تاثیر محلول پاشی آهن، روی و منگنز بر میزان عناصر دانه و عملکرد سورگوم

ایمان فراهانی ¹ ( مسئول روابط عمومی بیمارستان ولیعصر )

تاريخ الإرسال : 09 الإثنين , شعبان, 1437 تاريخ التأكيد : 13 السبت , رمضان, 1440

الکلمات المفتاحية: روی, آهن, کیفیت دانه, محلول پاشی, منگنز,

ملخص المقالة :

اجرای این طرح در سال 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه پیام نور فرمهین صورت گرفت. طرح در غالب بلوک کامل تصادفی در 4 تکرار و هر تکرار شامل 8 کرت اجرا شد. هر کرت شامل 5 خط کاشت به طول 6 متر وفواصل 50 سانتیمتر بود. هدف اجرای طرح تاثیر 3 عنصر ریز مغذی روی، آهن و منگنز بر کیفیت دانه سورگوم بوده است. تیمارها شامل محلولپاشی هر سه عناصر روی، آهن، منگنز، تیمار محلولپاشی 2 عنصر آهن و منگنز، تیمار محلولپاشی 2 عنصر آهن و روی، تیمار محلولپاشی عنصر روی و منگنز، تیمار محلولپاشی آهن، تیمار محلولپاشی روی، تیمار محلولپاشی منگنز و تیمار شاهد بود. محلول پاشی های عناصر در تمامی تیمارها حتی تیمارهای ترکیبی نیز به صورت جداگانه صورت گرفت. مصرف کودها به صورت محلولپاشی با غلظت 5 در هزار و کودهای مورد استفاده از نوع سولفاته بود. محلولپاشی در دو مرحله ساقه دهی و ظهور گل تاجی صورت گرفت. نتایج نشان داد که محلولپاشی توام آهن، روی و منگنز باعث افزایش عملکرد علوفه با 12/55 تن در هکتار و افزایش عملکرد دانه با 75/5 تن در هکتار گردید.

نص كامل:



تاثیر محلول پاشی آهن، روی و منگنز بر میزان عناصر دانه و عملکرد سورگوم

چکیده

   اجرای این طرح در سال 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه پیام نور فرمهین صورت گرفت. طرح در غالب بلوک کامل تصادفی در 4 تکرار و هر تکرار شامل 8 کرت اجرا شد. تیمارها شامل محلولپاشی عناصر روی، آهن، منگنز، آهن و منگنز، آهن و روی، روی و منگنز، آهن، روی، منگنز و تیمار شاهد بود. مصرف کودها به صورت محلولپاشی با غلظت 5 در هزار و کودهای مورد استفاده از نوع سولفاته بود. محلولپاشی در دو مرحله ساقه دهی و ظهور گل تاجی صورت گرفت. نتایج نشان داد که اثر تیمار بر میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، منگنز، عملکرد دانه، عملکرد علوفه تر و عملکرد علوفه خشک معنی دار شد. اثر تیمار بر عملکرد دانه با سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد و بالاترین عملکرد دانه 5.75 تن در هکتار در تیمار محلول پاشی توام آهن، روی و منگنز و پایین ترین عملکرد دانه نیز در تیمار شاهد به میزان 4.72 تن در هکتار به دست آمد.

 

واژه های کلیدی: محلول پاشی، آهن، روی، منگنز و کیفیت دانه

مقدمه

  كودهاي ريزمغذي چهار درصد كل كودهاي مصرفي را در جهان تشكيل ميدهند اما در ايران اين مقدار در حدود 0.17 درصد است (ملکوتی و تهرانی 2001). يكي از مشكلات عمده اي كه در غني سازي دانه با عناصر غذائي كم مصرف وجود دارد، برهمكنش منفي بين اين عناصر بخصوص روي با آهن و منگنز در گياه مي باشد (خلیلی محله و همکاران 1385).مصرف خاكي و برگي عناصر ريزمغذي آهن، روي، منگنز و مس در امر تغذيه باعث افزايش عملكرد و کیفیت دانه مي شود كه در اين بين نقش مثبت آهن و روي در افزايش عملكرد بيش از نقش منگنز است (ضیائیان و ملکوتی 1377). ساجدی و همکاران (1388)، به علت اثر آنتاگونیستی بین بعضی از عناصر کم مصرف عملکرد و اجزای عملکرد را کاهش می یابد.علي و موافي (2003) به اين نتيجه رسيدند كه كاربرد محلول پاشي عنصر روي 2% موجب افزايش عملكرد و صفات كيفي آن شد. با توجه به يافته هاي سوني و همكاران (2001) به اين نتيجه رسيدند كه افزودن آهن و منگنز به خاك سبب افزايش غلظت اين عناصر در دانه و كاه شد. محسنی و همکاران (2006) اعلام نمودند که مصرف خاکی روی در افزایش عملکرد و محلول پاشی روی بر بهبود خواص کیفی ذرت مؤثرتر بودند. ضيائيان و ملكوتي (1377) اعلام کردند تأثير مثبت سولفات منگنز بر عملكرد و غني سازي دانه ذرت مي باشد. مصرف روي به صورت خاكي، جذب فسفر در دانه را افزايش داد، ولي محلول پاشي روي، تأثيري بر آن نداشت (عارف 1387). کلیسکان و همکاران (2008) گزارش کرد محلول پاشی آهن باعث افزایش 36 درصد عملکرد دانه شده است. محلول پاشی 4 در هزار آهن باعث افزایش 47 درصد عملکرد دانه نسبت به تیمار شاهد گردیده است (موسیوند و همکاران، 1389). کاربرد روی عملکرد دانه را 20 درصد افزایش داد ( فیضی اصل و ولیزاده، 1383). با افزایش مصرف روی عملکرد دانه افزایش یافت به طوریکه در اثر عملکرد دانه با مصرف حداکثر مقدار روی و حداقل عملکرد دانه نیز با عدم مصرف روی بدست آمد (نخ زری مقدم و همکاران 1390 و گلسر و همکاران 2004).

