بررسی تاثیر تولید ناخالص داخلی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب اسلامی

الموضوعات : دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه ریزی

رضا رحیمی ¹ , علی اکبر باغستانی ²

1 - عضوهیات علمی دانشکده اقتصادوحسابداری دانشگاه ازاداسلامی واحد تهران مرکز
2 - عضو هیات علمی موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصادکشاورزی و توسعه روستایی. تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 05 الخميس , صفر, 1444 تاريخ التأكيد : 05 الجمعة , ذو الحجة, 1444 تاريخ الإصدار : 05 الأحد , محرم, 1445

الکلمات المفتاحية: تورم, ضریب جینی, ایران, تولید ناخالص داخلی,

ملخص المقالة :

توزیع درآمد و ثروت از جمله مشکلات ومسائلی است که در کشورهای در حال توسعه وجود دارد. این تحقیق در پی شناسایی عوامل موثر بر توزیع درآمد در گروه کشورهای اسلامی ایران، مالزی، مصر، الجزایر و ترکیه طی دوره 2017-2004 با استفاده از روش داده‌های پانل است. نتایج آزمون F لیمر در سطح احتمال کمتر از 05/0 نشان داد که مدل پانل می‌باشد. در همین راستا،نتایج حاصله از آزمون هاسمن دال بر تصادفی بودن اثرات مقطعی است. نتایج برآورد مدل حاکی از آن است که لگاریتم تولید ناخالص داخلی با ضریب 14/0، لگاریتم شاخص قیمت با ضریب 07/0 و لگاریتم جمعیت با ضریب 43/0 تاثیر مثبت و معنی‌داری بر ضریب جینی دارد. ارتباط مثبت تولید ناخالص داخلی و ضریب جینی، لزوم مکانیسم بازتوزیع درآمد را متذکر می‌گردد. با توجه به تاثیر مثبت تورم بر ضریب جینی، بهتر است سیاستهای مناسب پولی جهت کاهش تورم در کشورهای مورد بررسی اعمال شود.

نص كامل:



81 بررسی تاثیر تولید ناخالص داخلی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب اسلامی

 

 

 

بررسی تاثیر تولید ناخالص داخلی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب اسلامی

علی اکبر باغستانی¹     رضا رحیمی 2*

 

چکیده

توزیع درآمد و ثروت از جمله مشکلات,ومسائلی است که در کشورهاي در حال توسعه وجود دارد. این تحقیق در پی شناسایی عوامل موثر بر توزیع درآمد در گروه کشورهای اسلامی ایران، مالزی، مصر، الجزایر و ترکیه طی دوره 2017-2004 با استفاده از روش داده‌های پانل است. نتایج آزمون F لیمر در سطح احتمال کمتر از 05/0 نشان داد که مدل پانل می‌باشد. درهمین راستا،نتایج حاصله از آزمون هاسمن دال بر تصادفی بودن اثرات مقطعی است. نتایج برآورد مدل حاکی از آن است که لگاریتم تولید ناخالص داخلی با ضریب 14/0، لگاریتم شاخص قیمت با ضریب 07/0 و لگاریتم جمعیت با ضریب 43/0 تاثیر مثبت و معنی‌داری بر ضریب جینی دارد. ارتباط مثبت تولید ناخالص داخلی و ضریب جینی، لزوم مکانیسم بازتوزیع درآمد را متذکر می‌گردد. با توجه به تاثیر مثبت تورم بر ضریب جینی، بهتر است سیاستهای مناسب پولی جهت کاهش تورم در کشورهای مورد بررسی اعمال شود.

 

واژگان کلیدی: تولید ناخالص داخلی، ضریب جینی، تورم، ایران.        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-مقدمه

