طراحی یک مدل خردمندی در ارتقای تصمیم‌گیری‌های ازدحامی در بازار سرمایه

الموضوعات :

عزیزاله عسکرزاده ¹ ( گروه مالی، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران. )
اله کرم صالحی ² ( گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران. )
صابر ملاعلیزاده زواردهی ³ ( گروه مهندسی صنایع، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران. )
رضا تهرانی ⁴ ( گروه مالی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. )

تاريخ الإرسال : 10 الأحد , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 19 الأحد , محرم, 1445 تاريخ الإصدار : 15 السبت , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: ارزش‌آفرینی پایدار, ‌تصمیم‌گیری ازدحامی, خردمندی, یکپارچگی ذی‌نفعان.,

ملخص المقالة :

هدف: با افزایش پیچیدگی‌های محیطی در ساختار بازارها، شکافِ هزینه‌های نمایندگی بین شرکت با سهامداران روزبه‌روز عمیق‌تر گردید که قدرت مدیرعامل یک معیار مهم در راستای ایجادِ تبعیض منافع بین سهامداران با مدیران یا متوازن نمودن منافع، نقش مهمی را در این ‌رابطه ‌ایجاد می‌نماید؛ لذا این پژوهش با هدف طراحی مدلِ خردمندی در ارتقای ‌تصمیم‌گیری‌های ازدحامی در بازار سرمایه ارائه گردید. روش‌شناسی پژوهش: این پژوهش از نظر هدف اکتشافی و از نظر نتیجه جزء پژوهش‌های توسعه‌ای و از نظر نوع داده جزء پژوهش‌های آمیخته است. در بخش کیفی، اقدام به ارائه مدل خردمندی در راستای ارتقای تصمیم‌گیری ازدحامی در بازار سرمایه با استفاده از رویکردِ تحلیل نظری داده‌بنیاد، از طریق مصاحبه با 22 نفر از خبرگان در حوزه مدیریت صنعتی و مالی شامل مدیران و اساتید دانشگاه نموده است. سپس در بخش کمی با مشارکتِ 80 نفر از اساتید، دانشجویان دکتری و مدیران سطوح مختلفِ 50 شرکت برتر بازار سرمایه، به ارزیابی مدل کیفی طراحی‌شده با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری پرداخته شد. یافته‌ها: نتایج بیانگر آن است خردمندی مدیران در راستای کثرت‌گرایی ارزش‌های سهامداران و ذی‌نفعان، متأثر از ریسک ناشی از منابع اطلاعاتی متعدد، در حوزه مؤلفه‌های هزینه‌محور، مواردی همچون تسهیل دستیابی به منابع مالی سازمانی، مؤلفه‌های بازار محور مواردی همچون تسهیل دستیابی به منابع مالی فراسازمانی و در مؤلفه‌های زیست محور چرخش اقتصاد جهانی به‌سوی اقتصاد مدور متأثر ‌‌می‌گردد. اصالت / ارزش‌افزوده علمی: یافته‌های پژوهش می‌تواند به پیاده‌سازی راهبردهای خردمندی برای ارتقای ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه ‌‌می‌تواند به افزایش مشروعیت تصمیم از دید ذی‌نفعان، اثربخشی رقابت، کاهش تضاد منافع در ‌تصمیم‌گیری و تأکید بر ابعاد اجتماعی منجر ‌‌‌شود.

المصادر:

Abend, G. (2019). Thick Concepts and Sociological Research. Sociological Theory, 37(3), 209–233.

Alaeinejad, H., & Haji Hosseini, M. (2019). Critical Review of Telic Pluralism about Logic. Logical Studies, 10(1), 195-211. [In Persian]

Alexandrova, A., & Fabian, M. (2022). Democratising Measurement: or Why Thick Concepts Call for Coproduction. European Journal for Philosophy of Science, 12(1).

Alinezhad, Sh., Banimahd, B., & Ohadi, F. (2015). The Effect of CEO Tenure on Value Added Growth of Firm. Management Accounting, 8(25), 1-11. [In Persian]

Asghari, H., Bakhshi, H., Azimihashemi, M., & Imani Khoshkho, M. H. (2022). Developing a Model for the Destination's Brand Identity Using Grounded Theory. Social Studies in Tourism, 10(20), 101-130. [In Persian]

Baškarada, S., Watson, J., & Cromarty, J. (2017). Balancing transactional and transformational leadership. International Journal of Organizational Analysis, 25(3), 506–515.

Brush, E. (2020). Inconvenient truths: pluralism, pragmatism, and the need for civil disagreement. Journal of Environmental Studies and Sciences, 10(2), 160–168.

Clement, S. (2022). Knowledge governance for the Anthropocene: Pluralism, populism, and decision‐making. Global Policy, 13(S3), 11–23.

Danaeifard, H., & Emami, S. M. (2007). Strategies of Qualitative Research: A Reflection on Grounded Theory. Strategic Management Thought, 1(2), 69-97. [In Persian]

Di Meo, F., García Lara, J. M., & Surroca, J. A. (2017). Managerial entrenchment and earnings management. Journal of Accounting and Public Policy, 36(5), 399–414.

Ekmekçi, A. K., Teraman, S. B. S., & Acar, P. (2014). Wisdom and Management: A Conceptual Study on Wisdom Management. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 150, 1199–1204.

Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981) Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18, 39-50.

Ghobadi, B., Amiri, H., & Rekabdar, G. (2022). Evaluating the Isomorphism of Green Tax in the Presence of the Element of Thick Decision: The Interpretive Ranking Process (IRP). Financial Knowledge of Securities Analysis, 14(51), 45-68. [In Persian]

Hazaveh, A., & Madanchi Zaj, M. (2022). A review of investment ethics with the approach of financial crises. Advances in Finance and Investment, 3(9), 171-194. [In Persian]

Ho, J., Huang, C. J., & Karuna, C. (2020). Large shareholder ownership types and board governance. Journal of Corporate Finance, 65.

Huang, J., Jain, B. A., & Shao, Y. (2017). CEO power, product market competition and the acquisition motive for going public. Accounting & Finance, 59(4), 2479–2507.

Ishaque, M. (2019). Cognitive approach to understand the impact of conflict of interests on accounting professionals' decision-making behaviour. Accounting Forum, 44(1), 1–35.

Kinander, M. (2018). Conflicts of interest in finance: Does regulating them reduce moral judgment, and is disclosure harmful? Journal of Financial Regulation and Compliance, 26(3), 334–350.

Mehrani, S., Saghafi, A., Musa Khani, M., & Sepasi, S. (2011). Factors Affecting Iranian Certified Public Accountant's Ethical Decision Making. Ethics in Science and Technology, 6(3), 6-12. [In Persian]

Mortati, M., Magistretti, S., Cautela, C., & Dell'Era, C. (2023). Data in design: How big data and thick data inform design thinking projects. Technovation, 122.

Niu, T., Yao, X., Shao, S., Li, D., & Wang, W. (2018). Environmental tax shocks and carbon emissions: An estimated DSGE model. Structural Change and Economic Dynamics, 47, 9–17.

Pattit, K., & Pattit, J. (2019). The case for a thick shareholder concept. Business and Society Review, 124(4), 497–514.

Pillemer, K., Nolte, J., Schultz, L., Yau, H., Henderson, C. R., Cope, M. T., & Baschiera, B. (2022). The Benefits of Intergenerational Wisdom-Sharing: A Randomized Controlled Study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(7), 4010-4024.

Robinson, D. (1990). Wisdom through the ages. Cambridge University Press EBooks, 13–24.

Saheb, T. (2019). Value Pluralism of International Intellectual Property Law. Private Law Research, 7(25), 171-204. [In Persian]

Sayeedi, O., Naderiyan, A., Khozein, A., & Didekhani, H. (2021). Managerial Wisdom and Entrepreneurial Investment Orientation of Capital market companies Based on the analysis of Galatia's theory. Management Accounting, 14(48), 45-68. [In Persian]

Shirkhani, A., Safari Gerayli, M., & Valiyan, H. (2021). CEO Power and Thick Decision based on Sophistication Theory. Management Accounting, 14(49), 149-166. [In Persian]

Taghvaee, S., & Hejazi, S. R. (2018). The Effect of Entrepreneurial Orientation on Strategic Learning: Defining the Role of Effectuation Strategy. Journal of Entrepreneurship Development, 11(2), 301-320. [In Persian]

Wetzels, M., Odekerken-Schroder, G., & Van Oppen, C. (2009) Using PLS Path Modeling for Assessing Hierarchical Construct Models: Guidelines and Empirical Illustration. MIS Quarterly, 33, 177-195.

Zamani, S., Zanjirdar, M., & Lalbar, A. (2022). Meta-analysis of the effect of information disclosure on market reaction. Advances in Finance and Investment, 3(9), 1-28. [In Persian]

Zhu, N., Bu, Y., Jin, M., & Mbroh, N. (2020). Green financial behavior and green development strategy of Chinese power companies in the context of carbon tax. Journal of Cleaner Production, 245.

نص كامل:



Journal of Advances in Finance and Investment Volume 5, Issue 2, 2024 pp. 95-130. Paper type: Research paper

 

 

 

Designing a wisdom model in promoting thick decision-making in the capital market

 

Azizollah Askarzadeh¹, Allah Karam Salehi², Saber MollaAlizadeh Zavardehi³, Reza Tehrani⁴

 

 

Received: 21/04/2023                              Accepted: 06/08/2023

 

Extended Abstract

Introduction

The thick decision is based on the three key elements of interests, conflict and power; and states that if the decision-maker expands his power to reduce the conflict of interests and develop pluralism, values based on mutual interests lead to the integrity of the power holders and the stakeholders (Alaeinejad and Haji Hosseini, 2019). So, it's important to know the factors that affect this element and can lead to prevent a conflict of interest. 

Management wisdom is the key element to eliminate the conflict of interests and maintaining the equal interests of the beneficiaries in the current dynamic environment. In a dynamic environment where future profits are uncertain, companies need to continuously search for new opportunities and exploit them innovatively. Activating in the market and achieving a higher performance requires paying more attention to the factors influencing the indices and capacities of investment tendency. Extensive changes and increasing uncertainties, such as technological complexity, competition, the importance of knowledge and innovation and social responsibility lead to increasing the expectations of shareholders (Taghvaee and Hejazi, 2018). So, a comprehensive understanding of innovative strategies and adopting thick decisions are the significant issues that require effective management at the top of a company to make the best decision based on the level of expectations of shareholders and reduce the gap in agency costs.

In short, the importance of the article is the thick decision issues (the emphasis on preserving the pluralistic social values of stakeholders), the wisdom of management to adapt to dynamic environmental changes and creating value for shareholders (attitude towards sustainability issues) and social responsibilities (such as the circular economy).

Previous researches focus on conceptualizing wisdom: Mortati et al. (2023) studied wisdom and management; conceptualized the wisdom of management decision and Alexandrova and Fabian (2022) conceptualized the information; knowledge and wisdom. So, the expansion of this field to the financial area and the creation of a theoretical model are necessary to investigate.

Because of the analysis structure and semantics, this article has innovation at the level of behavioral functions and normative decisions of managers of capital market companies. Also, creating a multidimensions model can help to increase the efficiency of the market and preserve the interests of the stakeholders.

The current study focuses on explaining the dimensions of wisdom for the design of a thick decision model to require the most functions of pluralistic values for investors. For this purpose, these questions are specifically examined:

·       What is the effect of wisdom on the promotion of thick decisions?

·       What components does the wisdom model have? What are the causal, intervening and contextual factors of managers wisdom to promote the pluralism of shareholders and beneficiaries values?

Literature Review

In table (1) a summary of previous related researches is presented.

 

Table (1) Overview of Perevious Studies (Litrture)

Results	Authors' names / Year
The results of the research showed that the statement of social responsibility in decision-making; Reducing the conflict of interest in decision-making and legitimacy in decision-making are the most influential decision-making values of thickening at the level of the capital market, which strengthens the consequence of reducing environmental pollution as a component of green tax integration. This result shows that thick decision-making values, which describe the pursuit of a significant level of pluralistic social values, strengthen the integrity of green taxes for the future because with the increase of green taxes, companies are more likely to develop social responsibilities. They are trying to reduce their emissions by strengthening their production infrastructures and by disclosing optional information in the form of financial statements, enriching social confidence and trust through insight into thick decision-making.	Ghobadi et al. (2022)
The results after fitting the model showed that managerial wisdom has a positive and significant effect on the development of entrepreneurial investment under the Galatia effect approach. This result expresses the fact that the presence of a manager's positive expectations from himself can strengthen the level of wisdom in terms of the individual's approach with greater effectiveness in organizational decisions and make entrepreneurial investment tendencies move in a more dynamic direction.	Sayeedi et al. (2021)
Creating innovation today requires new approaches focused on agility, dynamism and other organizational capabilities that enable companies to cope with uncertainty and complexity. In turn, design thinking is a useful method for dealing with defined problems. The practical and theoretical implications of thick sourcing decision-making work differently and inform managers about how to use different types of data in design thinking and related principles and practices.	Mortati et al. (2023)
Pluralism is not only relevant as a democratic principle but also a part of improved corporate governance to achieve the multifaceted causes and consequences of the organization's goals. Pluralism influences the use of knowledge in policy and values influence interpretation and action about new evidence.	Clement (2022)

 

Research Methodology

In the current research, answering the questions and explaining the model take place in two phases:

1. The first phase is explaining the qualitative model: the qualitative model is extracted using the Meta-Synthesis method, Delphi and foundation data; The Meta-Synthesis method is used to extract some components (by inductive coding method that is equivalent to open coding). The components extracted in the previous step are polled and confirmed (rejected) by the expert panel members by relevant techniques such as Delphi. In the next step, to explain the comprehensive and paradigm model, the grounded theory is used to explain the causal, contextual, intervening, results and strategies components. Coding in this step is according to the method.

2. Validation of the qualitative model: in the second phase, to validate the qualitative model, the Confirmatory Factor Analysis and Structural Equation Modeling are used to confirm the relationship between the extracted components and examine the final qualitative model.