مواد و روشها

   عنوان طرح تاثیر محلول پاشی عناصر آهن، روی و منگنز بر عملکرد، اجزا عملکرد سورگوم رقم اسپیدفید میباشد. اجرای این طرح در سال 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه پیام نور فرمهین صورت گرفت. طرح در غالب بلوک کامل تصادفی در 4 تکرار و هر تکرار شامل 8 کرت اجرا شد. هر کرت شامل 5 خط کاشت به طول 6 متر وفواصل 50 سانتیمتر بود. جهت جلوگیری از تداخل تیمارها بین کرتها 3 شیار فاصله قرار گرفت. تیمارها شامل مصرف عناصر روی، آهن و منگنز، مصرف آهن و منگنز، مصرف آهن و روی، مصرف روی و منگنز، مصرف آهن، مصرف روی، مصرف منگنز و تیمار شاهد بود. مصرف کودها به صورت محلولپاشی با غلظت 5 در هزار وکودهای مورد استفاده از نوع سولفاته بود. محلولپاشی در دو مرحله ساقه دهی و ظهور گل تاجی صورت گرفت.

  عملیات تهیه بستر به ترتیب شامل شخم بهاره، دیسک و تسطیح زمین و ایجاد شیارهای کاشت انجام گردید. یک سوم از کود اوره  به صورت قبل از کشت با خاک مخلوط شد و مابقی در دو نوبت در اختیار گیاه قرار گرفت. برای مصرف کودها کنار شیار را باز نموده و کود را پاشیده و دوباره روی آنرا را با خاک پوشاندیم. کودهای فسفر و پتاس نیز بر اساس نیاز گیاه و نتیجه آزمون خاک در اختیار گیاه قرار گرفت.  قبل از کاشت روی پشته ها شیارهایی به عمق 4 سانتیمتر ایجاد گردید، و سپس تعداد 2 تا 3 بذر کاشته شد. برای بدست آوردن تراکم مناسب بذر باتراکم زیاد کشت شد و در مرحله 5 تا7 برگی با تنک کردن بوته های اضافی، تراکم مورد نظر بدست آمد.  مبارزه با علف هرز به موقع و به صورت دستی صورت میگیرد. آبیاری هر 7 روز یکبار صورت پذیرفت. برای دستیابی به نتایج آماری صحیح و حذف اثر حاشیه سه ردیف وسط از مجموع 5 ردیف کاشت به عنوان نمونه آزمایشی برداشت شد و دو ردیف از هر طرف تحت عنوان اثر حاشیه در نظر گرفته شد.همچنین یک متر از ابتدا و انتهای کرتها در نمونه برداری استفاده نگردید. جهت بدست آوردن خصوصیات خاک در محل مورد نظر آزمایش خاک از نظر عناصر ماکرو و میکرو مورد ارزیابی قرار گرفت. در انتهای کار قبل از مرحله گلدهی جهت بدست آوردن میزان خاکستر، فیبر، پروتئین، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی و منگنز در علوفه مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت اندازه گیری خصوصیات خاک و علوفه، نمونه ها به آزمایشگاه خاک آزما نگین ورامین انتقال یافت. روش اندازگیری عناصر آهن، روی و منگنز با روش اتمیک، نیتروژن با روش کجدال، فسفر با روش کالریمتری، پتاسیم با روش فلیم فتومتر و خاکستر با روش گراویمتری اندازه گیری شدند. نتایج حاصل از اندازه گیری صفات و تجزیه و تحلیلهای آماری توسط برنامه های sas و spss  صورت گرفت.

نتایج آزمون خاک

عمق

s.p

e.c

ph

t.n.v

o.c

n

p

k

sand

silt

clay

fe

zn

mn

cu

texture

0-30

3/29

57/0

9/7

7

45/0

05/0

2/10

250

49

24

27

74/6

12/0

16/1

58/0

scl

نتایج

نیتروژن

  اثر تیمار بر میزان نیتروژن در دانه سورگوم با سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. بالاترین میزان نیتروژن 26/2 درصد در تیمار محلول پاشی آهن، روی و منگنز و کمترین نیز 02/2 درصد در تیمار شاهد بدست آمد. هر سه عنصر در افزایش غلظت نیتروژن در دانه تاثیر مثبتی داشتند.

دیلون و همکاران (1987) وجود منگنز را برای انتقال و متابولیسم نیتروژن ضروری می دانند. آنان عقیده دارند که منگنز در انتقال نیتروژن از ریشه به اندام هوایی و نیز در ساخت پروتئین و سرانجام در رشد گیاه نقش کلیدی دارد. حسين و فياد (1996) با كاربرد روي و بور مشاهده نمودند كه غلظت نيتروژن در دانه از 1.2 درصد در تيمار شاهد به 2 درصد افزايش يافت. تأثير روي بر افزا يش جذب نيتروژن در گياه توسط محققان زيادي گزارش شده است (پرهام فر 1385،). محلولپاشی عناصر روي و منگنز باعث افزایش نیتروژن (2.83%) موجود در علوفه شد (پای گذار و همکاران 1388). وجود مقدار زياد روي در خاك، كمك به افزايش غلظت و جذب نيتروژن در دانه شد . بنابراين در سطح بالاي روي، بين بور و نيتروژن اثر هم ياري مشاهده شد (عارف 1387).

