تطبیق احکام فقهی جرائم مستوجب اعدام در فقه امامیه و حنفیه با رویکرد تخفیف مجازات
الموضوعات :اکرم شفیعی 1 , مهناز سلیمی 2 , جواد رجبی سلمان 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار گروه حقوق، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
الکلمات المفتاحية: جرائم مستوجب اعدام, امامیه, حنفیه, تخفیف مجازات, تکرار جرائم,
ملخص المقالة :
هر يك از اديان آسمانى براى بر قرارى عدالت و ايجاد رابطه مطلوب ميان انسان با خدا و انسان ها با يك ديگر قوانينى را آورده اند و مجازات هايى را براى اطمينان از اجراى قوانين خود مطرح كرده اند كه از جمله اين مجازات ها اعدام است. جرائم موجب اعدام علاوه بر اینکه در ادیان مختلف اختلافاتی با هم دارند در مذاهب مختلف و از جمله مذاهب اسلامی دارای اختلافاتی بین فقهاست که در مقاله حاضر به تطبیق احکام فقهی جرائم موجب اعدام در فقه امامیه و حنفیه با رویکرد تخفیف مجازات با روش توصیفی – تطبیقی پرداخته شده است. پژوهش حاضر موارد قصاص، انواع جرایم حدى، جرایم جنسی، جرایم علیه دین و امنیت اجتماعى (محاربه و ارتداد) و اعدام در تکرار جرایم را مرود بررسی قرار داد. نتایج نشان دادکه دیدگاه فقه امامیه و حنفیه در خصوص جرایم مستوجب اعدام در بسیاری از موارد مشابه و در برخی موارد دارای اختلاف می¬باشند که در متن مقاله به تفصیل به آن پرداخته شده است. پژوهش حاضر موارد قصاص، انواع جرایم حدى، جرایم جنسی، جرایم علیه دین و امنیت اجتماعى (محاربه و ارتداد) و اعدام در تکرار جرایم را مرود بررسی قرار داد. نتایج نشان دادکه دیدگاه فقه امامیه و حنفیه در خصوص جرایم مستوجب اعدام در بسیاری از موارد مشابه و در برخی موارد دارای اختلاف می¬باشند که در متن مقاله به تفصیل به آن پرداخته شده است.
1) ابن عابدین، محمد بن محمد امین، تکمله حاشیه رد المحتار، بیروت: دارالفکر، 1415 ق.
2) ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت: دارالفکر، 1405 ق.
3) ابن نجیم مصري، زین الدین بن إبراهیم بن محمد، الأشباه و النّظائر علی مذهب أبی حنیفه النعمان، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1419 ق.
4) اصفهانى، محمدبن الحسن (فاضل هندى)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعدالأحکام ، تهران: مؤسسه انتشارات فراهانى، 1391 ق.
5) انصاري، زکریا، أسنى المطالب فی شرح روض الطالب ، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1422 ق.
6) بغدادي، محمدبن محمدبن نعمان (شیخ مفید)، الانتصار، قم: منشورات الشریف الرضى، 1391 ق.
7) بغدادي، محمدبن محمدبن نعمان (شیخ مفید)، المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.
8) بلخی، نظام الدین، الفتاوي الهندیه، بیروت: دارالفکر، 1310 ق.
9) جبعى عاملى، زین الدین (شهید ثانى)، مسالک الافهام الى تنقیح شرائع الاسلام، قم: موسسه المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
10) جبعى عاملى، زین الدین (شهید ثانى)، الروضه البهیه فى شرح اللمعه الدمشقیه، (۱۳۹۶ق) قم: علمیه.
11) جزیرى، عبد الرحمن- غروى، سید محمد - یاسر مازح، الفقه على المذاهب الأربعۀ و مذهب أهل البیت وفقاً لمذهب أهل البیت علیهم السلام، بیروت: دار الثقلین ، 1419 ق.
12) حرّعاملى، شیخ محمدبن الحسن، تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه ، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.
13) حلبى، ابوالصلاح، الکافى فى الفقه، اصفهان: مکتبه الامام امیرالمؤمنین(ع)، 1410 ق.
