ارائه الگوی معتبر برای برنامه درسی مبتنی بر توجه به همه خرده فرهنگها در نظام برنامه درسی ایران
الموضوعات :نعمت اله عزیزی 1 , فائزه ناطقی 2 , ایوب روحی 3 , مهناز جلالوندی 4
1 - گروه علوم تربیتی دانشگاه کردستان
2 - دانشیار گروه علوم تربیتی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران (نویسنده مسئول)
3 - گروه علوم تربیتی،دانشگاه ازاد اسلامی ،واحد اراک،ایران
4 - گروه علوم تربیتی،دانشگاه ازاد اسلامی ،واحد اراک،ایران
الکلمات المفتاحية: ", الگوی برنامه درسی", , ", دوره اول متوسطه", , ", خرده فرهنگها ", ,
ملخص المقالة :
چکیده هدف: هدف پژوهش نخست، بررسی وضعیت موجود توجه به مولفه های مربوط به خرده فرهنگها در دو عنصر اهداف و محتوای برنامه درسی ایران و دوم طراحی و اعتبار سنجی الگوی بر اساس دیدگاه متخصصان برنامه درسی که در ان تبدیل به وضع مطلوب بشود. روش: پژوهش حاضرازحیث هدف کاربردی می باشد و با استفاده از روش تحقیق ترکیبی از نوع اکتشافی به بررسی و پاسخگویی سئوالات پژوهش، پرداخته می شود. جامعه پژوهش شامل تمامی متخصصان حوزة برنامه درسی آموزش چندفرهنگی درآموزش و پرورش و دانشگاه های کشور بود که به منظور نمونه گیری از آن ها، از روش نمونه گیری هدفمند مبتنی بر گلوله برفی استفاده شد. همچنین برای جمع آوری اطلاعات در سوال اول از روش تحلیل و بررسی کتابهای مربوط و در سوال دوم وچهارم از رویکرد مصاحبه، بهره گرفته شد. یافته ها :نتایج به دست آمده در سوال اول نشان داد که توجه به اقوام و فرهنگ ها در اهداف و محتوای برنامه درسی دوره متوسطه اول کمترین جایگاه را دارد. در سوال دوم تمامی متخصصان و اساتید دانشگاهی بر توجه به خرده فرهنگها در برنامه درسی اذعان داشتند. در ادامه بر اساس دیدگاههای انها الگوی برای توجه و دقت بیشتر به این مهم طراحی شد. الگوی طراحی شده بیانگر توجه بیشتر مولفان و سیاستگذاران آموزش و پرورش به موضوع اهداف و محتوای برنامه درسی در خصوص توجه به اقوام و فرهنگ ها را نشان می دهد، که این الگو از منظر متخصصان و دست اندرکاران آموزشی و دانشگاهی معتبر تشخیص داده شد.
ارائه الگوی معتبر برای برنامه درسی مبتنی بر توجه به همه خرده فرهنگها در نظام برنامه درسی ایران
چکیده
هدف: پژوهش هدف دو گانه دارد. نخست، بررسی وضعیت موجود توجه به مولفه های مربوط به خرده فرهنگها در دو عنصر اهداف و محتوای برنامه درسی ایران و دوم طراحی و اعتبار سنجی الگوی بر اساس دیدگاه متخصصان برنامه درسی که در ان تبدیل به وضع مطلوب بشود.
روش: پژوهش حاضرازحیث هدف کاربردی می باشد و با استفاده از روش تحقیق ترکیبی از نوع اکتشافی به بررسی و پاسخگویی سئوالات پژوهش، پرداخته می شود. از آن جا که ماهیت پژوهش مستلزم بررسی و تحلیل دیدگاه ها، تجارب و نظرات اساتید و صاحب نظران حوزه آموزش چندفرهنگی است، از روش پدیدارشناسی استفاده شد. جامعه پژوهش شامل تمامی متخصصان حوزة برنامه درسی آموزش چندفرهنگی درآموزش و پرورش و دانشگاه های کشور بود که به منظور نمونه گیری از آن ها، از روش نمونه گیری هدفمند مبتنی بر گلوله برفی استفاده شد. همچنین برای جمع آوری اطلاعات در سوال اول از روش تحلیل و بررسی کتابهای مربوط و در سوال دوم وچهارم از رویکرد مصاحبه، بهره گرفته شد.
یافته ها :نتایج به دست آمده در سوال اول نشان داد که توجه به اقوام و فرهنگ ها در اهداف و محتوای برنامه درسی دوره متوسطه اول کمترین جایگاه را دارد. در سوال دوم تمامی متخصصان و اساتید دانشگاهی بر توجه به خرده فرهنگها در برنامه درسی اذعان داشتند. در این زمینه آنها دیدگاههای خود را در رابطه با لحاظ کردن اهداف آموزشی، موضوعات و محتوای برنامه درسی مبتنی بر اقوام و فرهنگ های ایرانی به عنوان دو عنصر برنامه درسی بیان کردند، که با استفاده از کد گذاری اولیه در دو عنصر هدف و محتوا از میان نظرات آنها استخراج شد، در ادامه بر اساس دیدگاههای انها الگوی برای توجه و دقت بیشتر به این مهم طراحی شد. الگوی طراحی شده بیانگر توجه بیشتر مولفان و سیاستگذاران آموزش و پرورش به موضوع اهداف و محتوای برنامه درسی در خصوص توجه به اقوام و فرهنگ ها را نشان می دهد، که این الگو از منظر متخصصان و دست اندرکاران آموزشی و دانشگاهی معتبر تشخیص داده شد.
مقدمه و بیان مساله
نظام آموزش و پرورش برای پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان ناگزیر است در کنار ارائه دانشهای تخصصی، به دانش آموزان کمک کند که دانش و مهارتهایی را برای دستیابی به تعاملات فرهنگی موفق کسب کنند. در این راستا، ازجمله رسالتهای اساسـی نظـام تعلـیم و تربیـت در جوامع چند فرهنگی، آموزش حساس به فرهنـگ و پاسخگو بـه ویژگیهای چند فرهنگی است (شکاری و همکاران،1392).اصطلاح اموزش بر اساس توجه به فرهنگها مفهومی است که در سالهای اخیر مورد تأکید تعلیم و تربیت و به خصوص جامعه شناسی آموزش پرورش قرار گرفته و منظور از آن این است به رغم گسترش ارتباطات بین کشورها و حرکت آنها به سوی نظامی جهانی یا حداقل منطقه ای، مسئله اقوام و ملیتها و تفاوتهای فرهنگی بین آنها همچنان اهمیّت خاصی دارد (جوادی،1379). از نظر «کمیسیون آموزش چند فرهنگی» آموزش چندفرهنگی، مفهومی انسانی است مبتنی بر نقاط قوت تنوع، حقوق بشر و عدالت اجتماعی. ایننوع آموزش، جامعه متکثر فرهنگی را به عنوان نیروی مثبت تلقی نموده و تفاوتها را به عنوان فرصتی برای درک بهتر جامعه جهانی مطرح می نماید (ASCD8, 4331:9).
ایران از گروههای فرهنگی، زبانی و تاریخی و قومی مانند کرد، ترک، لر، بلوچ، ترکمن، عرب و غیر از فرهنگ غالب شکل گرفته است و هر کدام از این فاکتورها دارای ویژگی های هر چند نزدیک به هم، اما متفاوت می باشند. این گروههای فرهنگی متفاوت بر آنند به طور مسالمت آمیز در کنار یکدیگر زندگی کنند و البته در کنار یگدیگر بیاموزند. این پژوهش به این شیوه آموختنی می خواهد پاسخ دهد که چه الگویی مناسب و استانداردی برای آموزش تاریخ ، فرهنگ و دین ، زبان و خط ، تاریخ و جغرافیای اقوام در برنامه درسی وجود دارد تا همه بتوانند اقوام موجود در درون کشور خود را بشناسند و با هم زندگی مسالمت آمیزی را داشته باشند
اهداف اساسي ومهم برنامه درسي بر اساس توجه به فرهنگها اغلب مشخص ومعين اند. اما برخي آن را بسيط وبرخي خلاصه تر بيان نموده اند. ازميان اين صاحبنظران،ديويدمن (1997) اهداف برنامه درسي بر اساس فرهنگهای متفاوت رابه موارداساسي زيرمحدود مي كند: برابري آموزشي، ارزشگذاری فرهنگی، طراحی محتوایی دانش، معرفی و ارائه عامل های بادگیری، دانش گسترده در باره گروه های مختلف قومی و فرهنگی ودرك مفاهيم بین فرهنگي بين گروهي،بين قومي دركلاس،مدرسه وجامعه. به نظرميشل (2007). ارائه برنامه درسی بر اساس توجه به همه فرهنگ های داخل یک کشورحداقل به سبب برآورده ساختن چهار هدف زيرصورت ميگيرد؛ الف( براي درمان نژادپرستي دربرنامه هاي درسي) ب( براي ايجاد تفاهم بين گروههاي نژادي وارج نهادن به فرهنگ های مختلف ج (برای خنثی کردن تنش ها و تعارضات درون گروهی) د( تلفیق و مرتبط ساختن بر نامه های درسی با تجارب و سنت های افراد و گروه های مختلف افراد و نژادها). بنکس (2010)، یکی دیگر از پیشگامان برنامه درسی چند فرهنگی آموزشی، آن را یک دیدگاه پیشرو برای آموزش و پرورش می داند که بر پایه آرمان های عدالت اجتماعی، برابری فرصت های آموزشی و به حداکثر رساندن توانمندی یادگیرندگان استوار بوده و به طور کل نگران کاستی ها، شکست ها و اعمال تبعیض گرایانه ای است که در جامعه جهانی وجود دارد. وی هدف اصلی ان را تاثیر بر تغییرات اجتماعی و راه رسیدن به این هدف را فرایندی و در بردارنده سه نوع تغییر می داند: ایجاد تغییر در خود، ایجاد تغییر در نحوه آموزش و ایجاد تغییر در جامعه.