فسفر

  بر اساس نتایج تجزیه واریانس اثر تیمار بر درصد فسفر با سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. بیشترین میزان فسفر 38/0 درصد در تیمار محلول پاشی آهن، روی و منگنز و کمترین نیز 312/0 درصد در تیمار شاهد بدست آمد. همانطور که در نتایج نیز مشخص است مصرف عناصر آهن، روی و منگنز باعث افزایش غلظت فسفر در دانه شدند.

 چاکرالحسینی و همکاران (1381) و رونقی و همکاران (1381) گزارش کردند با افزایش سطوح آهن میانگین غلظت و جذب کل فسفر به طور معنی داری کاهش یافت. به نحوی که مصرف 10 میلی گرم آهن در کیلوگرم خاک سبب بیشترین کاهش در غلظت و جذب کل فسفر به ترتیب به میزان 56 و 58 درصد نسبت به شاهد گردید. یکی از دلایل احتمالی کاهش غلظت فسفر را در گیاه می توان تأثیر رقت ناشی از اثر مثبت آهن بر رشد گیاه داشت. كريميان و هاشمی (2001) اعلام نمودند كاربرد منگنز در خاك باعث افزايش غلظت فسفر در دانه گندم همراه است. بي كن و همكاران (2002) مشاهده نموده اند كه وجود مقدار زياد روي در خاك ممكن است باعث جذب مقدار زياد فسفر در دانه و همچنين افزايش عملكرد شود. هكمن و همكاران (2003) ميزان جذب فسفر در دانه ذرت بر اثر كاربرد روي و بور در ميزان عملكرد 11 تن با هكتار را 36.7 كيلوگرم در هكتار بيان نمودند. پای گذار و همکاران (1388) اعلام کردند تیمار محلولپاشی اثر معنیداري بر محتوي فسفر گیاه نشان داد. 

پتاسیم

  اثر تیمار بر غلظت پتاسیم با سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. بالاترین میزان پتاسیم 69/0 درصد در تیمار محلول پاشی آهن، روی و منگنز و کمترین نیز 47/0 درصد در تیمار شاهد بدست آمد. هر سه عنصر در افزایش غلظت پتاسیم در علوفه سورگوم تاثیر مثبتی داشتند و مصرف آنها منجر به افزایش غلظت پتاسیم در دانه میشوند.

  تیمارهاي محلولپاشی عناصر روی و منگنز نتوانستند اثر معنی داري بر مقدار درصد پتاسیم داشته باشند (پای گذار و همکاران 1388). سطوح مختلف روي و بور تأثيري بر غلظت نيتروژن، فسفر و پتاسيم در دانه نداشتند، ولي كاربرد تمام سطوح روي و بور، باعث افزايش جذب نيتروژن و پتاسيم در دانه شد (عارف 1387). فیضی اصل و ولیزاده (1383) گزارش کردند کاربرد توأم فسفر و روی در گندم دیم غلظت عناصر نیتروژن و پتاسیم را افزایش داد که افزایش هیچ کدام از این عناصر از نظر آماری معنی دار نبود.

آهن

  اثر تیمار بر غلظت آهن در گیاه با سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. بالاترین غلظت آهن 5/466 ppm در تیمار محلول پاشی آهن، روی و منگنز بدست آمد و کمترین نیز 1/191 ppm در تیمار محلول پاشی روی و منگنز بدست آمد. همانطور که در جدول مقایسه میانگین ها مشاهده میشود محلول پاشی آهن باعث افزایش غلظت آهن در دانه نسبت به شاهد گردید. محلول پاشی روی و منگنز نیز به طور جداگانه باعث کاهش غلظت آهن در دانه شدند و مشخص است که بین غلظت آهن و مصرف روی و منگنز در دانه سورگوم رابطه منفی وجود دارد. همچنین عنصر روی تاثیر بیشتری در کاهش غلظت آهن داشت.

ضیائیان وملکوتی (1379) اعلام کردند بین روي وآهن برهمکنش منفی دیده شده است. احتمالاً روی و آهن درفرایند جذب ازریشه با هم رقابت میکنند. اثر روی در سطح 5% بر غلظت آهن دانه معنی دار شد (پهلوان راد و همکاران 1386).  ملكوتي و داودي (1381) گزارش كردند هنگامي كه مقدار آهن قابل جذب خاك كم است اين امكان وجود دارد كه كاربرد روي، كمبود آهن را تشديد كند. سوني و همكاران (2001)، كريميان و هاشمی (2001) و رونقی و همکاران (1380) به اين نتيجه رسيدند كه اثر محلول پاشی منگنز بر غلظت آهن منفي بود و با عث کاهش غلظت آهن گردید اما مارسچنر (1995) خلاف آنرا گزارش کرد و اعلام کرد افزايش غلظت آهن در ساقه و خوشه با افزایش غلظت منگنز در خاك ميتواند به اين دليل باشد كه منگنز و آهن هر دو در نقل و انتقالات الكترون و فتوسنتز در گياه نقش بازي ميكنند بنابراين با افزايش غلظت منگنز در گياه تقاضا براي آهن نيز افزايش يافته و انتقال آهن از ريشه به اندام هاي هوايي بيشتر ميشود. كريميان و هاشمي (2001) گزارش كردند اثرات اصلي منگنز بر غلظت آهن در بخشهاي مختلف گندم در سطح آماري 1 درصد معني دار گرديد. با مصرف روي، آهن و مس، غلظت آهن و روي در دانه و كلش گندم بطور معني داري افزايش مي يابد (سدري و ملكوتی 1377) . ملكوتي و بلالي (1380) بيان كردند كه بين مصرف روي با غلظت آهن در دانه گندم برهمكنش منفي وجود دارد. مينگ و يين (1992) در تحقيقات خود در خصوص برهمكنش عناصر ريزمغذي دريافتند افزايش روي موجب كاهش غلظت آهن در گياه مي شود و از طرفي، آهن جذب و همچنين سميت احتمالي روي را در گياه كاهش مي دهد بدين ترتيب روي وآهن احتمالاً در فرايند جذب و ممانعت از فرايندهاي كلاته شدن در طي جذب و انتقال آهن از ريشه ها به اندام هوايي با هم رقابت مي كنند. محلول پاشی روي، 8 درصد غلظت آهن در دانه و محلول پاشی آهن،21 درصد غلظت آهن و 20درصد جذب آهن را افزایش داد (پهلوان راد و همکاران 1387). مصرف خاكي روي باعث افزايش غلظت آهن در ساقه و كاهش غلظت آن در خوشه گرديد. بنابراين اين دو عنصر در مرحله انتقال از ساقه به خوشه با يكديگر رقابت مي كنند .مصرف خاكي منگنز نیز، منجر به افزايش غلظت آهن در خوشه و ساقه و كاهش غلظت آن در ريشه گرديد. بدين ترتيب منگنز حركت آهن را به اندام هاي هوائي تسهيل مي كند (حمزه پور و همکاران 1389). غلظت آهن با محلول پاشی آهن افزایش یافت (چاکرالحسینی و همکاران 1381 ، کیخا و همکاران، 1382 و پهلوان راد و همکاران 1386).