توزیع درآمد و ثروت  از جمله مشکلاتی است که در کشورهای در حال توسعه وجود دارد. این مسأله  در مورد  کشورهاي صادرکننده نفت از جمله ایران بیشتر مورد توجه است. در این کشورها تقریبا نفت به صورت مستقل از سایر بخش‌هاي  اقتصاد،  درصد  قابل  ملاحظه‌اي از درآمدهاي دولت را تأمین  می‌کند. پس از  اولین  شوك  نفتی در سال   1973 ميلادی،  اقتصاد  ایران  وابستگی شدیدي به  درآمدهاي  ناشی از منابع  نفتی  و گازي  پیدا کرد.  همچنین،  بر  اساس شواهد موجود و اقتصاد  ایران طی این  سال‌ها  رشد  تولید  ناخالص  داخلی  سرانه  پایین و نابرابري  درآمدي را تجربه کرده است. از این‌رو،  این شواهد در اقتصاد ایران  این  فرضیه را  اثبات می‌کند  که  منابع طبیعی  و درآمدهاي  ناشی  ازآن  به‌جاي  آنکه  نابرابري  درآمدي  را  کاهش دهد، موجب افزایش آن مي‌شود (ابونوری، 1376). البته در مورد اثرات متقابل توزيع درآمد و  رشد  اقتصادی نظرات  كاملاً  متفاوتي  وجود  دارد؛ عده اي  از  اقتصاددانان  از  جمله كوزنتز،  لوييس و نوركس معتقدند  توزيع  بسيار  نابرابر درآمد،  شرط  لازم  براي  ايجاد  رشد  سريع   اقتصادي  در کشورهای در حال  توسعه  است، زيرا گروه هاي  كم درآمد  قسمت  عمده اي  از درآمد  خود  را  صرف  مخارج  مصرفی مي‌‌کنند  و  در مقابل  اين  ثروتمندان  هستند  كه  با  داشتن  ميل  به  پس‌انداز  بالا،  بخش  قابل توجهي از  درآمد خود را  پس‌انداز مي‌كنند. در اين حالت توزيع  عادلانه درآمد به  معناي  كاهش سرمايه گذاري و  افزايش  مصرف  است.  اقتصادداناني  نظير  تودارو  و ميردال  به شدت  مخالف  اين  نظريه  هستند (پروین 1372). 

لذا این مطالعه با هدف بررسی ارتباط تولید ناخالص داخلی و شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی بر توزیع ناعادلانه درآمد در پنج کشور اسلامی منتخب که دارای ویژگی های همگن نفت خیز بودن، ویژگی تورم اقتصادی طی دوره مورد بررسی، بعد همگن اجتماعی و فرهنگی می باشند در چند بخش انجام می گیرد. در ابتدا پس از ذکر مقدمه، بر مرور مطالعات گذشته داخلی و خارجی متمرکز شده است. سپس روش تحقیق و بلافاصله بعد از آن نتایج تحقیق آورده شده است. در نهایت به جمع بندی تحقیق و ذکر پیشنهادات سیاستی اکتفا شده است.

 

