شناسایی عوامل مؤثر برسواد مالی: مطالعه مروری

الموضوعات : دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه ریزی

محسن مولاپناه ¹ ( دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران )
یوسف نامور ² ( گروه علوم تربیتی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران. )
اعظم راستگو ³ ( گروه علوم تربیتی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران. )
مجید احمدلو ⁴ ( گروه مدیریت، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران. )
توران سلیمانی ⁵ ( گروه علوم تربیتی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران. )

تاريخ الإرسال : 12 الجمعة , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 03 السبت , جمادى الثانية, 1445 تاريخ الإصدار : 01 السبت , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: سواد مالی, دانش مالی, نگرش مالی, رفتار مالی, عوامل مؤثر برسواد مالی,

ملخص المقالة :

سواد مالی به دلیل تغییر چشم‌انداز مالی در سال‌های اخیر به یک دغدغه مهم تبدیل شده است. هدف این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر سواد مالی است. مطالعه به روش کیفی و با روش کتابخانه‌ای انجام شده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است. برای انجام این پژوهش، مقالات، اسناد و پژوهش‌های منتشر شده و مرتبط با موضوع سواد مالی با استفاده از کلیدواژه های عوامل مؤثر بر سواد مالی، سواد مالی، نگرش مالی، رفتار مالی، دانش مالی و نیز ترجمه انگلیسی این کلیدواژه ها در پایگاه های اطلاعاتی معتبر از جمله پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی،گوگل اسکولار، مگیران و پرتابل جامع علوم انسانی مورد جستجو قرارگرفت. یافته‌های این مطالعه حاکی از آن است که عوامل مختلفی برسواد مالی افراد موثر هستند که فاکتورهای مهم مختلفی از جمله جنسیت، سن، تاهل، تحصیلات، درآمد و اشتغال، نگرش و رفتار را شامل می باشند. در کل ایده اساسی پشت سواد مالی، دانش مدیریت امور مالی شخصی توسط هر فرد است. اما هیچ کس نمی‌تواند سرمایه‌های خود را بدون داشتن مهارت و دانش مالی به طور مؤثر مدیریت کند. فاکتورهای غالب اجتماعی-جمعیتی : سن ، جنسیت،درآمد، تحصیلات و روانی-اجتماعی : تعصب مذهبی، ناامیدی و رضایت مالی را آشکار کرد. این تحقیق در راستای توسعه چارچوب نظری عوامل مؤثر بر سواد مالی بر اساس بررسی‌های مطالعات اخیر انجام شده است.

نص كامل:



شناسایی عوامل مؤثر برسواد مالی: مطالعه مروری

 

 

 

 

چکیده

سواد مالی به دلیل تغییر چشم‌انداز مالی در سال‌های اخیر به یک دغدغه مهم تبدیل شده است. هدف این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر سواد مالی است. مطالعه به روش کیفی و با روش کتابخانه‌ای انجام شده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است. برای انجام این پژوهش، مقالات، اسناد و پژوهش‌های منتشر شده و مرتبط با موضوع سواد مالی با استفاده از کلیدواژه های عوامل مؤثر بر سواد مالی، سواد مالی، نگرش مالی، رفتار مالی، دانش مالی و نیز ترجمه انگلیسی این کلیدواژه ها در پایگاه های اطلاعاتی معتبر از جمله پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی،گوگل اسکولار، مگیران و پرتابل جامع علوم انسانی مورد جستجو قرارگرفت. یافته‌های این مطالعه حاکی از آن است که عوامل مختلفی برسواد مالی افراد موثر هستند که فاکتورهای مهم مختلفی از جمله جنسیت، سن، تاهل، تحصیلات، درآمد و اشتغال، نگرش و رفتار را شامل می باشند. در کل ایده اساسی پشت سواد مالی، دانش مدیریت امور مالی شخصی توسط هر فرد است. اما هیچ کس نمی‌تواند سرمایه‌های خود را بدون داشتن مهارت و دانش مالی به طور مؤثر مدیریت کند. فاکتورهای غالب اجتماعی-جمعیتی : سن ، جنسیت،درآمد، تحصیلات و از لحاظ روانی-اجتماعی : تعصب مذهبی، ناامیدی و رضایت مالی را آشکار کرد. این تحقیق در راستای توسعه چارچوب نظری عوامل مؤثر بر سواد مالی بر اساس بررسی‌های مطالعات اخیر انجام شده است. 

کلمات کلیدی: سواد مالی، دانش مالی، نگرش مالی، رفتار مالی، عوامل مؤثر برسواد مالی

طبقه بندی JEL:G53، G41، G59، G51

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-مقدمه

در سال‌های اخیر، توجه و علاقه به مطالعه سواد مالی فردی افزایش یافته است، زیرا جهان با در زمینه مالی با بحرانی که ناشی از مشکلاتی است که مردم در صورت نداشتن سواد مالی لازم با آن مواجه می‌شوند(پایللا¹،2016). تحقیقی که توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی² انجام شد و سواد مالی 12 کشور (ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، اروپا و استرالیا) را بررسی کرد (تمیمی³ و همکاران،2009) ، نشان دادند که سواد مالی در کشورهای مورد مطالعه بسیار پایین است. نبود بودجه شخصی و ندانستن مفهوم مالی به عنوان متغیرهایی است که بر سواد مالی شهروندان تأثیر گذار هستند(تیتکو⁴و همکاران،2015). مطالعه در سواد مالی نه تنها برای زندگی بلکه برای بالابردن سطح شغل و درآمد افراد نیز مهم است. در سال‌های اخیر سواد مالی در سطح دولت‌ها در اولویت قرار گرفته است(بایراکداراوغلو و شان⁵،2014). افراد اگر سواد مالی کافی نداشته باشند، قادر به انتخاب مناسب سرمایه‌گذاری یا طرح پس‌انداز برای خود نخواهند بود و ممکن است در معرض خطر یا کلاهبرداری قرار بگیرند(سوکاهی⁶،2013). سازمان هم‌کاری اقتصادی و توسعه سواد مالی را به عنوان ترکیبی از آگاهی, دانش, مهارت‌ها, نگرش و رفتار مورد نیاز برای اتخاذ تصمیمات مالی و در نهایت به رفاه مالی فردی درک می‌کند(سوکاهی،2013). مساله قابل‌توجه سواد مالی, عوامل شناسایی تاثیرگذار بر روابط آن‌ها است.

مطالعات انجام شده در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نشان می‌دهد که سطح سواد مالی پایین بر خطر استفاده از دست آورد های مالی و زندگی مردم در حال و آینده تأثیر دارد. این تأثیرات بر ترجیحات افراد برای سرمایه گذاری و برنامه ریزی ها برای تعیین تصمیمات مالی و اهداف مؤثر هستند. همانطور که در بسیاری از زمینه‌های تحقیقاتی اتفاق می افتد، سواد مالی به طور متغیر تعریف شده است؛ تعریفی که به نوعی روی آن اتفاق نظر وجود دارد عبارت است از «توانایی استفاده از دانش و مهارت‌ها برای مدیریت مؤثر منابع مالی برای یک عمر رفاه مالی»(پایللا ،2016). این مفهوم شامل دانش مالی، مهارت‌های مالی است که به آن دانش وابسته است و اطمینانی که برای استفاده از آن دانش لازم است. سواد مالی به دانش و توانایی تصمیم‌گیری آگاهانه و مؤثر منابع مالی اشاره دارد. سواد مالی, تمرکز مدیریت مالی, اعتبار و بدهی و درک آن است که برای تصمیم‌گیری عاقلانه یا مالی مسئولیت مالی ضروری است, یعنی تصمیماتی که برای زندگی روزمره ما حیاتی هستند(کیمیاقلم و یاپ⁷،2017).

تحقیق‌های مختلفی در زمینه سواد مالی از زاویه‌های مختلف انجام شده است. تمرکز مطالعه حاضر بر این است که با سندکاوری و مطالعه منابع و مقالات انجام شده در زمینه سواد مالی عامل تعیین‌کننده اصلی سواد مالی را شناسایی کند.

