اثر محلول پاشی عناصر روی، آهن و منگنز بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان رقم پیشگام

رضا صدرآبادی حقیقی ¹ ( دانشکده کشاورزی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران )
سیده شیما سخاوتی ² ( دانشجوی کارشناسی ارشد اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران )

تاريخ الإرسال : 23 الجمعة , جمادى الأولى, 1439 تاريخ التأكيد : 02 الأحد , ذو القعدة, 1439

الکلمات المفتاحية: شاخص برداشت, ارتفاع بوته, تعداد دانه در سنبله, طول سنبله,

ملخص المقالة :

به منظور بررسی اثر محلول‌پاشی عناصر روی، آهن و منگنز بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان رقم پیشگام آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های تصادفی با 8 تیمار و 3 تکرار در سال زراعی 1395-1394 در تربت جام به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل 8 تیمار آهن، روی، منگنز، آهن+روی، آهن+منگنز، روی+منگنز، آهن+روی+منگنز و شاهد بود. محلول‌پاشی با استفاده از کلات عناصر کم‌مصرف به میزان یک در هزار در دو مرحله ساقه‌دهی و گلدهی صورت پذیرفت. نتایج آزمایش نشان داد محلول‌پاشی بر روی صفات ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، و شاخص برداشت معنی‌دار است. محلول‌پاشی باعث افزایش ارتفاع بوته‌ها گردید. بیشترین ارتفاع گندم در تیمارهای آهن+منگنز، آهن+منگنز+روی، منگنز+روی حاصل شد. بیشترین طول سنبله در تیمارهای آهن+روی، آهن+منگنز به دست آمده که البته با تیمار شاهد اختلاف معنی داری نداشتند. تعداد دانه در سنبله در تیمارهای روی و روی+ آهن+ منگنز نسبت به سایر تیمارهای شاهد بیشتر بود. البته هیچ یک از تیمارهای محلول‌پاشی با عناصر نتوانست عملکرد دانه را نسبت به تیمار شاهد افزایش دهد.

نص كامل:



مطالعه اثر محلول پاشی عناصر روی، آهن و منگنز بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان رقم پیشگام

چکیده

به منظور بررسی اثر محلول‌پاشی عناصر روی، آهن و منگنز بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان رقم پيشگام آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 8 تیمار و 3 تکرار در سال زراعی 1395-1394 در تربت جام به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل آهن، روی، منگنز، آهن+روی، آهن+منگنز، روی+منگنز، آهن+روی+منگنز و شاهد بود. محلول‌پاشی با استفاده از کلات عناصر كم‌مصرف به میزان یک در هزار در دو مرحله ساقه‌دهی و گلدهی صورت پذیرفت. نتایج آزمایش نشان داد محلول‌پاشی بر روی صفات ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و شاخص برداشت معنی‌دار بود. محلول‌پاشی باعث افزایش ارتفاع بوته‌ها گردید. بیشترین ارتفاع گندم در تیمارهای آهن+منگنز، آهن+منگنز+روی، منگنز+روی حاصل شد. بیشترین طول سنبله در تیمارهای آهن+روی، آهن+منگنز به دست آمده که البته با تیمار شاهد اختلاف معنی داری نداشتند. تعداد دانه در سنبله در تیمارهای روی و روی+ آهن+ منگنز نسبت به سایر تیمارهای شاهد بیشتر بود. البته هیچ یک از تیمارهای محلول‌پاشی با عناصر نتوانست عملکرد دانه را نسبت به تیمار شاهد افزایش دهد.

 

واژگان كليدي:

ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

غلات تامين كننده 70 درصد غذاي مردم كره زمين است. بيش از سه چهارم انرژي و يك دوم پروتئين مورد نياز بشر از غلات تامين مي‌شود همچنین پايه اساسي تغذيه و حيات انسان به شمار مي‌روند (Malakouti et al.,2008). گندم از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی و مهمترین غله­ای است که در نقاط مختلف دنیا به‌منظور تولید دانه برای تهیه نان، تغذیه حیوانات و مصارف صنعتی کشت می­شود و به عنوان غذای اصلی نیمی از جمعیت دنیا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است به همین دلیل یک گیاه استراتژیک تلقی می­گردد. این گیاه در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی و غلات بیشترین سطح زیر کشت را در ایران و جهان به خود اختصاص داده است. بر اساس آمارنامه کشاورزی سال 94-1393، از تولید 24/18 میلیون تن غلات در سال یاد شده، گندم 17/63 درصد سهم در تولید غلات داشته ­است (Ahmadi etal.,2016).

