دراسة المواضیع الاجتماعية في قصائد أحمد مطر وشهريار

الموضوعات : Contemporary Literature Studies

زهره سرمد ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی،واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 05 الخميس , شعبان, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الثلاثاء , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 06 الأربعاء , ربيع الثاني, 1446

الکلمات المفتاحية: المواضیع الاجتماعية, شهريار, أحمد مطر, السياسة, الفقر, الظلم,

ملخص المقالة :

من النادر أن تجد شاعرا غير مبال بالقضايا من حوله، وخاصة القضايا الاجتماعية والسياسية في حياته، لأن مثالية الشعراء تشكل دافعا قويا وقوة دافعة تدفعهم إلى انتقاد الوضع القائم والتمني للوصول الی وضع أفضل. هذه الحساسية تجاه المجتمع وقضاياه لا تقتصر على الأدب الفارسي، ففي شعر وأدب المجتمعات الأخرى، بما فيها الدول العربية، كانت المواضيع الاجتماعية أكثر بروزا في الأعمال الأدبية المعاصرة. تتناول هذه المقالة دراسة مقارنة للمواضیع الاجتماعية في قصائد شهريار (الشاعر الایرانی) وأحمد مطر (الشاعر العراقي). ونوع البحث مكتبي ووثائقي ومنهجه تحليلي ومبني على المقارنة. المواضيع الاجتماعية التي يتناولها هذا البحث هي صورة الحكام وانتقاد الحكام المستبدين، وفضائح السلاطين بسبب عدم كفاءة مقارنة الحكام المستبدين بالحيوانات، ومناهضة الاستبداد والدعوة إلى التمرد والثورة، وما إلى ذلك. وبعد دراسة المواضيع المذكورة أعلاه لدينا توصلنا إلى استنتاج مفاده أن كلا الشاعرين كانا منتبهین للمشاكل التي ابتلي بها المجتمع واتخذا مواقف بشأن هذه القضايا في قصائدهما. يتمتع كلا الشاعرين بالشجاعة اللازمة للتعبير عن الانتقادات الاجتماعية والسياسية، ولا يخجلان من أي قوة في هذا الاتجاه، لكن لغة أحمد مطر أكثر حدة وصراحة من لغة شهريار. ومن بين الاختلافات في توجهات الشاعرين تجاه القضايا الاجتماعية، ينبغي القول أن مطر أكثر سياسية من شهريار، وشهريار أكثر مثالية من أحمد مطر. كما أن تنوع المواضيع الاجتماعية في قصائد مطر أكثر، والسبب في ذلك هو اهتمامه الخاص بالقضايا السياسية.

المصادر:

1. انوشه، حسن، (1380)، دانشنامه ادب فارسی در شبه قاره (هند، پاکستان، بنگلادش)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
2. حاجتی، سمیه؛ صفایی سنگری، علی، (1392)، تحلیل اجتماعی - شناختی اشعار احمد مطر و سیاوش کسرایی، مجله¬ی زبان و ادبیات عربی، شماره 9، صص 45 تا 79.
3. حسام، فرحناز، (1382) دولت و نیروهای اجتماعی در عصر پهلوی اول، چاپ اول، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران.
4. حیدریان شهری، احمدرضا، (1393)، پژوهشی در اندیشه‌های سیاسی اشعار احمد مطر، مجله لسان مبین، سال پنجم - شماره 15، صص 1 تا 22.
5. رادفر، ابوالقاسم، (1373)؛ دگرگونی¬ها و ویژگی¬های ادبیات انقلاب اسلامی در یک نگاه؛ مجموعه مقاله¬های سمینار بررسی ادبیات انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات سمت.
6. رجبی، فرهاد، (1391)، رسالت طنز در شعر میرزاده عشقی و احمد مطر، مجله زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی، مشهد.، دوره 6، شماره 13، 84-69.
7. سعدون زاده، جواد، (1388ش)، «مظاهر ادب المقاومة فی شعر احمد مطر»، مجلۀ ادبیات پایداری، کرمان، دانشگاه شهید باهنر.
8. سیدحسینی، رضا 1387. جلوه¬های رمانتیسم در شعر شهریار، نشریه دانشکده ادبییات و علوم انسانی، دانشگاه تبریز، سال 46، تبریز.
9. سيفي، طيبه؛ پريمي محمد، (1391)، تحليل و نقد مضامين شعر معاصر فارسي و عربي (نمونه¬ی موردي مضامين اجتماعي و ملي)، سال انتشار: ششمين همايش پژوهش¬هاي ادبي.
10. شهریار, محمدحسین، (۱۳۸۷)، دیوان اشعار، چاپ سی و سوم، تهران: نگاه.
11. ـــــــــــــــــــ، (1375). حیدربابایه سلام، انتشارات دنیا، تهران.
12. صدری¬نیا، باقر، (1382). جلوه¬های رمانتیسم در شعر شهریار، مجله علمی – پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره 188، تبریز.
13. عایش، محمد( 2005)، احمد مطر، شاعر المنفی، الطبعة الأولی، بیروت، دار یوسف، للطباعة و النشر و التوزیع.
14. عزتی پرور، احمد، (1391)، ادبیات تطبیقی در ایران، تهران، نشر فروزش.
15. فرانسوا یوست؛ علیرضا انوشیروانی، (زمستان 1387)، فلسفه و نظریه¬های جدید در ادبیات، مجله¬ی ادبیات تطبیقی، مقاله 2، دوره 2، شماره 8، صفحه 37-56.
16. كاويان‌پور، احمد، (1376)، زندگاني ادبي و اجتماعي استاد شهريار، تهران: اقبال.
17. مجوزی، محمد و کمان باز، علیرضا و پورخسرو، علیرضا، (1393)، بررسی مسائل اجتماعی در دیوان استاد شهریار، اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی،تهران،https://civilica.com/doc/320689
18. مجیدی، حسن، و حیدری، محمد. (1389). عنوان فارسی: مفهوم آزادی در شعر احمد مطر (عنوان عربی: الحقوق الفطریة من وجهة نظر القرآن). ادبیات پایداری (ادب و زبان نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان)، 2(3-4)، 505-518.
19. مطر، احمد، ( 1989) إنّی المنشوق أعلاه، الطبعة الاولی، بلا مطبع.
20. ــــــــــ، (1987) لافتات ، الطبعة الثانیه، بلا مطبع، 7جلد، لندن.
21. ــــــــــ، (2001)، الأعمال الشعریة الکامله، الطبعة الثانیه، لندن.
22. ــــــــــ، (2008)، الأعمال الشعریه الکامله، دارالمحبین، لندن.
23. میرقادری، فضل الله (1385)، شعر تأملی در ادبیات عربی معاصر، شیراز: انتشارات نوید شیراز، چاپ اول.
24. نصراللهی، یدالله؛ رمضانی، مهدی 1395. بث الشکوی در شعر شهریار، فصلنامه علمی – پژوهشی فنون ادبی، شماره 15، تهران.
25. نيك‌انديش، بيوك، (1377)، در خلوت شهريار، تهران: نشر مهران.
26. یازجی، ناصیف، (1992)، مجمع البحرین، لبنان: دار بیروت.