مطالعاتی که در زمینه شناسایی عوامل مؤثر بر سواد مالی انجام شده است، از ابعاد مختلف به آن پرداخته است در واقع سواد مالی با اتخاذ یک مفهوم گسترده تعریف و اندازه گیری شده است (گویال و کومار⁸،2021). سواد مالی بر ابعاد رفتار مالی، نگرش و مهارت‌های مالی تمرکز دارد(باور و کار⁹،2019). در همین حال، پژوهشگران متعددی به بررسی ابعاد نگرش مالی، دانش مالی و رفتار مالی متمرکز شدند(سوسینلی¹⁰ وهمکاران،2019؛دوگرا¹¹وهمکاران2021؛گارگ وسینگ¹²،2018). دیوی¹³ و همکاران (2020) استدلال می‌کنند که سواد مالی با استفاده از هشت متغیر سنجیده می‌شود: آگاهی مالی، تجربیات، مهارت‌ها، دانش، توانایی، هدف، تصمیم گیری و رفتار. همچنین مطالعاتی تأثیر عوامل جمعیت شناختی بر سواد مالی در چندین کشور را بررسی کرده‌اند که تأثیر تحصیلات، جنسیت و درآمد بر سواد مالی پایه و پیشرفته معمولاً قابل توجه بوده است(کوکیزیل واویسال¹⁴،2019؛مهدزان¹⁵ و همکاران،2017؛کاد¹⁶ و همکاران،2019؛هندرواتی¹⁷ و همکاران،2020). با این حال، برخی از یافته‌های متناقض در چندین مطالعه بین فرهنگی در مورد چنین عوامل جمعیت شناختی ظاهر شده است. مرور ادبیات حاکی از آن است که مطالعات مختلف بر عوامل جمعیتی، عوامل اجتماعی - اقتصادی و عوامل رفتاری به طور جداگانه تمرکز دارند. عوامل مؤثر بر سواد مالی را می‌توان مرتبط با هم در نظر گرفت تا شدت تأثیرپذیری عوامل مشخص شود.

2-       مبانی نظری تحقیق

واژه سواد مالی در برگیرنده مفاهیمی نظیر آگاهی مالی، مهارت‌های مالی (مهارت‌هایی همچون توانایی محاسبه بهره ترکیبی، مدیریت پول و برنامه ریزی مالی) دانش و علم در خصوص محصولات و مؤسسات مالی است. البته این مفاهیم بعضاً در عمل با هم همپوشانی دارند (حنیفه زاده، دیانتی،۱۳۹۴). برخی صاحب نظران آن را شامل دانش صمیمی از مفاهیم مالی مانند ترکیب علاقه، برنامه ریزی مالی، مکانیزم های استفاده از کارت های اعتباری، روش صرفه جویی سودمند، حقوق مصرف کننده، ارزش زمانی پول، و غیره دانسته اند .

سواد مالی عبارت است از توانایی قضاوت آگاهانه و تصمیم‌گیری مؤثر در خصوص استفاده از منابع مالی، اعتباری و پولی و مدیریت آن (دانشنامه بنیاد مالی تحقیقات آموزشی بریتانیا ). محیط نهادی نیز نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های مالی دارد و بر انتخاب‌ها، و کمیت و کیفیت اطلاعات و محرک‌های مرتبط تاثیر بسیار دارد. سواد مالی، مورد توجه روزافزون دولت‌ها و سایر خط‌مشی‌گذاران دولتی است. موضوع سواد مالی، مساله‌ی نقش بالقوه‌ای را که آموزش، اطلاعات کیفی، و محرک‌های بهبود تصمیمات را پیش می‌کشد. می‌توان گفت افراد بدون داشتن آموزش کافی، مجموعه‌ی اطلاعات، و انگیزه نمی‌توانند بهترین تصمیمات را اتخاذ کنند. برای ارتقای سواد مالی، آموزش مالی باید آموزنده‌تر باشد و به نحوه‌ی اتخاذ تصمیمات کارآمد در مورد موضوعات مالی، مانند نقش حقوق، استفاده از کارت‌های اعتباری، بودجه‌ریزی خانوارها، وام‌ها، و سرمایه‌گذاری در بازار سهام بپردازند. بهبود اطلاعات متناسب و تمرکز بر کیفیت (و صحت)، امکان استفاده‌ی موثر از آموزش مالی را میسر می‌کند. آموزش مالی و اطلاعات کیفی در ترکیب با هم، اجزای کلیدی سواد مالیِ موثر هستند (لوساردی و میشل، 2007 :14).

3-       روش تحقیق

پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای انجام شده است. برای انجام این پژوهش، مقالات، اسناد و پژوهش‌های منتشر شده و مرتبط با موضوع سواد مالی با استفاده از کلیدواژه­های عوامل مؤثر بر سواد مالی، سواد مالی، نگرش مالی، رفتار مالی، دانش مالی و نیز ترجمه انگلیسی این کلیدواژه‌ها در پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر از جمله پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی،گوگل اسکولار، مگیران و پرتابل جامع علوم انسانی مورد جستجو قرارگرفت. براساس پروتکل جستجو، کلیدواژه‌های مورد نظر می‌بایست در عنوان یا چکیده یا جزو کلمات کلیدی مقاله مورد بررسی باشند. محدوده جستجو شامل مقالات منتشر شده در سال های 2000 تا 2023 بود. مقالات مرتبط استخراج و در نهایت، پس از بررسی مقالات و اسناد، موارد غیرمعتبر و تکراری از لحاظ پرداختن به هدف پژوهش غربال شدند. مقالاتی که مرجع مشخص و معتبر داشتند شناسایی و سپس عوامل موثر بر سواد مالی نتیجه گیری شده هر مقاله تفکیک و از لحاظ تاثیر بر سواد مالی افرادمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

4-       سواد مالی و عوامل تعیین کننده آن

مطالعات مختلفی برای بررسی متغیرهای مؤثر بر سواد مالی انجام شده است. این عوامل شامل چندین گروه از شخصیت‌ها مانند جمعیت شناسی، عوامل اجتماعی-اقتصادی، عوامل فرهنگی و روانی است. رضایت مالی به میزان ثروت کسب‌شده و تملک یک فرد برای برآورده کردن الزامات زندگی او اشاره دارد. سواد مالی تحت تأثیر دو عامل اصلی است: عوامل بیرونی و درونی. عوامل خارجی به شرایط محیط اقتصادی مانند تورم و نرخ بهره اشاره دارد. در این میان عوامل درونی به عناصر جمعیت شناختی مانند سن، جنس، نژاد، تحصیلات و عوامل اجتماعی-اقتصادی (شغل و درآمد) اشاره دارد. مطالعات نشان دادند که عوامل اجتماعی و جمعیت شناختی بر سطح سواد مالی تأثیر می‌گذارد(آگارواللا¹⁸ و همکاران،2015). لی و میلر¹⁹ (2012) از تکنیک‌های بازاریابی اجتماعی برای تأثیرگذاری بر رفتار مالی استفاده کردند. سیومارا²⁰، تودور (2012) عوامل تأثیرگذار را به عنوان عوامل داخلی و خارجی بیان کردند. ورثینگتون²¹ (2006) بیان کرد که شرایط و شرایط اقتصادی بر تصمیمات خانوار تأثیر می‌گذارد. شارما²² (2013) اهمیت سواد مالی را در تحقیقات انجام دادو نتیجه گرفت که سواد مالی افراد در اولویت بندی اهداف مالی، درک ریسک‌ها و پاداش‌های مرتبط به آنها سودمند است. وی بر تغییر پس انداز به سرمایه گذار برای توسعه ملی با کمک سواد مالی تاکید کرد.

پژوهش‌های اشاره شده از یک رویکرد چند بعدی برای تعریف و اندازه گیری سواد مالی به عنوان ترکیبی از یک، دو یا سه متغیر استفاده کرده بودند. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی²³ یا شبکه بین المللی آموزش مالی²⁴ سواد مالی را به عنوان "ترکیبی از آگاهی، دانش، مهارت، نگرش و رفتار برای تصمیم گیری مالی و در نهایت دستیابی به رفاه مالی یک فرد" تعریف می‌کند(هاگ²⁵ و همکاران،2012).سازمان همکاری و توسعه اقتصادی از عناصر دانش، رفتار و نگرش برای بررسی سواد مالی بزرگسالان در کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکای لاتین استفاده کرد(کیریل²⁶،2020). دیوی و همکاران (2020) سواد مالی را به عنوان رابطه متقابل آگاهی، تجربه، دانش، مهارت، توانایی، هدف و رفتار برای تصمیم گیری مالی تعریف می‌کند. علاوه بر این، مطالعات متعددی رابطه بین هر متغیر و سواد مالی را مورد مطالعه قرار دادند(اتکینسون و مسی،2012؛دوی و همکاران،2020؛فریجنز و همکاران،2014؛گروهمن و همکاران،2018؛ لوساردی و میچل،2014). 