2-مروری بر پیشینه تحقیق

باقری و همکاران (1401)، تاثیر شاخص های کلان بانکی، مالی، اقتصادی و بحران های اقتصادی بر ادوار تجاری ایران و کشورهای منتخب در حال توسعه اسلامی و توسعه یافته با بکارگیری مدل گشتاور تعمیم یافته سیستمی (SGMM) و داده های تابلویی پویا (PANEL VAR) طی دوره زمانی 1392-1398 را مورد بررسی قرار داده‌اند. در دوره‌های افزایش قیمت نفت، سرمایه‌گذاری و تولید افزایش یافته و بالعکس، وقتی درآمد نفت افت می‌کند، کاهش تولید صورت مي‌پذيرد. بعبارتی افزایش درآمدهای نفتی به خوبی مدیریت نشده و به عبارت دیگر سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت صرف مخارج کوتاه‌مدت شده که نتیجه آن حاصلی جز تورم و افزایش نقدینگی برای این کشورها در بر نداشته است. عيسی زاده و یعقوبی علمداری (1401)، رابطه علی کوتاه مدت و بلندمدت بین مصرف انرژی بخش حمل و نقل بین‌الملل، تجارت بین الملل و رشد اقتصادی کشورهای منتخب اسلامی آسیای جنوب غربی را به کمک مدل تصحیح خطای پانل چند متغیره (PECM) و آزمون‌های هم انباشتگی و علیت پانل انجام داده‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که علیت دو طرفه بین رشد اقتصادی و تجارت بین‌الملل در کوتاه‌مدت و بلندمدت وجود دارد. علیت دوطرفه بین رشد اقتصادی و مصرف انرژی بخش حمل ونقل بین‌الملل در کوتاه‌مدت وجود داشته اما در بلندمدت یک رابطه یک طرفه از مصرف انرژی بخش حمل ونقل بین‌الملل به رشد اقتصادی برقرار است. علیت دوطرفه بین درجه باز بودن تجارت و مصرف انرژی بخش حمل ونقل بین‌الملل در کوتاه‌مدت وجود داشته اما در بلندمدت هیچ گونه رابطه علی بین آن‌ها وجود ندارد. اکبری و همکاران (1401)، جایگاه کشورهای اسلامی از نظر شاخص‌های رقابت‌پذیری جهانی سفر و گردشگری با استفاده تکنیک ماباک (MABAC) را مورد بررسی قرار داده‌اند. نتایج این پژوهش برای کشورهای مورد مطالعه برای سال 2019 کشورهای مالزی، امارات متحده عربی و ترکیه به ترتیب با میزان امتیاز ماباک (398/0)، (375/0) و (374/0) رتبه های اول تا سوم را به خود اختصاص داده بودند. اصلی‌ترین مانع بر سر راه صنعت گردشگری در اکثر کشورهای اسلامی مساله امنیت و بسته بودن کشورها بوده که از رسیدن به رشد بالاتر جلوگیری کرده است. محمودی و همکاران (1400)، اثرات شاخص اقتصاد دانش بنیان بر رشد اقتصاد کشورهای اسلامی ( مدل آزمون بارو سالای مارتین) را مورد توجه قرار داده‌اند. با استفاده آزمون فیشر و آزمون هم انباشتگی جوهانسن ایستایی و روابط بلندمدت متغیرها مورد بررسی قرار گرفت نشان داده شد همه متغیرها در سطح صفر و بر اساس نتایج آماره اثرو حداکثرمقدارویژه پنج رابطه بلند مدّت در سطح 95 درصد بین متغیرها وجود دارد. در ادامه با استفاده تحلیل شوک ها و تجزیه واریانس نشان داده شد که شاخص اقتصاد دانش بنیان بر رشد اقتصاد کشورهای اسلامی تأثیر گذار می‌باشند. اميری و همکاران (1400)، تامین مالی اسلامی و رشد اقتصادی با تاکید بر بانک و بازار سرمایه، شواهدی از کشورهای اسلامی را بررسی نموده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که بازارهای سرمایه و بانک نقش مهمی در حمایت از رشد اقتصادی دارند و با وجود اندازه نسبتا کوچک بازارهای مالی در مقایسه با اقتصاد، بازارهای فوق تاثیر مثبتی بر روی رشد اقتصادی دارند. بنابراین بسیاری از کشورهای اسلامی که از رشد پایین رنج می برند، مي‌توانند دایره بخش بانکی خود را از طریق ارتقاء محیط قانونی، نظارتی و زیربنایی توسعه دهند. همچنین با توجه پتانسیل بازار سرمایه در تحریک رشد اقتصادی و افزایش اشتغال، توجه به این بازار و بسترسازی جهت توسعه آن نیز می تواند تاثیر مثبت و معناداری بر بهبود وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی و در نتیجه بهبود وضعیت رفاه اقتصادی این کشورها داشته باشد.

ناهیدی اميرخيز و همکاران (1399)، رابطه رشد اقتصادی، مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای کشورهای منتخب سازمان همکاری اسلامی را بررسی نموده‌اند. با توجه به وجود رابطه علیت یک طرفه بین رشد تولید ناخالص داخلی و انتشار گاز CO2، یعنی رشد اقتصادی در کشورهای مورد مطالعه افزایش انتشار گاز CO2 را به همراه داشته است و هم چنین رابطه u معکوس رشد اقتصادی و میزان انتشار گاز CO2، به این ترتیب که در کشورهای مورد مطالعه ابتدا با افزایش نرخ رشد، مقدار انتشار گاز دی اکسید کربن نیز افزایش می یابد. بعد از یک نرخ رشد معین و با عبور از آن، با رشد اقتصادی بالاتر انتشار گاز CO2 نیز در این کشورها کاهش یافته است.ماوا و فهری² (2023)، اثر تورم، شاخص توسعه انساني و فقر بر رشد اقتصادی 2021-2015 جاوای مرکزی از اقتصاد اسلامی را بررسی نموده‌اند. در اين مطالعه آمده است، رشد اقتصادی یکی از مهمترین شاخص‌هاست و اغلب در تعیین موفقیت توسعه منطقه ای یا کشوری استفاده می‌شود. بر اساس نتایج تحقیق، متغیر تورم بر رشد اقتصادی اثر منفی و ناچیز، متغیر شاخص توسعه انسانی بر رشد اقتصادی اثر منفی و معنادار، متغیر فقر بر رشد اقتصادی اثر منفی و ناچیز دارد. آنوگرا³ و همکاران (2023)، بنابراین هدف از این مطالعه تحلیل تأثیر صکوک، سهام شرعی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری اسلامی بر رشد اقتصادی اندونزی است. از نتایج تحقیق انجام شده در پنج درصد به طور همزمان، متغیرهای صکوک، سهام شرعی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری اسلامی بر رشد اقتصادی اندونزی تأثیر می‌گذارند. تا حدی، صکوک و صندوق‌های سرمایه‌گذاری اسلامی تأثیر قابل توجهی بر رشد اقتصادی اندونزی ندارند. در این میان، سهام شرعی تأثیر بسزایی بر رشد اقتصادی اندونزی دارد.