روی

  اثر تیمار بر غلظت روی با سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. بیشترین غلظت روی 89/97 و 34/97 به ترتیب در تیمارمحلول پاشی آهن، روی و منگنز و تیمار محلول پاشی روی و منگنز به دست آمد. کمترین نیز 86/30 در تیمار محلول پاشی آهن بدست آمد. بر اساس نتایج بدست آمده بین روی و آهن برهمکنش منفی وجود دارد و با مصرف هر کدام دیگری کاهش می یابد. همچنین منگنز نیز با غلظت روی رابطه منفی دارد و باعث کاهش غلظت روی نسبت به شاهد شد.

اثر متقابل روی در آهن در سطح 5% بر غلظت روی دانه معنی دار شد (پهلوان راد و همکاران، 1386). مصرف خاكي آهن، باعث كاهش غلظت روي در خوشه و ساقه گرديد (حمزه پور و همکاران 1389). با توجه به يافته هاي رضایی و فربدنیا (2008) و كريميان و هاشمی (2001) كاربرد منگنز در خاك با كاهش غلظت روي همراه است. محقیقین زیر خلاف آن را اعلام نمودند (گلچين و همكاران 1378 و حمزه پور و همکاران 1389).

در مطالعه بر هم کنش عناصر روی، آهن و منگنز در اندام های مختلف گندم، با کاربرد روی در خاک، غلظت روی به طور معنی داری در ریشه و خوشه افزایش یافت. مصرف خاكي منگنز نیز، اثر معني داري بر غلظت روي در خوشه نداشت (حمزه پور و همکاران، 1389) . تحقيقات چاكماك (1996) نيز نشان داد در گياهان با كمبود روي، غلظت آهن زياد است. او علت اين امر را رقت و همچنين افزايش انتقال آهن از ريشه ها به اندام هاي هوايي مي داند.  غلظت روي دانه 13 درصد بامحلول پاشی آهن نسبت به شاهد افزایش یافت (پهلوان راد و همکاران 1387) .با افزايش مصرف روي به صورت خاکی یا محلول پاشی، ميزان روي در گیاه افزايش مي يابد (سيد شريفي و همکاران 1386، هانگ و جی یان 2007 و پهلوان راد و همکاران 1386).

منگنز

اثر تیمار بر غلظت منگنز با سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. بیشترین غلظت منگنز 1/121 درصد در تیمارمحلول پاشی منگنز و کمترین نیز 58/30 درصد در تیمار محلول پاشی روی بدست آمد. با توجه به نتایج حاصل مصرف آهن و روی باعث کاهش غلظت منگنز شدند پس بین آهن و روی و غلظت منگنز در دانه سورگوم رابطه منفی وجود دارد.

  کاربرد روی، غلظت منگنز را در خوشه افزايش داد (حمزه پور و همکاران 1389). مصرف خاكي یا محلول پاشی آهن، باعث كاهش غلظت منگنز در خوشه و ساقه گرديد (ضیائیان وملکوتی 1379، سوني و همكاران 2001 و حمزه پور و همکاران 1389). اما پهلوان راد و همکاران (1387) خلاف آن را اعلام کردند. مصرف منگنز و روي، غلظت عناصر ديگر به شدت كاهش مي يابد (مينگ و يين 1992). به دليل برهمكنش منفي روي با آهن و منگنز، با افزايش غلظت روي در دانه گندم، غلظت آهن و منگنز دانه كاهش يافت (ملكوتي 1383). پای گذار و همکاران (1388) تیمار محلولپاشی عناصر ریز مغذی بر محتوي منگنز و روي در علوفه ارزن معنیدار بود. فیضی اصل و ولیزاده (1383) گزارش کردند کاربرد روی غلظت عنصر منگنز (1 تا 12 درصد) را در برگ پرچم کاهش داد. محلول پاشی منگنز سبب افزایش 7 درصدي غلظت و 9 درصدي جذب این عنصر در دانه گردید (پهلوان راد و همکاران 1387). 