4-1- عوامل جمعیتی و اجتماعی-اقتصادی

اثرات عوامل جمعیت شناختی بر سواد مالی توسط مطالعات متعددی بررسی شده است(چن و ولپ،1998؛لوساردی و میچل،2008؛کلاپر و لوساردی،2020،کاراکوروم و همکاران،2019). چندین مطالعه ادبی عوامل جمعیت شناختی و اجتماعی-اقتصادی مؤثر بر سطح سواد مالی را بررسی کرده‌اند(بوشان و مدوری²⁷،2013؛کوکینلی²⁸ و همکاران،2019؛گارگ و سینگ²⁹،2018؛کادویا و خان³⁰،2020). عزیزو اختر³¹ (2022) با تمرکز بر عوامل اجتماعی-اقتصادی و جمعیت شناختی، عوامل تعیین کننده سواد مالی در روستاهای هند را بررسی کردند. آنها نتیجه گرفتند که متغیرهایی مانند سن، جنسیت، درآمد، مذهب، گروه های اجتماعی، اندازه خانواده، وضعیت تاهل، تحصیلات و شغل بر سواد مالی در میان پاسخ دهندگان تأثیر می گذارد. با بررسی مطالعات انجام شده از لحاظ ویژگی‌های جمعیت شناسی، براساس عامل جنسیت پژوهش‌هایی ثابت کرده‌اند که جنسیت بر سواد مالی تأثیر می‌گذارد (بوشان و مدوری،2013؛باور و کار،2019؛گارگ و سینگ³²،2018؛کادویا و خان³³،2020؛کادویا و خان،2020؛احمدی و همکاران،1400؛کلاپر و لوساردی،2020؛کریمی،1392). مطالعاتی نتیجه گرفتند که مردان از نظر مالی سواد بیشتری نسبت به زنان پیدا کردند(باچر کوئن³⁴ و همکاران،2017؛ چادوری و مالیک³⁵،2009؛ کوپاک³⁶ و همکاران،2018؛ جوزف³⁷،2012؛ کلاپر و لوساردی،2020؛ سونالی³⁸،2015؛ یاکوبوسکی³⁹،2020؛ یوسف ⁴⁰و همکاران،2014)، علاوه بر این، سطح سواد مالی کمتر از مردان بر دانش زنان تأثیر می‌گذارد. این شکاف جنسیتی هم در جوامع توسعه یافته اقتصادی و هم در جوامع در حال توسعه یافت می‌شود(کادویا و خان،2020؛ کلاپر و لوساردی،2020؛ مصطفی و جیرام⁴¹،2015؛ رینک⁴² و همکاران،2021؛ سویکا⁴³ و همکاران،2020). با این حال پژوهش‌هایی انجام شده‌اند که استدلال می‌کنند عامل جنسیت بر سواد مالی تأثیر نمی‌گذارد. آن‌ها ثابت کرده‌اند که جنسیت آگاهی مالی را متمایز نمی‌کند زیرا هر دو جنس درک یکسانی از مفهوم آگاهی مالی نشان می‌دهند(ابراهیم و همکاران،2016؛ خوسانینی⁴⁴ و همکاران،2016؛ روشندل و همکاران،1397؛ قادری و خندان،1399؛ موذنی و همکاران،1394).

بررسی ها نشان می دهد که عامل تاهل تأثیر معنا داری روی سواد مالی افراد در کنار ساید عوامل دارد(بشیر و همکاران،2013؛جوزف،2012؛شارما،2013؛سونالی،2015؛یوسف و همکاران،2014). نویسندگان به بالا بودن سواد مالی افراد متاهل نسبت به افراد مجرد اشاره کرده اند(موذنی و همکاران, 1394). از شارما، جوشی (2015) گزارش شد که وضعیت تأهل و سن زنان بر الگوی سرمایه گذاری تأثیر می‌گذارد. زنان مسن‌تر در مقایسه با زنان مجرد و جوان‌تر ترجیح می‌دهند سرمایه گذاری ایمن و کم خطرتر را انتخاب کنند. زنان متأهل نسبت به مجردها مسئولیت بیشتری دارند، بنابراین دوست ندارند بیشتر ریسک کنند. آن‌ها سعی می‌کنند بین ریسک مرتبط و بازدهی که از سرمایه‌گذاری به دست می‌آیند تعادل را حفظ کنند. در مقابل، زنان جوان‌تر علاقه بیشتری به ریسک دارند و دانش مالی بیشتری در مورد سرمایه‌گذاری، ریسک و بازده دارند. آن‌ها صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک و سهام را انتخاب کردند(روشندل, امیری, & طغیانی, 1397).

با توجه به سن، مطالعات متعددی تأیید کرده‌اند که عامل جمعیت شناختی سن تأثیر معناداری بر سواد مالی دارد(هنگر و کاد⁴⁵،2016؛کادویا و خان،2020؛ لوساردی و میچل،2014؛ موراکامی⁴⁶،2023). عامل سن نشان می‌دهد که جوانان سواد مالی، نمرات نگرش مالی و دانش مالی کمتری دارند و همچنین رفتار مالی محتاطانه‌تری نسبت به بزرگسالان بالغ نشان می‌دهند(سوکاهی،2013). سطوح سواد مالی در عامل سنی گروه‌های اقتصادی توسعه یافته و در حال توسعه متفاوت است(کلاپرو لوساردی،2020). افراد جوان و مسن سطح پایینی از سواد مالی دارند(باجو⁴⁷ و همکاران، 2015؛ باور و کار، 2019). همچنین گارگ و سینگ (2018) دریافتند که جوانان در سراسر جهان سطح سواد مالی پایینی دارند. مطالعاتی پایین‌ترین سطح سواد مالی در میان جوان‌ترین و مسن‌ترین افراد دانسته‌اند(سونالی،2015؛ بشیر و همکاران، 2013؛ چادوری و ملیک، 2009؛ جوزف،2012؛ شارما ، 2013) در مقابل تحقیقاتی نشان می‌دهند که سواد مالی تحت تأثیر سن قرار نمی‌گیرد(واگا⁴⁸،2023؛ کیم و مونتین⁴⁹،2019؛ بوشان و مدوری⁵⁰، 2013و2014). 

تحقیقاتی نیز متغیر تحصیلات را در زمینه سواد مالی مورد بررسی قرار دادند؛ ثابت می‌کنند که یک فرد تحصیل‌کرده با درآمد بالا می‌تواند از مسائل مالی به عنوان فردی که به خوبی تحصیل‌کرده و دارای درآمد پایین‌تر نیست, آگاه باشد(قادری و خندان،1399؛ روشندل و همکارن، 1397، جانا و همکاران،2024؛ موراکامی، 2023). از طرفی برخی نظری مقابل آن دارند(حسینی⁵¹ و همکاران،2022؛ کریمی و همکاران،1392). با تجزیه و تحلیل سطح تحصیلات، افراد با سطوح تحصیلات بالاتر سواد مالی بیشتری خواهند داشت(موراکامی، 2023؛ پتریچ و همکاران، 2016؛ سونالی،2015) ، همچنین دانش مبتنی بر تجربه بیشتر منجر به تصمیم گیری بهتر در میان سالمندان می‌شود(ابرهارت⁵² و همکاران، 2019). برخی تحقیقات متغیر اندازه و ساختار خانواده را در زمینه سواد مالی مورد مطالعه قرارداده و ثابت کرده اند که افرادی که خانواده پرجمعیت تری دارند از رفتار مالی مثبت تری برخوردارند(موذنی و همکاران، 1394؛عزیز و اختر،2022؛ چادوری و مالک،2009؛ جوزف،2012)، برخی نویسندگان ثابت کرده اند که طبقه اجتماعی تاثیر مستقیمی بر سواد مالی افراد دارد(عزیز و اختر،2022؛ جوزف،2012؛ یوسف و همکاران،2014). مطالعات ثابت کردند که عامل اشتغال بر میزان سواد مالی افراد تاثیر مثبتی دارد(مانه⁵³،2021؛ یوسف و همکاران،2014). مهارت در برقراری ارتباط و تسلط به زبان مشترک در سواد مالی افراد نقش غالبی دارد(موراکامی،2023؛ یوسف و همکاران، 2014). یوسف و همکاران(2014) پیشینه قومی را از عوامل موقر بر سواد مالی می دانند، سطوح مختلف سواد مالی را نشان می‌دهد. مطالعاتی هم نشان دادند که عامل اشتغال تاثیر مثبتی بر بالا بودن سواد مالی افراد داردموذنی،1394؛ بشیر و همکاران، 213، چادوری و مالک، 2009؛ کوسینلی و همکاران، 2019؛ یوسف و همکاران،2014)، هرچه شغل حاشیه امنیت بیشتری داشته باشد رفاه مالی بالاتری را به همراه خواهد داشت(بوشان و مدوری،2013).

