آلن، 1387. فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
عنایت، حلیمه، فتح‌زاده، حیدر، 1388. رویکردی نظری به مفهوم اکوفمینیسم. مطالعات جامعه‌شناسی، 25، صص. 45 ـ 63.
قادری سهی، هستی، علوی مقدم، مهیار، 1397. بررسی نگرش مردان به زنان در تاریخ بیهقی بر بنیاد آرای اکوفمینیستی. ششمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی.
قلندرزاده دریایی، فاطمه، 1399. اکوفمینیسم و واسازی قصّه های عامیانه در تحلیل رمان تنیده در هزار توی زمان. مطالعات داستانی، ش2. صص. 188ـ173.
DOI: 10.30473/pl.2021.7906
کزازی، میرجلال الدین،1376. رؤیا، اسطوره، حماسه. چاپ دوم، تهران :نشر مرکز.
کوپر، جی،سی، 1379. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمة ملیحه کرباسیان1346 تهران: فرشاد.
محمدی‌اصل، عباس، 1390. جنسیت و جغرافیا. تهران: نشر گل آذین.
محمدی بدر، نرگس، نورالدینی اقدم، یحیی، 1394. کهن الگوی پرورش شخصیت‌های اساطیری توسط حیوانات و موجودات اسطوره‌ای. پژوهشنامه ادب حماسی، سال یازدهم، شماره 19، صص. 179 ـ 196.
هام، مگی، 1382. فرهنگ نظریه‌های فمینیستی. ترجمة س.گمبل، ن.احمدی خراسانی، ف.مهاجر. ف.قره داغی، تهران: توسعه.
یوسفی، سحر، ایرانی، محمد، بیگزاده، خلیل، عزیزی فر، امیرعباس، 1398. کنش شناسی دیوان با تحلیل جنبه‌های شخصیت‌پردازی آنان در قصه‌های عامیانه ایرانی. فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، 1140، صص. 1 ـ 31.
هال، جیمز، 1390. فرهنگ نگاره‌ای نمادهای شرق و غرب. ترجمة ر. بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.


English Sources
Agarwal, Bina. (2010) Gender and Green Governance; The Political Economy of Women’s Presence Within and Beyond Community Forestry; Oxford University Press.