عبدالحليم و همکاران (2023)، هدف اصلی این تحقیق کشف رابطه رقابت بانک‌ها، ساختار مالکیت و رشد اقتصادی بر ریسک اعتباری و ثبات مالی بوده است. علاوه بر این، سطح ثبات مالی، رشد اقتصادی و ساختار مالکیت را در اقتصادهای خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) بررسی شده است. این مطالعه تایید کرده که بانک‌های اسلامی و تجاری نسبت به موسسات تخصصی دولتی (SGI) در برابر ریسک اعتباری آسیب‌پذیرتر هستند. همچنين اين مطالعه نشان داده است که چگونه اقتصادهای خاورمیانه و شمال آفریقا می توانند از طریق رقابت بانکی باثبات باقی بمانند.

لذا این مطالعه همگام با مطالعات گذشته به بررسی تاثیر تولید ناخالص داخلی و اندازه جمعیت بر ضریب جینی می‌پردازد و این رابطه در کشورهای منتخب بزرگ اسلامی که دارای همگنی شرایط تورمی اقتصادی و کماکان اقتصاد وابسته به نفت هستند، بررسی می گردد.

 

3-روش و داده های تحقیق

روش مورد استفاده در اين پژوهش، داده‌های پانلی⁴ است که به صورت ترکيبي از داده‌های مقطعی و سری زمانی می‌باشند، یعنی اطلاعات مربوط به داده‌های مقطعی در طول زمان مشاهده می‌شوند. واضح است که چنین داده‌هایی دارای دو بعد می‌باشند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان می‌باشد به عبارت دیگر، داده‌های پانلی دارای ابعاد مکانی و زمانی‌اند. آنچه كه به طور كلي در مدل‌هاي داده‌های تلفیقی مطرح می‌شود اين است كه بطور فرض P واحد تصميم مجزا وجود دارد كه با شاخص i از 1 تا p شماره‌گذاري مي‌شوند همچنين m دوره زماني متوالي كه با شاخص t از 1 تا m شماره‌گذاري مي‌شوند وجود دارد كه مجموع n=pm مشاهده خواهيم داشت. متغيرها عبارتند از:

: ارزش متغير وابسته براي واحدi ام در دوره tام.

: ارزش متغير توضيحي jام براي واحد iام در دوره tام.

رگرسيون خطي اين پانل، عبارت است از:

(1)

                                                                            

 

در اين رگرسيون دستگاه عمومي پارامترهاي تمام واحدها در تمام زمان‌ها بيان گرديده است. يكي از معمولي‌ترين اشكال سازماندهي داده‌ها در رابطه (2) براساس واحدهاي تصميم‌گيري است. بنابراين داريم: (2) 

                                                        

 

برآورد روابطي كه در آنها از داده‌هاي تلفیقی (مقطعي ـ سري زماني) استفاده مي‌شود، غالباً با پيچيدگي‌هائي مواجه است. فرض مي‌شود جمله اختلال  داراي ميانگين صفر  و واريانس ثابت  است.  پارامترهاي مجهول مدل است كه واكنش متغير وابسته نسبت به تغييرات kامين متغير مستقل در iامين مقطع را در زمان  t اندازه‌گيري مي‌كند در حالت كلي فرض مي‌شود كه اين ضرايب در ميان تمامي واحدهاي مقطعي و زماني مختلف متفاوت است. ولي در بسياري از مطالعات پژوهشي متغير بودن اين ضرايب، هم براي تمامي مقاطع و هم براي تمامي زمان‌ها محدود كننده است و بايد نسبت به ماهيت موضوع مورد مطالعه و ساير شرايط، پژوهشگر خود فرض‌هاي مقتضي را در خصوص پارامترها تعيين كند.