نتیجه پژوهش ها در خصوص تعامل بین قومی در ایران قابل تامل است. یافته های حسین بر(1389) نشان می دهد ارتباط میان برخی اقوام کشور با یکدیگر بسیار ضعیف است. به طور مثال اقوام اذری، بلوچ، طالش و عرب تقریبا اطلاعات موثری از همدیگر نداشته و به همین سبب ارتباط زیادی نیز با یکدیگر برقرار نمی کنند و این مسئله به عنوان امتیاز منفی برای نظام آموزشی در نظر گرفته می شود که نتوانسته است زمینه اموزش بین فرهنگی را فراهم آورد. یافته های این پژوهش و دیگر پژوهشها مانندپژوهش مرادپور، نادری و سیف نراقی در سال 96 موید این نتیجه هستند که موضوع فرهنگهای متفاوت درطراحی برنامه درسی رسمی کشور تا اندازه زیادی مغفول واقع شده است. البته این کم توجهی خاص برنامه های درسی نیست و دراسناد بالادستی وقوانین آموزشی کشور نیز آن طورکه بایسته است به این مسئله توجه نشده است. صحت این ادعا را می توان در نتایج پژوهش های که توسط حمیدی‌زاده، ملکی، شیریو شیری که در سال 1392، در ارومیه انجام شده است، مشاهد نمود. در این تحقیق رویکرد برنامه درسی چند فرهنگی در کشور از اسناد بالادستی استخراج شدهو سپس بر مبنای اطلاعات بدست آمده مولفه های اصلی برنامه درسی جندفرهنگی استنتاج شده و بر اساس آنها محتوای کتاب های درسی ادبیات فارسی، تاریخ و تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحلیل شده است. نتایج حاکی ارضعف شدید در توجه به برنامه درسی چند فرهنگی را نشان داده است.. در پژوهش دیگری که با عنوان آموزش چندفرهنگی در کتاب های درسی فارسی( خوانداری ) دوره آموزش ابتدایی ایران توسط هواس بیگی، صادقی، ملکی و قادری در سال 97 انجام شده است، تحلیل محتوای کیفی کتاب ها نشان می دهد که تنها ردپای فرهنگ مسلط در کتاب های درسی به چشم می خورد. نظام آموزشی همچنان به دنبال پیاده سازی الگوی همسان سازی فرهنگی است که منجر به قتل زبان ها و فرهنگ های اقوام ایرانی می شود.
دانشکده علوم تربیتی دانشگاه ماساچوست در دوره اي تخصصی با عنوان توسعه برنامه درسی در تعلیم و تربیت چند فرهنگی که پرفسور نیتو آن را برگزار کرد، بر موارد زیر تأکید کرده است: ضرورت بسط و توسعه مفهوم تعلیم وتربیت چندفرهنگی - آگاهی از روشهاي سازمان دادن و طراحی برنامه درسی چند فرهنگی- کاوش انواع رویکردها براي طراحی و پیریزي فعالیت هاي یادگیري چند فرهنگی- آشنایی گسترده با انواع منابع در برنامه درسی چند فرهنگی- کاربرد انواع رویکردهاي چند فرهنگی در تدریس- توسعه برنامه درسی چند فرهنگی که می توان در محیطهاي واقعی آموزش از آن استفاده شود. (Nieto, 2002) بر اساس پیشینه نظر و تعریف برنامه درسی به عنوان یک سند سیاسی، اجتماعی، موظف است ارزشها، باورها، توجه به زبان و خط، تاریخ، مذاهب متفاوت، هنر و دیگر عاملهای متفاوت اجتماعی را در جامعه کلی منعکس سازد. شواهد نشان دهنده این واقعیت است که برنامه درسی رسمی در ایران در انعکاس این موضوع مناسب عمل ننموده است. این پژوهش می خواهد ضمن وضوح بخشیدن به ابعاد این کم توجهی به صورت علمی و مستند زمینه ی ارائه ی الگویی جهت طراحی برنامه های درسی مطلوب در این ارتباط فراهم نماید، اهمیت نظری این پژوهش در این نکته است تا ضمن بررسی وضعیت موجود،جایگاه ویژگیها و تنوعات فرهنگی ، قومی، زبانی، تاریخی و هنری در برنامه درسی نظام اموزش و پرورش رسمی ایران، یک الگوی مطوب را برای آن ارائه نماید و همچنین به لحاظ کاربردی بتواند زمینه ارائه ، طراحی و پیاده سازی این الگوی مطلوب را در نظام تعلیم و تربیت پیشنهاد نماید تا طراحان و سیاستگذاران در بر نامه ها آتی آن را به کار گیرند.
روش شناسی پژوهش:
پژوهش حاضرازحیث هدف کاربردی می باشد و با استفاده از روش تحقیق ترکیبی از نوع اکتشافی به بررسی و پاسخگویی سئوالات پژوهش، پرداخته می شود. در پژوهش های ترکیبی از نوع اکتشافي ابتدا داده های کیفی جمع آوری و تحلیل می شوند و ازداده های کیفی برای تهیه ابزار پژوهش کمی استفاده می شود و سپس به گردآوری وتحلیل داده های کمی پرداخته می شود و در نهایت، یک تفسیر و جمع بندی کلی از نتایج هر دو روش در قالب یک مطالعه صورت می گیرد. این طرح از لحاظ زمانی به صورت متوالی و از نظر وزن نیز بیشتر متوجه مرحله اول است و داده ها هم از طریق تحلیل داده های کیفی و به عنوان ابزاری در هنگام جمع آوری داده های کمی به یکدیگر مرتبط می گردد.(کرسول ،2012)
شیوه و مراحل اجرای پژوهش:
جدول شماره 1 گام های اجرای پژوهش
ر | گامها | فعالیت ها |
1 | گام اول بررسی و تحلیل محتوای کتابهای انتخاب شده | - بررسی و تحلیل اسناد بالادستی -گردآوری وبیان نکات،محتوا، عکسها و نمادها در دروس - تجزیه و تحلیل داده های حاصل از بررسی تحلیل محتوا |
2 | گام دوم: انتخاب متخصصان و اساتید مرتبط با فعالیت در حوزه برنامه درسی چند فرهنگی | - تدوین مولفه ها و ویژگی های برنامه درسی مبتنی بر توجه به خرده فرهنگها - تدوين سوالات مصاحبه و انجام کار کيفي - اجرای مصاحبه با نمونه اماری در راستای مطلوبیت برنامه درسی مبتنی به توجه به خرده فرهنگها -گردآوری اطلاعات حاصل از مصاحبه با متخصصان - تجزیه و تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها - جمع آوری اطلاعات کیفی |
3 | گام سوم: تجزیه و تحلیل داده ها و ارائه نتایج و یافته های پژوهش و تدوین الگو | - تجزیه و تحلیل داده ها - ارائه نتایج و یافته های پژوهش - تجزیه و تحلیل داده ها و ارائه نتایج و یافته های پژوهش و تدوین الگو - تدوین الگوی برنامه درسی مبتنی بر توجه به خرده فرهنگها برای دوره متوسطه اول |
4 | گام چهارم: اعتبار سنجی الگوی برنامه درسی بر اساس توجه به خرده فرهنگها | - اجرای مصاحبه مرتبط با اعتبارسنجی الگو بر اساس خصایص و ویژگیهای عناصر الگوی مطلوب برنامه درسی به منظوراعتبارسنجی ارایه نتایج اعتبار سنجی |
یافته ها:
سوال اول: وضعیت موجود توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری وتاریخی »خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا) چگونه است؟
برای بررسی این موضوع کل محتوای کتابهای درسی تفکر و سبک زندگی، فارسی، فرهنگ و هنر و مطالعات اجتماعی دوره اول متوسطه که به لحاظ موضوعی و محتوایی ارتباط بیشتری با موضوع تحقیق دارند مورد تحلیل قرار گرفت.
جدول شماره 2 تحلیل محتوای همه کتاب های درسی (متن ، عکس ، تمرین) براساس میزان توجه به خرده فرهنگ ها1
مواد درسی | موضوعات | متن | عکس | تمرین |
فارسی (هر سه پایه) | مولفه های مربوط به خرده فرهنگ ها | 41 | 39 | 36 |
مباحث متفرقه | 151 | 78 | 83 | |
فرهنگ و هنر (هر سه پایه) | مولفه های مربوط به خرده فرهنگ ها | 2 | 1 | 0 |
مباحث متفرقه | 250 | 117 | 108 | |
مطالعات اجتماعی (هر سه پایه) | مولفه های مربوط به خرده فرهنگ ها | 2 | 1 | 0 |
مباحث متفرقه | 285 | 137 | 152 | |
تفکر و سبک زندگی (هر سه پایه) | مولفه های مربوط به خرده فرهنگ ها | 0 | 0 | 0 |
مباحث متفرقه | 104 | 57 | 59 |
داده های درج شده در جدول شماره 2 نشان می دهد، که در محتوای دروسی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است، کمترین توجهی به مباحث مربوط به خرده فرهنگهای ایرانی را نشان نمی دهد و همه مباحث و موضوعات مطرح شده در قالب نگاه کلی و مباحث متفرقه به اهداف و محتوای برنامه درسی می باشد. به طور مثال در دروس فرهنگ و هنر، مطالعات اجتماعی و تفکر و سبک زندگی در مجموع هر سه پایه تحصیلی کمترین نگاهی به مسائل فرهنگی و هنری ، تاریخ و جغرافیا ،خصیصه اجتماعی و سبک زندگی اقوام ایرانی نمی شود.
سوال دوم. وضعیت مطلوب توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری وتاریخی »خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا)چگونه است؟
برای بررسی و پاسخ دادن به این سوال پژوهش و به منظور جمع آوری نظرات شرکت کنندگان از نمونه گیری هدفمند استفاده شد ؛ نمونه گیری تا رسیدن به اشباع نظری2 ادامه یافت و در نهایت با دوازده نفر از متخصصان مطالعات برنامه درسی مصاحبه بعمل آمد . در ادامه نتایج حاصل از مصاحبه های صورت گرفته ذکر شده است . قابل توضیح است که برای هر کدام از افراد یک کد در نظر گرفته شد که در توصیف و تشریح نظرات انها از کد اختصاصی استفاده شد.