عملکرد دانه

اثر تیمار بر عملکرد دانه با سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد و بالاترین عملکرد دانه 5.75 تن در هکتار در تیمار محلول پاشی توام آهن، روی و منگنز و پایین ترین عملکرد دانه نیز در تیمار شاهد به میزان 4.72 تن در هکتار به دست آمد.

اثر عناصر کم مصرف بر صفت عملکرد دانه و تعداد دانه در بلال در سطح 5% معنی دار شد (ساجدی و همکاران 1388). همراهی و همکارانش (1387) و خلیلی محله و همکاران (1383) و اعلام کردند با مصرف عناصر کم مصرف عملکرد دانه افزایش یافت. تیمار محلولپاشی توام آهن، روی و بر بر صفات عملکرد دانه و وزن هزار دانه معنی دار شد (برمکی و همکاران 1388). نصری و خلعتبری (1387) به این نتیجه رسیدند اثر مصرف کود ریزمغذی عملکرد دانه معنی دار گردید. فتحی و عنایت قلی زاده (1388) بیان کردند که محلول پاشی آهن باعث افزایش عملکرد دانه گردیده است. کلیسکان و همکاران (2008) گزارش کرد محلول پاشی آهن باعث افزایش 36 درصد عملکرد دانه شده است. محلول پاشی 4 در هزار آهن باعث افزایش 47 درصد عملکرد دانه نسبت به تیمار شاهد گردیده است (موسیوند و همکاران، 1389). کاربرد روی عملکرد دانه را 20 درصد افزایش داد ( فیضی اصل و ولیزاده، 1383). با افزایش مصرف روی عملکرد دانه افزایش یافت به طوریکه در اثر عملکرد دانه با مصرف حداکثر مقدار روی و حداقل عملکرد دانه نیز با عدم مصرف روی بدست آمد (نخ زری مقدم و همکاران 1390 و گلسر و همکاران 2004). هكمن و همكاران (2003) و عارف (1387) اعلام کرد كاربرد سطوح مختلف روي بر عملكرد دانه، در سطح يك درصد معني دار گرديد. محلول پاشي عنصر روي اثر مثبتي بر عملكرد و اجزاي عملكرد داشت (باگی و همکاران 2007، بای بوردی و ممدو 2009، تالوث و همكاران 2006، علي و موافي 2003 و عارف 1387). بانکز (2004) بیان داشت محلول پاشی روی باعث افزایش عملکرد دانه می شود.

عملکرد علوفه

نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که اثر تیمار بر صفات عملکرد علوفه تر و عملکرد علوفه خشک به ترتیب در سطح احتمال 5 و 1 درصد معنی دار شدند. بالاترین عملکرد علوفه تر و خشک 22/55 و 95/13 تن در هکتار در تیمار محلول پاشی توام آهن، روی و منگنز و کمترین میزان نیز 17/49 و 67/9 تن در هکتار در تیمار شاهد بدست آمد.

لیسوما و همکاران (2006) افزایش عملکرد علوفه خشک، در نتیجه مصرف عناصر ریزمغذی را گزارش کردند. هكمن و همكاران (2003) گزارش نمودند كه با كاربرد 100 كيلوگرم در هكتار سولفات روي، عملكرد ذرت افزايش يافت. بوکویچ و همکاران (2003) اعلام نمودند که کاربرد کود روی در سطح خاک به میزان 10 کیلوگرم روی در هکتار، به ویژه محلول پاشی روی به میزان 5 کیلوگرم روی در هکتار کل ماده خشک ذرت را افزایش داده است. محسنی و همکاران (2006)، و ملکوتی و غیبی (1378) اعلام نمودند که مصرف خاکی روی در افزایش عملکرد و محلول پاشی روی بر بهبود خواص کیفی ذرت مؤثرتر بودند. محلول پاشي سه عنصر ريزمغذي آهن، روي و منگنز در دو زمان ساقه رفتن و ظهور گل تاجي براي افزايش عملكرد ذرت توصيه مي شود (خلیلی محله و رشدی 1387). چامبلیس و وایتی (2005) بیان کردند که مصرف برگی عنصر ریزمغذی آهن باعث افزایش عملکرد ماده خشک در ذرت شده است. برنان (2001) نشان داد که عملکرد وزن خشک علوفه با مصرف کودهاي روي افزایش مییابد. اثر محلولپاشی عناصر ریزمغذی بر صفات عملکرد علوفه تازه و عملکرد علوفه خشک معنی دارشد (پای گذار و همکاران 1388). خلیلی و همکاران (1386) و خلیلی محله و همکاران (1385) با محلولپاشی عناصر ریزمغذی آهن، روی و منگنز بیشترین عملکرد را نسبت به تیمار شاهد گزارش کردند. رونقی و همکاران (1380) به این نتیجه رسیدند که کاربرد نیتروژن و منگنز وزن خشک اندام هوایی را به طور معناداری افزایش داد. اثرات کاربردعناصر روي، آهن و منگنز برعملکرد و اجزاي عملکرد معنی دار شد (پهلوان راد و همکاران 1387). اثر تیمارهای کودی روی، آهن و بور بر صفت عملکرد بیولوژیکی با سطح احتمال یک درصد معنی دار شد (برمکی و همکاران 1388). افزایش وزن ماده خشک با کاربرد آهن قابل توجیه می باشد (چاکرالحسینی و همکاران، 1381). ملکوتی و طهرانی (1378)، همراهی و همکارانش (1387) و ضیائیان وملکوتی (1377)  اعلام کردند اثر استفاده از کود میکرو بر صفات وزن خشک کل در سطح 1 درصد معنی دار شد. طبق تحقيقاتي تأثير مثبت سولفات منگنز بر عملكرد و غني سازي دانه ذرت گزارش شده است(ضيائيان و ملكوتي،1377).