مدل فوق را مي‌توان به پنج حالت تقسيم كرد (محمدی گیگلو،1383):

1- تمامي ضرايب ثابت بوده و فرض مي‌شود كه جمله اختلال قادر است تمام تفاوت‌هاي ميان واحدهاي مقطعي و زمان را دريافت كند و توضيح دهد.

(3)

                                                                           

2- ضرايب مربوط به متغيرها (شيب‌ها) ثابت بوده و تنها عرض از مبدأ براي واحدهاي مختلف مقطعي متفاوت است.

(4)

                                                                                   

3-ضرایب مربوط به متغیرها (شیب ها) ثابت بوده وتنها عرض ازمبدأ در زمان ها و واحدهای مختلف مقطعی تغيير مي‌كند.

(5)

                                                                   

4- همه ضرايب براي تمام واحدهاي مقطعي متفاوت است.

(6)                                                                         

 

5- تمام ضرايب هم نسبت به زمان، هم نسبت به واحدهاي مقطعي متفاوت است.

(7)

                                                                                 

اين پنج مورد در دو قالب كلي مدل‌هاي اثرات ثابت⁵ و اثرات تصادفي⁶ قابل بيان و بررسي مي‌باشند.

در این تحقیق برای بررسی عوامل موثر بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب اسلامی از الگوی پژوهش جوزه و همکاران(2015) به صورت زير استفاده شده است.

(8)

GINI=F (P,GDP,POP,DUM)

که در این مدل:

GINI: ضریب جینی در کشورهای منتخب اسلامی

P: شاخص قیمت مصرف کننده بر مبنای سال پایه 2010. پروین و همکارن (1397) بیان دارند که با افزایس سريع قیمت  مواد غذايي و با توجه به سهم بالاي اين گروه کالايي در سبد خانوارها بویژه خانوارهای کم درآمدتر، ضريب جیني افزایش می یابد. به عبارت ديگر ، توزيع رفاه به زيان خانوارها خصوصا دهك هاي پايیني تغییر می کند. لذا انتظار می رود رتباط شاخص بهای مصرفی یا ضریب جینی مثبت باشد.

GPG: تولید ناخالص داخلی به قيمت ثابت سال 2010

POP: جمعیت. سیتیوت و هولسات⁷ (2016) نشان دادند که در 69 کشور جهان بین اندازه جمعیت و ضریب جینی ارتیاط مثبت و معنی داری برقرار است.

DUM: متغیر مجازی رکود مالی در سال 2008 است. بحران اقتصادی جهانی که در ماه های پایانی سال 2008 میلادی آغاز گردید سبب آن شد که اکثر اقتصاددانان در کوتاه مدت رکود را(به دلیل کاهش درآمد حاصل از صادرات نفت, کاهش صادرات غیر نفتی به دلیل کاهش قیمت فرآورده‌های نفتی و نیز کاهش تقاضا برای صادرات کشور به دلیل رکود جهانی برای بیشتر اقتصادهای جهان پیش‌بینی کنند. مقدار این متغیر مجازی در مدل برای سال های قبل از 2008 مقدار صفر و برای سال‌های بعد از رکود مقدار یک را به خود اختصاص داد.

کشورهای مورد بررسی کشورهای ایران، ترکیه، مالزی، مصر و الجزایر می‌باشد. بازه زمانی مورد بررسی نیز سال‌های 2004 تا 2017 می باشد. داده های مورد نیاز از سایت بانک جهانی worldbank.org اتخاذ شده اند. همچنین تمامی متغیرها به غیر از تورم به فرم لگاریتم وارد مدل شده‌اند.

 

4-برآورد مدل

قبل از برآورد مدل به روش داده‌های پانل، دو آزمون لیمر و هاسمن برای مشخص شدن داده‌های تلفیقی⁸ یا پانل بودن و همچنین حالت عرض از مبدا که می تواند به صورت ثابت یا تصادفی باشند لازم است. بنابراین به منظور تعیین تلفیقی یا پانلی بودن مدل از آزمون F لیمر استفاده شده که با توجه به اینکه مقدار احتمال زیر 0.05 است بنابراین مدل پانل می باشد. در مرحله بعد به منظور معین شدن اثر ثابت و یا تصادفی، از آزمون هاسمن استفاده شد که با توجه به اینکه مقدار احتمال بدست آمده از آزمون مذکور بالای 0.05 می باشد، مدل از نوع اثرات تصادفی می باشد که نتایج حاصل از آزمون  لیمر  و آزمون هاسمن، در جداول شماره 1 و 2 گزارش شده اند.