جدول شماره 3- کد گذاری ویژگیها وعناصر استخراجی در بعد هدف از نظر مصاحبه شوندگان
ویژگی | عناصر استخراج شده از مصاحبه ها | |
زبان | 1.سازماندهی اهداف با توجه و اهمیت به برنامه درسی چند زبانی- 2.توجه دروسی با عنوان زبان مادری برای مناطق مختلف | 3. با توجه تعامل زبان مادری در کنار زبان رسمی جامعه |
قومیت | 4.سازماندهی اهداف با توجه به: توسعه تفکر، توانمند سازی وارتقای هویت قومی 5. با توجه برجسته ساختن و به تصویر کشیدن ارمانها، ایدالها و انتظارات اجتماعی 6. با توجه به پیشنه ی فرهنگی دانش آموزان 7. با نگرش و برخورد مثبت با تنوع فرهنگی، قومی و زبانی 8. با توجه به هنجارها و ارزشهای متنوع گروههای قومی 9. همراه با نگرش و برخورد مثبت با گروههای قومی و فرهنگی 10. با توجه بر وجود و پذیرش اقوام 11. با توجه جایگاه اقوام ایرانی در رشد و توسعه کشور | 12. با توجه به مبارزات، سلحشوریها و نمود واقعی اقوام 13.. بر اساس همکاری و مشارکت تمامی دانش آموزان 14. مبتنی بر اداب و رسوم و عقاید اجتماعی همه اقوام و ملتها 15. با تعامل درون فرهنگی و برون فرهنگی سالم میان دانش آموزان 16. با توجه به فرهنگ و تمدن اقوام 17. با توجه مسئله هویت قومی 18. با توجه مولفه خود اگاهی قومی 19. با توجه حفظ سرمایه های قومی 20. با توجه شناخت اگاهی از اقوام محتلف ایرانی 21. با توجه سبک های تغذیه اقوام و غذای های محلی |
دین | 22.سازماندهی اهداف با توجه به برنامه درسی مذاهب 23. با توجه به تحکیم وحدت و همبستگی ملی و تقریب مذاهب 24. با توجه فرصتهای یادگیری بر مبنای عقاید و باورهای دینی | 25. با توجه زمینه تحمل و احترام به دین ، مذاهب و عقاید دیگر 26. با توجه به مولفه های دینی بر مبنای دین و مذهب اقوام 27. با توجه به مبانی دینی اقلیتهای دینی در قالب کتاب مشخص |
ارزشها و باورهای اجتماعی | 28.سازماندهی اهداف با توجه به اداب و رسوم همه اقوام 29. با توجه به واقعیات محیطی اقوام و فرهنگ های مختلف 30. با توجه به بازشناسی، حفظ و گسترش تاریخ هنر و فرهنگ اقوام 31. با توجه به ایجاد فرصتهای ابراز وجود در زمینه های داستان ، سرود، نمایش های قومی و بیان ان 32. با توجه به آموزش مهارتهای اساسی پژوهش در زمینه ارزشها و باورهای اجتماعی 33. با توجه به مراسمات ملی و قومی و میهنی 34. با توجه به پیوند عاطفی نسلها 35 با توجه به مراسمات ازدواج اقوام 36. با توجه به تعریف تفاوتهای فرهنگی به عنوان یک ظرفیت | 37. با توجه به ارزشهای درونی مانند عزت نفس، نقد و انتقاد پذیری، مسئولیت و پاسخگوی 38. با توجه به اداب و رسوم مراسمات شادی و ازدواج و عروسی هر کدام از اقوام بر مبنای پیشینه 39. با توجه به انواع مختلف غذاهای اقوام مختلف و همچنین ارزش عذایی انها 40. با توجه به انواع مختلف لباسها و طرز پوشش هر کدام از اقوام. 41. با توجه به مراسمات عزاداری و و فلسفه برگزاری هر کدام از انها برای هر یک از اقوام 42. با توجه به احترام به حقوق شهروندی در حوزه های مربوط به اقتصاد ، شغل ، سیاست و.. |
هنر و فرهنگ | 43.سازماندهی اهداف با توجه به صنایع دستی و هنر های نمایشی 44. با توجه به شعر، اواز، رقص و موسیقی و سازهای محلی 45. با توجه به تعریف، نمود، جایگاه و ویژگی های رقص محلی 46. توجه به هنر و زیبایی شناسی با تکیه یه موضوعات محلی 47. با توجه به ظرفیت و توانمندی اقوام و ملتهای مختلف در زمینه هنر و زیبایی شناسی | 48. با توجه به بهبود تعاملات درونگروهی و بین فرهنگی در قالب هنر 49. با توجه به گروههای فرهنگی و قومی و مراسم های میهنی انها 50. با توجه به معرفی پوشش های مختلف اقوام ایرانی 51. با توجه به وجه به صنعت گردشگری و اکولوژی انها 52. با توجه به بازی های محلی اقوام |
تاریخ و جغرافیا | 53.سازماندهی اهداف با توجه به مکان و زمان دو عنصر مهم در زندگی اقوام ایرانی 54. با توجه به تاریخ و جغرافیای اقوام و فرهنگ های ایران 55. با توجه به جغرافیای اقلیمی، فرهنگی و سیاسی اقوام 56. با توجه به تاریخ شعر و ادبیات محلی 57. با توجه به اقوام و نقش ان در رشد و توسعه منطقه و کشور 58. با توجه به میراث تاریخی، تمدن، بناها و سنگ نوشته ها و غارها | 59. با توجه به اقوام در مسیر زمان، تاریخ زندگی انها، مبارزات و جنگهای انها در دفاع از سرزمین 60. با توجه به اشنایی با طوایف و قبیله ها و تاریخ معیشت انها 61. با توجه به جغرافیای سرزمینی هر یک از اقوام 62. با توجه به تاریخ دانشنامه مشاهیر اقوام ایرانی و نقش انها را در دوران خود 63. با توجه به چگونگی اسکان اقوام مختلف در نواحی جغرافیایی |
جدول شماره 4- کد گذاری ویژگیها وعناصر استخراجی در بعد محتوا از نظر مصاحبه شوندگان
ویژگی | عناصر استخراج شده از مصاحبه ها | |
زبان | 1.محتوای برنامه درسی به شکل چند زبانی ارائه شود 2.استفاده از داستان نویسی به زبان محلی در محتوای برنامه درسی 3.اصطلاحات مختلف زبان مادری در طراحی برنامه درسی اورده شود 4.در طراحی برنامه درسی، تنوعات قومی و زبانی مد نظر قرار داده شود | 5.در کنار زبان رسمی جامعه به زبان مادری توجه شود 6.سنت های دیرینه زبان در محتوا حفظ شود 7.خط و رسم الخط نوشتاری اقوام در برنامه درسی تدارک دیده شود 8.دانش زبانی رشد و توسعه داده شود 9.سر فصل های برای آموزش لهجه های مختلف اقوام تعریف شود |
قومیت | 10.در محتوا به توانمند سازی وارتقای هویت قومی توجه شود 11.در محتوا از یکسان گرای و غالب سازی فرهنگی پرهیز شود 12.ارمانها، ایدالها و انتظارات اجتماعی به تصویر کشیده شود 13. محتوا برنامه درسی با پیشنه ی فرهنگی ارتباط داده شود 14.حس غرور فرهنگی و هویت قومی در محتوا اورده شود 15.ارزشهای متنوع گروههای قومی و فرهنگی در محتوا اورده شود 16.طراحی محتوا بر اساس جایگاه اقوام ایرانی در رشد و توسعه کشور | 17.اداب و رسوم و عقاید اجتماعی همه اقوام و ملتها در محتوا اورده شود 18.حفظ تعامل درون فرهنگی و برون فرهنگی سالم میان دانش آموزان 19. مسئله هویت قومی و سرمایه های قومی در محتوا حفظ شود 20. سبک های تغذیه اقوام و غذای های محلی آنها در محتوای درسی 21.طراحی محتوا بر محور احترام به تنوع و عدم تحقیر گروههای قومی 22.طراحی محتوا همراه با نگرش و برخورد مثبت با گروههای قومی |
دین | 23.طراحی محتوا بر اساس تحکیم وحدت و تقریب مذاهب 24.طراحی محتوا مبتنی بر فرصتهای یادگیری بر مبنای عقاید دینی 25.طراحی محتوا زمینه تحمل و احترام به دین ، مذاهب و عقاید دیگر | 26.طراحی محتوا با توجه به مولفه های دینی بر مبنای دین و مذهب اقوام 27. با توجه به مبانی دینی اقلیتهای دینی در قالب درس مشخص |
ارزشها و باورهای اجتماعی
| 28. .طراحی محتوا بر اساس اداب و رسوم همه اقوام 29.طراحی محتوا براساس واقعیات محیطی اقوام و فرهنگ های مختلف 30. بر اساس بازشناسی، حفظ و گسترش تاریخ هنر و فرهنگ اقوام 31. بر اساس ایجاد فرصتهای ابراز وجود در زمینه های متنوع 32.طراحی محتوا بر اساس توجه به مراسمات ملی و قومی و میهنی 33.طراحی محتوا بر اساس پیوند عاطفی نسلها | 34.طراحی محتوا بر اساس توجه به مراسمات ازدواج اقوام 35.طراحی محتوا بر اساس تعریف تفاوتهای فرهنگی به عنوان یک ظرفیت 36.طراحی محتوا بر اساس توجه به غذاهای اقوام مختلف 37.طراحی محتوا بر اساس انواع مختلف لباسها و طرز پوشش هر کدام از اقوام. 38. بر اساس مراسمات عزاداری و و فلسفه برگزاری هر کدام از انها 39. طراحی محتوا بر اساس احترام به حقوق شهروندی اقوام ایرانی |
هنر و فرهنگ
| 40.طراحی محتوا بر اساس صنایع دستی و هنر های نمایشی 41.طراحی محتوا بر اساس شعر، اواز، رقص و موسیقی و سازهای محلی 42. بر اساس تعریف، نمود، جایگاه و ویژگی های رقص محلی 43. بر اساس توانمندی اقوام و ملتها در زمینه هنر و زیبایی شناسی 44. بر اساس بهبود تعاملات درونگروهی و بین فرهنگی در قالب هنر 45. بر اساس توجه به اقوام و فرهنگها و مراسم های میهنی انها | 46..طراحی محتوا بر اساس توجه به صنایع دستی و سوغات و انها 47.طراحی محتوا بر اساس معرفی پوشش های مختلف اقوام ایرانی 48.طراحی محتوا بر اساس توجه به صنعت گردشگری و اکولوژی انها 49.طراحی محتوا بر اساس توجه به صنایع دستی اقوام 50.طراحی محتوا بر اساس بازی های محلی اقوام 51.طراحی محتوا بر اساس جایگاه رقص محلی اقوام در زندگی انها |
تاریخ و جغرافیا
| 52.طراحی محتوا بر اساس تاریخ و جغرافیای اقوام و فرهنگ های ایران 53. بر اساس توجه به مکان و زمان دو عنصر مهم در زندگی اقوام 54.طراحی محتوا بر اساس جغرافیای اقلیمی، فرهنگی و سیاسی اقوام 55.طراحی محتوا بر اساس تاریخ شعر و ادبیات اقوام 56.طراحی محتوا بر اساس نقش اقوام در رشد و توسعه منطقه و کشور 57. بر اساس میراث تاریخی، تمدن، بناها و سنگ نوشته ها و غارها | 58. براساس تاریخ اقوام در مسیر زمان، مبارزات انها در دفاع از سرزمین 59.طراحی محتوا بر اساس اشنایی با طوایف و قبیله ها و تاریخ معیشت انها 60.طراحی محتوا بر اساس جغرافیای سرزمینی هر یک از اقوام 61. بر اساس تاریخ مشاهیر اقوام ایرانی و نقش انها را در دوران خود 62. بر اساس چگونگی اسکان اقوام مختلف در نواحی جغرافیایی |
سوال سوم: چه الگویی به منظورکاهش فاصله بین دو سطح موجود ومطلوب توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری وتاریخی »خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا) قابل ارائه است؟
برای تحلیل یافته های حاصل از سوال سوم پژوهش مبنی بر اینکه چه الگویی به منظور کاهش فاصله بین دوسطح موجود ومطلوب توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی،هنری وتاریخی » خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا) قابل ارائه است؟ از رویکرد تحلیل مضمون بهره گرفته شد.