نتایج تجزیه واریانس صفات

درجه تغییرات	درجه آزادی	نیتروژن (دانه)	فسفر (دانه)	پتاسیم (دانه)	آهن (دانه)	روی (دانه)	منگنز (دانه)	عملکرد دانه	عملکرد علوفه تر	عملکرد علوفه خشک
تکرار	3	0.006	0.002	0.01	6388.5	1204.7	714.05	0.035	607.46	4.273
تیمار	7	*0.02	**0.003	**0.02	**68111.5	**4650.8	**6691.6	**1.15	*20.97	**68.04
خطا	21	0.009	0.00001	0.001	442.3	19.81	42.66	0.15	8.75	39.55
ضریب تغییرات		4.35	4.37	4.56	6.35	6.84	9.15	7.81	5.68	11.56

ns، * و ** به ترتیب غیر معنی دار، معنی دار در سطح احتمال پنج و یک درصد

جدول مقایسه میانگین صفات

تیمارها	نیتروژن (دانه)	فسفر (دانه)	پتاسیم (دانه)	آهن (دانه)	روی (دانه)	منگنز (دانه)	عملکرد دانه	عملکرد علوفه تر	عملکرد علوفه خشک
شاهد	B2.02	G0.312	E0.472	C240.4	B38.18	C40.17	Bc72/4	A17/49	D67/9
Fe	Ab2.18	F0.322	Cd0.55	B411.6	Bc30.86	C33.16	C55/4	A08/50	Cd38/10
Zn	A2.24	D0.362	Cd0.567	D192.8	A95.54	C30.58	C6/4	A67/50	abcd31/11
Mn	Ab2.13	H0.31	De0.522	Cd236.3	Bc35.57	A121.1	C57/4	A9/49	Bcd74/10
Fe Zn	A2.25	C0.37	Ab0.662	A464.3	A96.54	C31.75	Ab42/5	A45/54	Ab45/13
Fe Mn	Ab2.2	E0.35	Bc0.6	A463.4	C28.49	B97.99	A56/5	A35/54	Abcd6/12
Zn Mn	A2.25	B0.375	Ab0.642	D191.1	A97.34	B100.4	A66/5	A55/53	Abc88/12
Fe Zn Mn	A2.26	A0.38	A0.69	A466.5	A97.89	B111.5	A75/5	A22/55	A95/13

میانگین هایی که دارای حروف غیر مشترک می باشند اختلاف آماری در سطح پنج درصد دارند

منابع:

1.برمکی، ی، ف جلیلی، ع ر عیوضی و الف رضایی. 1388. اثر محلولپاشی روی، آهن و بور بر عملکرد و کیفیت دو رقم آفتابگردان روغنی. مجله پژوهش در علوم زراعی. سال دوم. شماره 6. صفحه 13-26.

2.پای گذار. ی، ا. قنبری ، م. حیدری و ا. توسلی. 1388. اثر محلولپاشی عناصر کم مصرف بر خصوصیات کمی و کیفی ارزن مرواریدی رقم نوتریفید تحت تنش خشکی. مجله علوم کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز. سال سوم. شماره 10. صفحه 67-79.

3.پرهام فر، ط. 1385. بررسی تاثیر کودهای ماکرو، میکرو و زمان برداشت بر عملکرد و کیفیت علوفه ارزن دم روباهی. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه زابل. صفحه 105.

4.پهلوان راد م. ر.، غ. ع. کیخا و م. ر. ناروئی راد. 1387. تاثیر کاربرد روی، آهن و منگنز بر عملکرد، اجزا عملکرد، غلظت و جذب عناصر غذایی در دانه گندم. مجله زراعت و باغبانی. شماره 79. تابستان 1387. صفحه 142-150.

5.ساجدی، ن. ع. اردکانی، م. نادری، ا. مدنی، ح. و م. مشهدی اکبر بوجار. 1388. تأثیر تنش کمبود آب و کاربرد عناصر غذایی بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کارایی مصرف آب در ذرت. مجله پژوهش های زراعی ایران، جلد 7، شماره2.

6.سدري، م . ح. و م . ج. ملكوتي. ١٣٧٧ . بررسي تأثير مصرف آهن، روي و مس در بهبود خصوصيات كمي و كيفي گندم. آبي. مجله خاك و آب. جلد ١٢ ، شماره ٥. ص١٩-٣١.

7.سيد شريفي، ر. فرزانه، س. و و. ساعد نيا. 1387. اثر سولفات روي بر آناليز رشد، عملكرد و ميزان پروتئين و روي در دانه ارقام مختلف گندم. مجله زيست شناسي ايران، جلد 21، شماره4.

8.حمزه پور ن، ملکوتی م ج و مجیدی ع.1389. برهمکنش عناصر روی، آهن و منگنز در اندام های مختلف گندم. مجله علوم خاک و آب. الف. جلد24. شماره 1. صفحه1-8.

9.خلیلی محله ج و م رشدی. 1387. بررسی اثرات محلولپاشی عناصر ریز مغذی بر خصوصیات کمی و کیفی ذرت دانه ای 704 در خوی. مجله نهال و بذر. جلد 23. شماره2. صفحه 281-293.

10.خليلي محله، ج. و م. رشدي.1387. اثر محلول پاشي عناصر كم مصرف بر خصوصيات كمي و كيفي ذرت سيلويي 704 در خوي. مجله نهال و بذر، جلد 24، شماره 2.

11.خلیلی محله. ج، س. رضادوست و م. رشدی. 1385. اثرات مصرف برگی عناصر ریزمغذی آهن، روی و منگنز بر خصوصیات کمی و کیفی سورگوم اسپیدفیددر کشت دوم در خوی. نهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. پردیس ابوریحان. دانشگاه تهران.