افزایش تولید گندم برای پاسخ گویی به نیاز داخلی به دلایل افزایش رو به تزاید جمعیت و زیادی مصرف سرانه، الزامی است. ولی آنچه که امروزه چه در سطح بین المللی و چه در داخل کشور فکر اکثر محققین و تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان است، تولید محصولات کشاورزی سالم می‌باشد. یقینا استفاده بهینه از کودهای شیمیایی و به‌ویژه عناصر كم‌مصرف در برنامه تغذیه متعادل خواهد توانست از یک سو شعار سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (F.A.O.) تحت عنوان "تولید غذایی سالم برای همه " نیز از طریق عملکرد بیشتر، تولید کافی و غذای سالم و غنی شده در سطح بين‎المللی عینیت بخشیده و از سوی دیگر به برخورداری از نتایج مطلوب و محاسن آن در داخل کشور کمک نماید (Eskandari, 2004). كمبود عناصر غذايي تقريباً در تمامي مزارع جهان متداول است. ميزان كمبود از منطقه‌اي به منطقه ديگر و گياهي به گياه ديگر متغير است (Alturky et al., 2004). بدون بهبود حاصلخیزی خاک استفاده از ارقام اصلاح شده و عملیات زراعی مطلوب، نقشی نخواهد داشت. در اراضی زیر کشت غلات کمبود عناصر غذایی کم‌مصرف به‌ویژه عنصر روی گسترش جهانی دارد (Welch et al.,1991). آمارهای جهانی نیز نشان می‌دهد که حدود 50 درصد از خاک‌های تحت کشت غلات در جهان از نظر عنصر روی قابل دسترس و حدود 30 درصد از نظر کمبود آهن مشکل دارند. مصرف زیاد و یکنواخت غلات با غلظت‌های پایین عناصر کم مصرف از دلایل عمده برای گسترش جهانی کمبودهای روی و آهن در کشورهای در حال توسعه می‌باشد (Cakmak.,2003). در ایران نیز به دلیل آهکی بودن و واکنش زیاد خاک‌ها، کمی مواد آلی، بی کربناته بودن آب‌های آبیاری کمبود روی گسترش زیادی داشته و طبق بررسی‌های انجام شده 40 درصد از مزارع تحت کشت گندم آبی دچار کمبود شدید روی می‌باشد (Balali et al.,1999). همچنین بدن انسان بالغ حاوی 10 تا 20 میلی‌گرم منگنز است که بسته به سن افراد این نیاز فرق می‌کند که این مقدار منگنز بیشتر در کبد، کلیه‌ها و استخوان وجود دارد (Malakouti et al.,2008).