 از دیدگاه عوامل اقتصادی با انجام تحقیقاتی ثابت شد که عوامل اقتصادی تأثیر معناداری بر سواد مالی داشتند(ایلدیریم و همکاران،2017؛ لی و همکاران،2019؛ گارگ و سینگ، 2018؛ انبار و مالک⁵⁴، 2010؛ روشندل و همکاران،1397). مطالعاتی نیز رابطه بین سواد مالی و درآمد را بررسی کرده و ثابت کردند که وضعیت اجتماعی-اقتصادی بر سطح سواد مالی تأثیر می‌گذارد (کلاپر و لوساردی،2020، باجو همکاران، 2015؛ باور و کار،2019؛ بوشان و مدوری،2013؛ گارگ و سینگ،2018). نتایج نشان می‌دهد که با افزایش درآمد افراد ، تصمیمات مالی بهتری اتخاذ می‌کنند. بنابر این افرادی که درآمد بیشتری دارند از سواد مالی بالاتری برخوردار هستند(چادوری و مالک، 2009؛ جوزف، 2012؛ موراکامی، 2023؛ سونالی، 2015؛ یوسف و همکاران، 2014). در مقابل، مطالعاتی گزارش دادند که درآمد ارتباطی با دانش مالی افراد ندارد(کیم و مونتین،2019؛ واگا،2023).

برخی از تحقیقات عامل هزینه، اموال خانوار و دارایی خانوار را در خصوص تاثیرآن بر سواد مالی مورد بررسی قرار دادند(چادوری و مالک، 2009). التمیمی و کالی (2009)، نظرسنجی را بر روی 290 سرمایه گذار اماراتی انجام دادند تا عوامل مؤثر بر تصمیمات سرمایه گذاری آنها و ارتباط آن با سطح سواد مالی را مطالعه کنند. فعالیت در محل کار، سطح درآمد و تحصیلات عوامل اصلی مؤثر بر سواد مالی بودند. بر اساس جنسیت نیز تفاوت معنی داری در سطح سواد مالی مشاهده شد. 

4-2-عوامل روانی- اجتماعی- فرهنگی

اقتصاددانان متخصص در زمینه روانشناختی بر اهمیت توجه به سوابق روانی برای توضیح رفتار مالی تأکیددارند(یزدانی و همکاران،2018). از لحاظ ویژگی روانی- اجتماعی-فرهنگی که می‌تواند به تعیین میزان سواد مالی فرد کمک کند، سلامت و ناتوانی ، ناامیدی، تعصب مذهبی و رضایت مالی است. ناامیدی به تأثیر منفی بر مولفه‌های رفتار مالی و رفاه اشاره دارد. به عبارت دیگر، بیش از افراد مقروض اغلب تمایل به اتخاذ تصمیمات عجولانه دارند. دینداری به درجه‌ای اشاره می‌کند که فرد به اعتقادات مذهبی، ارزش‌ها و غیره پایبند است(عزیز ئ اختر، 2022؛ چادوری و مالک،2009؛ یوسف و همکاران،2014). کیلیانی (2015) نیز بیان کردند که مذهب، دینداری، سطح سواد مالی را تحت تأثیر قرار می‌دهد(کیلیانی و سیورامان⁵⁵ ،2016). مطالعاتی ناامیدی، دینداری و رضایت مالی، برنامه بازنشستگی و ریسک را تحلیل کردندو گزارش دادند این عوامل تأثیر زیادی بر میزان تصمیمات مالی افراد دارند(واگنر،2014). قیصری و همکاران(1400)شرایط زمینه‌ای ارزش‌های شخصی و اجتماعی، عوامل هیجانی، اطلاعات و آگاهی و هوش مالی را مرتبط بر سواد مالی افراد دانستند. عمومی و افشارنژاد (1398) دوری از تأسف و پشیمانی، محافظه کاری، سود و زیان نسبی، بیش اطمینانی را جزو عوامل روانی مؤثر بر سواد مالی دانستند. نویسندگان نظریه غیرمنطقی بودن را برای سرمایه گذاران مطرح کردند و به بررسی رفتار اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری مالی پرداختند، برخی از عوامل مانند محافظه کاری و عدم اطمینان در ادبیات قبلی همخوانی داشتند، اما عوامل رفتاری مانند احتیاط و نگرش محتاطانه و عدم تقارن اطلاعاتی قبلاً در ادبیات قبلی در نظر گرفته نشده بود.

4-3-تاثیر مؤلفه‌های سواد مالی بر سواد مالی افراد

مؤلفه‌های سه گانه سواد مالی به عنوان حلقه‌های اصلی تعیین کننده میزان سواد مالی افراد هستند. اگر دانش در نگرش فرد بهتر منعکس شود، رابطه بین دانش و رفتار بیشتر می‌شود، اثر میانجی نگرش مالی رابطه دانش مالی و رفتار مالی را تقویت می‌کند(کوشکون و دالزیل⁵⁶ ،2020). پوتریچ⁵⁷ و همکاران (2016) سواد مالی را ترکیبی از سه مؤلفه یعنی دانش مالی، نگرش مالی و رفتار مالی فرض کردند. در تجزیه و تحلیل مشخص شد که نگرش مالی و دانش مالی تأثیر مثبتی بر رفتار مالی داشته و به عنوان بهترین مدل در نظر گرفته شده است. فرد به عواملی مانند تورم، نرخ ارز، ریسک و برنامه‌ریزی مالی واکنش نشان داده و براساس مؤلفه اساسی سواد مالی است و به همین ترتیب به راهنمایی رفتار افراد کمک می‌کند.

دانش مالی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های سواد مالی شامل فردی است که برخی از مؤلفه‌های مهم مالی و مفاهیم مالی را بداند(دی کوپریشن⁵⁸،2013). در برخی از مطالعات دانش مالی مترادف با سواد مالی در نظر گرفته می‌شود(هانگ و همکاران،2013؛ لوساردی و میچل،2011) و بنابراین، این باعث می‌شود دانش مالی به ابعادی بسیار اساسی در مطالعات سواد مالی تبدیل شود (هاستون،2010). طبق گفته هاستون⁵⁹ (2010، ص 298) چهار حوزه دانش مالی "مفاهیم اساسی پول، پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری، مفاهیم استقراض و حمایت" است. زمینه‌های دیگر دانش مالی شامل "بهره ساده، سود مرکب، ارزش زمانی پول، تأثیر تورم بر سطح قیمت و تأثیر تورم بر بازده سرمایه‌گذاری" است(سازمان همکاری اقتصادی و توسعه⁶⁰ ،2011). مطالعات متعددی به بررسی اثرات تخصص بر آگاهی مالی پرداختند و تفاوت معنی داری بین تخصص‌ها را کشف کرده و ثابت کردند که تخصص تأثیر قابل توجهی بر سواد مالی دارد(دالکیلیچ و کرکب اوغلو⁶¹، 2015؛ ابراهیم و همکاران، 2016؛ ساریگول⁶²،2014). دانش مالی توسط برخی محققان درک فردی از مفاهیم مختلف مالی است(هوانگ و همکاران،2013). مؤلفه‌های مختلف دانش مالی عبارت‌اند از، محاسبه نرخ بهره، تورم و کارکردن در برابر تنوع ریسک(لوساردی، میچل،2014).

زمینه‌های دیگر عبارت‌اند از: "ضمانت دولت برای سپرده‌گذاری در بانک‌های ملی، ارزش فعلی سرمایه‌گذاری‌ها و سؤالات دانش مالی خاص مانند کارت اعتباری(ون رویج⁶³ و همکاران،2011)، ترکیب سود (لوساردی و میچل،2011)، ارزش زمانی پول(ون رویج و همکاران،2011) و تأثیر تورم بر سطح قیمت و سرمایه‌گذاری (لوساردی و میچل،2011). با فرضیه بررسی تأثیر آگاهی مالی افراد بر انتخاب سرمایه گذاری مشاهده گردید که آگاهی و دانش مالی بر رفتار و برنامه ریزی مالی سرمایه گذار تأثیر می‌گذارد(سونالی،2015؛ باهل⁶⁴،2012).

نگرش مالی یکی از مؤلفه‌های سواد مالی است که در تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی بیان شده است(دی کوپریشن،2013) ؛ شامل ارزش‌ها و نظرات یک فرد در مورد موضوعات مختلف مالی شخصی است، مانند اینکه آیا فکر می‌کنند پس انداز پول مهم است یا خیر ؟(مصطفی⁶⁵ و همکاران،2023). هر دو نگرش مثبت و منفی بر سواد مالی افراد تأثیر می‌گذارد؛ به عنوان مثال، اگر نگرش بدی در مورد پس انداز پول برای آینده داشته باشند. افراد علاقه‌ای به یادگیری در مورد سواد مالی نخواهند داشت. در واقع می‌توان بیان کرد که یک ارتباط مطلوب دائمی بین نگرش مالی و برنامه ریزی مالی وجود دارد(اتکینسون و مسی،2012). افرادی که مدیریت خوب پول را انجام می‌دهند، شرایط مالی بهتری از جمله پس انداز بیشتر و افزایش امنیت مالی برای خود و خانواده خود خواهند داشت(مصطفی و همکاران،2023). نگرش مالی با این پیش‌فرض روبرو است که "مردم رفتار خاصی دارند که به دلیل برخی از باورهای اقتصادی و غیراقتصادی ناشی از فرد در نتیجه رفتارهای خاص شکل گرفته است"(آجزن⁶⁶،1991). نگرش و ترجیحات از مؤلفه‌های اساسی سواد مالی هستند زیرا تحقیقات نشان می‌دهد، افراد با نگرش مالی ، نگرش مثبتی نسبت به برنامه‌ریزی دارند(آیدین و سلکاک⁶⁷،2019؛ شنوا و وانیشویلی⁶⁸، 2021). این باعث می‌شود که فرد امروز کمتر مصرف کند و بخشی از درآمد امروز خود را سرمایه‌گذاری کند(آگراواللا،2015). نگرش مالی بالای یک فرد به این معنی است که افراد به برنامه‌ریزی بازنشستگی فکر می‌کنند و می‌توانند ریسک قابل‌توجه و معقولی را تحمل کنند (یو و همکاران، 2015).

