تأثیر عملکرد پایداری بر مدیریت سرمایه در گردش (شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران)
الموضوعات :
محمد حسین فتحه
1
(دانشگاه پیام نور)
خدیجه حیدری نیا
2
(کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.)
الکلمات المفتاحية: عملکرد پایداری, مدیریت سرمایه در گردش, بورس اوراق بهادار تهران.,
ملخص المقالة :
مدیریت سرمایه در گردش به مدیریت داراییها و بدهیهای جاری اشاره دارد و برای ایجاد تعادل بین آنها به کار می‌رود به‌طوری‌که سهامداران میتوانند با مدیریت مؤثر سرمایه در گردش، حداکثر بازده را برای سرمایهگذاری در داراییها کسب کنند. مدیریت کارآمد سرمایه در گردش شرکتها جهت ادامه بقا و حیات شرکت اهمیت زیادی دارد و نحوه استفاده از سرمایه کوتاه‌مدت را نشان میدهد و همچنین برای اندازهگیری میزان نقدینگی شرکت به کار می‌رود. هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیر عملکرد پایداری بر مدیریت سرمایه در گردش شرکتها است. پژوهش حاضر کاربردی و از بعد روش‌شناسی، همبستگی از نوع علّی (پس رویدادی) میباشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و با استفاده از روش نمونهگیری حذف سیستماتیک، 133 شرکت به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب‌شده و در دوره زمانی 10 ساله بین سال‌های 1391 الی 1400 موردبررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه پژوهش نشان داد که عملکرد پایداری بر چرخه تبدیل نقدینگی، متوسط دوره وصول مطالبات و متوسط دوره پرداخت بدهیهای شرکتها تأثیر معکوس دارد. در واقع با افزایش فعالیت شرکت در راستای پایداری شرکتی، چرخه تبدیل نقدینگی کوتاهتر و سریعتر شرکت به سرمایه اولیه خود دست خواهد یافت و از طرفی دوره وصول مطالبات از کسانی که به صورت نسیه با آنها کار شده است کاهش یافته و دوره پرداخت بدهیها به دیگران نیز کاهشی خواهد شد.
تأثیر عملکرد پایداری بر مدیریت سرمایه در گردش
چکیده
مدیریت سرمایه در گردش به مدیریت داراییها و بدهیهای جاری اشاره دارد و برای ایجاد تعادل بین آنها به کار می‌رود به‌طوری‌که سهامداران میتوانند با مدیریت مؤثر سرمایه در گردش، حداکثر بازده را برای سرمایهگذاری در داراییها کسب کنند. مدیریت کارآمد سرمایه در گردش شرکتها جهت ادامه بقا و حیات شرکت اهمیت زیادی دارد و نحوه استفاده از سرمایه کوتاه‌مدت را نشان میدهد و همچنین برای اندازهگیری میزان نقدینگی شرکت به کار می‌رود. هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیر عملکرد پایداری بر مدیریت سرمایه در گردش شرکتها است. پژوهش حاضر کاربردی و از بعد روش‌شناسی، همبستگی از نوع علّی (پس رویدادی) میباشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و با استفاده از روش نمونهگیری حذف سیستماتیک، 133 شرکت به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب‌شده و در دوره زمانی 10 ساله بین سال‌های 1391 الی 1400 موردبررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه پژوهش نشان داد که عملکرد پایداری بر چرخه تبدیل نقدینگی، متوسط دوره وصول مطالبات و متوسط دوره پرداخت بدهیهای شرکتها تأثیر معکوس دارد. در واقع با افزایش فعالیت شرکت در راستای پایداری شرکتی، چرخه تبدیل نقدینگی کوتاهتر و سریعتر شرکت به سرمایه اولیه خود دست خواهد یافت و از طرفی دوره وصول مطالبات از کسانی که به صورت نسیه با آنها کار شده است کاهش یافته و دوره پرداخت بدهیها به دیگران نیز کاهشی خواهد شد.
کلیدواژه‌ها: عملکرد پایداری، مدیریت سرمایه در گردش، بورس اوراق بهادار تهران.