ییلمـاز و همکـاران (Yilmaz et al.,1997)بـا استفاده از روش‌هاي مختلف مصرف سـولفات روي در ارقام مختلف گندم مشاهده کردند که مصـرف سـولفات روي نه تنها عملکرد را به میـزان قابـل تـوجهی افـزایش می‌دهد بلکه غلظت این عنصر در دانه گنـدم هـم افـزایش می‌یابد و سبب غنی شدن دانه می‌شود. همچنین محققان زيادي اظهار داشتند در حال حاضر عکس العمل گیاهان نسبت به مصرف روی بیش از سایر عناصر کم‌مصرف می‌باشد (Malakouti et al.,1999; Malakouti et al.,2002; Majidi et al.,2003 ). درگاهي و همكاران(Dargahi et al.,2014) در آزمايشي بيان داشتند محلول‌پاشي يك‌بار گندم در مرحله ساقه‌دهي و يا دوبار محلول‌پاشي در مراحل ساقه‌دهي و گلدهي توسط كلات روي باعث افزايش عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه گرديد. همچنین افزایش میزان روي دانه ضمن بهبود شاخص‌هاي امنیت غذایی به دلیل بهبود شرایط جوانه‌زنی و استقرار گیاهچه در خاك، میزان مصرف بذر در واحد سطح را کاهش می‌دهد و در نهایت با بهبود عملکرد کمی و کیفی و همچنین کاهش هزینه تولید سبب بهبود شاخص‌هاي امنیت غذایی خواهد شد(Abdoli et al.,2014). ملکوتی و همکاران (Malakouti et al.,2000) با بررسی اثر آهن، منگنز، روي و مس بر عملکرد و کیفیت دانه گندم در اراضی آهکی منطقه درودزان شیراز گزارش کردند که با مصرف عناصر كم‌مصرف، عملکرد دانه، کاه، وزن هزاردانه و میزان پروتئین دانه افزایش می‌یابد. المجید و همکاران (El-Magid et al.,2000) با بررسی اثرات محلول‌پاشی عناصر آهن، روی و منگنز ارتفاع بوته را افزایش داد ولی مس اثر کمتری بر این صفت داشت. موسوي و همکاران(Moussavi et al.,1997) گزارش کردند که با مصرف عناصر كم‌مصرف مخصوصاً سولفات روي و سولفات منگنز، علاوه بر افزایش تولید و غنی سازي دانه گندم، بذرهاي گندم به دلیل ذخیره‌سازي از ریشه‌دهی بیشتري برخوردار می‌شوند. بلالی و همکاران(Balali et al.,2002) در یک آزمایش گلخانه‌ای اثرات سه سطح منگنز (0، 5/2و5.0 میلی‌گرم در کیلو‌گرم) در یک خاک دچار کمبود شدید منگنز، عملکرد و غلظت این عنصر را در دانه وکاه گندم بررسی کردند. آنان به این نتیجه رسیدند که مصرف منگنز سبب افزایش عملکرد گندم شده است. همچنین افزودن منگنز سبب افزایش غلظت منگنز در دانه شد. لطف اللهی و همکاران (Lotfolhi et al.,1999) نيز گزارش کردند که مصرف خاکی و محلول‌پاشی با سولفات منگنز، رشد و عملکرد گندم را نسبت به شاهد افزایش و مقدار منگنز در دانه و کاه را افزایش داد. بایبوردی و همکاران (Baybordy et al.,2003) با بررسی اثر بخشی روش‌های خاکی و محلول‌پاشی روی، بور و منگنز بر عملکرد دانه و روغن کلزا در میانه گزارش نمودند که بین روش‌های مصرف اختلاف معنی‌دار مشاهده و روش‌های محلول‌پاشی نسبت به خاکی برتری داشته است. بر این اساس این تحقیق به منظور بررسی اثر عناصر غذایی روی( Zn)، آهن(Fe) و منگنز(Mn) به صورت محلول‌پاشی بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم صورت گرفت.

مواد و روش‌ها

این تحقیق در سال زراعی 1395- 1394 در مجتمع کشت و صنعت امام علی (ع) واقع در 35 کیلومتری شهرستان تربت‌جام استان خراسان رضوی اجرا شد. طول جغرافیایی محل آزمایش 60 درجه و یک دقیقه طول شرقی و 34 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی در ارتفاع 950 متر از سطح دریا مي‌باشد. رقم پیشگام در موسسه تحقیقاتی اصلاح وتهیه نهال و بذر با هدف مقاومت به بیماری زنگ‌ها و نیز تحمل نسبی به کم آبیاری آخر فصل از دو رگ گیری چینی 90-zhong78 با رقم برکت ایجاد شد که متوسط عملکرد آن در شرایط معمول 5/7 تن در هکتار می‌باشد. این رقم به بیماری زنگ مقاوم و میزان تحمل آن به انجماد بیشتر از اکثر ارقام متداول اقلیم سرد است. این رقم به‌علت مقاومت به خوابیدگی در شرایط سیستم آبیاری بارانی نسبت به دیگر ارقام ارجعیت دارد برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک منطقه مورد آزمایش در جدول 1 نشان داده شده است. آزمایش در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار به مرحله اجرا درآمد. تيمارهاي آزمايش شامل 8 تیمار آهن، روی، منگنز، آهن+روی، آهن + منگنز، روی + منگنز و آهن+ روی+ منگنز و شاهد بودند. محلول‌پاشی با استفاده از كود كلات عناصر كم‌مصرف 14 درصد شرکت بازرگانان کالا برابر با هر تیمار و به میزان یک در هزار انجام شد. این عمل توسط سم پاش پشتی- دستی در صبح زود انجام گرفت. قبل از اعمال محلول‌پاشی، سمپاش توسط آب کالیبره گردید. محلول‌پاشی در دو مرحله و در زمان های ساقه‌دهی و گلدهی صورت پذیرفت. معیار برای هر یک از این مراحل وارد شدن 50 درصد از گیاهان به مرحله فوق بود. كشت در مهرماه 1394 با تعداد کرت‌ها در هر بلوک 8 کرت و ابعاد هر کرت 2 در 2 متر در نظر گرفته شد. هر کرت شامل 10 ردیف و فاصله بین ردیف ها 20 سانتی متر بود. هر کرت دارای 2 پشته بود و روی هر پشته 5 ردیف گندم کشت گردید. طول هر بلوک 16 متر و عرض آن 8 متر و فاصله بین بلوک ها 1 متر در نظر گرفته شد. جهت حذف اثرات حاشیه‌اي نیم متر از طول یعنی بالا و پایین کرت حذف شد باقی مانده کرت که شامل 8 ردیف و به طول 1 متر بودند، در وسط برداشت شد. برای کنترل علف های هرز از علف‌کش استفاده نشد و کنترل آنها از طریق وجین دستي صورت پذیرفت. در اين تحقيق صفاتي مانند تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله، عملکرد زیستی، عملکرد کاه، عملکرد دانه و شاخص برداشت مورد مطالعه قرار گرفت. ارتفاع بوته و طول خوشه (20 بوته با انتخاب تصادفی) با خط‌کش برحسب سانتیمتر اندازه‌گیري شد. تعداد دانه در سنبله (20 بوته با انتخاب تصادفی) و وزن هزار دانه شمارش و محاسبه شد. به‌منظور اندازه‌گیري عملکرد دانه کل نمونه برداشت شده از یک کرت توزین و سپس اقدام به جداکردن دانه و تعیین عملکرد دانه شد. بر اساس عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه، شاخص برداشت از فرمول زیر محاسبه شد :