The number of expert panel members in the first phase is 22 and the number of sample members in the second phase is 100, of which 80% were received.

Results

In the Iranian capital market, the wisdom of managers in line with the pluralism of the multiple values of shareholders and beneficiaries, affected by the risk caused by multiple information sources and environmental uncertainty, in the field of cost-oriented components, such as the need to facilitate access to organizational financial resources such as tax incentives and savings and financing through the current demands of current shareholders and the emergence of costs related to new technologies and sustainability goals, in the field of market-oriented components, there are things such as the need to facilitate access to extra-organizational financial resources, the need to create pluralistic values for stakeholders, maintaining social legitimacy to attract foreign investment and develop the organization and complexity and in the bio-centered approach, it is a component of turning the global economy towards a circular economy (as causal components) which includes things like the legal system of the country, the emphasis of classical value pluralism on economic efficiency and the increasing importance of issues related to economic, social and environmental sustainability (as causal components background) and competitive advantage, especially at the industry level, is affected by the position of social trust of companies and the extent of achieving strategic innovations for development (as intervening components). In addition to the main category (wisdom in order to promote thick decision-making) through strategies such as improving the voluntary information disclosure mechanism according to sustainability goals, developing the effectiveness of financial statements and accompanying reports and promoting an efficient information system for higher productivity decision-making, production strategies aimed at production dynamics in accordance with conditions economic and competition empowerment, strategic integration or investment with stakeholders, periodic evaluation of the company's financial ratios in a certain period of time, creation and maintenance of management information system, development of research and development capacities, reduction of social costs through monitoring contracts to protect the interests of stakeholders, integrated Incorporating stakeholders in the strategy process, connecting stakeholders to the company's development goals, using stakeholders to attract new stakeholders, optimizing added economic value in the use of scarce resources, avoiding conflicts of interest, applying strategies consistent with the sustainability of the value chain and circular economy, such as waste recycling with efficiency Reasonable finance, financial flexibility against changes in environmental standards and approvals and promotion of organizational culture are implemented in line with sustainability goals. The results are consistent with the research of Niu et al. (2018).

In the capital market, the wisdom of management for the pluralism of the multiple values goals is affected by the risk of the multiple information sources and environmental uncertainty, the need to facilitate access to organizational financial resources such as tax incentives (savings) and financing by matured claims of current shareholders and the costs related to new technologies and sustainability goals (in the field of cost-oriented components), needing to facilitate access organizational financial resources, create pluralistic values for stakeholders, maintaining social legitimacy to attract foreign investment and develop the organization and complexity (in the field of the market) and turning the global economy towards a circular economy in the bio-centered approach (as causal variables).

These variables are affected by the legal system, the emphasis on economic efficiency and the increasing importance of issues related to economic, social and environmental sustainability (as contextual variables) and the competitive advantage (especially at the industry level), the social position of the companies and achieving strategic innovations for development (as adjusted variables).

In addition, the main variable (wisdom to promote thick decision) is implemented by strategies such as improving the voluntary information disclosure mechanism according to sustainability goals, developing the effectiveness of financial statements and accompanying reports and promoting an efficient information system for higher productivity decision-making, production strategies aimed at production dynamics in accordance with conditions economic and competition empowerment, strategic integration or investment with stakeholders, periodic evaluation of the company's financial ratios in a certain period of time, creation and maintenance of management information system, development of research and development capacities, reduction of social costs through monitoring contracts to protect the interests of stakeholders, integrated Incorporating stakeholders in the strategy process, connecting stakeholders to the company's development goals, using stakeholders to attract new stakeholders, optimizing added economic value in the use of scarce resources, avoiding conflicts of interest, applying strategies consistent with the sustainability of the value chain and circular economy, such as waste recycling with efficiency Reasonable finance, financial flexibility against changes in environmental standards and approvals and promotion of organizational culture. The results are consistent with the Niu et al. (2018).

Finally, the qualitative model shows that the implementation of such strategies can increase the legitimacy of the decision from the perspective of the beneficiaries, sustainable value creation for the beneficiaries, the effectiveness of competition, strengthening the production infrastructure, tax justice, reducing the conflict of interest in decision-making and emphasizing Social dimensions lead. These results are consistent with Abend (2019), Huang et al. (2017), Ishaque (2019) and Kinander (2018).

Discussion and Conclusion

According to the results, it is suggested that:

1. Supervisory institutions such as the Tehran stock exchange and other supervisory institutions, should codify the necessary policies and strategies in the first step towards increasing the level of equal values, both from the perspective of the beneficiaries and from the perspective of sustainable development in the decisions. This means that by bringing together the values of the industry and companies active in the capital market, they should take the necessary measures to adopt realistic strategies at macro levels, such as taxation based on the circular economy. So, they can help strengthen the production infrastructure and competitive effectiveness among companies from the relevant capacities.

2. By promoting thick decisions, companies should try to attract trust and confidence by disclosing timely and reliable information to stakeholders and reducing the agency cost gap. One of these solutions has been to improve the voluntary information disclosure mechanism about sustainability goals which due to the strengthening of thick decision values such as reducing the conflict of interest, makes companies more and more responsible for future generations and this issue increases confidence and trust.

Conflict of Interest

The authors of this article declared no conflict of interest regarding the authorship or publication of this article.

Keywords: Stakeholder integration, Sustainable value creation, Thick decision-making, Wisdom.

JEL Classification: L29, P12, G11, O16.

 

پیشرفت‌های مالی و سرمایه‌گذاری

سال پنجم، تابستان 1403 - شماره 2

صفحات 130-95

نوع مقاله: پژوهشی

طراحی یک مدل خردمندی در ارتقای تصمیم‌گیری‌های ازدحامی در بازار سرمایه

 

عزیزاله عسکرزاده⁵، اله کرم صالحی⁶، صابر ملاعلیزاده زواردهی⁷، رضا تهرانی⁸

 

تاریخ دریافت: 01/02/1402                                         تاریخ پذیرش: 15/05/1402

 

چکیده 

هدف: با افزایش پیچیدگی‌های محیطی در ساختار بازارها، شکافِ هزینه‌های نمایندگی بین شرکت با سهامداران روزبه‌روز عمیق‌تر گردید که قدرت مدیرعامل یک معیار مهم در راستای ایجادِ تبعیض منافع بین سهامداران با مدیران یا متوازن نمودن منافع، نقش مهمی را در این ‌رابطه ‌ایجاد می‌نماید؛ لذا این پژوهش با هدف طراحی مدلِ خردمندی در ارتقای ‌تصمیم‌گیری‌های ازدحامی در بازار سرمایه ارائه گردید.

روش‌شناسی پژوهش: این پژوهش از نظر هدف اکتشافی و از نظر نتیجه جزء پژوهش‌های توسعه‌ای و از نظر نوع داده جزء پژوهش‌های آمیخته است. در بخش کیفی، اقدام به ارائه مدل خردمندی در راستای ارتقای تصمیم‌گیری ازدحامی در بازار سرمایه با استفاده از رویکردِ تحلیل نظری داده‌بنیاد، از طریق مصاحبه با 22 نفر از خبرگان در حوزه مدیریت صنعتی و مالی شامل مدیران و اساتید دانشگاه نموده است. سپس در بخش کمی با مشارکتِ 80 نفر از اساتید، دانشجویان دکتری و مدیران سطوح مختلفِ 50 شرکت برتر بازار سرمایه، به ارزیابی مدل کیفی طراحی‌شده با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری پرداخته شد.

یافته‌ها: نتایج بیانگر آن است خردمندی مدیران در راستای کثرت‌گرایی ارزش‌های سهامداران و ذی‌نفعان، متأثر از ریسک ناشی از منابع اطلاعاتی متعدد، در حوزه مؤلفه‌های هزینه‌محور، مواردی همچون تسهیل دستیابی به منابع مالی سازمانی، مؤلفه‌های بازار محور مواردی همچون تسهیل دستیابی به منابع مالی فراسازمانی و در مؤلفه‌های زیست محور چرخش اقتصاد جهانی به‌سوی اقتصاد مدور متأثر ‌‌می‌گردد.

اصالت / ارزش‌افزوده علمی: یافته‌های پژوهش می‌تواند به پیاده‌سازی راهبردهای خردمندی برای ارتقای ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه ‌‌می‌تواند به افزایش مشروعیت تصمیم از دید ذی‌نفعان، اثربخشی رقابت، کاهش تضاد منافع در ‌تصمیم‌گیری و تأکید بر ابعاد اجتماعی منجر ‌‌‌شود.

 

کلیدواژه‌ها: ارزش‌آفرینی پایدار، ‌تصمیم‌گیری ازدحامی، خردمندی، یکپارچگی ذی‌نفعان.

طبقه‌بندی موضوعی: L29, P12, G11, O16.

1- مقدمه

در بازار سرمایه به دلیل جدایی مالکیت از مدیریت، ارزش‌ها و منافع موردتوجه بین سهامداران با شرکت‌ها متفاوت است و وجود این تفاوت‌ها سبب گردیده تا رویکردهای نظری در حوزه ‌تصمیم‌گیری‌های شرکت با هدف ایجاد تعادل در بین سهامداران توسعه یابد. ‌تصمیم‌گیری ازدحامی⁹ به‌عنوان یک مفهوم دارای کثرت‌گرایی¹⁰ ارزش‌ها در سطح بازار سرمایه به‌عنوان یک رویکرد نظری فلسفی طی سال‌های گذشته موردتوجه قرار گرفته است. وجودِ چنین ارزش‌هایی در ‌تصمیم‌گیری‌‌، ضمن اینکه می‌تواند به ایجاد تعامل بیشتر بین شرکت با ذی‌نفعان منجر شود، می‌تواند به افزایش پایداری در حوزه‌های مختلف همچون محیط‌زیست، مالیات، اقتصاد و... کمک نماید (Ghobadi et al., 2022). تصمیم‌گیری ازدحامی بر پایة سه عنصر کلیدی منافع، تضاد و قدرت بنا شده است و بیان می‌نماید که اگر فرد تصمیم‌گیرنده قدرت خود را در جهت کاهش تضاد منافع و توسعه کثرت‌گرایی بسط دهد، بر این مبنا ارزش‌های مبتنی بر منافع متقابل به ایجاد انسجام یکپارچگی در بین صاحبان قدرت با ذی‌نفعان منجر می‌شود (Alaeinejad and Haji Hosseini, 2019). 

این‌چنین، بر اساس اِلمان ‌تصمیم‌گیری ازدحامی، مجموعة متکثری از منافع ایجاد می‌شود که دارای ارزش‌های برابر و یکسانی در راستای برآورده نمودن هدفی مشترک هستند. بر اساس چهارچوب ‌تصمیم‌گیری ازدحامی، درجه وابستگی منافع‌‌، اشاره به سطحی از تداخل منافع مشترک بین مدیران با ذی‌نفعان همچون سهامداران و سرمایه‌گذاران دارد. درجه وابستگی منافع در اِلمانِ ‌تصمیم‌گیری ازدحامی مبنایی برای ایجاد پیوستگی در توسعه منافع مشترک در بین ذی‌نفعان است (Mehrani et al., 2011). از طرف دیگر تعارض ادراک شده منافع‌‌، سطحی از شناختِ ترجیحات و انتظارات منافع است که از طریق انسجامِ ادراکی می‌تواند به افزایش سینرژی در دستیابی به منافع دارای اشتراک و ‌تصمیم‌گیری کثرت‌گرایانه منجر شود. در این سطح تصمیم‌گیرنده بر اساس تعامل مستقیم با ذی‌نفعان تلاش ‌‌می‌نماید تا اهداف مشترکی برای حل تعارضات در تصمیم‌گیری ایجاد نمایند. در نهایت تعامل ادراک شده منافع‌‌، اشاره به سطح تعاملات تصمیم‌گیرنده جهت اتخاذ تصمیمی مبتنی بر منافع مشترک دارد (Alinezhad et al., 2015). به‌عبارت‌دیگر، در این سطح نمایندگی صاحبان منافع با برگزاری جلساتی در پی اتخاذ تصمیم‌هایی مبتنی بر منافع مشترک هستند.

از سوی دیگر مورد مهم شناخت عواملی است که بر این اِلمان اثر فزاینده دارد و می‌تواند منجر به ارتقای آن در جلوگیری از تضاد منافع شود. از جمله این موارد میزان خردمندی¹¹ (آگاهی) مدیریت در راستای اقدام به رفع تضاد منافع و حفظ برابر منافع ذی‌نفعان است. این امر بالاخص در محیط پویای کنونی مهم می‌شود. در محیط پویاي کسب‌وکار که جریان‌های سود در آینده از عدم اطمینان برخوردارند، شرکت‌ها نیاز دارند که به‌صورت مستمر در جستجوي فرصت‌هاي جدید و بهره‌برداری نوآورانه از آن‌ها باشند. حفظ حضور فعال در بازار و دستیابی به عملکرد بالاتر مستلزم توجه بیشتر این شرکت‌ها به عوامل تأثیرگذار بر شاخص‌ها و ظرفیت‌هاي گرایش به سرمایه‌گذاری است. تغییرات وسیع و افزایش عدم اطمینان‌ها، در قرن حاضر همچون افزایش پیچیدگی فناوري، افزایش سریع رقابت و افزایش انتظارات سهامداران هم‌زمان با افزایش اهمیت دانش و نوآوري، مسئولیت‌هاي اجتماعی، به‌منظور ایجاد تغییرات پایدار، بیش‌ازپیش براي شرکت‌ها ملموس شده است (Taghvaee and Hejazi, 2018). در این فضا درک همه‌جانبه از محتواي استراتژي‌هاي نوآورانه و لزوم به‌کارگیری خِرد در تصمیم‌گیري‌هاي شرکت‌ها موضوعی مهم و قابل‌توجه است که نیازمند وجود یک مدیریت اثربخش به‌عنوان تصمیم‌گیرنده در رأس عملکردهاي یک شرکت است تا بر مبنای سطح انتظارات سهامداران و کاهش شکاف هزینه‌هاي نمایندگی، بهترین تصمیم را اتخاذ نماید؛ چنان‌که بر اساس نظریه ذی‌نفعان، شرکت‌ها بسیار بزرگ شده‌اند و تأثیر آن‌ها بر جامعه آن‌چنان عمیق شده است که باید به جز سهامداران عمده، به بخش‌های بسیار بیشتری از جامعه توجه کرده و پاسخگو باشند؛ در واقع نه‌تنها ذی‌نفعان (سهامداران، کارکنان، فروشندگان، مشتریان و بستانکاران) تحت‌تأثیر شرکت هستند؛ بلکه سایرین (محیط‌زیست، نسل‌های آینده و سایر افراد جامعه) نیز بر شرکت‌ها تأثیر می‌گذارند و باید در زمره ذی‌نفعان گنجانده شوند؛ زیرا با پرداخت مالیات، زیرساخت مالی را برای انجام عملیات شرکت‌ها فراهم کرده‌اند (Zamani et al., 2022).