جدول 1- آزمون لیمر

سطح احتمال	درجه آزادی	آماره	آزمون اثر
000/0	67/4	51/351	F مقطعی
000/0	4	78/231	2× مقطعی

منبع:محاسبات محقق

جدول 2-آزمون هاسمن

سطح احتمال	درجه آزادی	آماره	خلاصه آزمون
48/0	3	54/2	F مقطعی

منبع:محاسبات محقق

 

در ادامه، نتايج حاصل از برآورد مدل پژوهش در جدول (3) قابل مشاهده است.

جدول3-نتایج  حاصل از برآورد مدل

متغیرها	ضرایب	انحراف معیار	آماره t	سطح خطا
C	-8.142694	1.975698	-4.121425	0.0001
LOG(P)	0.071639	0.006372	11.24297	0.0000
LOG(G)	0.145243	0.071831	2.021997	0.0468
LOG(POP)	0.435390	0.163270	2.666693	0.0094
@TREND	-0.022101	0.001684	-13.12024	0.0000
DUM	-0.013186	0.006523	-2.021627	0.0468
R-squared	0.377282	Mean dependent var			0.05708
Adjusted R-squared	0.335206	S.D. dependent var			0.03067
S.E. of regression	0.025012	Sum squared resid			0.04629

منبع:یافته های تحقیق

 

همانطور که مشاهده مي‌شود، تمامی متغیرهای به‌کارگرفته شده در مدل معنی‌دار هستند. میزان آماره t تک تک متغیرها بیان کننده این است که ضرایب تمامی متغیرهای مدل معنی دار است. به عبارتی دیگر تک تک متغیرهای مستقل انتخابی بر متغیر وابسته موثر می باشد. لگاریتم تولید ناخالص داخلی با ضریب 14/0 تاثیر مثبت و معنی‌داری بر ضریب جینی دارد. لذا با افزایش یک درصد تولید ناخالص داخلی، ضریب جینی به میزان 14/0% افزایش می‌یابد به گونه ای که در گروه کشورهای منتخب اسلامی، افزایش GDP باعث افزایش نابرابری در توزیع درآمد شده است. ضعف در ايجاد فرصت‌های برابر اقتصاد و همچنين نارسايي‌های ساختاری که در بيشتر کشورهای در حال توسعه ديده می‌شود، سبب می‌شود تا عليرغم افزايش درآمد، اين درآمدها بازتوزيع مناسبی نشده و نتواند نابرابری را کاهش دهد. البته ناکارآمدی سياست‌های مالياتی و ثبت جريان اشتغال و درآمد افراد به ويژه وجود زمينه‌های فرار مالياتی نيز سبب می‌شود تا مکانيسم بازتوزيع درآمد ناکارآمد شود.  لذا جهت کاهش نابرابری درامد در این کشورهای منتخب باید مکانیسم بازتوزیع درآمد اصلاح گردد که با افزایش GDP و رشد و رونق اقتصادی در این کشورها بتوان به توزیع عادلانه درامد نیز دست یافت. لگاریتم شاخص قیمت با ضریب 07/0 تاثیر مثبت و معنی داری بر ضریب جینی دارد. يکی از پديده‌ای موثر بر تشديد نابرابری‌های جامعه، افزايش نرخ تورم و کاهش درآمد حقيقي افراد و خانوارها است. با افزايش شاخص قيمت، نگرانی‌ها در جامع در خصوص افت ارزش دارايي‌ها ايجاد شده و منابع از بخش‌های توليدی به سمت فعاليت‌های سوداگرانه سوق می‌يابد که خود منجر به تشديد نابرابری می‌شود.  لگاریتم جمعیت با ضریب 43/0 تاثیر مثبت و معنی داری بر ضریب جینی دارد. افزایش جمعیت سبب می‌شود که افراد با کاهش و کمبود درآمد روبرو شوند (با افزایش جمعیت، دولت با چالش توزیع درآمد نيز روبرو مي‌شود) و همین مسئله نابرابری را در کشورها افزایش می‌دهد. یکی از راه‌های توزیع درآمد در اقتصاد وجود شغل و دریافت درآمد از دولت است و در صورت افزایش جمعیت و نبود منابع کافی افراد از توزیع درآمد مناسب محروم می‌شوند. بنابراین جمعیت سبب افزایش نابرابری می‌شود. با توجه به تاثیر مثبت تورم بر ضریب جینی، بهتر است سياست‌های های مناسب پولی جهت کاهش تورم در کشورهای مورد بررسی اعمال شود.