یافته های حاصل از این سؤال و سؤالات فرعی مرتبط با آن بعد از حذف کدهای مشترک (125کد اولیه) و تغییر، ادغام و یا اصلاح کدهای مفهومی که بیانگر دیدگاه اساتید دانشگاهی بود تحت سه عنوان کلی مضامین پایه، سازماندهنده و فراگیر به شرح زیر انتخاب و توصیف گردیدند:
مضامین پایه:
مضامین پایه منتخب از نکات کلیدی مشتمل بر21 مضمون است. از جمله این مضامین میتوان به موارد زیر اشاره کرد: 1. مطالعات فرهنگی و توجه به تفاوتها، 2. گفتمان دینی و توجه به تفاوتها، 3. متن نگری شامل خواندن، تفسیر و نقد4. تربیت شهروند انتقادی، 5. دستیابی به خود آفرینندگی، 6. ساخت شکنی و گفتمان سازنده،7. دانایی محوری، تفکر انتقادی8. ایجاد روحیه علمی و پژوهشگری 9. بها دادن به دادن دانش عملی 10. حفظ سنت های دیرینه زبان 11. توجه به فرهنگ عمومی، 12.ارتقا خود آگاهی قومی 13. حفظ سرمایه های قومی 14.تحکیم مبانی ارزشی، شناخت اجتماعی 15.شبیه سازی مباحث فرهنگی و اجتماعی 16.هویت یابی 17-تحکیم شناخت تاریخی و جغرافیای18. توجه به نیازها و ظرفیتهای بومی19.یادگیری چندگانه مانند هنر و کیفی نگری20. ارتباطات گسترده ما بین یادگیرنده و منبع یادگیری 21.محدود نشدن به چارچوب های ارزشی از قبل تعیین شده
مضامین سازماندهنده:
مضامین سازماندهنده استخراج شده از مضامین پایه پس از بررسی و مرتب شدن در4 گروه از مضامین سازمان دهنده دسته بندی شدند و شامل موارد زیر میباشند:
تاکید بر گفتمان دانش، 2. ایجاد شرایط برقراری دموکراسی، 3. انتقال میراث فرهنگی،4. یادگیری اقتضایی و موقعیتی.
مضمون فراگیر:
برنامه درسی مبتنی بر توجه به خرده فرهنگهای ایرانی به عنوان مضمون فراگیر شناخته شد. در جدول شماره 4 مضامین فراگیر، سازماندهنده و در نمودار شماره 1 نیز شبکه مضامین مربوط به پدیده مورد مطالعه ترسیم شده است.
جدول شماره 5- ویژگی های اهداف و محتوای برنامه درسی مبتنی بر توجه به خرده فرهنگها و اقوام ایرانی
مضمون اصلی | کدهای محوری | کدهای باز | بیان مفاهیم و عبارات
|
برنامه درسی مبتنی بر توجه به خرده فرهنگهای ایرانی ( اهداف)
| تاکید بر گفتمان دانش | توجه به فرهنگ عمومی، | محموعه منسجم و نظام يافته اي از اهداف، ارزشها، عقايد، باورها، رسوم و هنجارهاي مردم متعلق به يك جامعه بزرگ، قوم يا ملت |
مطالعات فرهنگی و توجه به تفاوتها، | مطالعات فرهنگی عرصه ای بین رشته ای می باشد که در آن روابط بین قدرت و فرهنگ می تواند از چشم اندازهای رشته های علمی مختلف مورد بررسی قرار گیرد . | ||
گفتمان دینی و توجه به تفاوتها، | گفتمان ديني اين است که به فراگیران فرصت مي‌دهد تا در محیط آموزشی شکیات و سوالات دینی خود را مطرح کند. | ||
متن نگری شامل خواندن، تفسیر و نقد | متن چگونه اعمال قدرت می کند. این نشانه قدرت متن، زمینه یادگیری پایدار است | ||
ایجاد شرایط برقراری دموکراسی
| تربیت شهروند انتقادی، | نظر یک شهروند انتقادی الزاماً به معنای اشتباه شمردن طرف مقابل نیست و هدف یک کار مورد احترام است، بلکه اعلام می‌شود که همان هدف را میتوان از یک راه دیگر، به شکلی بهتر به دست آورد. | |
دستیابی به خود آفرینندگی، | خلاقیت مهم‌ترین و اساسی‌ترین قابلیت و توانایی انسان و بنیادی‌ترین عامل ایجاد ارزش است که در همه ابعاد و جوانب زندگی وی نقش کاملاً حیاتی ایفا می‌کند. و به عنوان رسالت تعلیم و تربیت تلقی می شود. | ||
ساخت شکنی و گفتمان سازنده | گفتمان سازنده به معنی پرداختن مفصل و جزءبه‌جزء یک موضوع، در قالب نوشتن یا گفتن است | ||
دانایی محوری، تفکر انتقادی | تفکر انتقادی، یا دانایی محوری یعنی تلاش در درست اندیشیدن برای به دست آوردن آگاهی قابل اعتماد در جهان می باشد. این روش شامل فرایندهای ذهنی اعم از تشخیص، تحلیل و ارزیابی داده‌ها است. | ||
ایجاد روحیه علمی و پژوهشگری | روحیه علمی با مؤلفه هایی چون کنجکاوی، ژرف نگری، پرسشگری، وسعت دید، روحیه تسامح، تمایل به تفکر خلاق و واگرا و غیره یکی از مهم ترین سرمایه های اموزشی محسوب می شود که از طریق آموزش قابل انتقال می باشد. | ||
بها دادن به دادن دانش عملی، | از این طریق می توان به درک متفاوتی از رابطه نظر و عمل در آگاهی اجتماعی رسید و مسائل و موضوعات و چالشهای دنیای معاصر را توضیح داد. | ||
انتقال میراث فرهنگی،
| حفظ سنت های دیرینه زبان | در یک جامعه ی چند زبانی، صداهای مختلفی وجود دارد که ضرورت دارد به همه آنها به نوعی توجه شود، | |
ارتقا خود آگاهی قومی | خودآگاهی به خود در رابطه با مردمی که با آنها پیوند قومی و نژادی دارد | ||
حفظ سرمایه های قومی | سرمايه اجتماعي اقوام و ملتها را مي توان منبع بالقوه جامعه براي توسعه اجتماعي در یک جامعه بزرگتر دانست. | ||
تحکیم مبانی ارزشی، شناخت اجتماعی | با پدیدههایی همچون نگرش ، دریافت ، توجه، حافظه، پردازش اطلاعات، همانند دانستن همه اعضای یک گروه یا دسته، خودشناسی، داوری، تصمیمگیری، علت یابی رفتار و دیگر پدیدههای شناختی سر و کار دارد | ||
شبیه سازی مباحث فرهنگی و اجتماعی | ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎﺯﻱ ﻫﺎ، ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﺎﺩﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺳترﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎﻱ ﻳﺎﺩﮔﻴﺮﻱ ﺑﺪﻭﻥ ﺧﻄﺮ، ﺑﺪﻭﻥ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻳﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﻧﺪ | ||
هویت یابی | هویت انسان با ارزشهای ابتدایی او مرتبط است و سببِ شکل گیری انتخاب‌هایش می‌شود. | ||
تحکیم شناخت تاریخی و جغرافیای | شناخت تاریخی و جغرافیایی جزئیاتی از فرهنگ و تاریخ و ادبیات یک منطقه را با خود منتقل می کنند. | ||
یادگیری اقتضایی و موقعیتی
| توجه به نیازها و ظرفیتهای بومی | توجه به نیازها و ظرفیتهای بومی در تدوین برنامه درسی علاوه بر سازگاری بیشتر برنامه درسی با نیازهای بومی، منجر به موفقیت برنامه درسی در مرجله اجرا نیز می شود | |
یادگیری چندگانه مانند هنر و کیفی نگری | منظور از آموزش زیبایی شناختی، تواناساختن کودکان و نوجوانان به بیان ادراکات، احساسات، و ایده های خود از راه شکل دهی تأملی رسانه هایی، نظیر: نقاشی، سفال، نگارش، موسیقی، و حرکات بدنی است. | ||
ارتباطات گسترده ما بین یادگیرنده و منبع یادگیری، | گسترش روزافزون و سریع علم و شاخه‌های متعدد آن ایجاب می‌کند آموزش و پرورش به جای تأکید بر یاد گرفتن «چه چیز»، «چگونه» یاد گرفتن را آموزش دهد | ||
محدود نشدن به چارچوب های ارزشی از قبل تعیین شده | حوزه‌های نوین اشاره به دانشی دارد که بیش از یک زمینه محض دانشی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. این روش برخورد فرصت عبور از مرزهای سنتی رشته‌های گوناگون دانش را با هدف رسیدن به نتیجه مطلوب در یک رشته فراهم می‌سازد |
1)تاکید بر گفتمان دانش
مفهوم گفتمان، تلاشی معرفت شناسانه برای پرهیز از به کار بردن مفهوم اجتماع به منزله‌ی یک پدیده‌ی تماماً منسجم و کاملاً تحت سیطره‌ی یک مرکزیت واحد (اصالت کلیت) است. گفتمان دانش به معنی پرداختن مفصل و جزءبه‌جزء یک موضوع، در قالب نوشتن یا گفتن است.. گفتمان دانش از طریق درک انتقادی درصدد تغییر اوضاع هستند، و کار آنها آشکارا تجویزی است. بدین معنی که هر نقدی بر اساس پیش‌فرض‌های یک اخلاق کاربردی تعریف می‌شود. و تأکید می‌کنیم که همچنان که واقعیت اجتماعی ناب وجود ندارد، گفتمان خنثی و بی‌طرف نیز وجود ندارد. بلکه ما با گفتمان‌ها یا متن‌های وابسته به شخص خاص، ایدئولوژی خاص و فرهنگ خاص و... مواجه هستیم. بر این اساس انچه که در متن مصاحبه شوندگان کاملا مشهود است، توجه به این مهم است که برنامه درسی محلی برای گفتمان ها و مباحث عمومی جامعه در قالب های مختلف و نمایانگر واقعیتهای اجتماعی باشد.