بنابراین، احتساب ارزش‌های اجتماعی متکثر ذی‌نفعان در رویکردهاي فلسفی، ادراکی و شناختیِ مدیریت به‌منظور توسعه کارکردهاي اثربخش شرکت‌ها در یک فضاي رقابتی، نه‌تنها لازم و ضروري به نظر می‌رسد؛ بلکه به دلیل جایگاه مهم مدیریت اثربخش در پاسخ به محیط پویا و متأثر از تغییرات ناشی از فناوری‌های نوین و تأکید بر ارزش‌های اجتماعی ذی‌نفعان در مبانی علوم مالی با رویکرد اخلاق‌گرایی و لزوم کسب مشروعیت اجتماعی مکفی ازاین‌حیث، بررسی موضوع حاضر حائز اهمیت است. پس به طور خلاصه اهمیت موضوع هم از حیث اهمیت المان ‌تصمیم‌گیری ازدحامی (باتوجه‌به تأکید جهانی بر حفظ ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه ذی‌نفعان) و هم از حیث جایگاه خردمندی مدیریت جهت تطبیق با تغییرات محیطی پویا و خلق ارزش برای سهامداران و از سوی دیگر چرخش نگرش جهانی به‌سوی مسائل پایداری و مسئولیت‌های اجتماعی (همچون اقتصاد مدور) قابل‌بحث است. مرور پژوهش‌های پیشین همچون مرتاتی و همکاران (Mortati et al., 2023) که به بررسی خِردمندی و مدیریت، مفهوم‌سازی خردمندی تصمیم‌گیری مدیریت¹² و الکساندروا و فابیان (Alexandrova and Fabian, 2022) اطلاعات، دانش و خِردمندی پرداخته‌اند، حکایت از تصدیق این ادعا دارد که اگرچه مفهومِ خردمندی موردتوجه پژوهش‌های گذشته بوده است، اما بسط آن به حوزه دانش مالی و ایجاد یکپارچگی نظری در قالب مدلی نظری، در حوزة پژوهش‌های موجود مورد بررسی قرار نگرفته است؛ این پژوهش چه به لحاظِ ساختارِ تحلیل و چه به لحاظِ معنایی ضمن اینکه دارای نوآوری در سطح کارکردهای رفتاری و هنجاری تصمیم‌های مدیران شرکت‌های بازار سرمایه محسوب می‌شود، درعین‌حال می‌تواند با ایجادِ ابعادِ این مدل به افزایشِ کارایی بازار و رضایتمندی و حفظ برابر منافع ذی‌نفعان کمک نماید.

پژوهش حاضر بر تبیین ابعادِ خردمندی جهت طراحی مدل ‌تصمیم‌گیری ازدحامی در سطح بازار سرمایه متمرکز است؛ به‌نحوی‌که بتواند بیشترین کارکردهای ارزش‌های کثرت‌گرایانه را برای سرمایه‌گذاران ایجاب کند. بدین منظور مشخصاً به بررسی این سؤالات می‌پردازد:

·       تأثیر خردمندی بر ارتقای تصمیم‌گیری‌های ازدحامی چیست؟

·       مدل خردمندی مدیریت در راستای ارتقای اهداف تصمیم‌گیری ازدحامی، دارای چه مؤلفه‌هایی است؟ عوامل علی، مداخله‌گر و زمینه‌ای خردمندی مدیران در راستای ارتقای کثرت‌گرایی ارزش‌های سهامداران و ذی‌نفعان چه مواردی هستند؟

بدیهی است نتایج این پژوهش می‌تواند به نهادهای بالادستی در سطح بازار سرمایه و کمیته‌های ارزیابی عملکرد مدیران کمک نماید تا درکِ منسجم‌تری نسبت به اهمیتِ توسعة خِردمندی در ‌تصمیم‌گیری‌های ازدحامی پیدا کنند و براین‌اساس به ایجادِ هنجارسازی و توسعة فرهنگ تعامل و مسئولیت‌پذیری ادراکی مدیران در اتخاذ تصمیم‌های کثرت‌گرایانه کمک نمایند.

 

2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

‌تصمیم‌گیری به فرآیندهای ذهنی (شناختی) گفته می‌شود که به انتخاب یک اقدام در میان اقدامات جایگزین می‌انجامند. ‌تصمیم‌گیری در دو نوع تجویزی و توصیفی تعریف می‌گردد در تعریف اول ‌تصمیم‌گیری، شناسایی و انتخاب گزینه‌های جایگزین، بر اساس ارزش‌ها و ترجیحات فرد تصمیم‌گیرنده است؛ در تعریف دوم ‌تصمیم‌گیری‌‌، فرآیند کاهش عدم قطعیت و تردید در مورد گزینه‌های دیگر است تا فرد تصمیم‌‌گیرنده بتواند از بین آن‌ها گزینه‌ مناسب را انتخاب کند؛ این تعریف، بر عملکرد جمع‌آوری اطلاعات برای ‌تصمیم‌گیری تأکید دارد (Pillemer et al., 2022).

موضوع قدرت و تضاد، اگرچه در نظریه‌های سازمان موردتوجه بوده، اما به‌ندرت بر اساس این نظریه، رویکردهای ‌تصمیم‌گیری در نظام‌های دارای منافع مشترك با ذی‌نفعان همچون نمایندگی مورد تمرکز قرار گرفته است. در واقع ‌تصمیم‌گیری با مبنای ازدحامی یا کثرت‌گرایی به دلیل اینکه دارای ابعاد پنهان از ‌تصمیم‌گیری‌های منفعت‌طلبانه است، تعابیر و تفسیرهای مفهومی منسجمی از آن ارائه نشده است. به‌عبارت‌دیگر، بر اساس ‌تصمیم‌گیری ازدحامی، مجموعة متکثری از منافع ایجاد می‌شود که دارای ارزش‌های برابر و یکسانی در راستای برآورده نمودن هدفی مشترك هستند. به بیانی ساده‌تر ‌تصمیم‌گیری ازدحامی اشاره به حفظِ متعادل و برابر منافعِ ذی‌نفعان از جانب صاحبان قدرت در ‌تصمیم‌گیری‌ها اشاره دارد. این ‌تصمیم‌گیری تلاش دارد تا با حفظ ارزش‌های برابر، حداکثر منافع ذی‌نفعان را که در آن اشتراك دارند، موردتوجه قرار دهد تا سطح رضایت روانی و اعتماد به تصمیم‌گیرندگان تقویت گردد (Hazaveh and Madanchi Zaj, 2022). در واقع ‌تصمیم‌گیری ازدحامی در تحت شرایط تضاد منافع، با اهمیت‌دادن به ترجیحات و انتظارات متفاوت، در تلاش است تا با ایجاد مبنایی برای منافع مشترك به افزایش اثربخشی در ایجاد رضایت و اطمینان از طریق برابری و عدالت در منافع کمک نمایند (Ghobadi et al., 2022).

بر اساس یک چهارچوب، آبند (Abend, 2019) ‌تصمیم‌گیری ازدحامی را شامل سه بخش در قالب شکل (1) ارائه می‌دهد.

شکل (1) ابعادِ ‌تصمیم‌گیری ازدحامی (Abend, 2019)

Figure (1) dimensions of thick decision-making (Abend, 2019)

 

بر اساس چهارچوب مذکور، درجه وابستگی منافع اشاره به سطحی از تداخل منافع مشترك بین مدیران با ذی‌نفعان همچون سهامداران و سرمایه‌گذاران دارد. درجه وابستگی منافع در ‌تصمیم‌گیری ازدحامی مبنایی برای ایجادِ پیوستگی و تسلسلِ در توسعه منافع مشترك در بین ذی‌نفعان است (Mehrani et al., 2011).

جستجوي خرد و خردمندي تقریباً به‌اندازه حیات بشر قدمت دارد. تلاش براي دستیابی به خردمندي را می‌توان دست‌کم تا سه قرن پیش از میلاد مسیح براي مثال، تمدن بین‌النهرین و مصر در اولین نوشته‌هاي آن دوره ردیابی کرد. افلاطون خردمندي را عظیم‌ترین دستاورد انسان می‌داند. این دیدگاه ارزشمند درباره خردمندي از دوره باستان وجود داشته است: خوشبخت کسی است که صاحب‌خرد باشد. بسیاري از کارهاي علمی در زمینه خردمندي در علوم مذهبی، الهیات و نیز فلسفه یافت می‌شود (Baškarada et al., 2017).

رابینسون (Robinson, 1990) در پژوهشی مروري با بررسی دیدگاه‌هاي فلسفی به تاریخ بسیار طولانی خردمندي در مقایسه با روان‌شناسی اشاره کرده است. در نوشته‌هاي به‌جامانده از افلاطون به‌عنوان اولین تحلیل‌هاي عمیق از مفهوم خردمندي، سه معنی به‌صورت سه واژه کلیدي آورده شده است. الف) سوفی: در افرادي یافت می‌شود که به دنبال یک زندگی متفکرانه و در جستجوي حقیقت‌اند؛ ب) فرونسیس: نوعی از عقلانیت عملی که در قانون‌گذاران و سیاست‌مداران دیده می‌شود. این افراد تجربه زیادي دارند و قادر به درك مسائل شخصی خود هستند؛ ج) اپیستم: در افرادي یافت می‌شود که مسائل را از دید علمی درك می‌کنند. بررسی مروري رابینسون (Robinson, 1990) به دیدگاه‌هاي تاریخی درباره خردمندي نیز پرداخته و توصیفی کلی از دیدگاه‌هاي تاریخیِ فلسفیِ فرهنگ غرب، از یونان باستان تا فرهنگ‌هاي اروپایی ارائه کرده است؛ طبق نظر او دیدگاه‌هاي فلسفی یونان باستان، مسیحیت اولیه، رنسانس و بالاخره آیین‌هاي رمانتیک و علمی، مفهوم‌سازی دانشمندان غربی از خردمندي را شکل داده‌اند و امروزه آیین‌هاي رمانتیک و عملی بر تفکر فعلی غلبه دارند. فیلسوفان مدرن غربی بر خلاف فرهنگ‌هاي شرقی به جز نوشته‌هاي مسیحیت اولیه خردمندي را از لحاظ مفهومی از بحث‌هاي معنوي جدا کرده‌اند (Baškarada et al., 2017).

 

 

 

 