رفتار مالی در نظر دارد که چگونه فرد روزانه با مسئولیت‌های مالی و هزینه‌های خود پیش می‌رود. رفتار مالی بر رفاه مالی یک فرد تأثیر می‌گذارد؛ یعنی، رفتار با سواد مالی رابطه دارد (سازمان همکاری اقتصادی و توسعه،2013). یک فرد با رفتار مالی بالا احتمالاً در فعالیت‌های رسمی بازارهای مالی و عملیات بازار سهام دخیل است؛ همچنین، این افراد با رفتار بالا باعث افزایش نگرش پس‌انداز و پرداخت به‌موقع قبض می‌شوند (ون رویج،2011).

فرد با رفتار مالی بالا همچنین قبل از تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری، تمام محصولات مالی را با دقت و اندیشه ارزیابی می‌کند(اتکینسون و مسی،2012) ، به جای وام گرفتن، پس‌انداز می‌کند، ارزیابی خود از مقرون به صرفه بودن محصولات و خدمات را انجام می‌دهد و برنامه‌ریزی بازنشستگی را انجام می‌دهد (لوساردی و میچل،2011)، که آنها را قادر به جمع آوری دارایی می‌کند و به‌خوبی آنها را مدیریت می‌کند. این افراد همچنین وام کم‌هزینه را ترجیح می‌دهند که به آنها امکان می‌دهد ثروت بیشتری را از تصمیمات مالی مناسب خود جمع کنند(رموند⁶⁹،2010). بودجه خانوار یکی از عواملی است که افراد با رفتار مالی بالا مورد توجه قرار می‌دهند.

مطالعات در مورد رفتار مالی نشان داد که در اکثریت جوانانی که رفتار مالی مثبتی وجود دارد در امور مالی خانوار و برنامه‌های مالی و فرایندهای ارزیابی آنها نظم حاکم است. عوامل تعیین‌کننده قابلیت مالی را با تأثیر سواد مالی مورد بررسی قرار داد. یک رویکرد تحقیق کیفی مورد استفاده قرار گرفت و آن‌ها اعتماد به نفس را به عنوان عوامل کلیدی سواد مالی مشاهده کردند (ویویان⁷⁰ و همکاران،2014). عوامل رفتاری عبارتند از اعتماد به نفس، عزت‌نفس، تغییر آینده، رونق آینده و غیره. این عوامل نیز در تاثیرگذاری بر سواد مالی بین افراد نقش دارند. از طرفی سطح درآمد و نوع شغل بر اعتماد به نفس در زمینه مالی تاثیرمستقیم دارند(انصاری⁷¹ و همکاران،2023).

3-4-عوامل پس زمینه

عوامل پس‌زمینه شامل تربیت خانواده، تجربیات در دوران کودکی، ژنتیک ، امنیت شغلی، روابط، مکان، وقایع تغییر زندگی، سلامت و دسترسی به اعتبار و غیره هستند(فاگرنگ⁷²،2021؛ لاکسمی و ماهشواری⁷³، 2018). برخی مطالعات با استفاده از داده‌ها و روش‌های مختلف به‌طور پیوسته نقش مهمی برای ژنتیک در توضیح تنوع مقطعی در درآمد نیروی کار و ثروت پیدا کرده‌اند(کرانکویست و سیگل⁷⁴ ، 2014؛ فاگرنگ و همکاران،2021؛ اوکبای⁷⁵ و همکاران،2016). والدین با سواد آموزی به اهمیت مدیریت مالی برای فرزندان خود آموزش می‌دهند در نتیجه بر سواد مالی تأثیر می‌گذارند کسانی که رسانه‌ها را به عنوان عامل اصلی اجتماعی شدن مالی خود انتخاب کردند و کسانی که حساب بانکی داشتند، سطوح بالاتری از سواد مالی را نشان دادند. کسانی که پول را خوب یا به عنوان پاداشی برای تلاش‌ها می‌دیدند، سطح سواد مالی بالاتری را گزارش می‌کردند، در حالی که آن‌هایی که پول را از نظر اجتناب یا موفقیت درک می‌کردند، سطح سواد مالی پایین‌تری داشتند(سون⁷⁶ و همکاران، 2012). در برخی مواقع تمام شرایط زمینه‌ای بالا فراهم می‌باشد ولی فرصت مناسب برای ابراز توانمندی در افراد فراهم نمی‌شود. ارتقای برابری فرصت‌ها در بین نسل‌ها نه تنها از نظر اخلاقی مطلوب است، بلکه می‌تواند عوامل ارزشمند اجتماعی مانند تجمع مهارت‌ها را در میان شهروندان آسیب‌پذیر افزایش دهد(سون و همکاران، 2012). کلرک و وینتور(2009) دریافتند که نژاد بر سطح سواد مالی یک فرد تأثیر می‌گذارد؛ درحالی که تحقیقی هیچ تفاوت معنی داری در ارتباط بین نمرات سواد مالی بالاتر بین پاسخ دهندگان غیر سفیدپوست و سفیدپوست آمریکایی مشاهده نکرد(استراکل⁷⁷ ، 2022).

بنابراین، این‌ها عواملی هستند که به تعیین عواملی که میزان سواد مالی فرد را پیش‌بینی می‌کنند، کمک می‌کنند. این موارد از مرور ادبیات شناسایی شدند؛ عوامل خاص ممکن است قادر به تعیین سواد مالی نباشند اما چنین عواملی ممکن است بر عوامل دیگری برای تعیین میزان سواد مالی یک فرد تأثیر بگذارند.

5-       نتیجه‌گیری

یافته‌های این مطالعه حاکی از آن است که عوامل مختلفی برسواد مالی افراد موثر هستند که بیشترین استناد ها شامل، جنسیت، سن، تاهل، تحصیلات، درآمد و اشتغال می باشند؛ این فاکتورها نشان دهنده آن هستند که غالب مطالعات بر روی عوامل جمعیتی و اقتصادی موثر بر سواد مالی متمرکز هستند و به عوامل دیگر موثر اعم از عوامل روانی – اجتماعی کمتر پرداخته شده است و یا مسیر پژوهش به نوعی بوده است که شامل فاکتور های روانی نشده است. از لحاظ مولفه های سواد مالی، در کل ایده اساسی پشت سواد مالی، دانش مدیریت امور مالی شخصی توسط هر فرد است. نتیجه تحقیق نشان می هد که هیچ کس نمی‌تواند سرمایه‌های خود را بدون داشتن مهارت و دانش مالی به طور مؤثر مدیریت کند. بررسی ها نشان می هد که نیاز به سواد مالی برای افراد مختلف در دوره‌های زمانی مختلف با شرایط زمینه ای خاص، متفاوت است. بررسی مقالات نشان دادند که سواد مالی به دلیل ایجاد تنوع در بازارهای مالی تبدیل به نیاز روز شده است. براساس تحقیق حاضر اکثر پژوهش‌ها بر این هم نظرند که سواد مالی پایه‌ای حیاتی برای رفاه مالی است، با این حال در بین عوامل شناسایی شده، شکاف‌های تجربی تفاوت‌های قابل توجهی را نشان می‌دهند که ناشی از جنسیت، سن، اجتماعی-اقتصادی و سایر عوامل جمعیتی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است که عوامل سن، تحصیلات، جنسیت و شغل به عنوان عوامل تاثیرگذارتر در بین عوامل مختلف در ترکیب مطالعات یافت شد. برخی از مطالعات تأثیر سن را برروی سواد مالی بیشتر از سایز عوامل می‌دانند(لوساردی و میچل، 2011) ؛ از طرفی تحقیقاتی فاکتور سن را بی تأثیر در سواد مالی شناسایی کرده‌اند(بوشان و مدوری،2014) که دلایل آن را می‌توان چنین تبیین کرد که عوامل جغرافیایی، فرهنگی و ... بی تأثیر بر عامل سن نمی‌تواند باشد که در تعمیم‌های صورت گرفته باید مورد توجه قرار گیرد.

