تحلیل و بررسی اصطلاحات نجومی در شگردهای تصویرگری خواجوی کرمانی در منظومۀ عاشقانۀ گل و نوروز
الموضوعات :
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران.
الکلمات المفتاحية: خواجوی کرمانی, گل و نوروز, علم نجوم, تصویرگری,
ملخص المقالة :
خواجوی کرمانی از شاعران برجستۀ عاشقانهسرای قرن هشتم هجری و از معدود شاعرانی است که در گونههای مختلف شعر، سخنپردازی کرده است. بیتردید از سخنورانی میباشد که در سرودن منظومههای غنائی، نقش بهسزایی داشته است. در بین همۀ آثار خواجو، منظومۀ گل و نوروز بیشتر شناخته شده است. به نحوی که دارای فردیّت ادبی و هنری خاص خود میباشد. وضع ادب غنائی به همراه دیگر دانشها در این دوره در مقایسه با ادوار قبل، کاملاً متمایز است. استفاده از انواع علوم و فنون روزگار از جمله علم ستارهشناسی، یکی از ویژگیهای سبکی این عصر میباشد. خواجو با معلومات گسترده و با مهارت و استادی هرچه تمام، در منظومۀ گل و نوروز، اصطلاحات مرتبط با علم نجوم را در تصویرسازیهای خود به کار برده است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانهای درصدد آن است تا بر اساس دقت در زیباشناسی و ژرفساخت هنری به بررسی و تحلیل تصاویر برگرفته از اصطلاحات نجومی در شعر خواجو بپردازد و میزان، چگونگی و شگردهای استفادۀ خواجو را از این اصطلاحات در تصویرسازی نشان دهد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که تسلط شاعر بر علم نجوم و هیأت، باعث شده است که وي در بیان حوادث داستان و توصیفهاي مورد نظر خویش، 165 بار از اصطلاحات و مفاهیم مربوط به این علم استفاده کند.
کتاب‌ها
جرجانی، عبدالقاهر. (1389). اسرارالبلاغه، ترجمه جلیل تجلیل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خواجوی کرمانی، کمال¬الدین محمود. (1350). گل و نوروز، تصحیح کمال عینی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
رزمجو، حسین. (1385). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1371). نقد ادبی، تهران: پیام نور.
سرّامی، قدمعلی. (1373). از رنگ گل تا رنج خار، تهران: علمی و فرهنگی، وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1388). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.
شمیسا، سیروس. (1377). فرهنگ اشارات ادبیّات فارسی، جلد 1، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس. (1386). سبک‌شناسی شعر، تهران: میترا.
قاسمی پور، قدرت. (1386). درآمدی بر فرمالیسم در ادبیات، اهواز: رسش.
ماهیار، عباس. (1382). شرح مشکلات خاقانی، تهران: جام گل.
مصفّا، ابوالفضل. (1381). فرهنگ اصطلاحات نجومی، تبریز: تاریخ و فرهنگ ایران.
نظامی عروضی، احمد. (1364). چهارمقاله، به اهتمام محمد معین، تهران: امیرکبیر.
همایی، جلال‌الدین. (1368). فنون و صناعات ادبی، تهران: توس.
مقالات
سلیمانی دلارستاقی، محمدرضا، و ماهیار، عباس. (1394). جلوه¬هایی از باورهای نجوم قدیم در دیوان خواجوی کرمانی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 7(23)، 32-27.
صارمی، زهره، و محقق، مهدی. (1400). بررسی گفتمان در تصاویر مستقل شعر خواجوی کرمانی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(48)، 13-46.DOI: 10.30495/DK.2021.1924076.2207
صرفی، محمدرضا، و راضیه، افاضل. (1389). بازتاب باورهای نجومی در خمسۀ خواجوی کرمانی. کهن¬نامۀ ادب فارسی، 1(2)، 76-53.
کائدي، شهره. (1382). نوع ادبی، امروزه نوع دیگري است. ادبیات کودك و نوجوان، (35)، 130-138.
پایان¬نامه¬ها
بابازاده گرجی، علی‌اکبر. (1387). جلوه‌های هنری طبیعت در دیوان خواجوی کرمانی. پایان-نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما مهدی خادمی کولایی، دانشگاه پیام نور.
یعقوب چترودی، رفعت. (1378). فرهنگ اصطلاحات و ترکیبات و نوادر لغات دیوان خواجوی کرمانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی محمدمهدی ناصح، دانشگاه فردوسی مشهد.
Reference
Books
Ghasemipour, Qodrat. (2006). an introduction to formalism in literature, Ahvaz: Resesh. [In Persian]
Homai, Jalaluddin. (1990). literary arts and industries, Tehran: Tos. [In Persian]
Jurjani, Abdul Qahir. (2011). Asrar al-Balagha, Trans. Jalil Tajleel, Tehran: Tehran University Press. [In Persian]
Khajovi Kermani, Kamal-uddin Mahmoud. (1971). Gol and Nowruz, corrected by Kamal Eini, Tehran: Farhang Iran Foundation. [In Persian]
Mahyar, Abbas. (2004). Description of Khaqani problems, Tehran: Jam Gol. [In Persian]
Musaffa, Abolfazl. (2003). Dictionary of Astronomical Terms, Tabriz: History and Culture of Iran. [In Persian]
Nizami Arozi, Ahmad. (1986). four article, by Mohammad Moin, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]
Razmjo, Hossein. (2007). Literary types and their works in Persian language, Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. [In Persian]
Sarrami, Gadhamali. (2013). from the color of the flower to the pain of the thorn, Tehran: Scientific and Cultural, affiliated to the Ministry of Culture and Higher Education. [In Persian]
Shafi'i Kodkani, Mohammad Reza. (2008). Imaginary Images in Persian Poetry, Tehran: Age. [In Persian]
Shamisa, Siros. (2006). poetry stylistics, Tehran: Mitra. [In Persian]
Shamisa, Siros. (1999). Dictionary of Persian Literature References, Volume 1, Tehran: Ferdous. [In Persian]
Zarinkoub, Abdul Hossein. (1993). literary criticism, Tehran: Payam Noor. [In Persian]
Articles
Kaedi, Sh. (2004). Literary type is another type today. Children and Adolescent Literature, (35), 130-138. [In Persian]
Sarfi, M. R., & Razieh, A. (2009). Reflection of Astrological Beliefs in the Khamsa of Khajovi Kermani. Ancient Persian Literature Magazine, 1(2), 53-76. [In Persian]
Sarmi, Z., & Mohaghegh, M. (2022). Examination of discourse in the independent images of Khajavi Kermani's poetry. interpretation and analysis of Persian language and literature texts (Dehkhoda), 13(48), 13-46. DOI:10.30495/DK.2021.1924076.2207. [In Persian]
Soleimani Dalarstaghi, M. R., & Mahyar, A. (2014). Effects of Ancient Astrology Beliefs in the Court of Khajawi Kermani. interpretation and analysis of Persian language and literature texts (Dehkhoda), 7(23), 27-32. [In Persian]
Thesis
Babazadeh Gurji, Ali Akbar. (2007). Artistic Effects of Nature in the Court of Khajovi Kermani. Master's Thesis, Supervisor Mehdi Khademi Kolayi, Payam Noor University. [In Persian]
Yaqub Chatroudi, Rifat. (2000). Dictionary of Idioms and Combinations and Words of Diwan Khajovi Kermani. Master's Thesis, under the guidance of Mohammad Mahdi Naseh, Ferdowsi University of Mashhad. [In Persian]