جدول (2) مروری بر مطالعات داخلی و خارجی

Table (2) An overview of domestic and foreign studies

نام نویسندگان / سال	نتایج
قبادی و همکاران (Ghobadi et al., 2022)	نتایج پژوهش نشان داد، گزارة مسئولیت اجتماعی در تصمیم‌گیری، کاهش تضاد منافع در تصمیم‌گیری و مشروعیت در تصمیم‌گیری به‌عنوان تأثیرگذارترین ارزش‌های تصمیم‌گیری ازدحامی در سطح بازار سرمایه است که باعث تقویتِ پیامدِ کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی به‌عنوان مؤلفة یکپارچگی مالیات سبز می‌شود. این نتیجه نشان می‌دهد ارزش‌های تصمیم‌گیری ازدحامی که پیگیری سطح قابل‌توجهی از ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه را تشریح می‌نماید، یکپارچگی مالیات سبز را برای آیندگان تقویت می‌کند، چرا که با افزایش مالیات‌های سبز، شرکت‌ها برای توسعه مسئولیت‌های اجتماعی خود تلاش می‌نمایند تا با تقویت زیرساخت‌های تولید از حجم آلایندگی‌های خود بکاهند و از طریق افشای اطلاعات اختیاری در قالب صورت‌های مالی، اطمینان و اعتماد اجتماعی را به‌واسطه بینش در تصمیم‌گیری‌های ازدحامی را غنا بخشند.
سعیدی و همکاران (Sayeedi et al., 2021)	نتایج پس از برازش مطلوبیت مدل نشان داد، خردمندی مدیریتی تأثیر مثبت و معناداری در توسعه‌گرایش سرمایه‌گذاری کارآفرینانه در تحت رویکرد اثر گالاتیا دارد. در واقع این نتیجه بیان‌کنندة این واقعیت است که وجود انتظارات مثبت یک مدیر از خودش، می‌تواند سطح خردمندی برحسب رویکرد فرد با اثربخشی بیشتری در ‌تصمیم‌گیری‌های سازمانی را تقویت نماید و باعث گردد تا گرایش‌های سرمایه‌گذاری کارآفرینانه به‌صورت تقویت‌شده‌تر در جهت پویایی بیشتری حرکت کند.
قبادی و همکاران (Ghobadi et al., 2022)	نتیجه نشان ‌‌می‌دهد اِلمان‌های ‌تصمیم‌گیری ازدحامی که پیگیری سطح قابل‌توجهی از ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه را تشریح ‌‌می‌نماید، ایزومورفیسم‌های مالیات سبز را برای آیندگان تقویت ‌‌می‌کند، چرا که با افزایش مالیات‌های سبز، شرکت‌ها برای توسعه مسئولیت‌های اجتماعی خود تلاش ‌‌می‌نمایند تا با تقویت زیرساخت‌های تولید از حجم آلایندگی‌های خود بکاهند و از طریق افشای اطلاعات اختیاری در قالب صورت‌های مالی، اطمینان و اعتماد اجتماعی را به‌واسطه بینش در ‌تصمیم‌گیری‌های ازدحامی را غنا بخشند.
شیرخانی و همکاران (Shirkhani et al., 2021)	نتایج نشان داد، قدرت مدیرعامل بر ‌تصمیم‌گیری ازدحامی منافعِ سهامداران تأثیر منفی دارد. در واقع این نتیجه نشان می‌دهد، وجود قدرت مدیرعامل باعث ایجادِ تضاد منافع در ‌تصمیم‌گیری‌ها می‌شود و این موضوع سبب می‌گردد تا منافع ذی‌نفعان تحت‌الشعاع منافع ارکان دارای قدرت در رأس شرکت گردد که از طریق سفسطه‌گرایی به دنبال توجیه آن هستند.
صاحب (Saheb, 2019)	باتوجه‌به تنوع مصادیق و تعدد باورهای جوامع مجری نظام حقوق مالکیت فکری، ارزش‌های متعددی در نظام بین‌المللی حقوق مالکیت فکری به‌ویژه در چهارچوب موافقت‌نامه تریپس خودنمایی می‌کنند که برخلاف باور وحدت‌گرایان ارزشی، هر یک از این ارزش‌ها در هر موقعیت خاص، نقش ارزش برتر را به خود می‌گیرند. بر همین مبنا و با اعتقاد به کثرت‌گرایی است که می‌توان مشکل فلسفی وارد بر حمایت از دانش سنتی، نمودهای فرهنگ عامه و منابع ژنتیک را پاسخ داد. برخلاف باور رایج کشورهای توسعه‌یافته که حمایت از حقوق مالکیت فکری را عمدتاً بر پایه ملاحظات اقتصادی به‌ویژه ایجاد انگیزه خلق، توجیه می‌کنند، آنچه عامل موجه و ارزش برتر در حمایت از دانش سنتی، نمودهای فرهنگ عامه و منابع ژنتیک است، انصاف و عدالت است که ارزش برتر در این حوزه به شمار می‌رود.
مرتاتی و همکاران (Mortati et al., 2023)	ایجاد نوآوری امروزه مستلزم رویکردهای جدید متمرکز بر چابکی، پویایی و سایر قابلیت‌های سازمانی است که شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا با عدم قطعیت و پیچیدگی کنار بیایند. به نوبه خود، تفکر طراحی یک روش مفید برای مقابله با مشکلات تعریف شده است. پیامدهای عملی و نظری تصمیم‌گیری ازدحامی به طور متفاوتی عمل می‌کنند و مدیران را در مورد نحوه استفاده از انواع مختلف داده‌ها در تفکر طراحی و اصول و شیوه‌های مرتبط آگاه می‌کنند.
کلمنت (Clement, 2022)	کثرت‌گرایی فقط به‌عنوان یک اصل دموکراتیک مربوط نمی‌شود؛ بلکه بخشی از حکمرانی شرکتی بهبودیافته برای رسیدن به علل و پیامدهای چندوجهی اهداف سازمان است. کثرت‌گرایی بر استفاده از دانش در سیاست تأثیر می‌گذارد و ارزش‌ها بر تفسیر و کنش دررابطه‌با شواهد جدید تأثیر می‌گذارد.
هو و همکاران (Ho et al., 2020)	در این پژوهش به نقش قابلیت‌های تأثیرگذار تصمیم‌گیری‌های هیئت‌مدیره در کثرت‌گرایی ارزش سهامداران تمرکز شده است. نتایج این پژوهش نشان داد توسعه ارزش‌های حداکثري قابل‌لمس براي سهامداران می‌تواند به افزایش پویایی اعتمادزایی در سطح رقابتی بازار سرمایه کمک کند.
براش (Brush, 2020)	یافته‌های به‌دست‌آمده یک سازه یا مؤلفه‌ای زمینه‌ای به نام تصمیم‌گیری خردمندانه را ارائه نمود که در آن ‌تصمیم‌گیری خردمندانه به‌عنوان یک فرآیند، منسجم، انعکاسی، شناختی و عاطفی معرفی شد که تحت شرایط درونی و بیرونی، زمینه ‌تصمیم‌گیری خردمندانه را مدنظر قرار می‌دهد. کاربردهای این پژوهش، به دلیل وسیع‌تر ساختن دیدگاه عملیاتی خِرد در مدیریت و درک بیشتر ماهیت پیچیده ‌تصمیم‌گیری در فضای کسب‌وکار، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
پتیت و پتیت (Pattit and Pattit, 2019)	مفهوم کثرت‌گرایی رویکردی ارزش‌مدارانه جهت ارتقای سطح بازده بیشتر و کنترل ریسک جهت ایجاد جذابیت‌های بیشتر بازار سرمایه است. این پژوهش در نتیجه‌گیری خود بیان نمود، وجود رویکردهای ایجادکننده ارزش در تصمیم‌گیری چه در قالب هوش جمعی و چه در قالب کارکردهای آگاه‌سازی دانش باشد، می‌تواند به ایجاد سینرژی در سطح بازار سرمایه و تقویت پویایی بازار سرمایه منجر شود و اقتصاد را توسعه بخشد.
هوانگ و همکاران (Huang et al., 2017)	نتایج نشان داد که رقابت در بازار محصول و قدرت عملکرد مدیران بر استراتژی رشد پس از عرضه اولیه عمومی و پیامدهای اقتصادی حاصل از آن اثر مثبت دارد.

 

3- روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نظر نوع، کاربردي، از نظر نحوه گردآوری داده‌ها در زمره پژوهش‌های آمیخته اکتشافی، از منظر فلسفه پژوهش، در بعد روش‌شناسی کیفی در پارادایم تفسیری، انتقادی (پارادایم کلی‌نگرانه - استقرایی) و در بعد روش‌شناسی کمی در پارادایم اثبات‌گرایی است.

جامعه آماری این پژوهش در دو فاز کیفی و کمی متفاوت بوده و به‌ این صورت است: در فاز نخست پژوهش، جامعة آماری این پژوهش در بخش کیفی، اعضای پنل تخصصی شامل اعضای هیئت‌علمی و اساتید دانشگاه در رشته‌های مدیریت صنعتی، مدیریت مالی، علوم اجتماعی - گرایش اقتصاد و تعدادی از مدیران ارشد شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران (50 شرکت فعال) در سه‌ماهه اول سال 1400 است. ملاک انتخاب جامعه آماری باتوجه‌به ماهیت موضوع پژوهش که موضوعی بین‌رشته‌ای در حوزه مالی صنعتی و علوم اجتماعی است و ضرورت تبیین مؤلفه‌های مرتبط با خردمندی (عوامل اثرگذار سببی، زمینه‌ای و تعدیلگر) که منجر به افزایش امکان تکثرگرایی ارزش سهامداران و ذی‌نفعان شود، است؛ بنابراین اعضای تخصصی پنل باید هم از حیث نظری و آکادمیک و هم از حیث امکان اجرای این مفاهیم همچون راهبردهای مرتبط، دانش و تجربه کافی داشته باشند. در فاز دوم پژوهش، جهت اعتبارسنجی کمی مدل، یک جامعه بزرگ نیاز بود. ازاین‌رو، جامعه آماری بخش کمی پژوهش که با هدف تبیین مدل در سطح رفتارهای ‌تصمیم‌گیری در بازار سرمایه است، از اعضای هیئت‌علمی، اساتید دانشگاه و دانشجویان دکتری در رشته‌های مدیریت صنعتی، مدیریت مالی، علوم اجتماعی - گرایش اقتصاد، مدیران ارشد، مدیران مالی و کارشناسان صنعتی و استراتژیک در شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران (50 شرکت فعال) است. روش نمونه‌گیری در فاز نخست پژوهش، نمونه‌گیری هدفمند زنجیره‌ای (گلوله‌برفی) است بدین ترتیب که اولین فرد خبره بر اساس بررسی‌های اولیه و نظرخواهی از استاد محترم راهنما انتخاب شد و پس از اتمام مصاحبه با فرد اول، از وی درخواست شد نخبگان و اساتید حسابداری و مدیریت مالی دیگری که می‌توانند در حوزه بازار سرمایه صاحب‌نظر بوده معرفی کند. این فرآیند تا رسیدن به اشباع نظری پژوهشگر ادامه یافت. در این فاز تعداد اعضای نمونه 22 نفر بوده که پس از نفر 19 به حد اشباع نظری رسید. در فاز دوم پژوهش، نمونه‌گیری به‌صورت گزینشی صورت گرفت و برای تعداد 100 نفر از اعضای پنل پرسش‌نامه ارسال شد که در نهایت 80 درصد پاسخ‌نامه‌ها (تعداد 80 پاسخ‌نامه) دریافت گردید.

در پژوهش حاضر، پاسخ به سؤالات و تبیین مدل در دو فاز صورت می‌پذیرد شامل فاز اول تبیین مدل کیفی که با استفاده از متد فراترکیب¹³، دلفی و داده‌بنیاد، مدل کیفی استخراج می‌گردد؛ بدین ترتیب که ابتدا به‌منظور مقايسه، تفسير، تبديل و تركيب چهارچوب‌هاي مختلف از روش فراتركيب استفاده می‌شود و برخی از مؤلفه‌ها به روش کدگذاری استقرایی (معادل کدگذاری باز) استخراج می‌گردد. مؤلفه‌های استخراج شده در مرحله قبل، توسط تکنیک‌های مربوطه همچون دلفی، از اعضای پنل تخصصی نظرسنجی و تأیید یا رد می‌گردد. در گام بعدی جهت تبیین مدل کیفی جامع و استخراج مدل پارادایمی، با استفاده از متد داده‌بنیاد و مصاحبه با اعضای پنل تخصصی، مؤلفه‌های علی، زمینه‌ای، مداخله‌گر، نتایج و راهبردها تبیین می‌گردد.

اعتبارسنجی مدل کیفی که در فاز دوم جهت اعتبارسنجی مدل کیفی، با استفاده از تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی و معادلات ساختاری، به بررسی رابطه بین مؤلفه‌های استخراجی پرداخته می‌شود تا در نهایت مدل کیفی تبیین شده، از حیث کمی نیز اعتبارسنجی و در نهایت تأیید یا رد گردد.

 

4- تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

در بخش کیفی تبیین مدل پارادایمی خردمندی بر ارتقای تصمیم‌گیری‌ ازدحامی در بازار سرمایه و در روش تحلیل فراترکیب از طریق غربالگری نظری و پژوهشی به دنبالِ شناسایی مؤلفه‌ها و گزاره‌های مرتبط با موضوع پژوهش می‌باشد. بدین ترتیب در این مرحله، ابتدا جستجوی نظام‌مند و سیستماتیک مقالات و کتب منتشر شده در تارگاه‌هایی همچون جهاد دانشگاهی در ایران¹⁴، پایگاه نشریات کشور ایران¹⁵، مرکز پژوهش‌های علوم رایانه‌ای اسلامی ایران¹⁶، مرجع بین‌المللی مقالات روز دنیا¹⁷، مرجع امرالد¹⁸ و مرجع¹⁹ در بازه زمانی ۱۰ساله از 1392 الی 1401 (2013 الی 2022) انجام ‌‌گرفت. در شناسایی مقالات در موتورهای جستجو از واژه‌های کلیدی متنوعی در ارتباط با مفاهیم خردمندی و ‌تصمیم‌گیری‌های ازدحامی همچون خردمندی، تصمیم‌گیری مدیریت، تصمیم‌گیری ازدحامی و کثرت‌گرایی استفاده گردید. سپس مقالات و مدارک بر اساس معیارهای عنوان، چکیده، محتوا، تحلیل مقاله و زمان انتشار آن جهت غربالگری اولیه، مورد بررسی و ارزیابی قرار ‌‌گرفت و فرآیند حذف مقالات بر اساس میزان تناسب با پرسش‌های پژوهش انجام ‌‌می‌گیرد. از محدودیت‌های این مرحله عدم دسترسی به مقالات برخی پایگاه‌های علمی متناسب با موضوع پژوهش بود که مقالات بین‌المللی در حوزه بازار سرمایه منتشر می‌کند. جدول (3) نتایج ارزیابی پژوهش‌های بر اساس معیارهای معرفی شده را نشان ‌‌می‌دهد که پس از حذف مقالات بر اساس معیارهای ارزیابی از 319 مقاله در نهایت تعداد 197 مقاله انتخاب ‌‌می‌گردد.

 

جدول (3) نتایج انتخاب مقالات بر اساس شاخص‌های ارزیابی

Table (3) The results of selecting articles based on evaluation indicators

معیار	مقالات حذف شده	تعداد باقی‌مانده از کل
عنوان	29	34
چکیده	53	89
محتوا	28	59
کیفیت و زبان	12	15

 

سپس کیفیت مقالات بر اساس روش 50 امتیازی مهارت‌های ارزیابی انتقادی - حیاتی²⁰ مورد بررسی قرار ‌‌می‌گیرد. با اﺳﺘﻔﺎده از روش مهارت‌های ارزیابی انتقادی - حیاتی یا برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی 10 شرط ﮐﯿﻔﯽ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯽ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ‌‌می‌گیرد. به ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻘﺎلات بر اساس هر یک از اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ، اﻣﺘﯿﺎزی بین ۱ ﺗﺎ ۵ تخصیص داده می‌شود. ﻣﻘالاتی ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﻣﺘﯿﺎزات آنﻫﺎ 21 و ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯽ تأیید و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻘﺎﻻت ﺣﺬف خواهند شد (Kinander, 2018). همچنین در دسته‌بندی مقالات بر اساس میزان امتیاز دریافتی در 5 دسته‌‌ عالی (41 تا 50)، خیلی خوب (31 تا 40)، خوب (21 تا 30)، متوسط (10 تا 21) و ضعیف (0 تا 10) اولویت‌بندی ‌‌می‌شوند. پس از امتیازدهی 76 مقاله پذیرفته شد. شکل (2) نتایج غربالگری مقالات را مبتنی بر روش مهارت‌های ارزیابی انتقادی - حیاتی نشان می‌دهد.