شغل یکی دیگر از عوامل مهم در سنجش سواد مالی است. همه کودکان، بزرگسالان، دختران یا پسران به آموزش مالی نیاز دارند. بنابراین دولت و سیاست گذاران باید سیاست‌های بیشتری را تدوین و برنامه‌های سواد مالی را برای رفاه مالی خود سازماندهی کنند. تفاوت‌های جنسی به وضوح بر رابطه بین مهارت‌ها و دانش و همچنین توانایی مالی تأثیر می‌گذارد. مهارت‌ها و دانش برای جمع آوری اطلاعات قابل اعتماد برای تصمیم گیری در مورد خرید یا عدم خرید محصولات و خدمات مالی مهم هستند. علاوه بر این، توانایی حل مسائل مالی ضروری است زیرا متأثر از دانش و مهارت است. این قابلیت را می‌توان از طریق آموزش، تمرین و تمرین بهبود بخشید. این مطالعات نشان داد که مردان در مقایسه با زنان به نمرات پایین‌تری از مهارت‌های مالی دست یافتند، اما مردان از دانش بیشتری نسبت به زنان برخوردار بودند.

نتایج نشان می‌دهد که جنس، سن، تخصص و هزینه‌های مصرف متفاوت بر رابطه متقابل متغیرهای سواد مالی تأثیر می‌گذارند. از طرفی عوامل نوظهوری مانند ژنتیک را نمی توان غافل شد. بنابراین، سیاست گذاران می‌توانند شکاف‌ها را شناسایی کرده و پاسخ‌های مناسب را طراحی کنند. در همین حال، تقویت آگاهی و تجربه مردم از دانش و مهارت به عنوان یک جهت گیری آینده می‌تواند سطح سواد مالی را در کشورهای در حال توسعه بهبود بخشد. 

بررسی مقالات نشان میدهد که الگوی متعارف سواد مالی, الگویی فردگرایانه است و به هویت های جمعی زندگی انسان کمتر توجه شده است(طغیانی و همکاران،1395)، در حالی که در آموزه های اسلامی، در کنار هویت های فردی زندگی انسان، هویت های جمعی نیز مورد توجه زیادی قرار گرفته است. این امر توجه و مطالعات دقیقتری را طلب می کند.

با توجه به گستردگی کشور اسلامی ایران و تاثیر عوامل مختلف بر سواد مالی افراد، پیشنهاد می شود درکنار تحقیقات انجم شده در زمینه سواد مالی، مطالعاتی در خصوص شرایط بومی هر منطقه کشور انجام گردد تا برنامه ریزان و مسئولان بتوانند با استناد به این تحقیقات تصمیمات کاربردی مناسبی بگیرند.

6-       منابع

احمدی, علیرضا, اردشیری, سروش, خیبر, نسرین, آبادی زاده, علی, & خیبر, محمد. (1400). تاثیر سواد مالی بر متغیرهای جمعیت شناختی دانشجویان کارشناسی دانشگاه های شهرستان بهبهان.

روشندل, آرمان, امیری, هادی, & طغیانی, مهدی. (1397). سواد مالی و ضرورت سنجش آن در نظام نوین آموزشی؛ مطالعة موردی شهرستان شهرضا. رویکردهای نوین آموزشی, 13(1), 67-86. doi:10.22108/nea.2018.103011.1059

زهرا دیانتی, دیلمی, & محمد حنیفه, زاده. (1394). بررسی سطح سواد مالی خانواده های تهرانی و عوامل مرتبط با آن. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار, سال هشتم(26), 115-139.

طغیانی، مهدی، و مرادی باصیری، امین. (1395). تحلیل انتقادی الگوی متعارف آموزش عمومی سواد مالی از منظر اقتصاد اسلامی. مطالعات اقتصاد اسلامی، 8(2 (پیاپی 16) )، 227-260. SID. https://sid.ir/paper/220806/fa

علی پور, حمیدرضا, & جمالدار, عرفان. (1401). تبیین عوامل موثر بر سواد مالی دانشجویان دانشگاه های استان گیلان با لحاظ شرایط کلان اقتصادی. هشتمین کنفرانس بین المللی تحقیقات بین رشته ای در مدیریت، حسابداری و اقتصاد در ایران. https://civilica.com/doc/1537354

عمومی, تینا, & افشارنژاد, علی رضا. (1398). تاثیر عوامل رفتاری بر سرمایه گذاری در شرکت های بازار بورس. دومین همایش سراسری علم و فناوری هزاره سوم اقتصاد،مدیریت و حسابداری ایران. https://civilica.com/doc/979943

قادری رهقی, مجید, & خندان علمداری, صابر. (1399). ارائه چارچوبی برای استقرار و توسعه نظام پیوسته سواد مالی از طریق سنجش سواد مالی در مدارس متوسطه تهران. فصلنامه علمی کارافن, 17(3), 265-283. doi:10.48301/kssa.2020.124676

قیصری, ‌روح‌اله, صالحی, ‌اله‌کرم, & قبادی, ‌صغری. (1400). بررسی نقش دانش مالی سرمایه‌گذاران بر رفتار مالی در بازار سرمایه ایران. اقتصاد مالی, 54(15), 325-353.

کریمی, اکرم, دارابی, رویا, پورفخاران, محمدرضا, & مقدم, حسین. (1392). پیش‌بینی رتبه بندی کیفیت اطلاعات با رویکرد تحلیل عاملی و هوش مصنوعی. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی, 14(54), 101-140. doi:10.30495/faar.2022.693671

موذنی, الهام, دائی کریم زاده, سعید, & ابراهیم زاده, رضا. (1394). بررسی سطح سواد مالی ( مطالعه موردی دانشجویان کارشناسی ارشد رشته های مالیدانشگاه های شهر اصفهان). کنفرانس بین المللی مدیریت و اقتصاد در قرن 21. https://civilica.com/doc/508794

 یزدانی، حمیدرضا، مهدی خانی، حبیب، احمدی، داریوش، و عالی وندی، امین. (1397). تجزیه و تحلیل تاثیر عزت نفس و دانش مالی بر رفتار مالی (مورد مطالعه: سرمایه گذاران حقیقی کارگزاری بانک اقتصاد نوین). دانش سرمایه گذاری، 7(27 )، 59-77. SID. https://sid.ir/paper/188110/fa+

Agarwalla, S. K., Barua, S. K., Jacob, J., & Varma, J. R. (2015). Financial literacy among working young in urban India. World Development, 67, 101-109. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2014.10.004

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational behavior and human decision processes, 50(2), 179-211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T

Anbar, A., & Melek, E. (2010). An empirical investigation for determining of the relation between personal financial risk tolerance and demographic characteristic. Ege Academic Review, 10(2), 503-522.

Ansari, Y., Albarrak, M. S., Sherfudeen, N., & Aman, A. (2023). Examining the relationship between financial literacy and demographic factors and the overconfidence of Saudi investors. Finance Research Letters, 52, 103582.

Atkinson, A., & Messy, F.-A. (2012). Measuring financial literacy: Results of the OECD/International Network on Financial Education (INFE) pilot study. https://doi.org/10.1787/5k9csfs90fr4-en

Aydin, A. E., & Selcuk, E. A. (2019). An investigation of financial literacy, money ethics and time preferences among college students: A structural equation model. International Journal of Bank Marketing, 37(3), 880-900.

Azeez, N. A., & Akhtar, S. J. (2022). Determinants of financial literacy in rural India: A study of Aligarh district. International Journal of Financial Engineering, 9(02), 2150009.

Bahl, S. (2012). A study of advanced financial literacy among the working women in Punjab. ZENITH International Journal of Business Economics & Management Research, 2(12), 176-190.

Bajo, E., Barbi, M., & Sandri, S. (2015). Financial literacy, households' investment behavior, and risk propensity. Journal of Financial Management, Markets and Institutions, 3(1), 157-174.

Bashir, T., Arshad, A., Nazir, A., & Afzal, N. (2013). Financial literacy and influence of psychosocial factors. European Scientific Journal, 9(28).

Bawre, S., & Kar, S. (2019). An investigation of the demographic factors affecting financial literacy and its components among urban Indians. International Journal of Education Economics and Development, 10(4), 398-426.

Bayrakdaroğlu, A., & Şan, F. B. (2014). Financial literacy training as a strategic management tool among small–medium sized businesses operating in Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 150, 148-155.

Bhushan, P., & Medury, Y. (2013). Financial literacy and its determinants. International Journal of Engineering, Business and Enterprise Applications, 4(2), 155-160.