2)ایجاد شرایط برقراری دموکراسی،
دموکراسی بی شک یکی از متداولترین مفاهیم عصري است که ما در آن زندگی می کنـیم .اغلب حکومتها از ترتیبات دموکراسی به عنوان حاکمیتی شایسته، براي مشروعیت بخشـیدن بـه خود استفاده میکنند .رسانه هـا در نقـد سیاسـت هـاي حاکمـان از دموکراسـی بـه عنـوان معیـاري جهانی بهره می گیرند .نظریه پردازان و تحلیلگران علوم اجتماعی نیز سیر حرکـت دموکراسـی و تحولات و تغییرات آن را پیوسته دنبال می کنند؛ لذا ادبیـات گسـترده و رویکردهـا ي متنـوعی بـه دموکراسی وجود دارد. کوهن به درستی می گوید در هر جامعه اي زمینـه هـاي لازم و کـافی براي تحقق دموکراسی متفاوت است. رسالت اموزش و پرورش هم در راستای تحقق اهداف متعالی بشریت در رسیدن به جامعه آرمانی بر اساس خواست همه احاد ملت می باشد. با توجه به اهمیت عنصر مردم سالاری در جامعه، اکثریت مصاحبه شوندگان بر اهمیت این موضوع به عنوان یکی از کارکردهای نظام تعلیم و تربیت تاکید داشته اند.مبنای توجه مصاحبه شوندگان در این راستا، توجه به همه اقوام و فرهنگها و توجه به مردم سالاری و دموکراسی در تدوین اهداف برنامه درسی می باشد.
3)انتقال میراث فرهنگی:
میراث بر جای مانده از گذشتگان در مطالعه تاریخ بشر مؤثر هستند. حفظ آنها نیازهای گذشتگان را بازگو می‌کند و در پس هر یک داستانی نهفته است. از دیدگاهی دیگر حفظ آثار می‌تواند به اعتبارسنجی خاطرات گذشتگان کمک کند . امروزه اموزش می‌تواند با دقت بسیاری شکل و ظاهر میراث کهن را به دست آورد و داده‌های بسیاری را از شیوه زندگی گذشتگان ارائه کند. شوربختانه بیشترین خطری که میراث فرهنگی و تاریخ بومی مناطق را تهدید می‌کند، عدم توجه به ان از سوی سیاستگذاران اموزشی می باشد. با این تحلیل تاکید کاملی از سوی مصاحبه شوندگان نسبت به این قضیه وجود دارد، تا در اهداف برنامه درسی به میراث فرهنگی اقوام ایرانی توجه شود و به صورت کامل و علمی اهداف ان تدوین و ارائه شود.
4)یادگیری اقتضایی و موقعیتی ،
رویکرد یادگیری موقعیتی این است که دانش‌آموزان زمانی که به‌صورت فعالانه در تجربه یادگیری مشارکت داده شوند، تمایل بیشتری به یادگیری خواهند داشت. در واقع اصل مطلب در یادگیری موقعیتی، خلق معنا از فعالیتهای واقعی زندگی روزمره میباشد. عدم توانايي استفاده از آموخته ها در موقعيت هاي حرفه اي، يکي از مهم ترين مشکلاتي است که دانش آموزان با آن روبه رو هستند. متخصصان آموزشي براي حل اين مشکل، يادگيري موقعيتي را پيشنهاد مي کنند..باتوجه به بررسی متنی از مصاحبه ها، روشن است که نگاه مصاحبه شوندگان متوجه یادگیری اقتضایی و بر اساس توجه به تفاوتهاست و توجه به موارد ذیل به عنوان رویکردی در جهت رسیدن به این مهم در برنامه درسی می باشد.
در ادامه با توجه به شاخص های توصیفی در انتخاب اهداف و محتوا بر ای طرح برنامه درسی، در نمودار زیر الگوی برنامه درسی بر اساس توجه به همه خرده فرهنگ ها و اقوام ایرانی ارائه شده است
الگوی طراحی شده بیانگر ان است، که در جامعه متکثر و چند فرهنگی ایران، برنامه درسی باید به دور از اقتدار گرایی آموزشی و مبتنی بر یک نظام برنامه درسی سازگارانه بر واقعیات محیطی و محلی باشد. همچنین اهداف و محتوای برنامه های آموزشی و درسی را باید از پیشینه، ظرفیت، توانمندی و آینده سازی اقوام و ملتها در بطن جامعه چندفرهنگی گرفته شود. برنامه درسی مبتنی بر توجه به خرده فرهنگها، یعنی برنامه درسی که برای مردم و جامعه و در خدمت رشد و بازسازی و رهایی بخشی است و این تعریف دموکراسی در برنامه های اموزشی را شامل می شود. چنین برنامه‌هایی با اعتقاد به زمینه‌ای و منعطف بودن برنامه‌های درسی، ترویج عدالت اجتماعی و تصمیم گیری مشارکتی، رد دخالت سیاست مداران و تأکید بر مدیریت تخصصی برنامه‌های درسی و اهمیت دادن به یادگیرنده محوری(توجه به آزادی، تجارب فردی، ویژگیهای روانشناختی، ویژگیهای اجتماعی، هویت فرهنگی و نقش فاعلی یادگیرنده)، پتانسیل لازم را در پرسش محور، گفتمان محور و بصیرت محور کردن برنامه‌ها فراهم و در نهایت منجر به تربیت یادگیرنده نقاد و روشنگر خواهد شد . در این شرایط است که اصول تخصصی برنامه درسی از جمله اصل انتقال میراث فرهنگی و اجتماعی، اصل توجه به نیازهای کودک،اصل مربوط به آینده نگری و... تحقق خواهد یافت.
4- میزان اعتبارالگوی مطلوب پیشنهادی توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری و تاریخی»خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا) چگونه است؟
برای تعیین میزان اعتبار و مطلوبیت الگوی پیشنهادی طراحی شده برنامه درسی توجه به خرده فرهنگ های ایرانی با راهنمایی استاتید محترم راهنما و مشاور ،الگوی طراحی شده در اختیار12 نفر از اساتید دانشگاهی که چند فرهنگی در آموزش و پرورش به عنوان تخصص آنها قلمداد می شد. و متخصصان و کارشناسان ارشد آموزش و پرورش قرار گرفت، تا درباره ی مضامین مختلف الگو، اظهار نظر نمایند. برای این کار از روشهای ارتباط حضوری و مصاحبه، ارسال فایل الکترونیکی و همچنین ارتباط تلفنی بهره گرفته شد. در ادامه آنها نظرات خود را درباره الگو به شرح مفصلی بیان داشتند. با اهمیت قرار دادن اینکه موضوع پژوهش، یک روش تحلیلی و مبتنی بر پژوهش کیفی می باشد، نگارنده در تمام مراحل پژوهش، خود در فرایند پژوهش با دست اندرکاران و اساتید حوزه تعلیم و تربیت ارتباط کاملی داشته است و خود عضوی از جامعه هدف و گردآوری اطلاعات بوده است. به طوری که مراحل تحقیق به شکل یک چیدمان منطقی و یا پازلی بوده است که نوشتن مرحله فعلی حتما منوط به تایید و اعتبار سنجی مراحل قبلی بوده است.
داده های بدست آمده از مصاحبه با متخصصان و صاحب نظران نشان داد اهداف و محتوای انتخاب شده برای برنامه ی درسی مبتنی بر توجه به خرده فرهنگها با توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری و تاریخی» مناسب ومطلوب هستند واهداف و مولفه های ذکر شده در الگوی پیشنهادی نیاز های حال حاضر جامعه ی ما می باشد که سیاستگذاران، مولفان و برنامه ریزان آموزشی و درسی باید به این مولفه ها در طراحی و تدوین اهداف و محتوا به ان توجه نمایند..
در مورد تدوین اهداف در الگوی پیشنهادی صاحبنظران و اساتید حوزه برنامه درسی، آن را به عنوان نقطه شروع برنامه درسی غیر متمرکز، هویتی جدید در برنامه درسی و گامی رو به جلو برای همسان سازی و عدالت آموزشی درنظام آموزش و پرورش می دانند.
در زمینه های مربوط به طراحی محتوا کلیه صاحب نظران ومتخصصان با شیوه و روش های مطرح شده موافق بودند و آن را تفکری نو در اموزش و پرورش بر اساس توجه به همه آحاد ملت ایران می دانستند. هر کدام از اساتید و صاحبنظرانی که الگو را مطالعه نمودند، نظرات خود را به صورت توصیف و بیان عبارات اظهار داشتند، که در ادامه به صورت خلاصه نظرات هر کدام از انها آورده می شود.