 

 

شکل (2) مقالات پذیرفته‌شده بر اساس روش مهارت‌های ارزیابی انتقادی - حیاتی

Figure (2) Accepted articles based on the Critical Appraisal Skills Program method

 

در مرحله بعد کدگذاری مقالات به‌منظور دستیابی به یافته‌های درون محتوایی با استفاده از تحلیل محتوا در محیط نرم‌افزار اکسل انجام گرفت. این امر پیش‌نیازی برای تدوین پروتکل‌های مصاحبه پژوهش است که محورهای اصلی مصاحبه را تعیین ‌‌می‌کند. جدول (4) نحوه کدگذاری مؤلفه‌ها به شیوه استقرایی (معادل کدگذاری باز)، مفاهیم و عوامل کلیدی خردمندی در راستای ارتقای تصمیم‌گیری ازدحامی و منابع اخیر مورداستفاده جهت استخراج کدها را به همراه فراوانی آن‌ها نشان می‌دهد؛ شایان‌ذکر است که مؤلفه‌های مذکور، بر اساس تحلیل تم طبقه‌بندی شده است که در آن تم‌ها بر اساس درک پژوهشگر از موضوع مورد بررسی مقوله‌بندی ‌‌می‌گردد. بعد از تحلیل تم، وجه مشترک آن‌ها شناسایی ‌‌می‌شود و مقولات شکل ‌‌می‌گیرد. بدین صورت مجموعه‌ای از کدها که به تم‌های خاصی ارتباط دارد، تشکیل ‌‌می‌شود و بر اساس وجه مشترک تم‌ها مقوله‌ها شکل ‌‌می‌گیرند. در این مرحله، جهت ارزیابی صحت تم‌بندی مقوله‌ها توسط پژوهشگر، از شاخص پایایی بین رمزگذار²¹ استفاده گردید؛ بدین ترتیب تعدادی از منابع در اختیار صاحب‌نظر دیگری قرار گرفت و پس از محاسبه مقوله‌های مشترک استخراجی با پژوهشگر مطابق منابع مذکور، شاخص پایایی بین رمزگذار محاسبه گردید. از مجموع 58 کد استخراجی، میزان توافق کدگذاری 51 مورد بود و بدین ترتیب شاخص پایایی بین رمزگذار حدود 88 درصد است که مطلوب می‌باشد.

 

جدول (4) فراوانی کدها در خردمندی مدیران

Table (4) frequency of codes in managers wisdom

مفاهیم کلیدی	مؤلفه‌ها	منابع	فراوانی کدها	درصد فراوانی	کدگذاری استقرایی معادل کدگذاری باز
خردمندیِ مدیران مبتنی بر رویکرد درون‌سازمانی	مؤلفه‌های اطلاعات‌محور	آبند (Abend, 2019)، الکساندروا و فابیان (Alexandrova and Fabian, 2022)، هوانگ و همکاران (Huang et al., 2017)، پیلمر و همکاران (Pillemer et al., 2022)، کیناندر (Kinander, 2018)، نیو و همکاران (Niu et al., 2018) و صاحب (Saheb, 2019)	19	%25	بهبود و ارتقای سیستم اطلاعات مدیریت
					ارزیابی دوره‌ای نسبت‌های مالی شرکت در بازه زمانی مشخص
					توسعة اثربخشی صورت‌های مالی و گزارش‌های همراه و ارتقای نظام کارآمد اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری با بهره‌وری بالاتر
	ارزش‌های هزینه‌محور	کلمنت (Clement, 2022)، علایی‌نژاد و حاجی حسینی (Alaeinejad and Haji Hosseini, 2019)، نیو و همکاران (Niu et al., 2018)، پتیت و پتیت (Pattit and Pattit, 2019) و قبادی و همکاران (Ghobadi et al., 2022)	21	%63/27	استراتژی‌های تولیدی با هدف پویایی تولید متناسب با شرایط اقتصادی و توان ‌افزایش رقابت
					توسعه ظرفیت‌های پژوهش و توسعه
					کاهش هزینه‌های اجتماعی از طریق نظارت بر قراردادها برای حفاظت از منافع ذی‌نفعان
					کاهش هزینه‌های قانونی و حقوقی همچون جرائم مالیاتی و سایر جرائم نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط
					ضرورت تسهیل دستیابی به منابع مالی سازمانی همچون مشوق‌ها و صرفه‌جویی‌های مالیاتی و تأمین مالی از طریق مطالبات حال شده سهامداران فعلی
خردمندیِ مدیران مبتنی بر رویکرد برون‌سازمانی	ارزش‌های بازارمحور	کلمنت (Clement, 2022)، پیلمر و همکاران (Pillemer et al., 2022)، نیو و همکاران (Niu et al., 2018) و قبادی و همکاران (Ghobadi et al., 2022)	17	%37/22	ضرورت تسهیل دستیابی به منابع مالی فراسازمانی
					اجتناب از تضاد منافع22
					رقابت‌پذیری مبتنی بر جایگاه اعتماد اجتماعی شرکت‌ها
					يكپارچه كردن ذی‌نفعان در فرآیند استراتژي
	ارزش‌های زیست‌محور	هوانگ و همکاران (Huang et al., 2017)، دی میو و همکاران (Di Meo et al., 2017)، کیناندر (Kinander, 2018)، پتیت و پتیت (Pattit and Pattit, 2019) و قبادی و همکاران (Ghobadi et al., 2022)	19	%25	ارتقای سطح انعطاف‌پذیری مالی در برابر تغییر استانداردهای زیست‌محیطی
					ارتقای فرهنگ‌ سازمانی در راستای اهداف پایداری
					اهمیت روزافزون مسائل مرتبط با پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی

 

بعد از آنکه با استفاده از روش فراترکیب مهم‌ترین مؤلفه‌های خردمندی مدیران در راستای ‌تصمیم‌گیری ازدحامی جمع‌آوری و تم‌بندی گردید، در مرحله بعد، برای تبیین نگرش اعضای پنل تخصصی و تعیین مؤلفه‌های بااهمیت از نظر ایشان، از اعضای پنل خواسته شد تا بر اساس طیف 9گانه لیکرت، مؤلفه‌های استخراجی را امتیازدهی کنند که در نهایت برای رسیدن به اجماع نظر مکفی، ضریب توافقی کندال محاسبه می‌شود. در مجموع دلفی در 3 ران اجرا گردید و ضریب توافق مناسب (%82) حاصل شد. مؤلفه‌های نهایی در دور سوم دلفی به شرح جدول (5) و نتایج ضریب کندال به شرح جدول (6) است؛ شایان‌ذکر است که در این بخش اولاً میزان اهمیت هر یک از مؤلفه‌ها طبق طیف لیکرت توسط خبرگان امتیازدهی می‌شود؛ ثانیاً دو مؤلفه محاسبه ارزش فعلی خالص مثبت طرح‌ها و پروژه‌ها بدون توجه به اهداف غیرمالی در ران اول دوم دلفی و مؤلفه کاهش هزینه‌های قانونی و حقوقی همچون جرائم مالیاتی و سایر جرائم نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط در ران سوم دلفی مطابق جدول (5) حذف می‌گردد.

 

 

 

جدول (5) نتایج تعیین مؤلفه‌های خردمندی طبق رویکرد دلفی توسط پنل تخصصی

Table (5) The results of determining the components of wisdom according to the Delphi approach by the expert panel

مؤلفه	زیرمؤلفه	نمونه	میانگین	انحراف معیار	نتیجه
مؤلفه‌های اطلاعات محور	بهبود و ارتقای سیستم اطلاعات مدیریت	22	91/8	44/0	تأیید
	ارزیابی دوره‌ای نسبت‌های مالی شرکت در بازه زمانی مشخص	22	58/8	02/1	تأیید
	توسعة اثربخشی صورت‌های مالی و گزارش‌های همراه و ارتقای نظام کارآمد اطلاعاتی برای ‌تصمیم‌گیری با بهره‌وری بالاتر	22	83/8	75/0	تأیید
ارزش‌های هزینه ‌محور	استراتژی‌های تولیدی با هدف پویایی تولید متناسب با شرایط اقتصادی و توان ‌افزایش رقابت	22	5/5	32/0	تأیید
	توسعه ظرفیت‌های پژوهش و توسعه	22	75/7	56/0	تأیید
	کاهش هزینه‌های اجتماعی از طریق نظارت بر قراردادها برای حفاظت از منافع ذی‌نفعان	22	25/7	42/0	تأیید
	کاهش هزینه‌های قانونی و حقوقی همچون جرائم مالیاتی و سایر جرائم نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط	22	02/4	74/0	رد
	تسهیل دستیابی به منابع مالی سازمانی همچون مشوق‌ها و صرفه‌جویی‌های مالیاتی و تأمین مالی از طریق مطالبات حال شده سهامداران فعلی	22	6/5	71/0	تأیید
ارزش‌های بازار محور	تسهیل دستیابی به منابع مالی فراسازمانی	22	7	62/0	تأیید
	اجتناب از تضاد منافع	22	83/7	66/0	تأیید
	رقابت‌پذیری مبتنی بر جایگاه اعتماد اجتماعی شرکت‌ها	22	16/8	41/0	تأیید
	یکپارچه کردن ذی‌نفعان در فرآیند استراتژي	22	83/6	21/0	تأیید
ارزش‌های زیست محور	ارتقای سطح انعطاف‌پذیری مالی در برابر تغییر استانداردهای زیست‌محیطی	22	33/6	4/0	تأیید
	ارتقای فرهنگ ‌سازمانی در راستای اهداف پایداری	22	25/5	38/0	تأیید
	اهمیت روزافزون مسائل مرتبط با پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی	22	16/8	33/0	تأیید

 

جدول (6) ضریب توافق کندال

Table (6) Kendall's agreement coefficient

آمار آزمون
تعداد کارشناسان	22
ضریب توافق کندال	816/0
مجذور خی	2271/193
درجه آزادی	18
سطح معناداری	0000/0
ضریب همخوانی کندال

 

راه‌های ایجاد ارزش برای ذی‌نفعان تغییر کرده است؛ دیگر مانند قبل نیست که صرفاً سود به‌عنوان معیار سنجش باشد، شما اکنون باید کل جامعه را راضی نگه دارید همان هدفی که در تصمیم‌گیری ازدحامی دنبال آن هستید. در واقع به‌کارگیری صحیح تصمیم‌گیری ازدحامی برای ویژگی‌های یک موقعیت، مستلزم این هست که ارزیابی این ویژگی‌ها با درنظرگرفتن سایر ارزش‌ها در آن موقعیت باشد. اقتصاد سنتی در حال برچیده‌شدن می‌باشد، اقتصاد چرخشی یا اقتصاد مدور که مبتنی بر چرخه‌های بازیافت ضایعات هست همین موضوع را هدف خود قرار داده و تا جایی که چین آن را به قانون تبدیل کرده، به دلیل بازار رقابتی، تنوع محصولات، تغییرات شرایط سیاسی و اقتصادی، تغییرات آب‌وهوایی، کاهش و آلودگی برخی از منابع طبیعی و... اقتصاد مرزهای خود را از اقتصاد خطی (تولید - توزیع - مصرف) فراتر گذاشته و به سمت اقتصاد چرخشی (تولید - مصرف - بازیافت) در حال حرکت است؛ این‌چنین علاوه بر هدف اصلی اقتصاد خطی، کاهش، بازیافت یا استفادة مجدد از ضایعات در فرآیند تولید نیز هدف آرمانی است. بالاخص در صنعت آب و فاضلاب که الان در کشور ما نیز بحث مهمی است. هم هزینه‌های تولید را کنترل می‌کنید هم مشروعیت اجتماعی کسب می‌کنید و هم به دولت در هزینه‌های بازیافت و دفع زباله کمک می‌کنید. همان هدف تصمیم‌گیری ازدحامی که قرار است ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه در گروه‌های مختلف ذی‌نفع لحاظ و برآورده شود.

شرايط زمینه‌ای، مجموعه خاصی از شرايط هستند که در یک زمان و مكان خاص جمع می‌شوند تا مجموعه اوضاع‌واحوال يا مسائلی را به وجود آورند که اشخاص با عمل / تعامل‌های خود به آن‌ها پاسخ می‌دهند. شرايط زمینه‌ای به انسان می‌گویند چرا پديده‌ای در برخی موارد محدود و در برخی ديگر سنگین است (Asghari et al., 2022).

طبق نظر مصاحبه‌شوندگان، مواردی همچون نظام قانونی کشور، تأکید کثرت‌گرایی ارزشی کلاسیک بر کارایی اقتصادی و اهمیت روزافزون مسائل مرتبط با پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به‌عنوان شرایط زمینه‌ای در نظر گرفته شده است. به‌عنوان‌مثال عضو شماره 8 اظهار داشتند: مؤلفه‌های استخراجی شامل نظام قانونی و تأکید کثرت‌گرایی ارزشی کلاسیک بر کارایی اقتصادی می‌باشد.

تكالیف و محدودیت‌های اعمال شده در قوانین کشور، رفتار مديران واحد تجاری در امر گزارشگری مالی و افشای اطلاعات به ذی‌نفعان را تعیین می‌کند. به‌عنوان‌مثال، قانون تجارت علی‌رغم تأکید بر مفهوم دموکراسی شرکتی، حافظ منافع اکثريت و سهامدار عمده است. مواد 6 تا 10 قانون تجارت و مواد 232 تا 239 لايحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، تكالیف لازم را در خصوص دفاتر تجاری و حساب‌های شرکت (نحوه تهیه ترازنامه و صورت سود و زيان) تجويز کرده است.

در نقل‌قول دیگری از شرکت‌کننده شماره 3 بیان شده است: مؤلفه‌های استخراجی شامل تأکید کثرت‌گرایی ارزشی کلاسیک بر کارایی اقتصادی می‌باشد. 