12.خلیلی محله ج، ع قاسم، س بداقی، س الف غیبی و س پور نجف. 1383. بررسی اثرات تغذیه برگی عناصر ریزمغذی بر عملکرد کمی و کیفی آفتابگردان در خاکهای آهکی منطقه خوی در شرایط کشت دوم. مقالات هشتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه گیلان. صفحه 136.

13.چاکرالحسینی،م. و همکاران .1386.بررسی اثرات میزان،منبع و روش مصرف کود روی بر صفات کمی و کیفی برنج رقم چرام 1، مجله پژوهش در علوم کشاورزی جلد پنجم شماره اول تابستان 1388 صفحه33-43.

14.رونقی، ع.م.، ی، پرویزی و ن.ع. کریمیان. 1380. تاثیر نیتروژن و منگنز بر رشد و ترکیب شیمیایی اسفناج. مجله علوم و فنون کشاورزی ومنابع طبیعی. جلد پنجم. شماره چهارم. صفحه 71-83.

15.کیخا، غ. و فنایی، ح.ر. 1384. بررسی تأثیر محلول پاشی عناصر روی، بر، آهن بر عملکرد کمی و کیفی ارقام کلزا در منطقه سیستان. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان. وزارت جهاد کشاورزی. نهمين كنگره علوم خاك ايران.

16.گلچين، ا، م اسماعيلي و م ج ملكوتي. 1378 . تأثير مواد آلي، منگنز و مس بر عملكرد و كيفيت گندم آبي در استانهاي سردسير كشور. نشريه فني شماره 1074 ، مؤسسه تحقيقات خاك و آب، تهران، ايران.

17.ضیائیان.ع و م.ج. ملکوتی. 1377. بررسی اثر کودهای محتوی عناصر ریزمغذی و زمان مصرف آنها در افزایش تولید ذرت، نشریه علمی پژوهشی موسسه تحقیقات خاک و آب. ویژه نامه مصرف بهینه کود. جلد12. شماره1.

18.فيضي اصل، و. و وليزاده، غ.، 1384 . مطالعه اثر كاربرد توأم فسفر و روي در جذب عناصر غذايي و فسفر و روي باقيمانده در خاك زير كشت گندم ديم سرداري، نهال و بذر 21: 241-267.

19.عارف، ف. 1387. تاثیر عناصر روی و بور بر عملکرد و غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم در دانه ذرت. مجله دانش کشاورزی ایران. جلد5. شماره2. صفحه 133-153.

20.ملكوتي، م ج و م ر بلالي. 1380 . افزايش توليد و غني سازي گندم از طريق مصرف بهينه كودهاي محتوي عناصر ريزمغذي و اثر آن در بهبود سلامتي جامعه. نشريه فني شماره 1126 . مؤسسه تحقيقات خاك و آب ، تهران، ايران.

21.ملكوتي، م ج و م ح داودي. 1381 . روي در كشاورزي  عنصري فراموش شده در چرخه حيات گياه، دام و انسان. انتشارات سنا. معاونت امور باغباني، وزارت جهاد كشاورزي. 209 صفحه. تهران، ايران.

22.ملکوتی م.ج و م.ا. الف الهی. 1378. نقش روی در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی و بهبود سلامت جامعه. نشر آموزش کشاورزی. صفحه 57.

23.ملكوتي، م. ج. 1383 . تغذيه متعادل گندم راهي به سوي خودكفايي در كشور و تامين سلامت جامعه (مجموعه مقالات)، چاپ دوم. نشر آموزش كشاورزي، به سفارش مجري طرح گندم وزارت جهاد كشاورزي. صفحه. 544 تهران، ايران.

24.موسیوند، م. خورگامی، ع. و م. رفیعی. 1388. بررسی تأثیر غلظت آهن، بر رشد و اجزاء عملکرد در ژنوتیپ های مختلف سویا. فصل نامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، سال اول، شماره 4.

25.نخ زري مقدم، ع. طاطاري، م. و آ. ارنياز قرنجيك. 1390. بررسي تأثير زمان و سطوح مختلف كود روي بر عملكرد و اجزاي عملكرد عدس. مجله الكترونيك توليد گياهان زراعي. جلد 4 شماره 1.

26.همراهی. س، د. حبیبی، ح. مدنی و م. مشهدی اکبر بوجار. 1387. اثر سایکوسل و عناصر ریزمغذی بر میزان آنزیم های آنتی اکسیدانت به عنوان شاخص های مقاومت به تنش خشکی در کلزا. مجله یافته های نوین کشاوزی. سال دوم. شماره 3. صفحه 316-329.

27.Ali, A. A. G., and Mowafy, S. A. E. 2003. Effect of different levels of potassium and phosphorus fertilizers with foliar application of zinc and boron on peanut in sandy soils. Zagazig Journal of Agricultural Research 30: 335-358.

28.Banks, L.W. 2004. Effect of timing of foliar zinc fertilizer on yield component of soybeans. Australian Journal of Experimental Agriculture and Animal Husbandry, 22: 116. 226-231.

29.Baser, s.n. and l.l somani. 1982. Effect of soil application of manganese on dry matter yield and uptake of manganese and iron by maize. Anales edafologia agrobiologia. 41: 2211-2220.

30.Bacon, S.C., L.E. Lanyon, and R. M. Schlander. 2002. Plant nutrient flow in the managed pathways of an intensive dairy farm. Agron. J. 82:755–761.