«از آنجایی که رسالت نظام تعلیم و تربیت توجه به جایگاه والای افراد در جامعه می باشد، باید بستر لازم را برای رسیدن به آموزش و یادگیری فراهم آورد. لذا استفاده و اجرای مدل کنونی آموزش و پرورش عدالت آموزشی را با توجه به کشور چند فرهنگی ایران به ارمغان نمی آورد. استفاده از الگوهای جدید در برنامه درسی یکی از راههای رسیدن به عدالت آموزشی می باشد که این الگو تا حد زیادی این امکان را فراهم می سازد» مصاحبه شونده شماره1
«به نظر بنده آموزش و پرورش ایران نیاز به یک الگوی جدید اجرایی دارد که در آن به همه ملت به یک اندازه پرداخته شود. اهداف مطرح شده در این الگو بیانگر کثرت گرایی نیست بلکه توجه به همه دانش آموزان می باشد و مناسب ارزیابی می شود.» مصاحبه شونده شماره 2
«الگوهای برنامه درسی که حاصل کار پژوهش های کیفی و نظام مند در سطح بالای علمی می باشد، با توجه به شناخت جمعیتی در ایران مناسب به نظر می رسد. اما این حرکت نیازمند تغییر در سیاستگذاری آموزشی و نگاه منعطف و سازگارانه در برنامه درسی می باشد درمجموع این الگو مناسب می باشد اما ضمانت اجرایی ندارد.» مصاحبه شونده شماره 3
«با مطالعه مضامین سازمان دهنده و پایه در این الگو و بر مبنای کارهای پژوهشی که بنده هم خود و هم با دانشجویانم داشته ام، بر اهمیت این حوزه در برنامه درسی چند فرهنگی بیشتر پی برده ام و اجرای آن را را لازم و ضروری می دانم. این الگوتا حد زیادی می تواند نیازهای آموزشی جامعه ما را برطرف سازد» مصاحبه شونده شماره 4
«عدالت و برابری آموزشی از طریق برنامه درسی فراگیر اتفاق می افتد. جامعه ایران جامعه ای چند فرهنگی می باشد. لذا برنامه درسی بر اساس همه فرهنگهالازم و ضروری می باشد. استفاده از الگوهای برنامه درسی برای اجرا بسیار مفید به نظر می رسد » مصاحبه شونده شماره 5
«با درک این مسئله که اهداف و محتوای برنامه درسی برخواسته از نیاز جامعه و نیاز فراگیران باشد. بنده به عنوان استاد مطالعات برنامه درسی این الگو را مبتنی بر نیاز بخش بزرگی از جامعه ایران می دانم که می تواند به عنوان یک جایگزین به شمار بیاید.» مصاحبه شونده شماره 6
«با مطالعه این الگو در همه بخش های آن به این نتیجه رسیدم که تا چه اندازه برای همه دست اندرکاران نظام آموزشی مهم است که از تمرکز کم شود و به کثرت گرایی و و توجه به همه بخش ها و فرهنگ های ایرانی باید پرداخته شود. این الگو و الگوهای دیگر در تحقیقات آموزشی می تواند رویکردی جدید به آموزش و پرورش باشد.» مصاحبه شونده شماره 7
«حوزه های مغفول برنامه درسی ایران بسیار گسترده است. ظرفیتها و پتانسیل بسیار زیادی هم برای پرداختن به واقعیتها وجود دارد. لازم است به واقعیتها و ظرفیتها در اموزش و برنامه درسی توجه شود. این الگو بعضی از حوزه های مغفول برنامه درسی را پوشش داده و ظرفیتها را هم به نحوی معرفی نموده است» مصاحبه شونده شماره 8
« استفاده از این الگو حوزه های مغفول و پنهان برنامه درسی ایران را روشن می سازد. رویکرد امروز نظام آموزش و پرورش ما حوزه های زیادی دارد که به آن توجه نمی شود . یکی از آنها چند فرهنگی می باشد. این الگو یکی از الگوهای مناسب برای اجرا می باشد.» مصاحبه شونده شماره 9
«اهداف تعریف شده و محتوای که در این الگو برنامه درسی تدوین شده است، نشان دهنده توجه دقیق به اهمیت برنامه درسی در جامعه چند فرهنگی ایران است. این الگو می تواند بعضی از کاستیهای نظام حال حاضر ایران را پوشش دهد و به عنوان رویکردی نو در آموزش و پرورش به شمار آید» مصاحبه شونده شماره 10
«مضامین سازماندهنده این الگو نشان دهنده ضروریات و نیاز آموزشی یادگیرندگان است. اگر چه می توانست حوزه های دیگری را در برگیرد، اما این الگو را تا حدی مناسب می دانم» مصاحبه شونده شماره 11
« در دنیای امروز نهاد آموزش‌وپرورش بسیار پیچیده شده و دیگر نمی‌توان تنها با یک رویکرد به آن نگریست، باید برای آن برنامه‌ریزی کرد. باید توجه داشت که جامعه برای تداوم حیات خود باید مشابهت ها و تفاوتهای افکار، ارزشها و هنجارها را در نظر گیرد که آموزش‌وپرورش باید آن را از طریق الگوهای جدید تأمین کند. این الگو می تواند حیطه های از آن را شامل بشود» مصاحبه شونده شماره 12
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف طراحی اهداف و محتوا و همچنین ویژگی های الگوی برنامه درسی مبتنی بر توجه به فرهنگ های ایرانی برای دوره اول متوسطه صورت گرفت. بعد ار ترسیم ویژگی های الگو ، نتایج نشان داد که برنامه درسی طراحی شده از منظر اساتید این حوزه از اعتبار خوب و مناسبی برخوردار است . در این راستا بررسی ها نشان می دهد که پژوهش های انجام شده در این حوزه، زیاد طراحی نشده و ضعف پژوهش و یا عدم توجه به این حوزه محسوس است و با عنوان حیطه مغفول تحقیقات آموزش و پرورش به شمار می رود. در الگوی پیشنهادی بر اساس حوزه های مختلف آموزش و پرورش، از همه سطوح فرهنگی و هویتی ایران شکل گرفته و پایه و اساس آن پژوهشی می باشد. در این الگو فارغ از هدف نهایی آن که توجه ، شناخت و باز نشر عناصر فرهنگی در ایران می باشد، به اهداف جزئی و رفتاری ان برای جامعه هدف نیز پرداخته شده است. بر این اساس تخقق اهداف تعلیم و تربیت را در حیطه توجه به فرهنگها را محقق می سازد.
پاسخ به سوال اول
وضعیت موجود توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری وتاریخی »خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا)چگونه است.
تنوع و تکثر جامعه ايران در ابعاد مختلف قومي، نژادي و فرهنگي مستلزم آن است که به نحوي شايسته و مقتضي در برنامه هاي درسي و آموزشي مورد توجه قرار بگيرد. در بررسی شرايط موجود و حاکم بر کتابهای درسی دوره اول متوسطه، هم در بعد اهداف و هم در بعد محتوا، سيطره و حاکميت يک برنامه درسي عام و همگاني که اصولا نسبت به تفاوت ها و تنوعات ذاتي جامعه ايران خنثي و بي تفاوت مي باشد، مشاهده گردید. کاملا روشن است که این سبک مدیریت و سیاستگذاری آموزشی بيش از هر چيز با مقتضيات و واقعيات عيني و تاريخي اين جامعه در تعارض مي باشد. از اين رو، وجود يک برنامه درسي چند فرهنگي حساس و پاسخگو نسبت به تفاوت هاي فرهنگي و قوميتي در نظام آموزشي ايران به عنوان يک حوزه مغفول و غايب مطرح است که مي تواند عامل مهم تثبيت و تشديد بسياري از شکاف ها و بحران هاي اجتماعي، فرهنگي و هويتي در کشور گردد. شناخت جامعه ایران در شکل کلی آن و نگاه تخصصی به برنامه درسی در دوره های آموزشی کاملا ضروری می باشد، لذا باید در مسیر برنامه درسي بر اساس توجه به همه قومیتها و فرهنگها، ابعاد و کارکرد هاي مختلف آن مشخص گردد و بر مبناي آن تلفيق و امتزاج عناصر، مفاهيم، مطالب و محتواهاي چند فرهنگي با برنامه هاي درسي دانش آموزان را مورد تاکيد قرار داده شود.
بطور کلی نتایج بدست آمده از سوال اول پژوهش نشان می دهد، که توجه به مقوله ها و مولفه های مربوط به خرده فرهنگ های ایرانی کمترین جایگاه را در اهداف و محتوای برنامه درسی دارد. اهداف و محتوای برنامه درسی کاملا در موضوعات کلی و بر اساس ساختار جامعه تک فرهنگی و مسلط می باشد. نتایج بدست آمده در این پژوهش به طور کامل همسان و موازی با نتایج تحقیقات دیگر در این حوزه مانند تحقیق عل‌رضا عراقیه (مجری طرح) وکوروش فتحی واجارگاه (استاد راهنما)1397، حمیدی‌زاده ، ملکی ، شیری و شیری در سال 1392، وفائی و سبحانی نژاد 1395، را دارد. توجه به مقوله های خرده فرهنگها، توجه به دانش اموزان و همه آحاد ملت ایران می باشد و نیاز به توجه مضاعف و بازنگری جدی دارد. بر این اساس محقق تلاش داشته الگوی جامعی در خصوص برنامه درسی بر اساس توجه به همه فرهنگها برای دانش آموران دوره متوسطه اول ارائه دهد.
با توجه به تحلیل و بررسی ها از متون، تمرینات، عکس و تصاویر از کتابهای درسی در دوره اول متوسطه، علی رغم اینکه اهداف و محتوای برنامه درسی با توجه به خرده فرهنگها، در رشد وپرورش قابلیت ها و استعداد های دانش آموزان این مرز و بوم و نقشی اساسی دارد. این مقوله کمترین جایگاه را در برنامه درسی نظام آموزشی دارد و با توجه به تعریف آیزنر از اقسام برنامه درسی به عنوان برنامه درسی رسمی، غیر رسمی و پوچ، این مقوله به عنوان برنامه درسی پوچ نظام آموزشی تلقی می شود. یعنی اینکه برنامه درسی مورد مغفول واقع شده است. غفلت از برنامه درسی در حوزه خرده فرهنگها ، چه در صورتی که مغرضانه و بر اساس خواست نهادها و سیاستگذاران آموزشی و سیاسی باشد و چه در صورتی که مورد بی توجهی صرف سیاستگذاران باشد، کاملا قابل انتقاد است. برنامه درسی اساساً یک سند اجتماعی، سیاسی ، فرهنگی و مقوله‌ای زمینه‌‌مند و حساس به فرهنگ است و در‌صورتی اثربخش خواهد بود که عناصر تشکیل‌دهنده آن با ویژگیهای فرهنگی جامعه و به‌تبع آن با ویژگیهای فرهنگی یادگیرنده سازگار و متناسب باشد. تناسب اهداف و محتوای برنامه درسی دانش اموزان را توانمند، با مهارت و همراه با نگرشی صحیح از جامعه متکثر فراهم می آورد. بر این اساس در جهت طراحی الگوی برنامه درسی توجه به خرده فرهنگها، بسیار ضروری به نظر می رسد که الگو و راهنمایی برای آموزش وپرورش در مدارس دوره اول متوسطه تبیین شود و توجه بیش از بیش برنامه ریزان و دست اندرکاران نظام آموزش و پرورش را به این قلمرو تربیتی معطوف کرده، تا اقدامات و تلاش ها در این زمینه با پشتوانه نظری قابل دفاع و باجدیت بیشتر پیگیری شود.