Bhushan, P., & Medury, Y. (2014). An empirical analysis of inter linkages between financial attitudes, financial behaviour and financial knowledge of salaried individuals. Indian Journal of Commerce and Management Studies, 5(3), 58-64.

Bucher-Koenen, T., Alessie, R. J., Lusardi, A., & Van Rooij, M. (2021). Fearless woman: Financial literacy and stock market participation.

Bucher‐Koenen, T., Lusardi, A., Alessie, R., & Van Rooij, M. (2017). How financially literate are women? An overview and new insights. Journal of Consumer Affairs, 51(2), 255-283.

Chaudhry, I. S., & Malik, S. (2009). The Impact of Socioeconomic and Demographic Variables on Poverty: A Village Study. Lahore Journal of Economics, 14(1).

Chen, H., & Volpe, R. P. (1998). An analysis of personal financial literacy among college students. Financial services review, 7(2), 107-128.

Chen, H., & Volpe, R. P. (2002). Gender differences in personal financial literacy among college students. Financial services review, 11(3), 289-307.

Ciumara, T. (2014). Factors influencing individual financial decisions: A literature review. Conference: Globalization, Intercultural Dialogue and National Identity. GIDNI, At Targu Mures,

Çoşkun, A., & Dalziel, N. (2020). Mediation effect of financial attitude on financial knowledge and financial behavior: The case of university students. International Journal of Research in Business and Social Science (2147- 4478), 9(2), 01-08. https://doi.org/10.20525/ijrbs.v9i2.647

Cronqvist, H., & Siegel, S. (2014). The genetics of investment biases. Journal of Financial Economics, 113(2), 215-234.

Cucinelli, D., Trivellato, P., & Zenga, M. (2019). Financial literacy: The role of the local context. Journal of Consumer Affairs, 53(4), 1874-1919.

Cude, B. J., Chatterjee, S., & Tavosi, J. (2019). Financial knowledge among Iranian investors. International Journal of Consumer Studies, 43(6), 503-513.

Cupák, A., Fessler, P., Schneebaum, A., & Silgoner, M. (2018). Decomposing gender gaps in financial literacy: New international evidence. Economics Letters, 168, 102-106.

Dalkilic, N., & Kirkbesoglu, E. (2015). The role of financial literacy on the development of insurance awareness. International Journal of Economics and Finance, 7(8), 272-280.

De Coopération, O. (2013). de Développement économiques (OCDE).(2014). Résultats de TALIS 2013: Une perspective internationale sur l’enseignement et l’apprentissage.

Dewi, V. I., Febrian, E., Effendi, N., Anwar, M., & Nidar, S. R. (2020). Financial literacy and its variables: The evidence from Indonesia. Economics & Sociology, 13(3), 133-154.

Dogra, P., Kaushal, A., & Sharma, R. (2021). Antecedents of the Youngster’s Awareness About Financial Literacy: A Structure Equation Modelling Approach. Vision, 1–15. In.

Eberhardt, W., Bruine de Bruin, W., & Strough, J. (2019). Age differences in financial decision making: T he benefits of more experience and less negative emotions. Journal of behavioral decision making, 32(1), 79-93.

Fagereng, A., Mogstad, M., & Rønning, M. (2021). Why do wealthy parents have wealthy children? Journal of Political Economy, 129(3), 703-756.

Fernández Cerezo, A., González, B., Izquierdo Peinado, M., & Moral Benito, E. (2021). The economic impact of COVID-19 on Spanish firms according to the Banco de España Business Activity Survey (EBAE). Economic bulletin/Banco de España, n. 1, 2021.

Frijns, B., Gilbert, A., & Tourani-Rad, A. (2014). Learning by doing: The role of financial experience in financial literacy. Journal of Public Policy, 34(1), 123-154.

Garg, N., & Singh, S. (2018). Financial literacy among youth. International journaL of sociaL economics, 45(1), 173-186.

Goyal, K., & Kumar, S. (2021). Financial literacy: A systematic review and bibliometric analysis. International Journal of Consumer Studies, 45(1), 80-105.

Grohmann, A., Klühs, T., & Menkhoff, L. (2018). Does financial literacy improve financial inclusion? Cross country evidence. World Development, 111, 84-96.

Hassan Al‐Tamimi, H. A., & Anood Bin Kalli, A. (2009). Financial literacy and investment decisions of UAE investors. The journal of risk finance, 10(5), 500-516.

Henager, R., & Cude, B. J. (2016). Financial Literacy and Long-and Short-Term Financial Behavior in Different Age Groups. Journal of Financial Counseling and Planning, 27(1), 3-19.

Hendrawaty, E., Irawati, N., & Sadalia, I. (2020). Financial literacy, demographic differences and financial risk tolerance level: A case study. Journal of Security and Sustainability Issues, 9(M), 187-201.

Huang, J., Nam, Y., & Sherraden, M. S. (2013). Financial knowledge and child development account policy: A test of financial capability. Journal of Consumer Affairs, 47(1), 1-26. https://doi.org/https://doi.org/10.7936/K7JD4WB3

Hung, A., Yoong, J., & Brown, E. (2012). Empowering women through financial awareness and education.

Huston, S. J. (2010). Measuring financial literacy. Journal of Consumer Affairs, 44(2), 296-316. https://doi.org/10.1111/j.1745-6606.2010.01170.x

Ibrahim, A. F. A., Ismail, I., Engkamat, A., & Kawit, P. S. (2016). The level of financial awareness among undergraduate students in UiTM Sarawak. Regional Conference on Science, Technology and Social Sciences (RCSTSS 2014) Business and Social Sciences,

Jana, D., Sinha, A., & Gupta, A. (2019). Determinants of Financial Literacy and Use of Financial Services: An Empirical Study amongst the Unorganized Sector Workers in Indian Scenario. Interdisciplinary Journal of Management Studies (Formerly known as Iranian Journal of Management Studies), 12(4), 657-675. https://doi.org/https://doi.org/10.22059/ijms.2019.268945.673392

Jana, D., Sinha, A., & Gupta, A. (2024). Determinants of financial literacy and use of financial services: an empirical study amongst the Unorganized sector workers in Indian scenario. Iranian Journal of Management Studies, 12(4), 657-675.

Joseph, J. (2012). Financial literacy of economically marginalized people of Kerala.

Kadoya, Y., & Khan, M. S. R. (2020). What determines financial literacy in Japan? Journal of Pension Economics & Finance, 19(3), 353-371.

Karakurum-Ozdemir, K., Kokkizil, M., & Uysal, G. (2019). Financial literacy in developing countries. Social Indicators Research, 143, 325-353.

Khusaini, K., Mardisentosa, B., Bastian, A. F., Taufik, R., & Widiawati, W. (2022). The Impact of Financial Education and Socioeconomic Status on the Undergraduate Students' Financial Literacy. Media Ekonomi Dan Manajemen, 37(1), 55-76.

Kiliyanni, A. L., & Sivaraman, S. (2016). The perception-reality gap in financial literacy: Evidence from the most literate state in India. International Review of Economics Education, 23, 47-64.

Kim, N., & Mountain, T. P. (2019). Financial knowledge and “Don't Know” response. Journal of Consumer Affairs, 53(4), 1948-1969.

Kimiyaghalam, F., & Yap, S. (2017). Level of financial literacy in Malaysia. International Journal of Research, 4(7), 1065-1074.

Kiril, K. (2020). OECD/INFE 2020 international survey of adult financial literacy.

Klapper, L., & Lusardi, A. (2020). Financial literacy and financial resilience: Evidence from around the world. Financial Management, 49(3), 589-614.

Klapper, L., Lusardi, A., & Van Oudheusden, P. (2015). Financial literacy around the world. World Bank. Washington DC: World Bank, 2, 218-237.

Laxmi, V., & Maheshwary, N. K. (2018). Identification of Factors Influencing Financial Literacy: A Theoretical Review. International Journal of Research in Management, Economics and Commerce, 08(1), Page 89-94.

Lee, J. M., Lee, Y. G., & Kim, S. (2019). Loan type and debt delinquency among millennial and non‐millennial households. Family and Consumer Sciences Research Journal, 47(4), 342-358.

Lee, N. R., & Miller, M. (2012). Influencing positive financial behaviors: the social marketing solution. Journal of Social Marketing, 2(1), 70-86.

Lusardi, A., & Mitchell, O. S. (2008). Planning and financial literacy: How do women fare? American economic review, 98(2), 413-417.

Lusardi, A., & Mitchell, O. S. (2011). Financial literacy and retirement planning in the United States. Journal of pension economics & finance, 10(4), 509-525. https://doi.org/https://doi.org/10.1017/S147474721100045X

Lusardi, A., & Mitchell, O. S. (2014). The economic importance of financial literacy: Theory and evidence. American Economic Journal: Journal of Economic Literature, 52(1), 5-44.