 

100    = شاخص برداشت 

جهت تجزیه واریانس داده‌ها از نرم‌افزار Minitab و همچنین برای رسم جداول و نمودارهای لازم از نرم‌افزار Excel استفاده گردید. میانگین داده‌ها به وسیله آزمون کمترین اختلاف معنی‌دار (LSD) در سطح آماری 5 درصد با هم مقایسه شدند. 

 

نتایج و بحث

ارتفاع بوته 

نتایج به‌دست آمده از تجزیه واریانس نشان داد اثر تیمارهای آزمایشی بر ارتفاع بوته در سطح احتمال 1درصد معنی‌دار است (جدول2). مقایسه میانگین ارتفاع بوته در تیمارهای مختلف محلول‌پاشی نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته مربوط به تیمار محلول‌پاشی آهن+ روی+ منگنز بود که با تیمارهای آهن+روی و منگنز+روی تفاوت آماری وجود نداشت. کمترین ارتفاع بوته متعلق به تیمار شاهد بود که این تیمار نیز با تیمارهای آهن، روی و آهن+منگنز نیز تفاوت آماری نداشت (جدول 3). به نظر می رسد عنصر آهن از طریق تاثیر بر فتوسنتز گیاه و شرکت در فرآیند تثبیت نیتروژن توسط گیاه و نیز در ترکیب با آنزیم‌های نیترات و نیتریت ردوکتاز (به ترتیب در سیتوپلاسم و کلروپلاست) سبب افزایش ارتفاع بوته شده است (Peshavar et al.,2010). عنصر روی نیز با تاثیر بر بیوسنتز اکسین توانسته است در افزایش ارتفاع بوته نقش مؤثری داشته باشد (Omidian et al.,2012). منگنز نیز با تاثیر برآنزیم‌های دخیل در متابو لیسم هیدرات‌های کربن اسید‌های آمینه و نیز تولید کلروفیل سبب افزایش ارتفاع بوته شده است (Omidbeigi.,2005). المجید و همکارن (El-Magid et al.,2000) با بررسی اثرات برگ‌پاشی عناصر کم‌مصرف بر عملکرد و کیفیت گندم در خاک‌های رسی مصر نتیجه گرفتند که برگ‌پاشی عناصر  آهن، روی و منگنز ارتفاع بوته را افزایش داد ولی مس اثر کمتری بر این صفت داشت. ساجدی (Sajadi et al.,2004) و ضیائیان (Ziaian et al.,2006) نیز عدم اثر معنی‌دار بودن مصرف عناصر کم مصرف به ارتفاع بوته را در ذرت علوفه‌ای‌ گزارش کردند در حالی‌که اسماعیلی و همکاران (Ismaili et al.,2006) افزایش ارتفاع بوته گیاه ذرت را در به‌کار بردن عناصر کم‌مصرف، اعلام نمودند