طبق دیدگاه رایج در عرصه بین‌المللی که به‌ویژه در جریان مذاکرات دور اروگوئه و تهیه موافقت‌نامه جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت 7فکری (تریپس) نمود یافته است، نظام حقوق مالکیت فکری عمدتاً در صدد افزایش کارایی اقتصادی است. به‌این‌ترتیب، به حداکثر رساندن کارایی، ارزش برتر و هدف غائی نظام حقوق مالکیت فکری شناخته می‌شود. به‌این‌ترتیب، هدف اصلی نظام حقوق مالکیت، کسب مطلوبیت و منفعت از طریق تحقق کارایی اقتصادی است. معیارهای مقرر در موافقت‌نامه ترپیس، عمدتاً در همین راستا وضع شده‌اند. درنتیجه کشورهایی که در صدد اصلاح قوانین خود به‌منظور پیوستن به سازمان جهانی تجارت هستند، ناگزیرند قواعد مقرر در موافقت‌نامه تریپس را که عمدتاً در صدد افزایش کارایی اقتصادی است را در قوانین داخلی منعکس کنند.

شرایط مداخله‌گر تحلیل اظهارات مصاحبه‌شوندگان نشان می‌دهد افزون بر شرايط زمینه‌ای عوامل ديگری در خردمندی مبتنی بر تصمیم‌گیری‌های ازدحامی تأثیر دارند. اين عوامل، مزیت رقابتی بالاخص در سطح صنعت باتوجه‌به جایگاه اعتماد اجتماعی شرکت‌ها و میزان دستیابی به نوآوری‌های استراتژیک جهت توسعه هستند که به‌عنوان شرايط مداخله‌گر تعريف می‌شوند. شرايط مداخله‌گر، شرايط زمینه‌ای عمومی است که بر راهبردها تأثیر می‌گذارند (Asghari et al., 2022).

دانایی‌فرد و امامی (Danaeifard and Emami, 2007) معتقدند راهبردها، کنش‌ها يا بر همکنش‌‌های خاصی هستند که از پديده محوری منتج می‌شوند. باتوجه‌به نظر اعضای پنل، مواردی همچون بهبود مکانیسم افشای اطلاعات اختیاری باتوجه‌به اهداف پایداری، توسعة اثربخشی صورت‌های مالی و گزارش‌های همراه و ارتقای نظام کارآمد اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری با بهره‌وری بالاتر، استراتژی‌های تولیدی با هدف پویایی تولید متناسب با شرایط اقتصادی و توان‌افزایی رقابت، پيوستگي استراتژيكي يا سرمایه‌گذاری با ذی‌نفعان، ارزیابی دوره‌ای نسبت‌های مالی شرکت در بازه زمانی مشخص، ایجاد و نگهداری سیستم اطلاعات مدیریت، توسعه ظرفیت‌های پژوهش و توسعه، کاهش هزینه‌های اجتماعی از طریق نظارت بر قراردادها برای حفاظت از منافع ذی‌نفعان، يكپارچه كردن ذی‌نفعان در فرآیند استراتژي، پيوند ذی‌نفعان به اهداف توسعه‌ای شركت، استفاده از ذی‌نفعان براي جذب ذی‌نفعان جديد، بهینه‌سازی ارزش‌افزوده اقتصادی در استفاده از منابع کمیاب، اجتناب از تضاد منافع، اعمال استراتژی‌های مترتب با پایداری زنجیره ارزش و اقتصاد مدور همچون بازیافت ضایعات با بازدهی مالی معقول، انعطاف‌پذیری مالی در برابر تغییر استانداردهای و مصوبه‌های زیست‌محیطی و ارتقای فرهنگ سازمانی در راستای اهداف پایداری به‌عنوان راهبردها تبیین شدند.

پیامدها، خروجی حاصل از استخدام راهبردها هستند (Asghari et al., 2022). باتوجه‌به اینکه تصمیم‌گیری ازدحامی، به حفظ متعادل و برابر ذی‌نفعان از جانب صاحبان قدرت در تصمیم‌گیری‌ها اشاره دارد و هدف آن اثربخشی در ایجاد رضایت و اطمینان از طریق عدالت منافع است، لذا احتساب خردمندی در ارتقای چنین هدفی، طبق نظر اعضای پنل به‌طورکلی به افزایش مشروعیت تصمیم از دید ذی‌نفعان، ارزش‌آفرینی پایدار برای ذی‌نفعان، اثربخشی رقابت، تقویت زیرساخت‌های تولید، عدالت مالیاتی، کاهش تضاد منافع در تصمیم‌گیری و تأکید بر ابعاد اجتماعی منجر می‌شود.

باتوجه‌به جمع‌بندی نظرات اعضای پنل در خصوص مؤلفه‌های مهم خردمندی درون و فراسازمانی مدیران در راستای ارتقای ‌تصمیم‌گیری ازدحامی (ناشی از تکنیک‌های فراترکیب، دلفی و داده‌بنیاد)، مدل جامع خردمندی در ارتقای ‌تصمیم‌گیری ازدحامی به شرح شکل (3) ارائه ‌‌می‌گردد.

بخش کمی - آزمون مدل کیفی در این بخش جهت آزمون مدل کیفی استخراجی به شرح قسمت قبل، با استفاده از ابزار پرسش‌نامه بسته به امتیازدهی مؤلفه‌های استخراجی مدل کیفی توسط اعضای نمونه مشتمل بر 80 نفر از اعضای هیئت‌علمی، اساتید و دانشجویان مقطع دکتری گروه‌های مدیریت صنعتی، مدیریت مالی و جامعه‌شناسی گرایش اقتصادی و مدیران ارشد، مالی، کارشناسان صنعتی و بخش استراتژیک 50 شرکت فعال بورس اوراق بهادار تهران در سال 1400 اقدام گردید²³ (همان‌طور که ذکر شد از 100 پرسش‌نامه ارسالی، 80 پاسخ‌نامه دریافت گردید). بدیهی است قبل از تعیین روابط کمی مدل مطابق مدل‌سازي معادلات ساختاري، در ابتدا به ارزیابی ابزار گردآوری اطلاعات و برآورد مدل مفهومی پرداخته و اعتبارسنجی کمی متغیرهای پژوهش انجام می‌شود.

 

شکل (3) مدل جامع خردمندی در راستای ارتقای ‌تصمیم‌گیری ازدحام

Figure (3) comprehensive model of wisdom in order to improve thick decision-making

 

در همین راستا، در این بخش ابتدا به بررسی آمار توصیفی و برازش مدل پژوهش می‌پردازیم. پیش از انجام تحلیل­های اصلی، چند تحلیل اولیه جهت کسب بینش­های مقدماتی در ارتباط با داده­ها انجام گرفت. در این پژوهش در مجموع روابط چهار متغیر در الگوی پیشنهادی مورد بررسی قرار گرفته­اند. یافته­های توصیفی مربوط به میانگین، انحراف معیار، کمترین و بیشترین نمره­های آزمودنی­ها روی متغیرهای پژوهش در جدول (7) نشان داده شده­اند.

 

جدول (7) یافته‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش برای کل آزمودنی‌ها

مقوله علی	مقوله زمینه‌ای	مقوله مداخله‌گر	درجه وابستگی منافع	تعارض ادراك شده منافع	تعامل ادراك شده منافع	تصمیم‌گیری ازدحامی
563/4	523/4	635/4	632/3	303/4	016/4	364/0	میانگین
093/2	385/2	485/2	352/2	095/2	325/2	296/0	میانه
045/3	221/3	562/3	56/3	031/	412/3	01/4	مد
256/3	375/2	968/0	327/1	175/0	098/2	205/0	انحراف معیار
601/10	64/5	935/0	760/1	030/0	401/4	042/0	واریانس
055/0-	045/0-	041/0-	052/0-	047/0-	001/0-	002/1	کشیدگی
365/0-	296/0-	298/0-	027/1-	236/0-	208/0-	610/0-	چولگی
05/1	63/1	56/1	11/1	09/1	39/1	158/0	حداقل
5	5	5	5	5	5	472/0	حداکثر
80	80	80	80	80	80	80	تعداد

 Table (7) Descriptive findings related to research variables for Variabels

 

پس از بیان آمار توصیفی در این بخش در گام اول اقدام به ارائه برازش مدل‌های اندازه‌گیری می‌شود. در برازش مدل‌های اندازه‌گیری از سه معیار پایایی، روایی همگرا²⁴ و روایی واگرا²⁵ استفاده می‌شود. به‌منظور بررسی پایایی مدل اندازه‌گیری پژوهش حاضر، از ضرایب بارهای عاملی، ضرایب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده می‌گردد. مقدار ملاک برای مناسب‌بودن ضرایب بارهای عاملی، 4/0 است. برازش مدل­های اندازه­گیری شامل بررسی پایایی و روایی سازه­های اصلی پژوهش است؛ لذا برای بررسی‌کردن برازش مدل اندازه­گیری از این روش‌ها استفاده می­شود: پایایی شاخص²⁶، روایی همگرا و روایی واگرا.

آلفای کرونباخ معیاری است برای سنجش پایایی و سنجه‏ای مناسب برای ارزیابی پایداری درونی²⁷ (سازگاری درونی). پایداری درونی نشان می­دهد که میزان همبستگی بین یک سازه و شاخص­های مربوط به آن چقدر است. مقدار بالای واریانس تبیین شده بین سازه و شاخص­های آن در مقابل خطای اندازه­گیری مربوط به هر شاخص، پایداری درونی بالا را نتیجه می­دهد. مقدار 7/0 برای این ضریب نیز نشانه پایایی مطلوب است. همان‌طور که در جدول (7) مشاهده می­شود و باتوجه‌به مقدار مطلوب پایایی گفته‌شده، این ضریب برای همه سازه­ها از 7/0 بیشتر است که حاکی از پایایی مناسب مدل دارد.

پایایی ترکیبی همان‌طور که در جدول (8) مشاهده می­شود و باتوجه‌به محدوده مطلوب گفته‌شده، مقدار مربوط به این معیارها برای همه سازه­ها از 7/0 بیشتر است که حاکی از پایایی مناسب مدل دارد.

ضرایب بارهای عاملی این ضریب در اصل نوعی روش محاسبه مقدار همبستگی شاخص­های یک سازه با سازه­ آن است که اگر این مقدار برابر و یا بیشتر از 4/0 شود؛ یعنی اینکه واریانس بین سازه و شاخص­های آن از واریانس خطای اندازه­گیری آن سازه بیشتر بوده و پایایی در مورد آن مدل اندازه­گیری قابل‌قبول است. همان‌طور که در جدول (8) مشاهده می­شود و باتوجه‌به مقدار قابل‌قبول گفته‌شده که مقدار 4/0 است، تمامی اعداد بالاتر از 4/0 هستند که نشانگر این است که این معیار مناسب و قابل‌قبول است.

روایی همگرا نشانگر میانگین واریانس به اشتراک گذاشته شده بین هر سازه با شاخص­های خود است و هرچه این همبستگی بیشتر باشد، برازش نیز بیشتر است. این معیار توسط فورنل و لارکر (Fornell and Larcker, 1981) معرفی شد و این دو نفر اظهار داشتند که در مورد میانگین واریانس استخراج‌شده²⁸، مقدار بحرانی عدد 5/0 است. یعنی مقدار میانگین واریانس استخراج‌شده بالای 5/0 و روایی همگرای مطلوب و قابل‌قبول را نشان می­دهد. همان‌طور که در جدول (8) مشاهده می­شود، میانگین واریانس استخراج‌شده همه متغیرها از 5/0 بیشتر شده است که حکایت از روایی همگرای مناسب مدل دارد.

از نظر فورنل و لارکر (Fornell and Larcker, 1981) روایی واگرا وقتی در سطح مطلوب است که میزان میانگین واریانس استخراج‌شده برای هر سازه بیشتر از واریانس اشتراکی بین آن سازه و سازه­های دیگر (مربع مقدار ضرایب همبستگی بین سازه‌ها) در مدل باشد. این کار به‌وسیله یک ماتریس انجام می­گیرد که خانه‏های این ماتریس حاوی مقادیر ضرایب همبستگی بین سازه­ها و جذر مقادیر میانگین واریانس استخراج‌شده مربوط به هر سازه است. درصورتی‌که اعداد روی قطر اصلی از مقادیر زیرش بیشتر باشد، این روش قابل‌قبول است و مدل دارای روایی واگرای قابل‌قبولی است. همان‌طور که در جدول (9) مشاهده می­شود، مقدار جذر میانگین واریانس استخراج‌شده متغیرهای مکنون از مقدار همبستگی میان آن‌ها که در خانه­های زیر آن و سمت چپ قطر اصلی بیشتر است؛ پس روایی واگرا متغیرهای مدل در حد قابل‌قبولی است.

شایان‌ذکر است متغیرهای علی، زمینه‌ای و مداخله‌گر، به‌عنوان متغیرهای مستقل با همان گویه‌های ذکر شده در مدل کیفی تعریف و میزان اهمیت و موافقت با گویه طبق طیف لیکرت 5امتیازی، از اعضای نمونه سنجش و اندازه‌گیری می‌شود. متغیرهای علی با نماد اختصاری ca1 تا ca8، متغیرهای زمینه‌ای با نماد اختصاری g1 تا g3 و متغیرهای مداخله‌گر با نماد c1 و c2 در مدل تعریف می‌شود. به‌علاوه همچون مطالعه آبند (Abend, 2019) و شیرخانی و همکاران (Shirkhani et al., 2021) متغیر تصمیم‌گیری ازدحامی، بر اساس سه خرده مقیاسِ درجه وابستگی منافع با نماد Id1 تا Id3، تعارض ادراك شده منافع با نماد Pic1 تا Pic3 و تعامل ادراك شده منافع با نماد Pid1 تا Pid3 در قالب مقیاس 5گزینه‌ای لیکرت سنجش می‌شود. درجه وابستگی منافع به سطح پیوستگی منافع مدیران با سهامداران و سرمایه‌گذاران اشاره دارد و آن را مبنایی برای اتخاذ تصمیم‌گیری ازدحامی تعریف می‌کنند. تعارض ادراك شده منافع، به ایجادِ شناختِ ترجیحات و انتظارات صاحبان منافع و ایجادِ انسجامِ ادراکی در تصمیم‌گیری کثرت‌گرایانه اشاره دارد. در نهایت تعامل ادراك شده منافع، به سطح تعاملات تصمیم‌گیرنده جهت اتخاذ تصمیمی مبتنی بر منافع مشترك دارد و مشارکت در تصمیم‌گیری اشاره دارد²⁹. نمره‌گذاری پرسش‌نامه به‌صورت طیف لیکرت 5 گزینه‌ای است. جمع امتیاز متعلق به هر پرسش‌نامه به کل امتیاز قابل‌اکتساب (45) به‌عنوان شاخصِ تصمیم‌گیری ازدحامی در نظر گرفته می‌شود.