Mahdzan, N. S., Mohd-Any, A. A., & Chan, M.-K. (2017). The influence of financial literacy, risk aversion and expectations on retirement planning and portfolio allocation in Malaysia. Gadjah Mada International Journal of Business, 19(3), 267-288.

Mane, A. (2021). COMPARATIVE ANALYSIS OF FINANCIAL LITERACY AMONGST THE URBAN AND RURAL PEOPLE IN INDIA.

Minhas, J. (2017). Gender and financial literacy-A statistical analysis. Asian Journal of Research in Business Economics and Management, 7(6), 263-271.

Murakami, E. (2023). Financial Literacy and Remittances: The Case of Mongolian Migrants in Japan. Journal of Wealth Management, 4(25), 61-70. https://doi.org/10.3905/jwm.2023.1.194

Mustafa, W. M. W., Islam, M. A., Asyraf, M., Hassan, M. S., Royhan, P., & Rahman, S. (2023). The effects of financial attitudes, financial literacy and health literacy on sustainable financial retirement planning: The moderating role of the financial advisor. Sustainability, 15(3), 2677.

Mustapha, M., & Jeyaram, S. (2015). Financial literacy and demographic factors. Journal of Technology Management and Business, 2(1).

OECD. (2013). Education at a Glance 2013: OECD Indicators. In: OECD

OECD, I. (2011). Measuring financial literacy: Core questionnaire in measuring financial literacy: Questionnaire and guidance notes for conducting an internationally comparable survey of financial literacy. In: Paris: OECD.

Okbay, A., Beauchamp, J. P., Fontana, M. A., Lee, J. J., Pers, T. H., Rietveld, C. A., Turley, P., Chen, G.-B., Emilsson, V., & Meddens, S. F. W. (2016). Genome-wide association study identifies 74 loci associated with educational attainment. Nature, 533(7604), 539-542.

Paiella, M. (2016). Financial literacy and subjective expectations questions: A validation exercise. Research in Economics, 70(2), 360-374.

Potrich, A. C. G., Vieira, K. M., & Mendes-Da-Silva, W. (2016). Development of a financial literacy model for university students. Management Research Review, 39(3), 356-376.

Remund, D. L. (2010). Financial literacy explicated: The case for a clearer definition in an increasingly complex economy. Journal of Consumer Affairs, 44(2), 276-295. https://doi.org/10.1111/j.1745-6606.2010.01169.x

Rink, U., Walle, Y. M., & Klasen, S. (2021). The financial literacy gender gap and the role of culture. The Quarterly Review of Economics and Finance, 80, 117-134.

Sarigül, H. (2014). A Survey of Financial Literacy Among University Students. Journal of Accounting & Finance(64).

Shanava, Z., & Vanishvili, M. (2021). Financial education of the nation: challenges and perspectives. International Journal of Social Science and Economic Research, 6(12), 4646-4672.

Sharma, M. S. (2013). To study the level of financial literacy and its impact on investment decision–An In-depth analysis of investors in Gujarat state Ganpat University].

Sohn, S.-H., Joo, S.-H., Grable, J. E., Lee, S., & Kim, M. (2012). Adolescents’ financial literacy: The role of financial socialization agents, financial experiences, and money attitudes in shaping financial literacy among South Korean youth. Journal of adolescence, 35(4), 969-980.

Sonali, P. (2015). An analytical study of the behavioural pattern of individual investors in Pune city. Savitiri bai Phule University.

Struckell, E. M., Patel, P. C., Ojha, D., & Oghazi, P. (2022). Financial literacy and self employment–The moderating effect of gender and race. Journal of Business Research, 139, 639-653.

Sucuahi, W. T. (2013). Determinants of financial literacy of micro entrepreneurs in Davao City. International Journal of Accounting Research, 42(826), 1-8.

Swiecka, B., Yeşildağ, E., Özen, E., & Grima, S. (2020). Financial literacy: The case of Poland. Sustainability, 12(2), 700.

Titko, J., Ciemleja, G., & Lace, N. (2015). Financial literacy of latvian citizens: Preliminary survey results. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 213, 12-17.

Van Rooij, M. C., Lusardi, A., & Alessie, R. J. (2011). Financial literacy and retirement planning in the Netherlands. Journal of Economic Psychology, 32(4), 593-608. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.joep.2011.02.004

Vyvyan, V., Blue, L., & Brimble, M. (2014). Factors that influence financial capability and effectiveness: Exploring financial counsellors’ perspectives. Australasian Accounting, Business and Finance Journal, 8(4), 3-22.

Waga, C. S. (2023). Financial Literacy and Retirement Planning among Pension Scheme Members in Kenya JKUAT-COHRED].

Wagner, J. (2014). An empirical analysis linking a person’s financial risk tolerance and financial literacy to financial behaviors. Journal of Economic Psychology, 1-27.

Worthington, A. C. (2006). Predicting financial literacy in Australia.

Yakoboski, P., Lusardi, A., & Hasler, A. (2020). The 2020 TIAA Institute-GFLEC Personal Finance Index: Many do not know what they do and do not know.

Yıldırım, M., Bayram, F., Oğuz, A., & Günay, G. (2017). Financial literacy level of individuals and its relationships to demographic variables. Mediterranean Journal of Social Sciences, 8(3), 19.

Yusuf, F., Martins, J. M., & Swanson, D. A. (2014). Methods of demographic analysis. Springer.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Identifying factors affecting financial literacy: a review study

Abstract

Financial literacy has become an important concern due to the changing financial landscape in recent years. The purpose of this research is to identify the factors affecting financial literacy. The study was conducted using a qualitative and library method. Descriptive research method is an analysis done using library resources. In order to conduct this research, published articles, documents and research related to the subject of financial literacy using the keywords of factors affecting financial literacy, financial literacy, financial attitude, financial behavior, financial knowledge and also the English translation of these keywords in the databases Authentic information was searched, including the database of the Academic Jihad Scientific Information Center, Google Scholar, Maghiran, and the comprehensive human sciences database. The findings of this study indicate that various factors are effective in people's financial literacy, which include various important factors such as gender, age, marriage, education, income and employment, attitude and behavior. In general, the basic idea behind financial literacy is the knowledge of personal financial management by each individual. But no one can manage their funds effectively without financial skills and knowledge. Dominant socio-demographic factors: age, gender, income, education and psycho-social factors: revealed religious prejudice, despair and financial satisfaction. This research has been done in line with the development of the theoretical framework of factors affecting financial literacy based on the reviews of recent studies.

Keywords: financial literacy, financial knowledge, financial attitude, financial behavior, factors affecting financial literacy

JEL Classification: G53، G41، G59، G51

 

 

---

[1]  Paiella

[2]  OECD

[3]  tamimi

[4]  Titko

[5]  Bayrakdaroğlu & Şan

[6]  Sucuahi

[7]  Kimiyaghalam & Yap

[8]  Goyal & Kumar

[9]  Bawre & Kar

[10]  Cucinelli

[11]  Dogra

[12]  Garg & Singh

[13]  Dewi

[14]  Kokkizil, & Uysal

[15]  Mahdzan

[16]  Cude

[17]  Hendrawaty

[18]  Agarwalla

[19]  Lee & Miller

[20]  Ciumara

[21]  Worthington

[22]  Sharma

[23]  OECD

[24]  INFE

[25]  Hung

[26]  Kiril

[27]  Bhushan & Medury

[28]  Cucinelli

[29]  Garg & Singh

[30]  Kadoya & Khan

[31]  Azeez & Akhtar

[32]  Garg & Singh

[33]  Kadoya & Khan

[34]  Bucher‐Koenen

[35]  Chaudhry & Malik

[36]  Cupák

[37]  Joseph

[38]  Sonali

[39]  Yakoboski

[40]  Yusuf

[41]  Mustapha & Jeyaram

[42]  Rink

[43]  Swiecka

[44]  Khusaini

[45]  Henager & Cude

[46]  Murakami

[47]  Bajo

[48]  Waga

[49]  Kim & Mountain

[50]  Bhushan & Medury

[51]  Khusaini

[52]  Eberhardt

[53]  Mane

[54]  Anbar & Melek

[55]  Kiliyanni & Sivaraman

[56]  Çoşkun & Dalziel

[57]  Potrich

[58]  Coopération

[59]  Huston

[60]  OECD) Organization for Economic Co-operation and Development(

[61]  Dalkilic & Kirkbesoglu

[62]  Sarigül

[63]  Van Rooij

[64]  Bahl

[65]  Mustafa

[66]  Ajzen

[67]  Aydin & Selcuk

[68]  Shanava & Vanishvili

[69]  Remund

[70]  Vyvyan

[71]  Ansari

[72]  Fagereng

[73]  Laxmi & Maheshwary

[74]  Cronqvist & Siegel

[75]  Okbay

[76]  Sohn

[77]  Struckell

---