طول سنبله

بررسی نتایج آنالیز واریانس مربوط به این صفت نشان داد که اثر تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال 1درصد معنی‌دار است (جدول2). مقایسه میانگین طول سنبله نشان داد که بیشترین طول سنبله مربوط به تیمار آهن+منگنز و کمترین مقدار آن مربوط به تیمار منگنز بود که این مقدار با تیمارهای آهن+روی و منگنز+روی تفاوت نداشت (جدول3). طول سنبله یکی از صفاتی است که می‌تواند به طور غیرمستقیم بر عملکرد دانه تاثیر مثبت بگذارد (Tomer et al.,1988). پژوهشگران در آزمایش‌هاي خود به این نتیجه رسیدند که کاربرد عنصر روي به صورت خاکی و محلول‌پاشی و کاربرد توام آنها باعث افزایش اجزاي عملکرد شده است (Ryan et al., 2004) که احتمالاً به دلیل تأثیر عنصر روي بر کلروفیل برگ و هورمون ایندول استیک اسید (IAA) می‌باشد، بدین ترتیب که افزایش میزان کلروفیل‌هایb  و a موجب افزایش میزان فتوسنتز شده که این امر موجب تولید ماده خشک و عملکرد بیشتر می‌گردد، از طرف دیگر IAA  از تخریب کلروفیل جلوگیري می‌کند و در نتیجه اجزاي عملکرد را افزایش می‌دهد (Vankhadeh.,2002).

تعداد دانه در سنبله

نتایج حاصل از تجزیه واریانس برای این صفت نشان داد که اثر تیمارهای مختلف بر تعداد دانه در سنبله در سطح احتمال 1درصد معنی‌دار است (جدول2). مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین تعداد دانه در سنبله مربوط به تیمار روی و کمترین آن مربوط به تیمار آهن است. بین تیمار آهن و تیمار شاهد، منگنز، منگنز+روی، آهن+روی تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد (جدول3). بوترینا و همکاران (Butorina et al.,1991) ملاحظه کردند که افزایش عملکرد دانه به وسیله محلول پاشی در مرحله غلاف رفتن گندم بدست آمده و با افزایش مصرف عناصر کم‌مصرف عملکرد دانه در گیاه و تعداد دانه در غلاف افزایش یافت. نتایج آزمایشات فتحی و عنایت قلی زاده (Fathi and Enayat Gholizadeh,2009) نیز نشان داد که حداقل تعداد دانه در سنبله در تیمار شاهد بدون مصرف عناصر کم‌مصرف با میانگین 8/20 دانه به دست آمد. لیندسای (Lindsay,1972) معتقد است که کاهش تعداد دانه در سنبله در شرایط کمبود عناصر تغذیه‌ای کم‌مصرف نشان دهنده اثر منفی عدم استفاده از این مواد برای آمادگی اعضای زایشی برای تولید تعداد دانه است.

شاخص برداشت

نتایج تجزیه آنالیز واریانس نشان داد که اثر تیمارهای آزمایشی بر روی این صفت در سطح 1درصد معنی‌دار است (جدول2). نتایج میانگین مربعات نشان داد که بیشترین شاخص برداشت مربوط به تیمار روی است و بین تیمارهای روی و روی+منگنز تفاوت آماری چندانی دیده نشد. کمترین شاخص برداشت گندم مربوط به تیمار آهن+روی+منگنز بود که بین تیمارهای آهن+روی+منگنز، منگنز و آهن+منگنز تفاوت معنی‌داری دیده نشد( جدول3). سیکرلی (Ceccarelli.,1987) معتقد بود که افزایش عملکرد غلات دانه ریز به طور عمده به علت افزایش شاخص برداشت است. رابسون و همکاران (Robson et al.,1984) بیان کردند که با مصرف عناصر کم‌مصرف بیش از آن که بیوماس افزایش یابد بر عملکرد دانه افزوده شد و در نهایت به ارتقای شاخص برداشت منجر شد.

عملکرد دانه    

بررسی نتایج آنالیز واریانس نشان داد که اثر تیمارهای مختلف بر عملکرد دانه معنی‌دار نیست (جدول2). با توجه به مقایسه میانگین مشخص شد که روی بیشترین و تیمار آهن کمترین تاثیر را بر روی عملکرد دانه دارد که البته تفاوت چشمگیری با تیمارهای آهن+روی و شاهد نداشت(جدول3). موسوي و همکاران  (1997) گزارش کردند که ترکیبات آهن، روي و منگنز تاثیر مثبت و معنی داري بر بیوماس تولیدي و اجزاي عملکرد دانه گندم دارند . به کارگیري این ترکیبات می تواند عملکرد دانه را افزایش دهد.