 

جدول (8) روایی همگرا و پایایی ابزار اندازه‌گیری

متغیرهای پژوهش	ضريب ميانگين واريانس استخراج شده (AVE)	بارهای عاملی		ضريب پايايي مركب (CVR)	ضريب پايايي آلفاي كرونباخ
		ضریب مسیر	آزمون t
خردمندی مقوله علی مقوله زمینه‌ای مقوله مداخله‌گر	580/0 - - -	- 799/0 710/0 825/0	- 037/20 078/12 042/22	846/0 - - -	759/0 - - -
تصمیم‌گیری ازدحامی وابستگی منافع تعارض ادراک شده تعامل ادراک شده	724/0 - - -	- 819/0 867/0 867/0	- 542/24 303/41 657/39	887/0 - - -	810/0 - - -

Table (8) Convergent validity and reliability of measurement tools

 

جدول (9) ماتریس همبستگی و بررسی روایی واگرا

Table (9) correlation matrix and divergent validity check

متغیر	خردمندی	تصمیم‌گیری ازدحامی	جذر (AVE)
خردمندی	1		76/0
تصمیم‌گیری ازدحامی	648/0	1	85/0

 

پس از سنجش روایی و پایایی مدل اندازه‌گیری، مدل ساختاری از طریق روابط بین متغیرهای مکنون ارزیابی شد. در پژوهش حاضر از دو معیار ضریب تعیین R2 و ضریب قدرت پیش‌بینی Q2 استفاده شده است. R2 که نشان از تأثیر یک متغیر برون‌زا بر یک متغیر درون‌زا دارد. مطابق با جدول (10)، مقدار R برای سازه‌های درون‌زای پژوهش محاسبه شده است که می‌توان مناسب‌بودن برازش مدل ساختاری را تأیید نمود. درضمن، به‌منظور بررسی قدرت پیش‌بینی مدل از معیاری با عنوان Q2 استفاده شد. باتوجه‌به نتایج این معیار در جدول (10) می‌توان نتیجه گرفت که مدل، قدرت پیش‌بینی قوی دارد. پس از بررسی برازش مدل‌های اندازه‌گیری و مدل ساختاری، مدل کلی معادلات ساختاری پژوهش باید با استفاده از معیار نیکویی برازش³⁰ بررسی گردد. معیار نیکویی برازش مرتبط به بخش کلی مدل­های معادلات ساختاری است؛ یعنی توسط این معیار، پژوهشگر می­تواند پس از بررسی برازش بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل کلی پژوهش خود، برازش بخش کلی را نیز کنترل نماید. وتزلس و همکاران (Wetzels et al., 2009) سه مقدار 01/0‌‌، 25/0 و 36/0 را به‌عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای معیار نیکویی برازش معرفی کرده­اند. یعنی اینکه اگر مقدار 01/0 و نزدیک آن به‌عنوان معیار نیکویی برازش در یک مدل بود، می­توان نتیجه گرفت که برازش کلی آن مدل در حد ضعیفی است و باید روابط بین سازه­های مدل را اصلاح کرد و همچنین اگر مقدار 36/0 برای معیار نیکویی برازش حاصل شد، نشانگر برازش کلی قوی مدل دارد. مقدار معیار معیار نیکویی برازش معادل 61/0 و از 36/0 بیشتر است که نشانگر برازش قوی مدل کلی پژوهش است.

 

جدول (10) نتایج برازش مدل ساختاری

Table (10) Structural model fitting results

T-value	β	GOF	R2	Communality	Q2	متغیرها
-	-	-	-	481/0	-	خردمندی
-	-	-	633/0	304/0	01/0	مقوله علی
-	-	-	456/0	433/0	00/0	مقوله زمینه‌ای
-	-	-	188/0	462/0	01/0	مقوله مداخله‌گر
-	-	-	452/0	328/0	00/0	تصمیم‌گیری ازدحامی
-	-	-	433/0	412/0	00/0	وابستگی منافع
-	-	-	749/0	394/0	00/0	تعارض ادراک شده
-	-	-	543/0	466/0	00/0	تعامل ادراک شده
-	-	61/0	409/0	746/0	مدل
094/3	379/0	-	-	-	خردمندی=> تصمیم‌گیری ازدحامی
36/4	215/0	-	-	-	مقوله علی => تصمیم‌گیری ازدحامی
79/3	301/0	-	-	-	مقوله زمینه‌ای => تصمیم‌گیری ازدحامی
01/5	426/0	-	-	-	مقوله مداخله‌گر => تصمیم‌گیری ازدحامی

 

همان‌طور که در جدول (10) نشان‌داده ‌شده است مقادیر و معناداری z (T-values) ضرایب مسیر همگی در سطح 95 درصد معنادار هستند؛ بنابراین فرضیه اصلی پژوهش مبنی بر اینکه خردمندی در ارتقای ‌تصمیم‌گیری ازدحامی اثر معنادار دارد تأیید ‌‌می‌گردد؛ همچنین فرضیه‌های فرعی نیز همگی تأیید ‌‌می‌گردد. شایان‌ذکر است تحلیل داده‌ها در نرم­افزار اسمارت پی‌ال‌اس³¹ اجرا گردید و مطابق شکل (4) نتایج مذکور به دست آمد و تحلیل هریک از روابط که در واقع نشان‌دهنده فرضیه‏های پژوهش است که به‌صورت مفید و مختصر در جدول (10) نشان‌داده‌ شده است.

 

شکل (4) ضرایب معادلات ساختاری مدل کیفی پژوهش

Figure (4) Coefficients of the structural equations of the qualitative research model

 

 

شکل (5) نتایج آزمون t و سطح معناداری ضرایب مدل

Figure (5) t test results and significance level of model coefficients

 

برازندگی الگوی پیشنهادی بر اساس سنجه­های برازندگی ارزیابی گردید. پس از تحلیل اولیه، تحلیل داده‌ها نشان داد که مقادیر شاخص­های برازندگی از برازش خوب الگوی اولیه با داده­ها حکایت دارند. برازش الگوی نهایی با داده‌ها بر اساس شاخص‌های برازندگی در جدول (11) نشان‌داده‌ شده است.

 

جدول (11) برازش الگوهای پیشنهادی و نهایی با داده‌ها بر اساس شاخص‌های برازندگی

Table (11) Fitting the proposed and final models with the data based on the fit indices

شاخص برازش	میزان	تفسیر
Chi-Square	96/1022	برازش مطلوب
GFI	77/0	برازش مطلوب
AGFI	81/0	برازش مطلوب
RMSEA	04/0	برازش مطلوب
RMR	05/0	برازش مطلوب
NFI	93/0	برازش مطلوب
NNFI	92/0	برازش مطلوب
CFI	90/0	برازش مطلوب
RFI	91/0	برازش مطلوب

 

همان‌گونه که مندرجات جدول (11) نشان می­دهند الگوی نهایی از برازش خوبی برخوردار است. چرا که نسبت بین کای دو به درجه آزادی در بازه بین یک و سه قرار دارد که مقدار قابل‌قبول است. در این مدل، شاخص‌های تناسب مقایسه‌ای³²، تناسب هنجار³³، تاکر لوئیس³⁴ و شاخص تناسب افزایشی³⁵ بالاتر از 90 درصد بوده که همگی مقادیر مطلوبی هستند. مقدار تفاوت بین ماتریس کوواریانس مشاهده‌شده در هر درجه آزادی و ماتریس کوواریانس پیش‌بینی‌شده³⁶ نیز 04/0 است که در محدوده مجاز قرار دارد. مقدار شاخص ریشه میانگین باقی‌مانده³⁷ نیز نزدیک به صفر بوده و در محدوده استاندارد قرار دارد.

 

5- بحث و نتیجه‌گیری

در فاز کیفی، پس از تبیین مؤلفه‌های خردمندی مبتنی بر داده‌کاوی مطالعات گذشته و غربالگری این مؤلفه‌ها توسط اعضای پنل خبرگان و سپس تعیین مؤلفه‌های علی، زمینه‌ای و مداخله‌گر مقوله اصلی خردمندی مدیران در راستای ارتقای ‌تصمیم‌گیری ازدحامی، مدل نهایی پژوهش استخراج گردید. بدین ترتیب در بازار سرمایه ایران، خردمندی مدیران در راستای کثرت‌گرایی ارزش‌های متکثر سهامداران و ذی‌نفعان، متأثر از ریسک ناشی از منابع اطلاعاتی متعدد و عدم اطمینان محیطی، در حوزه مؤلفه‌های هزینه‌محور، مواردی همچون ضرورت تسهیل دستیابی به منابع مالی سازمانی همچون مشوق‌ها و صرفه‌جویی‌های مالیاتی و تأمین مالی از طریق مطالبات حال شده سهامداران فعلی و ظهور هزینه‌های مرتبط با فناوری‌های نوین و اهداف پایداری، در حوزه مؤلفه‌های بازار محور مواردی همچون ضرورت تسهیل دستیابی به منابع مالی فراسازمانی، ضرورت ایجاد ارزش‌های کثرت‌گرایانة برای ذی‌نفعان، حفظ مشروعیت اجتماعی جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه سازمان و پیچیدگی و در رویکرد زیست محور مؤلفه چرخش اقتصاد جهانی به‌سوی اقتصاد مدور (به‌عنوان مؤلفه‌های علی) است که از مواردی همچون نظام قانونی کشور، تأکید کثرت‌گرایی ارزشی کلاسیک بر کارایی اقتصادی و اهمیت روزافزون مسائل مرتبط با پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی (به‌عنوان مؤلفه‌های زمینه‌ای) و مزیت رقابتی بالاخص در سطح صنعت باتوجه‌به جایگاه اعتماد اجتماعی شرکت‌ها و میزان دستیابی به نوآوری‌های استراتژیک جهت توسعه (به‌عنوان مؤلفه‌های مداخله‌گر) متأثر ‌‌می‌گردد. نتایج مذکور منطبق با پژوهش‌های اسحاق (Ishaque, 2019)، ژو و همکاران (Zhu et al., 2020) و قبادی و همکاران (Ghobadi et al., 2022) و بر خلاف یافته‌های اکمکچی و همکاران (Ekmekçi et al., 2014) است. به‌علاوه مقوله اصلی (خردمندی در راستای ارتقای ‌تصمیم‌گیری ازدحامی) از طریق راهبردهایی همچون بهبود مکانیسم افشای اطلاعات اختیاری باتوجه‌به اهداف پایداری، توسعة اثربخشی صورت‌های مالی و گزارش‌های همراه و ارتقای نظام کارآمد اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری با بهره‌وری بالاتر، استراتژی‌های تولیدی با هدف پویایی تولید متناسب با شرایط اقتصادی و توان‌افزایی رقابت‌‌، پيوستگي استراتژيكي يا سرمايه‌گذاري با ذی‌نفعان، ارزیابی دوره‌ای نسبت‌های مالی شرکت در بازه زمانی مشخص، ایجاد و نگهداری سیستم اطلاعات مدیریت، توسعه ظرفیت‌های پژوهش و توسعه، کاهش هزینه‌های اجتماعی از طریق نظارت بر قراردادها برای حفاظت از منافع ذی‌نفعان، يكپارچه كردن ذی‌نفعان در فرآیند استراتژي، پيوند ذی‌نفعان به اهداف توسعه‌ای شركت، استفاده از ذی‌نفعان براي جذب ذی‌نفعان جديد، بهینه‌سازی ارزش‌افزوده اقتصادی در استفاده از منابع کمیاب، اجتناب از تضاد منافع، اعمال استراتژی‌های مترتب با پایداری زنجیره ارزش و اقتصاد مدور همچون بازیافت ضایعات با بازدهی مالی معقول، انعطاف‌پذیری مالی در برابر تغییر استانداردهای و مصوبات زیست‌محیطی و ارتقای فرهنگ‌سازمانی در راستای اهداف پایداری پیاده‌سازی ‌‌می‌گردد. نتایج حاصل با پژوهش نیو و همکاران (Niu et al., 2018) منطبق است.

در نهایت مدل کیفی نشان ‌‌می‌دهد که پیاده‌سازی راهبردهای ناشی از خردمندی برای ارتقای ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه ‌‌می‌تواند به افزایش مشروعیت تصمیم از دید ذی‌نفعان، ارزش‌آفرینی پایدار برای ذی‌نفعان، اثربخشی رقابت، تقویت زیرساخت‌های تولید، عدالت مالیاتی، کاهش تضاد منافع در تصمیم‌گیری و تأکید بر ابعاد اجتماعی منجر ‌‌می‌شود. نتایج مذکور در تطبیق با یافته‌های آبند (Abend, 2019)، هوانگ و همکاران (Huang et al., 2017)، اسحاق (Ishaque, 2019) و کیناندر (Kinander, 2018) است.