 

5-جمع بندی و پیشنهادها

هدف از این پژوهش بررسی عوامل موثر بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب اسلامی ایران، ترکیه، مالزی، مصر و الجزایر می باشد. لذا جهت نیل به هدف تحقیق از امار سری زمانی بازه 2107-2004 و روش داده‌های پانلی استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که شاخص بهای قیمت مصرف کننده و جمعیت در کشورهای مورد بررسی سبب افزایش نابرابری در توزیع درامد شده است. لگاریتم شاخص قیمت با ضریب 0.07 تاثیر مثبت و معنی داری بر ضریب جینی دارد. افزایش شاخص قیمت سبب می گردد که قدرت خرید افراد با کاهش روبرو گردد و این مسئله باعث می‌گردد نابرابری در اقتصاد افزایش یابد. شاخص قیمت و رشد آن(تورم) یکی از سیاست های پولی است که با افزایش آن مالیات تورمی ایجاد می گردد و به صورت خودکار از افراد مالیات دریافت می شود و همین مسئله سبب وخیم تر شدن توزیع درامد می‌گردد. لگاریتم تولید ناخالص داخلی با ضریب 14/0 تاثیر مثبت و معنی داری بر ضریب جینی دارد. در این گروه کشورها به علت آنکه این کشورها نفتی بوده و تولید این کشورها به نفت وابسته است و اقتصاد کشورها درگیر نفرین منابع است در مجموع نه تنها تولید این کشورها تاثیر مثبتی بر توزیع درامد نگذاشته است بلکه وضعیت توزیع درآمد را بدتر نموده است همچنین کشور مصر نیز برای چند سال درگیر جنگ بوده است و اقتصاد این کشور با رکود همراه بوده است. لگاریتم جمعیت با ضریب 0.43 تاثیر مثبت و معنی داری بر ضریب جینی دارد. افزایش جمعیت سبب می‌گردد که افراد با کاهش و کمبود درآمد روبرو گردنند(با افزایش جمعیت، دولت با چالش توزیع درامد روبرو می گردد) و همین مسئله نابرابری را در کشورها افزایش می‌دهد. یکی از راههای توزیع درامد در اقتصاد وجود شغل و دریافت درآمد از دولت است و در صورت افزایش جمعیت و نبود منابع کافی افراد از توزیع درآمد مناسب محروم می شوند. بنابراین جمعیت سبب افزایش نابرابری می شود. لذا با توجه به تاثیر مثبت تولید بر ضریب جینی، پیشنهاد می گردد تا سیاست ها و مکانیزم مناسب جهت بازتوزیع درآمد صورت گیرد تا با افزایش رشد اقتصادی توزیع عادلانه درآمدها نیز تحقق يابد. با توجه به تاثیر مثبت تورم بر ضریب جینی، پیشنهاد می‌شود سیاست‌های مناسب پولی جهت کاهش تورم در کشورهای مورد بررسی اعمال شود.

 

منابع و ماخذ

ابونوری، اسمعیل.(1376). اثر شاخص‌های اقتصاد کلان بر توزیع درآمد در ایران. تحقیقات اقتصادی. دوره 32. شماره 2.  صص 31-1. 

اکبری، مجید، بوستان احمدی، وحید، انصاری، معصومه، و سهرابی، وحید (1401). سنجش جایگاه کشورهای اسلامی از نظر شاخص های رقابت پذیری جهانی سفر و گردشگری با استفاده تکنیک ماباک (MABAC). برنامه ریزی منطقه ای, 12(45 ), 1-18.

امیری، حسین، رضایی میرقائد، محسن، نصراصفهانی، محمد، و حیدری قره سو، راحله (1400). تامین مالی اسلامی و رشد اقتصادی با تاکید بر بانک و بازار سرمایه, شواهدی از کشورهای اسلامی. مطالعات و سیاست های اقتصادی, 8 (1(15)), 305-324.