 

 

نتیجه گیری کلی

بر اساس نتایج این آزمایش تعداد دانه در سنبله در تیمارهای روی و روی+ آهن+ منگنز نسبت به سایر تیمارهای شاهد بیشتر بود. البته هیچ یک از تیمارهای محلول پاشی با عناصر نتوانست عملکرد دانه را نسبت به تیمار شاهد افزایش دهد.

 

 

 

 

 

 

جدول 1- خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاک محل آزمایش  

عمق  (سانتی متر)

pH

هدایت الکتریکی (دسی زیمنس بر متر)

سدیم  (%)

کربنات کلسیم معادل  (%)

نیتروژن  (%)

فسفر (میلی‌گرم در کیلوگرم)

پتاسیم (میلی‌گرم در کیلوگرم)

کربن آلی  (%)

آهن (میلی‌گرم در کیلوگرم)

مس (میلی‌گرم در کیلوگرم)

روی (میلی‌گرم در کیلوگرم)

منگنز (میلی‌گرم در کیلوگرم)

رس  (%)

سیلت (%)

شن (%)

0-30

02/8

1/2

49/33

1/20

7/0

10

150

4

42/2

51/0

3/0

2/5

55

21

24

 

 

 

 

جدول2 - تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه

میانگین                   مربعات

شاخص برداشت

عملکرد بیولوژیک

عملکرد دانه

تعداد دانه در سنبله

طول سنبله

ارتفاع بوته

درجه آزادی

منابع تغییرات

7/3ns

49029244**

3576529*

25/2 ns

627/0ns

19/6 ns

2

بلوک

83/27**

5364306ns

1839673ns

58/47**

605/1**

002/47**

7

تیمار

67/1

6955278

709548

02/9

28/0

068/3

14

خطا

42/22

8/18

66/26

10/6

97/8

19/7

ضریب تغییرات

به ترتیب غیر معنی‌دار و معنی‌دار در سطج احتمال 1٪ و 5٪                                                                            * و **،ns

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 3 - مقایسه میانگین صفات تیمارهای مختلف محلول‌پاشی

شاخص برداشت	عملکرد دانه (کیلوگرم در هکتار)	تعداد دانه در سنبله	طول سنبله (سانتی متر)	ارتفاع بوته (سانتی‌‌متر)	مراحل محلول‌پاشی
9558/24c	33/7733b	6667/26d	177/7ab	9567/61c	آهن
3988/30a	22/9792a	6467/39a	0833/6ab	4167/59c	روی
2809/23cd	26/7759b	1667/30bcd	0833/6c	0833/65b	منگنز
4909/25c	37/8370ab	25/28cd	0833/6c	333/67ab	آهن+روی
667/23cd	07/7824b	473/32bc	9166/7a	5167/61c	آهن+منگنز
048/29ab	59/8742ab	4167/31bcd	833/5c	1/67ab	منگنز+روی
620/21d	41/7407b	496/34ab	399/6Bc	6167/69a	آهن+روی+ منگنز
816/27b	78/8777ab	75/31bcd	2/7ab	59c	شاهد

در هر ستون میانگین هایی که با حروف متفاوت نشان داده شده اند بر اساس آزمون LSD دارای اختلاف معنی دار در سطح 5 درصد نیستند.

 

 

 

 

منابع مورد استفاده

 

●  Abdoli, M. 2014. Effects of foliar application of zinc sulfate at different phenological stages on yield formation and grain zinc content of bread wheat (cv. Kohdasht). Azarian Journal of Agriculture.

●  Ahmadi, K., Gholizadeh, H., Ebadzadeh, H., Hatami, F., Fazli Estabragh, M., Hosseinpour, R., Kazemian, A. And Rafiee, M. 2016. Agricultural products statistics.Ministry of Agriculture, Deputy Director of Planning and Economics, ICT Center. (In Persian).                                                                                                                                   

●  Alturky, A. and Helali, M. 2004. Mobilization to pb, Zn, cu and cd, in polluted soil. pak. Journal. Biol. Sci, 7: 1972-1980.

·           Bilali, M, M., Malakouti, M.J., Khademi, Z. and Mashayekhi, H,H. 1999. Effect of Micronutrient Elements on Increasing Performance and Determination of Their Critical Limit in Soils Infected with Wheat Cultivars of Iran. Special Note for Wheat. Journal of Soil and Water Science. Volume 12, Issue 6. Tehran. Iran. (In Persian).

