بررسی محتوا و بسامد واژگان در ضرب المثل ها و چیستان های عامیانهٔ دوسیران

الموضوعات : ...

راضیه موسوی خو ¹ , عهدیه رئیسی ²

1 - دکترای فرهنگ و زبان‌های باستانی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت ایرانشهر، ایرانشهر، ایران

تاريخ الإرسال : 10 الثلاثاء , شعبان, 1445 تاريخ التأكيد : 22 الأحد , محرم, 1446 تاريخ الإصدار : 11 الإثنين , ربيع الثاني, 1446

الکلمات المفتاحية: ضرب‌المثل, چیستان, فرهنگ عامه, روستای دوسیران, ادب محلی.,

ملخص المقالة :

ضرب­‌المثل­‌ها سخنان کوتاهی هستند که دربردارندهٔ  پندهای اخلاقی و اجتماعی‌­اند و برای تأکید و تأثیر بیشتر سخن استفاده می­‌شوند. مردم دوسیران نیز، گاهی در گفته­‌های خود برای تأکید و تأثیر بیشتر و زیبایی سخن، از ضرب­‌المثل­‌ها استفاده می‌­کنند. روستای دوسیران در 50 کیلومتری شمال غرب کازرون در بخش کوهمرهٔ  فارس قرار دارد. در این پژوهش، ضرب‌المثل‌ها و چیستان­‌های عامیانهٔ دوسیران، از منظر محتوا و بسامد اصطلاحات و واژگان، بررسی شده‌اند تا به این پرسش­‌ها پاسخ داده شود: فراوانی‌ اصطلاحات و واژگان در ضرب‌المثل‌ها و چیستان‌های دوسیران چگونه است؟ بیشترین و کمترین فراوانی مربوط به کدام واژگان است و نشان‌دهندهٔ چیست؟ محتوای کلی ضرب‌المثل‌ها و چیستان‌های ­دوسیران چیست؟ داده‌های این پژوهش با تحقیقات ­میدانی جمع‌­آوری شده ‏است. ضرب­‌المثل­‌ها و چیستان­‌های دوسیرانی، دو دسته‌اند: مَثَل­‌ها و چیستان‌­های فارسی که به گویش دوسیرانی بیان می­‌شوند؛ و آن‌هایی که خاص منطقهٔ ­ دوسیران‌اند. محتوای مَثل­‌ها، که بیانی استعاری و گاه کنایی دارند، تعلیمی و اندرزی است. بیشترین فراوانی واژگان به ترتیب مربوط به واژگان مرتبط با عناصر طبیعت، اعضای بدن و حیوانات است که از تأثیر شیوهٔ معیشتی، دامداری و زیست‌بوم جغرافیایی این روستا در شکل‌گیری عناصر فرهنگ عامه نشان دارد. صعب­‌العبور بودن این روستا سبب شده که کم‌بسامدترین واژگان، نام اقوام و شهرها و مشاغل باشد.

المصادر:

آرمان، علیرضا، علوی‌مقدم، مهیار، تسنیمی، علی، و الیاسی، محمود (1398). نگاشت‌های استعاره‌ای حیوانات در ضرب‌المثل‌های برآمده از متون ادب فارسی. فرهنگ و ادبیات عامه، 7(26)، 207-240. doi: 20.1001.1.23454466.1398.7.26.10.8
استریناتی، دومینیک (1380). مقدمه‌ای بر نظریۀ فرهنگ عامه. ترجمه ثریا پاک‌نظر. تهران: گام نو.
پراپ، ولادیمیر (1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمۀ فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
جهانشاهی، ایرج (1377). چیستان‌ها. تهران: ناظمی.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دهخدا، علی‌اکبر (1388). امثال و حکم.تهران: امیرکبیر.
ذوالفقاری، حسن (1384). داستان‌های امثال. تهران: مازیار.
رزم‌آرا، حسینعلی (1330). فرهنگ جغرافیایی ایران. جلد هفتم، تهران: چاپخانه ارتش.
شکورزاده بلوری، ابراهیم (۱۳۷۲). ده هزار مثل فارسی و پنج هزار معادل آن‌ها. مشهد: آستان قدس رضوی.
شمیسا، سیروس (۱۳۷۰). انواع ادبی، تهران: باغ آینه.
شهبازی، عبدالله (1366). ایل ناشناخته (پژوهشی در کوه‌نشینان سرخی فارس). تهران: نشر نی.
مظفری، مسلم، و رستمی ابوسعیدی، علی اصغر (۱۳۹۷). بررسی ضرب‌المثل‌های ادبیات محلی شهرستان جیرفت. ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 8(۴)، 129-148. doi: 20.1001.1.2345217.1397.8.4.6.4