باقری، سیده فاطمه، نظریان، رافیک، هادی نژاد، منیژه، و دامن کشیده، مرجان (1401). تاثیر شاخص‌های کلان بانکی, مالی, اقتصادی و بحران های اقتصادی بر ادوار تجاری ایران و کشورهای منتخب در حال توسعه اسلامی و توسعه یافته. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه), 16(2 (پیاپی 59)), 303-323.

پروین، سهیلا ؛ عبدالله میلانی، مهنوش و رضائی، وحید (1397). تاثیر تغییرات قیمت‌های نسبی بر نابرابری توزیع درآمد در ایران. پژوهشنامه اقتصادی. دوره 18، شماره 71. 19-1.

پروين، سهيلا. (1372). زمينه هاي اقتصادي فقر در ايرا ن. پايان نامه دكتري، دانشگاه تربيت مدرس تهران.

عیسی‌زاده روشن، یوسف، و یعقوبی علمداری، سحر (1401). بررسی رابطه علی کوتاه مدت و بلندمدت بین مصرف انرژی بخش حمل و نقل بین‌الملل, تجارت بین‌الملل و رشد اقتصادی (مطالعه موردی کشورهای اسلامی آسیای جنوب غربی منتخب). جاده, 4 (20)(113 ), 123-142.

محمودی، مقداد، دامن کشیده، مرجان، و نصابیان، شهریار (1400). اثرات شاخص اقتصاد دانش بنیان بر رشد اقتصاد کشورهای اسلامی (مدل آزمون بارو سالای مارتین). اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه), 15(3 (پیاپی 56)), 217-241.

ناهیدی امیرخیز، محمدرضا، رحیم زاده، فرزاد، و شکوهی فرد، سیامک (1399). بررسی رابطه رشد اقتصادی, مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای (مطالعه موردی: کشورهای منتخب سازمان همکاری اسلامی). علوم و تکنولوژی محیط زیست, 22(3 (پیاپی 94) ), 13-26.

Halim, M. A., Moudud-Ul-Huq, S., Sobhani, F. A., Karim, Z., & Nesa, Z. (2023). The Nexus of Banks’ Competition, Ownership Structure, and Economic Growth on Credit Risk and Financial Stability. Economies 11: 203.‏

José R. Ortega R., Batra G. 2015. Strategy and organization structure. Journal of Business Research, 16(3): pp:1273-1281.

Sitthiyot T. and Holasut K. 2016. on Income Inequality and Population Size. Thammasat Review of Economic and Social Policy. Volume 2, Number 2. Pp 24-48.

Ma'wa, R., & Cahyadi, I. F. (2023, August). The Influence of Inflation, Human Development Index, and Poverty on Economic Growth in 2015-2021 in Central Java in an Islamic Perspective. In ICONIEB: International Conference of Islamic Economics and Business (Vol. 2, No. 1)

Anugerah, P. K., Kirom, N., & Rosyidah, N. (2023, August). Does Islamic Finance Boost Economic Growth? Emperical Evidence From Indonesia. In ICONIEB: International Conference of Islamic Economics and Business (Vol. 2, No. 1).‏

 

Investigating the impact of GDP on income distribution in selected Islamic countries

 

 

Abstract

Distribution of income and wealth is one of the problems and issues that exist in developing countries. This research aims to identify the factors affecting income distribution in the group of Islamic countries of Iran, Malaysia, Egypt, Algeria and Turkey during the period of 2004-2017 using panel data method. The results of Limer's F test showed that it is a panel model at a probability level of less than 0.05.In this regard, the results of the Hausman test indicate the randomness of cross-sectional effects. The estimation results of the model indicate that the logarithm of the GDP with a coefficient of 0.14, the logarithm of the price index with a coefficient of 0.07 and the logarithm of the population with a coefficient of 0.43 have a positive and significant effect on the Gini coefficient.The positive relationship between GDP and the Gini coefficient indicates the necessity of income redistribution mechanism. Considering the positive effect of inflation on the Gini coefficient, it is better to apply appropriate monetary policies to reduce inflation in the countries under review.

Key words: Gross domestic production, Gini coefficient, Inflation, Iran.

 

 

---

[1]   عضو هیات علمی موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصادکشاورزی و توسعه روستایی. تهران، ایران. [e-mail]

2* استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران. [e-mail]

[2]  Ma'wa and Fahri Cahyadi

[3]  Anugerah and et al.

[4]  Panel Data

[5] 1. Fixed Effects

[6] 2. Random Effects

[7]  Thitithep Sitthiyot and Kanyarat Holasut

[8]  Pool data