 

●  Balali, M.R. and Malakouti, M.J. 2002. Effects of different methods of micronutrient application on the uptake of nutrients in wheat grains in 10 provinces. Soil Science, 15(2): 1-11.

●  Baybordy, A. And Malakouti, M. J. 2003. Effect of iron, manganese, zinc and copper on the quality and quantity of wheat in saline conditions. Journal of Soil and Water Sciences, Vol. 17, No. 2, Pages 140-150. (In Persian).                                                              

●  Butorina, E.P,. Yogodin, A.B. and Feofanor, S. 1991. Effect of foliar application of urea and molybdenum on winter wheat grain yield and quality. Field Crop Abst: 46.

● Cakmak, I. 2002. Plant nutrition research: Priorities to meet human needs for food in sustainable ways. Plant and Soil, 247:3-24.

●  Ceccarelli, S. 1987. Yield potential and drought tolerance of segregating populations of barley in contrasting environments. Euphytica. 36(1): 265-273.

●  Dargahi, M., Sadrabadi Haghighi, R., and Klarestaghi, K. 2014. The Effect of Zinc Foliar applicationYield and Yield Components of Wheat Cultivars. Scientific Journal of Ecophysiology of Tabriz Agricultural Plants. Eighth volume No. 2 (30). Summer 2014. (In Persian).        .                                                                                                                                

●  El-Magid, A.A.A., Knany, R.E. and El-Fotoh, H.G.A. 2000. Effect of foliar application of some micronutrients on wheat yield and quality. Annals of Agricultural Science Cairo, Vol. 1: 301 -313.

●  Eskandari, M. A.2004. Proceedings of wheat feeding methods. First Edition. Shafa Publishing Tehran. Page 851. (In Persian).

●  Fathi, GH. A. and Enayat Gholizadeh, M. A. 2009. Effect of Low Feeds of Iron, Zinc and Copper on growth and yield of barley cultivars in Khuzestan's climate. Quarterly Journal of Plant Protection Physiology. first year. No 1, pages 28 to 41. (In Persian).                                                                                                                                  

●  Ismaili, M, A. And Abbasiyan, A. 2006. Effect of substratum and micronutrient fertilizers of zinc sulfate and manganese sulfate on growth and yield of corn in forage variety 704. Abstract of the articles of the 9th Congress of Agronomy and Plant Breeding at the University of Tehran. Iran. (In Persian).                                                                                                        

●  Hendawy, S., El-Sherbeny, S., Hossein. M., Khalid. Kh. and Ghazal. G. (2012). Response of two species of black cumin to foliar spray treatment. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 6(10): 636-642.

●  Lindsay, W.L. 1972. Inorganic phase equilibria of micronutrients in soil. In: Micronutrient in Agriculture, eds. Mortvddet, j.j. Giordano, P.M. and Lindsay, W.L: 41-57. Soil Sci. Soc. Ame, Inc. Madison, WI.

●  Lotfolhi, M. And Malakouti, M. J. 1999. The role of zinc in the quantitative and qualitative increase of agricultural products and the improvement of community health (on the forgotten element). High Council for Policy Making on Reducing Poisoning and Optimizing the Use of Chemical Fertilizers, Publishing Agricultural Education, TAT Organization, Ministry of Jihad-e-Agriculture, Karaj, Iran. (In Persian).                                                           

●  Majidi, M. And Malakouti, M. J. 2003. Effect of different amounts and sources on zinc yield and zinc absorption in wheat. Soil and Water Researches Journal, Soil and Water Research Institute. Volume 12, No 4, Tehran. Iran Pages 78 to 87. (In Persian).                        

●  Malakouti, M. J. And Teherani, M. M. 2008. The role of micronutrients in increasing the yield and improving the quality of agricultural products, Tarbiat Modares University. Page 292. (In Persian).                                                                                                                           

●  Malakouti, M.J. And Davodi, M. H. 2002. Zinc in agriculture is "a forgotten element in the plant, animal and human life cycle." Publishing Department of Horticulture. Ministry of Agriculture. Tehran. Iran. Page 220. (In Persian).                                                                        

●  Malakouti, M. J., Ghaybi, J.N., Balali, M. R. And Divanbeagi, S. 2000. Effect of micronutrient elements on protein increase and wheat grain enrichment in ten provinces of the country . Agricultural education publication. Pages 379 to 393. (In Persian).            