پاسخ به سوال دوم
وضعیت مطلوب توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری وتاریخی »خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا)چگونه است؟
مطالعات گوناگونی که درطول سال های اخیر به انجام رسیده است نشان داده که با وجود وجودتنوع قومی درکشور ایران و ضرورت آموزش مراودت درست، همزیستی، همبستگی واتحادکامل اقوام با یکدیگر نوع نگاه به مسأله‌ی قومیت عمدتاً درزمینه فرهنگی و ازجمله نظام آموزش وپرورش و برنامه درسی رسمی کم کاری انجام گرفته است. ایران به عنوان جامعه‌ای دارای قومیت‌های مختلف در حال گذر یا در حال توسعه است و در این میان اغلب دانش‌آموزان و به ویژه دانش‌آموزان مقطع متوسطه اول که در سنین نوجوانی وجوانی قراردارند با فاصله‌گرفتن از بنیادهای سنتی ودر شرایط ضعف یا نبود الگوی مناسب در زمینه عدم تبیین ارزشمندی قومیتها و نقش آنها در شکل‌گیری هویت ملی و هویت‌یابی دچارتعارض، سردرگمی و بلاتکلیفی هستند و خود را سرگردان می بینند. درچنین شرایطی است که نابسامانی اجتماعی نیز زمینه لازم را برای پیدایش بحران هویت، سرخوردگی، احساس برتری، احساس حقارت، بی تعهدی، هنجارشکنی، احساس عدم مسئولیت درمقابل سایرقومیت‌ها و نارضایتی پدید می‌آورد. برای تعریف مطلوب بودن برنامه درسی، از دیدگاه صاحبنظران، اساتید برنامه درسی و متخصصان آموزش و پرورش در حوزه های مختلف مصاحبه به عمل آمد و هر کدام از انها دیدگاههای خود را مطرح ساختند که تمام آنها در زمینه توجه کامل برنامه درسی به قومیتها و فرهنگ های ایرانی اشتراک نظر داشتند. در این زمینه فهرستی از موضوعات و مواردی که مرتبط با برنامه درسی و اموزش آنها در حیطه های مربوط به اقوام و فرهنگ ها می باشد، تهیه و تنظیم گردید که مولفه ها و حوزه های که در این پژوهش توسط مصاحبه شوندگان ارائه شد، با مطالعات و تحقیقات دیگر از جمله پژوهش هواس بیگی، صادقی و دیگران در سال 96 و همچنین پژوهش عبدلی سلطان احمدی و صادقی در سال 1394 در دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه انجام شد همخوانی کاملی دارد. دستیابی به برنامه درسی مطلوب و مناسب، نیازمند شناخت همه جانبه ملت ها و اقوام ایرانی در حوزه زبان، فرهنگ و رسومات، هنر، تاریخ و جغرافیا، دین و آیین انها می باشد. با این توصیف در دروس مرتبط، مشارکت برنامه ریزان و مولفان برنامه درسی از میان همه فرهنگها و اقوام ایرانی و گروههای فعال اجتماعی در زمینه های مختلف در تعریف اهداف و تدوین محتوا لازم و ضروری می باشد.
پاسخ به سوال سوم
چه الگویی به منظورکاهش فاصله بین دو سطح موجود ومطلوب توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری وتاریخی »خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا) قابل ارائه است؟
محتوای برنامه درسی باید ناظر برهدف ها باشد و ریشه در فرهنگ و ارزشهای جامعه داشته باشد. در انتخاب محتوا باید ضمن بهره گرفتن از منابع معتبر، باید مفاهیم اصلی و پایه خود را از بطن اجتماع، نیازهای یادگیرنده، نیاز های اجتماع و آینده نگری جامعه بگیرد، در واقع محتوای برنامه درسی بر اساس توجه به خرده فرهنگها باید بر آمده از جامعه و برای جامعه باشد. بر این اساس با توجه به اصل اعتبار به عنوان یکی از اصول انتخاب محتوا لزوم بازنگری کلیه محتواهای برنامه درسی چند فرهنگی مرتبط با مسایل اجتماعی و وقایع جاری بیش از پیش مورد انتظار است.
در این الگوی پیشنهادی اهداف در قالب سه حوزه دانش ،توانش و نگرش تدوین شده است که هر یک از اهداف نشان دهنده جنبه ای خاص از کارکردهای مختلف اهداف برنامه درسی بر اساس توجه به خرده فرهنگهاست. بر اساس یافته های تحقیق در اهداف حوزه دانشی از دانش آموزان انتظار می رود توانایی ارزیابی سنت ها و آداب و اعتقادات، دانش شناخت و تحکیم هویت قومی و ملی،دانش اجتماع چند فرهنگی،دانش زبانی، دانش مذاهب توحیدی ، دانش مکانی و تاریخی، دانش هنری، معرفت چند فرهنگی، شناخت قواعد و هنجارهای اجتماعی، انتقال میراث فرهنگی ، شناخت خصوصیات تفاوتهای قومیتی ، شناخت تکالیف و مسئولیت پذیری را کسب کنند.
بر اساس اهداف حوزه مهارتی استنتاج شده در این پژوهش از از دانش اموزان انتظار می رود، مهارت زندگی در جامعه چند فرهنگی، مهارت حل مساله، مهارت جغرافیایی و تاریخی مکانهای مختلف، مهارت صلح و دوستی، مهارت زبانی، مهارتهای هنری،مهارتهای شهروندی،مهارتهای آگاهی قومی و همچنین مهارتهای لازم زندگی از جمله مهارتهای ارتباطی،مهارت تصمیم گیری وتفکر، ،خود آگاهی ،مشارکت و همکاری مفید برای جامعه را کسب نمایند.
بر اساس اهداف حوزه نگرشی از دانش اموزان انتظار می رود، درک ارزشهای اخلاقی و احترام به هویت چند فرهنگی در کشور، درک جامعه هدفمند مبتنی بر تفاوتهای فرهنگی، نگرشی چند گانه از یک دانش خاص، نگرش حساسیت نسبت به مسائل محیطی ، نگرش همزیستی مسالمت آمیز با گروههای مختلف، نگرش های نژادی، نگرش عدم محدود شدن به چارچوب های ارزشی، نگرش چندگانه یادگیری و نگرش زیبایی شناسانه را کسب نمایند.
درون مایه اصلی این الگو پرداختن جامع به همه فرهنگ ها و اقوام جامعه ایران در آموزش و پرورش بر اساس هدف نهایی آن می باشد، در این زمینه شاحص ها و ابعاد کلی الگو با دیگر تحقیقات کیفی برنامه درسی مانند تحقیق جمال مرادپور و عزت الله نادری که در سال 1397 در دانشگاه ازاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات انجام گرفته است، تا حدودی همخوانی را دارد. سیاست گذاری و برنامه ریزی درسی بر چگونگی تعلیم و تربیت دانش آموزان تأثیر گذار است. عدم توجه به پتانسیل های آموزشی، محدودیت در قانون گذاری ، کم توجهی نسبت به انتقال محتوا، فلسفه محافظه کارانه و همچنین نگاه مهندسی شده به آموزش و برنامه درسی و عدم دسترسی به محتوای آموزشی استاندارد برای همه دانش اموزان ایرانی، ، مدیریت رفتار دانش آموزان و آینده فکری آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. جلب مشارکت و حمایت همه قشرهای اجتماع در سیاست گذاری، برنامه ریزی و تهیه محتوای متناسب با حقوق همه فرهنگها در مدارس ، تهیه منابع مبتنی بر توسعه فرهنگی و قومی و توجه به بستر فرهنگی جامعه هدف، باید توسط سیاستگذاران آموزشی ، مولفان و طراحان برنامه درسی و مدارس مورد توجه باشد.
پاسخ به سوال چهارم
میزان اعتبارالگوی مطلوب پیشنهادی توجه به ویژگیهای «زبانی، قومیتی، دینی، ارزشها و باورهای اجتماعی، هنری و تاریخی»خرده فرهنگهای ایرانی دربرنامه های درسی دوره اول متوسطه ایران (اهداف،محتوا) چگونه است؟
الگوی پیشنهادی یک مدل علمی پژوهشی برای متخصصان و مولفان برنامه درسی است که با توجه به مغفول ماندن و کمتر پرداختن به این حوزه بتواند در طراحی و تدوین اهداف و محتوا با نگرش جدید اقدام نماید. واقعیت این است فرایند آموزش در بستر توجه به همه فرهنگها امری پیچیده و از حوزه های مختلف تاثیر می پذیرد. چرا که پرداختن به این امر به موارد زیادی از جمله تغییر در ساختارهای سیاسی ، نگاه و تفکر معلمان، توجه به نقش برنامه درسی پنهان، در نظر گرفتن برنامه درسی پوچ، داشتن نظام آموزشی غیر متمرکز، توجه به نقش و جایگاه نهادهای مختلف اجتماعی و خصوصا غیر دولتی و مراکز علمی، رسانه ها و بسیاری دیگر از حوزه ها بستگی دارد. در واقع این بستر نیازمند داشتن نگرشی جدید و نوعی هماهنگی اجتماعی ، سیاسی، فرهنگی و تفکر علمی می باشد.
به طور کلی در روش های آموزش بر مبنای توجه به همه فرهنگها در کشور چند نکته حائز اهمیت است. نخست آنکه حتی الامکان از روش های متنوع در همه مراحل برنامه درسی ازجمله اهداف و محتوا استفاده شود و به صرف یک روش خاص یا از پیش مهندسی شده استفاده نگردد. دوم انکه روش های اموزشی نباید مبتنی بر تحمیل و اجبار باشد. بلکه باید نظام آموزشی در مرحله تدوین اهداف و محتوا باید از حالت متمرکز و وفادارانه خارج شود و وارد نظام سازگارانه شود. یعنی اهداف و محتوای برنامه درسی باید سازگار با ویژگی های فرهنگی و هویتی مناطق باشد.