باتوجه‌به نتایج کسب شده به شرح پیش‌گفته، شاید یکی از مهم‌ترین گزاره‌ها از منظر مدیران شرکت‌های بازار سرمایه در راستای ‌تصمیم‌گیری ازدحامی یا کثرت‌گرایانه، وجودِ مسئولیت‌های اجتماعی در ‌تصمیم‌گیری‌های شرکت و افشای اطلاعات آن به‌منظور افزایش سطح تعهد شرکت نسبت به منافع اجتماعی، نقش مهم و تأثیرگذاری در افزایش برابری و اعتدال در عملکردهای شرکت در فضای رقابتی بازار سرمایه است. مسئولیت‌های اجتماعی ضمن اینکه نگاه مسئولانة شرکت نسبت به محیط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را نشان می‌دهد، درعین‌حال به‌عنوان یک مزیت رقابتی می‌تواند به افزایش سطح پذیرش شرکت توسط ذی‌نفعان کمک نماید، چرا که وجود دغدغه‌های اجتماعی امروزه شرکت‌های پیشرو در عرصه‌های اجتماعی را در بین سهامداران و سرمایه‌گذاران محبوب‌تر جلوه‌نمایی می‌کند. از طرف دیگر، وجود رویکردهای کاهندة تضاد منافع در تصمیم‌گیری‌های شرکت نشان از اهمیت منافع ذی‌نفعان و بازخوردِ جریان اطلاعات به سهامداران دارد که سبب می‌گردد تا ذی‌نفعان نسبت به تعهد شرکت در برابر منافع خودشان واکنش مثبت‌تری نشان دهند. در واقع شرکت‌هایی که توانایی کاهندگی تضاد و تعارض منافع در شرایط نمایندگی با ذی‌نفعان خود را دارا هستند، از سطح تصمیم‌گیری ازدحامی بالاتری برخوردار هستند که بر اساس آن می‌توانند کارکردهای اثربخش‌تری از اعتماد و اطمینان بازار سرمایه را برای خود مهیا نمایند. همچنین مشخص شد مشروعیت در تصمیم‌گیری‌ها عامل دیگری در افزایش سطح تصمیم‌گیری ازدحامی است. مشروعیت در تصمیم‌گیری ازدحامی سطحی از برابری قوانین با حوزه اختیارات تصمیم‌گیرندگان در شرکت‌ها است که به‌واسطه وجود نظارت‌های اثربخش و تقویت ابعاد فرهنگی و رفتاری آن‌ها می‌تواند به افزایش پاسخ‌گویی و مسئولیت‌پذیری در قبال ذی‌نفعان منجر شود. به‌عبارت‌دیگر گزارة مشروعیت در ‌تصمیم‌گیری ازدحامی نیز سطحی از کارکردهای ‌تصمیم‌گیری در شرایط تضاد منافع را نشان می‌دهد که با افزایش پاسخ‌گویی در برابر اختیارات و مسئولیت‌های مورد تصدی، تلاش می‌نمایند تا ارزش‌های برابر در بین تمام ذی‌نفعان را تقویت کنند. در واقع این نتایج بیان‌کنندة این واقعیت است که ‌تصمیم‌گیری ازدحامی که پیگیری سطح قابل‌توجهی از ارزش‌های اجتماعی کثرت‌گرایانه را تشریح می‌نماید، خردمندی مدیریت را برای آیندگان بسیار مغتنم تلقی می‌نماید. چرا که با بهبود آن‌‌، شرکت‌ها برای توسعه اجتماعی خود تلاش می‌نمایند تا با تقویت زیرساخت‌های تولید از حجم آلایندگی‌های خود بکاهند و از طریق افشای اطلاعات اختیاری در قالب صورت‌های مالی، اطمینان و اعتماد اجتماعی را به‌واسطه بینش در ‌تصمیم‌گیری‌های ازدحامی را غنا بخشند.

باتوجه‌به نتایج پژوهش ‌‌می‌توان پیشنهاد نمود که:

1. نهادهای نظارتی همچون سازمان بورس اوراق بهادار با همکاری سایر نهادهای نظارتی در گام اول نسبت به افزایش سطح ارزش‌های برابر چه از منظر ذی‌نفعان و چه از منظر توسعه پایدار در ‌تصمیم‌گیری‌ها سیاست‌ها و استراتژی‌های لازم را مدون نمایند. این به معنای آن است که با نزدیک‌کردن ارزش‌های صنعت و شرکت‌های فعال در بازار سرمایه، نسبت به اتخاذ استراتژی‌های واقع‌گرایانه در حوزه‌های کلان، همچون مالیات مبتنی بر اقتصاد مدور اقدامات لازم را بکار گیرند. چرا که به این طریق می‌توانند از ظرفیت‌های مربوطه به تقویت زیرساخت‌های تولید و اثربخشی رقابتی در بین شرکت‌ها کمک کنند.

2. شرکت‌ها از طریق ارتقای ارزش‌های ازدحامی در ‌تصمیم‌گیری‌ها خود تلاش نمایند اعتماد و اطمینان را به‌واسطة افشای اطلاعات به‌موقع و قابل‌اتکا به ذی‌نفعان، جلب نمایند و شکافِ هزینه نمایندگی را کاهش دهند. یکی از این راهکارها، بهبود مکانیسم افشای اطلاعات اختیاری باتوجه‌به اهداف پایداری بوده است که به دلیل تقویت ارزش‌های ‌تصمیم‌گیری ازدحامی همچون کاهش تضاد منافع در ‌تصمیم‌گیری باعث می‌گردند مسئولیت شرکت‌ها در قبال آیندگان بیشتر و بیشتر گردد و این موضوع باعث افزایش اطمینان و اعتماد شود.

 

6- تعارض منافع

هیچ‌گونه تعارض منافع در این پژوهش وجود ندارد.

 

7- منابع

Abend, G. (2019). Thick Concepts and Sociological Research. Sociological Theory, 37(3), 209–233.

Alaeinejad, H., & Haji Hosseini, M. (2019). Critical Review of Telic Pluralism about Logic. Logical Studies, 10(1), 195-211. [In Persian]

Alexandrova, A., & Fabian, M. (2022). Democratising Measurement: or Why Thick Concepts Call for Coproduction. European Journal for Philosophy of Science, 12(1).

Alinezhad, Sh., Banimahd, B., & Ohadi, F. (2015). The Effect of CEO Tenure on Value Added Growth of Firm. Management Accounting, 8(25), 1-11. [In Persian]

Asghari, H., Bakhshi, H., Azimihashemi, M., & Imani Khoshkho, M. H. (2022). Developing a Model for the Destination’s Brand Identity Using Grounded Theory. Social Studies in Tourism, 10(20), 101-130. [In Persian]

Baškarada, S., Watson, J., & Cromarty, J. (2017). Balancing transactional and transformational leadership. International Journal of Organizational Analysis, 25(3), 506–515.

Brush, E. (2020). Inconvenient truths: pluralism, pragmatism, and the need for civil disagreement. Journal of Environmental Studies and Sciences, 10(2), 160–168.

Clement, S. (2022). Knowledge governance for the Anthropocene: Pluralism, populism, and decision‐making. Global Policy, 13(S3), 11–23.

Danaeifard, H., & Emami, S. M. (2007). Strategies of Qualitative Research: A Reflection on Grounded Theory. Strategic Management Thought, 1(2), 69-97. [In Persian]

Di Meo, F., García Lara, J. M., & Surroca, J. A. (2017). Managerial entrenchment and earnings management. Journal of Accounting and Public Policy, 36(5), 399–414.

Ekmekçi, A. K., Teraman, S. B. S., & Acar, P. (2014). Wisdom and Management: A Conceptual Study on Wisdom Management. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 150, 1199–1204.

Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981) Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18, 39-50.

Ghobadi, B., Amiri, H., & Rekabdar, G. (2022). Evaluating the Isomorphism of Green Tax in the Presence of the Element of Thick Decision: The Interpretive Ranking Process (IRP). Financial Knowledge of Securities Analysis, 14(51), 45-68. [In Persian]

Hazaveh, A., & Madanchi Zaj, M. (2022). A review of investment ethics with the approach of financial crises. Advances in Finance and Investment, 3(9), 171-194. [In Persian]

Ho, J., Huang, C. J., & Karuna, C. (2020). Large shareholder ownership types and board governance. Journal of Corporate Finance, 65.

Huang, J., Jain, B. A., & Shao, Y. (2017). CEO power, product market competition and the acquisition motive for going public. Accounting & Finance, 59(4), 2479–2507.

Ishaque, M. (2019). Cognitive approach to understand the impact of conflict of interests on accounting professionals’ decision-making behaviour. Accounting Forum, 44(1), 1–35.

Kinander, M. (2018). Conflicts of interest in finance: Does regulating them reduce moral judgment, and is disclosure harmful? Journal of Financial Regulation and Compliance, 26(3), 334–350.

Mehrani, S., Saghafi, A., Musa Khani, M., & Sepasi, S. (2011). Factors Affecting Iranian Certified Public Accountant's Ethical Decision Making. Ethics in Science and Technology, 6(3), 6-12. [In Persian]

Mortati, M., Magistretti, S., Cautela, C., & Dell’Era, C. (2023). Data in design: How big data and thick data inform design thinking projects. Technovation, 122.

Niu, T., Yao, X., Shao, S., Li, D., & Wang, W. (2018). Environmental tax shocks and carbon emissions: An estimated DSGE model. Structural Change and Economic Dynamics, 47, 9–17.

Pattit, K., & Pattit, J. (2019). The case for a thick shareholder concept. Business and Society Review, 124(4), 497–514.

Pillemer, K., Nolte, J., Schultz, L., Yau, H., Henderson, C. R., Cope, M. T., & Baschiera, B. (2022). The Benefits of Intergenerational Wisdom-Sharing: A Randomized Controlled Study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(7), 4010-4024.

Robinson, D. (1990). Wisdom through the ages. Cambridge University Press EBooks, 13–24.

Saheb, T. (2019). Value Pluralism of International Intellectual Property Law. Private Law Research, 7(25), 171-204. [In Persian]

Sayeedi, O., Naderiyan, A., Khozein, A., & Didekhani, H. (2021). Managerial Wisdom and Entrepreneurial Investment Orientation of Capital market companies Based on the analysis of Galatia's theory. Management Accounting, 14(48), 45-68. [In Persian]

Shirkhani, A., Safari Gerayli, M., & Valiyan, H. (2021). CEO Power and Thick Decision based on Sophistication Theory. Management Accounting, 14(49), 149-166. [In Persian]

 Taghvaee, S., & Hejazi, S. R. (2018). The Effect of Entrepreneurial Orientation on Strategic Learning: Defining the Role of Effectuation Strategy. Journal of Entrepreneurship Development, 11(2), 301-320. [In Persian]

Wetzels, M., Odekerken-Schroder, G., & Van Oppen, C. (2009) Using PLS Path Modeling for Assessing Hierarchical Construct Models: Guidelines and Empirical Illustration. MIS Quarterly, 33, 177-195.

Zamani, S., Zanjirdar, M., & Lalbar, A. (2022). Meta-analysis of the effect of information disclosure on market reaction. Advances in Finance and Investment, 3(9), 1-28. [In Persian]

Zhu, N., Bu, Y., Jin, M., & Mbroh, N. (2020). Green financial behavior and green development strategy of Chinese power companies in the context of carbon tax. Journal of Cleaner Production, 245.

 

 

COPYRIGHTS © 2024 by the author. Published by Islamic Azad University, Esfarayen Branch. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).

 

---

[1] . Department of Finance, MasjedSoleiman Branch, Islamic Azad University, MasjedSoleiman, Iran.

[2] . Department of Accounting, MasjedSoleiman Branch, Islamic Azad University, MasjedSoleiman, Iran. (Corresponding Author). [e-mail]

[3] . Department of Industrial Engineering, MasjedSoleiman Branch, Islamic Azad University, MasjedSoleiman, Iran.

[4] . Department of Finance, University of Tehran, Tehran, Iran.

 

How to cite this paper: Askarzadeh, A., Salehi, A. K., MollaAlizadeh Zavardehi, S., & Tehrani, R. (2024). Designing a wisdom model in promoting thick decision-making in the capital market. Advances in Finance and Investment, 5(2), 95-130. [In Persian]

  https://doi.org/10.30495/afi.2024.1985075.1220

[5] 1. گروه مالی، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران.

[6] 2. گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران. (نویسنده مسئول). [e-mail]

[7] 3. گروه مهندسی صنایع، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران.

[8] . گروه مالی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

 

استناد: عسکرزاده، عزیزاله؛ صالحی، اله کرم؛ ملاعلیزاده زواردهی، صابر؛ تهرانی، رضا. (1403). طراحی یک مدل خردمندی در ارتقای تصمیم‌گیری‌های ازدحامی در بازار سرمایه. پیشرفت‌های مالی و سرمایه‌گذاری، 5(2). 130-95.

  https://doi.org/10.30495/afi.2024.1985075.1220

[9] . Thick decision

[10] . Pluralism

[11] . Wisdom

[12] . Decision making by management

[13] . Meta-Synthesis

[14] . SID

[15] . MAGIRAN 

[16] . NOORSOFT

[17] . Sciencedirect

[18] . Emeraldinsight

[19] . OnlineLierary

[20] . Critical Appraisal Skills Program (CASP)

[21] . C. R

[22] . برای مثال، عضویت اعضای هیئت‌مدیره در سازمان‌های مربوطه

[23] . میزان اهمیت مؤلفه‌های استخراجی در مدل کیفی طبق امتیازدهی 5گانه لیکرت است.

[24] . Convergent Validity

[25] . Divergent Validity

[26] . Item Reliability

[27] . Internal Consistency

[28] . Average Variance Extracted (AVE)

[29] . شایان‌ذکر است در خصوص پرسش‌نامه مربوط به تصمیم‌گیری ازدحامی نیو و همکاران (Niu et al., 2018) همسانی درونی (پایایی) در این پرسش‌نامه را در هر سه بعد بر اساس ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 85/0، 88/0 و 93/0 محاسبه نمود.

[30] . Goodness Of Fit (GOF)

[31] . .SMART-PLS از دلایل استفاده از نرم‌افزار مذکور نسبت به لیزرل و آموس می‌توان به برتری این روش برای نمونه‌های کوچک اشاره کرد. به‌علاوه نرم‌افزار مذکور برای داده‌های غیرنرمال و استفاده از یک سؤال (شاخص) برای اندازه‌گیری نیز مناسب می‌باشد.

[32] . Comparative Fit Index (CFI)

[33] . Normed Fit Index (NFI)

[34] . Tucker Lewis Index (TLI)

[35] . Incremental Fit Index (IFI)

[36] . Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA)

[37] . Root Mean Residual (RMR)

---