31.Bagci, S.A., Ekiz, H., Yilmaz, A., and Cakmak, I. 2007. Effects of zinc deficiencyand drought on grain yield of field-grown wheat cultivars in central Anatolia. J. Agro. Crop Sci. 193: 198-206.

32.Bernan. R.f. 2001. Residual value of zinc fertilizer for production of wheat. Australian journal experimental agriculture. 41:541-547.

33.Bybordi, A., and Mamedov, G. 2009. Evaluation of application methods efficiency of zinc and iron for Canola (Brassica napus L.). Notulae Scientia Biologicae. 2(1):17-26.

34.Bukvic, G., Antunovic, M., Popovic, S., and Rastija, M. 2003. Effect of P and Zn fertilization on biomass yield and its uptake by maize lines (Zea mays L.). Plant Soil Environ. 49: 505-510

35.Cakmak, I., Yilmaz, A., Ekiz, H., Torun, B., Erenoglu, B., and Braun, H.J. 1996. Zinc deficiency as a critical nutritional problem in wheat production in central Anatolia. Plant and Soil. 180: 165-172.

36.Caliskan, S., ozkaya, I., caliskan, M.E. and Arslan, A., 2008. The effects of nitrogen and iron fertilization on growth, yield and fertilizer use efficiency of soybean in a Mediterranean – type soil.

37.Dhillon, k.s., b.a. yagodeen and v.a. vernichenko. 1987. Micronutrients and nitrogen metabolism. 2. Effect of micronutrients on the assimilation of ammonium and nitrate ions by maize. Plant soil. 103:51-55.

38.Gulser, F., Togay, Y., and Togay, N. 2004. The effects of zinc application on zinc efficiency and nutrient composition of lentil (Lens culinaris) cultivars. Pak. J. Biol. Sci. 7: 751-759. 

39.Heckman, J. R., J. T. Sims, D. B. Beegle, F. J. Coale, S. J. Herbert, T. W. Bruulsema, and W. J. Bamka. 2003. Nutrient Removal by Corn Grain Harvest. Agron. J. 95:587–591.

40.Hong, W., Ji-yun, J. (2007). Effects of zinc deficiency and drought on plant growth and metabolism of reactive oxygen species in Maize (Zea mays L.). Agricultural Sciences in China. 6: 988-995.

41.Hussein, e.a.a., and m.n. fayad. 1996. The combined effect of poudrette, zn and cobalt on corn growth and nutriens uptake in alluvial soil egyption. J. soil sci. 36:47-58.

42.Karimian, N, and S. M. Hashemi. 2001. Manganese nutrition of wheat as affected by phosphorus and manganese application to a calcareous soil. P. 834-835. In W. J. Horts, et al. (eds.) Plant Nutrition: food security and sustainability of agro ecosystems

through basic and applied research. 14th Int. Plant Nutr. Colloquim. Kluwer academic publisher Hanover, Germany

43.Lisuma, J. B., Semoka, J. M. R., and E., Semu. 2006. Maize Yield response and nutrient uptake after micronutrient application on a volcanic soil. Agron. J. 98: 402-406

44..Marschner, H. (1995) Mineral Nutrition of Higher Plants. 2nd Ed, Academic Press, London.

45.Malakoti, M. J. and Tehrani, M. M. (2001) Effects of micronutrients on the yield and quality of agricultural products. Micro- nutrients with macro- nutrients. 2nd Ed, Tarbiat Modarres University Press, Tehran.

46.Ming, C. and C. R. Yin. 1992. Effect of Mn and Zn-fertilizers on nutrient balance and deficiency diagnosis of winter wheat crop in pot experiment. International Symposium on the Role of Sulphur, Magnesium, and Micronutreints in Balance Plant Nutrition (edeited by: S. Portch): 369-379, Sulphur Institute, Washington, DC.

47.Mohseni, S.H., Ghanbari, A., Ramazanpor, M.R., and Mohseni, M. 2006. Study effect quantity and methods consumer zinc sulfate and boric acid on yield, qualitative and nutrient absorption in two variety of grain corn. J Agric Sci. 31-38.

48.Rezai, k. and farbodnia, t. (2008). The response of pea plant to manganese toxicity in solution culture. Journal of agricultural science. 3:248-251.

49.Soni, M. L., A. Swarup, and M. singh. 2001. Influence of manganese and iron application on yield and manganese and iron nutrition of wheat in a reclamied sodic soil. Current Agric. 25: 73-77.

50.Thalooth, M., Tawfik, M., and Magda Mohamed, H. 2006. A comparative study on the effect of foliar application of Zinc, Potassium and Magnesium on growth, yield and some chemical constituents of Mungbean plants growth under Water stress conditions. World J Agric Sci. 2: 37-46.

51.Vaughn, B., K.A. Barbarick, D.G. Westfall, and P.L. Chapman. 2001. Tissue nitrogen levels for dryland hard red winter wheat. Agron. Tissue nitrogen levels for dry land hard red winter wheat. Agron. J. 82:561–565.

52.Whitty, e.n. and c. Chambliss. 2005. Fertilization of field and forage crops. Nevada state university published. 21pp.

 

 

Effect of Fe, Zinc and Mn foliar application on qualitity forage in sorghum

In 1390 the project was done in the research field PNU Farmahini.In a randomized complete block design with four replicates each consisting of 8 plots was carried out.Treatments include foliar application of zinc, iron, manganese, iron, manganese, iron, zinc and manganese, iron, zinc, manganese and control treatment. Concentration of 5 per thousand Vkvdhay fertilizer for the use of the sulfate form. Spraying was done in two stages stem and tassel emergence. The results showed that the effect of treatments on nitrogen, phosphorus, potassium, iron, zinc, manganese, seed yield, forage yield and dry matter yield were significant.

---