کارکرد برنامه درسی با توجه به اقوام و فرهنگها مواجهه با مسأله وتحقق وحدت وهمبستگی ملی با استفاده ازظرفیت برنامه درسی رسمی درزمینه تقویت اشتراکات اقوام متنوع ایرانی می باشد. رویکرد این راهبرد نیز با نگاه اتحاد، همدلی وصمیمیت است. این رویکرد مثبت می تواند در وضعیت فعلی به روایت‌ها ونقل قول‌های بدون ساختار وغیرموثق درمورد قومیت‌های مختلف کشور سروسامان داده و در نهایت برنامه درسی مدارس درزمینه جایگاه قومیتها را تحت تأثیرخود قرار دهد. این هدف مستلزم برنامه راهبردی و مدون در زمینه قومیتها در وزارت آموزش وپرورش بوده و درصورت تدوین آن و استفاده مطلوب از برنامه درسی رسمی زمینه تعامل، همزیستی و تقویت مشترکات اقوام افزایش یافته و در نهایت وحدت، همبستگی ملی وهویت ملی تحقق خواهد یافت
در این پژوهش ضرورت‌های توجه به برنامه درسی متناسب با اقوام و فرهنگ ها بیان شد. با توجه به اهمیت تعلیم و تربیت چند فرهنگی در جهان امروز و پذیرش توجه به نظام‌های آموزشی به این شیوه از تعلیم و تربیت، روی آوردن به الگوهای متناسب برنامه درسی در نظام آموزشی ایران به دلیل برخورداری از مشخصه‌های جامعه چند فرهنگی، بیش ازپیش ضروری به نظر می‌رسد. در جمع بندی این مطلب می توان گفت که الگوی طراحی شده در این پژوهش می تواند آنچه را که امروز در نظام اموزشی جریان دارد و حیطه های را مورد بی توجهی قرار داده است را بازنمایی و روشن سازد. و می توان این الگو را گامی نو درتحول مطالعات برنامه درسی و توجه به آموزش بر مبنای توجه به همه اقوام فرهنگ های جامعه ایران قلمداد نمود.
Reference
- Abdoli Sultan Ahmadi, Javad, 1393. Investigating the ratio of multicultural education components in Persian and social sciences courses from the perspective of curriculum planning specialists and teachers in order to design an appropriate model in the field, PhD thesis, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Branch.) Persian(
- Iraqi, Alireza and Fathi Vajargah,, Kourosh 1391. The place of multiculturalism in multicultural education and higher education. Strategy and Culture Quarterly, 5 (18-17), 204-187.) Persian(
- - Iran, The Great Islamic Encyclopedia, Volume 10, Tehran, 2001.) Persian(
- Arellano, J. (2011). The Use of Multicultural Literature in Elementary Classrooms: Teaching Acceptance and Understanding of Different Races, Ethnicities, and Cultures. A research paper, The Graduate School, University of Wisconsin-Stout.
- Ameeriar, L. (2008). Downwardly global: multicultural bodies and gendered labor migrations from Karachi to Toronto (Thesis) Stanford University. Department of Anthropology.
- Bahrampour, Shaban Ali, 2000, Introduction to Discourse Analysis, Discourse and Discourse Analysis, Tehran, Culture of Discourse.) Persian(
- Apple, M. (2004). Ideology and Curriculum. New York andLondon Routledge Flamer.,
- Asgarian, Mostafa, 2006. The place of ethnic culture in citizenship education. Journal of Educational Innovation, 5 (17), 78-55.) Persian(
- Azizi, Nematullah, Boland Hemtan, Keyvan and Soltani, Massoud, 2010. Investigating the situation of multicultural education in teacher training centers in Sanandaj from the perspective of students. Iranian Higher Education Association Quarterly, 3 (2), 149-165.) Persian(
- Banks, J. A., & Banks, C. A. M. (Eds.). (2004). Handbook of research on multicultural education (2nd Ed.). San Francisco, CA: Jossey-Bass
- Banks, J. A, & Banks, C. A. M., (2010) Multicultural Education: Issues and Perspectives (7th ed.), New York: John Wiley.
- Banks,J, A. (1993). Multicultural Education: Development, Dimensions, and Challenges.The Phi Delta Kappan. 75(1), 22-28.
- Bloemraad, I. (2007). Unity IN Diversity? Bridging Models of Multiculturalism and Immigrant Integration.Du Bois Review, 4(2), 317-336.
- Bic Ngo (2010). Doing ''Diversity'' at Dynamic High: Problems and Possibilities of Multicultural Education in Practice. Education and Urban Society, 42(4), 473– 495
- Brown, L. (2013). An Immigration History of Britain: Multicultural Racism by Panikos Panayi. English Historical Review, 128, 225 – 227.
- Eisner E. W. (1994). The Educational Imagination: on the Design and Evaluation of School Programs. Third end , New York : Macmillan College Publishing Company
- Fathi Vajargah, Kourosh. 1392. Curriculum towards new identities. Tehran, Ayizh Publishing.) Persian(
- Fazeli, Nematullah, 1390. Ethnography of education. Tehran, Scientific Publications.) Persian(
- Gay, G. (2006). The importance of multicultural education. New York: Teachers College Press
- . Ghalion, Borhan, 1999, Globalization and Dialogue ofCivilizations, translated by Bagheri,) Persian(
- Jenks, C., Lee, J. O., and Kanpol, B. (2001). Approaches to Multicultural Education in Preservice Teacher Education: Philosophical Frameworks and Models for Teaching. Human Sciences Press the Urban Review, 33(2), 87 – 105.
- Journal of Educational Sciences and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, 2003, Third Volume, Tenth Year, No. 3 and 4, pp. 128-113 Globalization and its Challenging Consequences for Education.) Persian(
- Hamidizadeh, Katayoun, Maleki, Hassan, Shiri, Mohammad and Shiri Fatemeh 1392, A study of the position of multicultural curriculum in the textbooks of literature, history and social sciences in the middle year of the 2012-2011 academic year National Conference on Multicultural Education, Urmia.) Persian(
- Hinton, S. (2011). Ethnic Diversity, National Unity and Multicultural Education in China.US-China Education Review 5,726-739. Earlier title: US-China Education Review, ISSN1548-6613.
- Khodabakhsh, Ghorbanpour Dastaki Journal of National Studies, Winter 2002, Revised October 31, 2014). Persian(
- Laclau, E and Mouffe ,C(1993), " Hegemony and socialist strategy, Towards a Radical Democratic politics" , London, New york : verso.
- Macroni, Galaleh and Boland Hemtan, Keyvan. 2014, multicultural education in elementary school textbooks. Journal of Educational Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, 6 (21), 73-92.) Persian(
- Maleki, Hassan, 2006. Curriculum Planning, Practice Guide, Tehran, Payame Andisheh Publishing.) Persian(
- Mehr Mohammadi, Mahoud et al., 2009. Curriculum, views, approaches and perspectives. Mashhad: To be published.) Persian(
- Moradpour, Jamal and Avari, Soleiman and Naderi, Ezatollah and Asareh, Alireza, 1399, Designing an integrated model of the curriculum of the first secondary school and its validation from the perspective of curriculum experts and relevant teachers, Fifth International Conference on Innovation and Research in Educational Sciences , Management and Psychology, Tehran.) Persian(
- Mouffe , Chantal (1995) " Radical Democracy,Modern or Post modern" , Translated by Poul Holdegrab er , in A. Ross(ed)universal Abandon ? Poltics of Post modernism. pp.31-45 ,--- ,university of Minnesota pres.
- Nieto, S., & Bode, P. (2008). Affirming diversity: The sociopolitical context of multicultural education (5th Ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon.
- Nik Nafs, Saeed and Aliabadi, Khadijeh. (2013) The role of content analysis in the process of teaching and designing textbooks. World Media Journal, 8, (2), 124-150,
- Niknam, Zahra; Mehr Mohammadi, Mahmoud; Fazeli, Nematullah and Fardanesh, Hashem. (2011) Teaching Experimental Sciences and Culture: Anthropological Explanation of Learning Experimental Sciences. Iranian Curriculum Studies Quarterly, 5, (20), 8-36.) Persian(
- Nourbakhsh, Younes, 2008, Culture and Ethnicity is a model for cultural communication in Iran. Cultural Research Quarterly, 1 (4), 67 -78.) Persian(
- Rahmani, Azra, Faqihi, Alireza, Hosseini Mehr, Ali and Sarmadi, Mohammad Reza. Validation of multicultural education components for elementary school design. Journal of New Approach in Educational Management, 7 (4), 233-250.) Persian(
- Sadeghi, Alireza, 2010. A study of the national curriculum document of the Islamic Republic of Iran based on the multicultural education approach. Iranian Curriculum Studies Quarterly, 5 (18), 215-190.) Persian(
- Sadeghi, Alireza, 2012. Features and necessities of developing a multicultural curriculum in Iran: a review of challenges and strategies. Quarterly Journal of Strategy and Culture. 5 (18-17), 121 -93.) Persian(
- Supriadi, D. (1999). Restructuring the Schoolbook Provision System in Indonesia: Some Recent Initiatives. Education Policy Analysis Archives, 7(7).
- Taghavi Moghadam, Mostafa, 2008 Political Archeology of Iran, Tehran: Institute of Contemporary Iranian Archaeological Studies, 1998.) Persian(
- Tajik, Mohammad Reza, 2004, Discourse, Anti-Discourse and Politics, Tehran, Institute for Research and Development of Humanities. .) Persian(
- Vafaie, Reza and Sobhani Nazad, Mehdi, 1394. A component of multicultural education and its analysis in the content of textbooks. Two Quarterly Journal of Theory and Practice in the Curriculum, 3, (5), 111-128. .) Persian(
- Yousefi, Ali, 2001, Inter-ethnic relations and its effect on the national identity of ethnic groups in Iran. National Studies Quarterly, Volume 2, Number 8, pp. 11-42.) Persian(
[1] (اعداد نشانگر موضوعاتی است که در کتابها مورد استفاده قرار گرفته است)
[2] . اشباع نظری Theoretical saturation نقطه ای در تحقیقات کیفی است که نشان دهنده کفایت داده‌های گردآوری شده جهت تحلیل و ارائه گزارش نهایی است.