14) حلبى، حمزة بن على(ابن زهره)، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع ، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، 1417 ق.
15) حلّى، جعفر بن الحسن (محقق حلّى) ، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، نجف اشرف: مطبعه الآداب، 1389 ق.
16) حلّى، جعفر بن الحسن (محقق حلّى) ، نکت النهایه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1412 ق.
17) حلّى، محمد بن حسن بن یوسف (فخر المحققین)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد ، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387 ق .
18) حلّى، محمد بن منصور بن احمد بن ادریس، السرائر الحاوي لتحریر الفتاوى، قم: مؤسسه النشر الاسلامى، 1411 ق.
19) حلّى، یحیى بن سعید، الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سیدالشهداء، 1405 ق.
20) حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (علامه حلّى )، (1413). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
21) حنفى، ابن همام، شرح فتح القدیر، بیروت: دارالمعرفه، بى تا.
22) زحیلى، وهبه، العقوبات الشرعیه والا قضیه و الشهادات ، بی جا: منشورات کلی ه الدعوه الاسلامیه لجماهیریه العظمى، 1991 م.
23) زیلعی حنفی، عثمان بن علی، تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق ، قاهره: دار الکتب الإسلامی، 1313 ق
24) سرخسى، شمس الدین، المبسوط، بیروت: دار الکتب العلمية، (1421ق)
25) سمرقندى، علاءالدین، تحفه الفقهاء، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1414 ق.
26) شریف مرتضى، على بن حسین، الانتصار فی انفرادات الإمامی ه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1415 ق .
27) شوشترى، محمد تقى ، النجعه فی شرح اللمعه ، تهران: کتابفروشى صدوق، 1406 ق.
28) طباطبائى، سیدعلى، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل ، قم: مؤسسه آل البیت، 1404 ق.
29) طبرسی، ابوالفضل بن حسین، مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، بیروت : موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1415 ق.
30) طحاوي، احمد بن محمد، شرح معانی الآثار، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1399 ق.
31) طهماز، عبدالحمید محمود، الفقه الحنفی فی ثوبه الجدید، بیروت: دار السامیه، 1419 ق.
32) طوسى، محمدحسن (شیخ طوسى)، المبسوط فی فقه الامامیه، قم: مکتبه المرتضویه، 1387ق
33) طوسى، محمدحسن (شیخ طوسى)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوي، قم: موسسه امام هادی (ع)، 1400 ش.
34) طوسى، محمدحسن (شیخ طوسى)، تفسیر التبیان فی تفسیر القرآن، قم، نشر آل البیت، 1389ش.
35) طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی)، (1420ق). الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
36) عوده، عبدالقادر، التشریع الجنائى الاسلامى، بیروت: دارالکاتب العربى، بى تا.
37) کاسانى حنفى، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنایع فى ترتیب الشرائع ، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1406 ق.
38) ماوردى، على بن محمدبن حبیب، الاحکام السطانیه، قم: مکتب الاعلام الاسلامى، 1406 ق.
39) مرعشی، محمد حسن، ارتداد و احکام آن از نظر منابع حقوقی در اسلام، مجله قضایى و حقوقى دادگسترى جمهورى اسلامى ایران، تهران: شماره9، 1372 ش.
40) مرغینانی، علی بن أبی بکر بن عبد الجلیل، الهدایه شرح بدایه المبتدي، المکتبه الإسلامیه، بیتا.
41) مصري حنفی، زین الدین بن ابراهیم بن نجیم ، البحر الرائق شرح کنز الدقائق ، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1418ق.
42) مغربى، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1385 ق.
43) موسوى اردبیلى، عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1413 ق.
44) موسوى خوئى، ابوالقاسم، مبانى تکمله المنهاج، نجف اشرف: مطبعه الآداب، بى تا.
45) موسوی خمینی، روح الله(۱۳۶۸). تحرير الوسیله، قم: موسسه مطبوعات دار العلم.
46) نجفی، محمدحسن(۱۳۷۹). جواهر الكلام، قم: دفتر برگزیده.
47) یوسفی، حسن بن ابى طالب، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع ، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ق .
