بررسی تحلیل عرفان و کلام در پاسخ به شبهه عدم عصمت پیامبر اکرم (با محوریت تفسیر آیات ابتدایی سوره فتح)
الموضوعات : اندیشه های فلسفی و کلامی
شهلا رحمانی
1
(دانشجوی دکترای علوم قران و حدیث دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات تهران)
سوسن آل رسول
2
(استاد تمام گروه علوم قران و حدیث دانشکده الهیات واحد کرج)
مهرداد عباسی
3
(استادیار گروه علوم قران و حدیث دانشکده حقوق ، الهیات و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات تهران)
الکلمات المفتاحية: نبوت, عصمت, تفاسیر عرفانی, شبهه کلامی, ذنب ما تقدم و ما تأخر,
ملخص المقالة :
کلام و عرفان در متون عرفانی تعامل و ارتباط جدایی ناپذیری دارند. علم کلام به بررسی اصول اعتقادی می پردازد و عرفان اسلامی نیز مبتنی بر شریعت و اصول آن است. با این وجود ابزار، زبان و روش دستیابی به حقیقت عرفا و متکلمان در هنگام طرح مباحث عرفانی و کلامی متفاوت و متمایز از یکدیگر است. در کلام اسلامی، ضرورت نبوت با اتکا به دلایلی از جملهقاعده لطفتبیین شده است اما عرفان اسلامی نبی را مظهری تام برایاسم اعظمالهی دانسته و از همین رو حضور او در میان مردم را ضروری می داند. مقاله حاضر با محور قرار دادن تفاسیرعرفانی و مقایسه آن با رویکرد متکلمین به تحلیل شیوه مشکل گشایی کلام و عرفان در شبهه عصمت ذنب ما تقدم و ما تأخر می پردازد. از آنجایی که جایگاه نبوت و ولایت و ضرورت عصمت در اندیشه این دوگروه، تعریف و محدوده عصمت را متفاوت می سازد، نوع نگاه عارف و متکلم به شبهه موجود در آیه مذکور متفاوت است. متکلمان ابهام موجود در این آیات را ناظر به عصمت انبیاء می دانند و با رویکردهای کلامی در پی پاسخگویی به آن هستند. اما عرفا با اعتقاد به بطون متعدد آیات و استفاده از ابزار کشف و شهود، غفران را تجلی انوار الهی بر پیامبر می دانند و ارتباط ذنب ما تقدم و ما تأخر به پیامبر را با اصل خاتمیت پیامبر تفسیرنموده و از شبهه گذر کرده و رفعت مقام پیامبر را نظاره گر هستند.