● Malakouti, M. J., Savaghbi, Gh. And Balali, M. 1999. The role of using micronutrients in enrichment of grain, wheat flour and wheat, and reduction of phytic acid in order to promote the health of the community. Technical Journal No. 237, Agricultural Education Publishing Department, Ministry of Agricultural Jahad. (In Persian).                                                           

●  Moussavi, M., Rangel, Z., Hollamby, G.J.H. and aschar, J.A. 1997. Seed manganese content is more important than Mn fertilization for wheat growth under Mn deficient condition. Plant Nutrition: 267-268.

●  Omidbeigi, R. 2005. Process of processing medicinal plants. Astan Quds Razavi Mashhad Publications, p. 438. (In Persian).                                                                                                 

●  Omidian, A., Sayyidat, A., Naseri, R. And Moradi, m. 2012. Effect of zinc sulfate solution on yield, oil content and protein content of four canola cultivars. Iran Crop Science. Volume Fourth, No.1, Pages 16 to 28. (In Persian).                                                                     

●  Peshavar, M., Soroush Zadeh, A. And Ghanati, F. 2010. Effect of soil application and iron spraying on some quality characteristics of peanut (Arachis hypogeae L.) plant biology. Volume 2, Number 5, Pages 37 to 50. (In Persian).                                                                     

●  Robson, A.D., Loneragan, J.F., Gartrell, W. and Snowball, K. 1984. Diagnosis of copper deficiencyin wheat by plant analysis. Australian of agri. Res, 35: 347-358.

●  Ryan, J. and Rashid, A. 2004. Micronutrient constrains to crop production in soils with Mediterranen- type characteristics: a review. Journal. Plant Nutrient. 27: 959-975.

●  Sajadi, N. A. 2004. Effect of different levels of nitrogen, iron and zinc on quantitative and qualitative characteristics of forage corn (single crop cultivar 704) in Markazi province. Master's thesis. Islamic Azad University Boroujerd Branch. Page 227. (In Persian).                  

● Tomer, S.B. and orasad, G. 1988. Path coefficient analysis in barley. Barley Genet. Newslet: 18.

● Vankhadeh, S. 2002. Response of sunflower to applied Zn, Fe, P, N. Nes.Journal, 1: 143-144.

●  Welch, R.M., Allaway, W.H., House, W.A., Kubota, J. 1991. Geographic distribution of trace element problems: 31-57. In: J.J. Mortvedt et al. Micronutrients in Agriculture. 2nd ed. Soil sci. Soc. Am. Madison, WI.

● Yilmaz, A., Ekiz, H., Torun, B., Guttekin, I., Karanlik, S., Bagci, SA. and Cakmak, I. 1997. Effect of different zinc application methods on grain yield and zinc concentration in wheat cultivars grown on zinc deficient calcareous soils. Journal of Plant Nutrient, 20: 461-471.

● Ziaian, A. A. 2006. Effects of potassium and zinc in corn crop production. Journal of Soil and Water Sciences. Volume 20, Number 1, Pages 37 to 36. (In Persian).                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Foliar application of Zinc, Iron and Manganese fertilizers on yield and yield components of bread wheat cultivars

 

Abstract

 

Using microelements is very important to increase quantitative and qualitative characters of wheat. In order to evaluate the effects of foliar application of elements such as zinc, iron and manganese on yield and yield components of bread wheat cultivar  of pishgam an experiment was conducted based on a Randomized Complete Block Design (RCBD) with three replications at Torbat-e-jam in 2015-2016. Factors were foliar application including iron, zinc, manganese, iron+zinc, iron+manganese, zinc+manganese, iron+zinc+manganese and control treatment. Foliar application was done using micronutrients chelates at the amount of one per thousand at stem elongation and flowering stages. The results showed that foliar application had significant effect on plant height, spike length, the number of grains per spike, and harvest index. Foliar application increased plant height significantly. The highest plant height obtained from application of iron+manganese, iron+zinc+manganese and zinc+manganese. The maximum length of the spike was seen in foliar application of iron, zinc, iron+manganese which had not significant difference with control treatment. The number of grains per spike in zinc and zinc+iron+manganese treatments were higher than control. Generally it seems that none of foliar application treatments could increase the grain yield compared to control treatment.

 

 

 

Keywords:

Micronutrients chelate, plant height, spike length, the number of grains per spike, harvest index

 

 

---