1.مقدمه
در شرایط پر چالش اقتصادی امروز و با افزایش فشارهای محیطی و منابع بیرونی محدود، داراییها و بدهیهای جاری (سرمایه در گردش) سازمانها و شرکتها از اهمیت فراوانی برخوردار هستند. با این شرایط مدیریت سرمایه در گردش از یک طرف امتیاز رقابتی برای واحدها محسوب میشود و از جهت دیگر عملکرد مالی، سودآوری و نقدینگی شرکتها را تحت تأثیر قرار میدهد (لی1، ۲۰۱۹). درواقع مدیریت سرمایه در گردش، سرمایه کوتاه‌مدت موردنیاز برای تأمین مالی فعالیتهای سرمایهگذاری است که بخش قابل‌توجهی از ترازنامه یک شرکت را در صنایع متفاوت نشان میدهد. مدیریت سرمایه در گردش بهتر به عملکرد بالاتر شرکتها منتهی خواهد شد (ناستیتی و همکاران2، 2019). طبق نظریه جنسن و مکلینگ3 (1976)، معیارهای سرمایه در گردش با اندازهگیری چرخه عملیاتی شرکت (چرخه تبدیل نقدینگی) همبستگی داشته و در یک راستا قرار دارند. فاصله بین هزینه برای خرید مواد و همچنین دریافت مبالغ کالاهای فروش رفته، درواقع نوعی چرخه تبدیل نقدینگی در شرکت است. اگر این فاصله طولانیتر باشد بیانگر این است که باید سرمایهگذاری بیشتری در سرمایه در گردش انجام شود که درنتیجه شرکت دچار نقدینگی نامناسب خواهد شد. از طرف دیگر چرخه تبدیل نقدینگی با افزایش فروش موجب سودآوری بیشتر میشود (باروس و همکاران4، 2021). در واقع سرمایه در گردش شامل وجوهی است که در داراییهای جاری سرمایهگذاری شده است، یعنی وجوهی که در یک چرخه عادی تجاری طی یک دوره کوتاه به وجه نقد تبدیل می شود(ستایش و منصوری، 1389). یکی از عواملی که احتمالا می‌تواند مدیریت سرمایه در گردش را شکل دهد، عملکرد پایدار شرکتها میباشد. عملکرد پایدار شرکتها تمام فعالیتها و راهبردهایی را شامل میشود که نیازهای استفاده‌کنندگان از آن را برطرف میکند (الطاف و احمد5، ۲۰۱۹). در بلندمدت پایداری علاوه بر تأثیر بر برقراری ارتباط قوی با ذینفعان و افزایش مزایای رقابتی برای گسترش اعتماد عمومی، از طرف دیگر بر بهبود عملکردهای واحدهای اقتصادی نیز مؤثر است (کردلو و همکاران، ۱۳۹۶)؛ زیرا شرکتها بهطور فزایندهای نگران عناوین نامطلوب و ادراکات منفی ذینفعان مختلف مانند سهامداران، مشتریان، تأمین‌کنندگان و کارمندان خود هستند (باه و همکاران6، ۲۰۲۱). پایداری دارای مفهوم گستردهای است که مفاهیم دیگری چون مسئولیتهای شرکتها در قبال اجتماع و جامعه را در خود جای داده است و با مفاهیمی چون پایداری رقابت، پایداری گزارشگری و پایداری اجتماعی می‌تواند موردبررسی قرار گیرد. در عمل، سیاست‌گذاران مالی، برای شناخت محرکهای مدیریت سرمایه در گردش و سطح بهینه آن تلاش میکنند (باروس و همکاران، 2021). بنابراین هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که آیا عملکرد پایداری تاثیری بر مدیریت سرمایه در گردش شرکتها دارد. با توجه به اینکه وضعیت تبدیل نقدینگی برخی از شرکتها، به دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر بازار در شرایط نامناسبی قرار دارد، بدین‌جهت شرکتها تبدیل وجوه نقد به داراییها را ترجیح داده که این موضوع باعث میشود تا در سررسید بدهی با مشکل مواجه شوند و گاها ارزش شرکت مورد آسیب قرار خواهد گرفت. علت مشکلات مالی که بیشتر شرکتها با آن درگیر هستند و منجر به ورشکستگی آنها میشود درواقع ناشی از نبود مدیریت راجع به سرمایه در گردش است(زهدی و همکاران، 1389). بنابراین در این پژوهش به دنبال بررسی تأثیر محرکی مانند عملکرد پایداری بر مدیریت سرمایه در گردش بوده و با توجه به نبود یافتههای قطعی و ایجاد شکاف پژوهشی در کشور راجع به تأثیرات عملکرد پایدار بر سرمایه در گردش شرکتها و چرخه تبدیل نقدینگی، پرداختن به این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار میباشد. در ادامه ساختار پژوهش ابتدا بسط مبانی نظری، مبانی تجربی پژوهش و فرضیه‌ها ارائه و در ادامه روش اجرا و تعاریف عملیاتی متغیرهای پژوهش و نهایتاً یافتهها و نتیجه‌گیری پژوهش ارائه شده است.
2.مبانی نظری، تجربی و فرضیههای پژوهش
مدیریت سرمایه در گردش، مدیریت سرمایه کوتاه‌مدت موردنیاز برای تأمین مالی فعالیتهای سرمایهگذاری است که بخش قابل‌توجهی از ترازنامه یک شرکت را در صنایع متفاوت نشان میدهد. مدیریت سرمایه در گردش بهتر به عملکرد بالاتر شرکتها منتهی خواهد شد (ناستیتی و همکاران7، 2019). با این شرایط اگر منافع حاصل از نگهداری موجودی از هزینه سرمایهگذاری در سرمایه در گردش کمتر باشد، سودآوری شرکت با طولانی شدن چرخه تبدیل نقدینگی کاهش خواهد یافت. شرکتهایی که وجوه بیشتری را به سرمایه در گردش اختصاص میدهند (که برای سایر سرمایه‌گذاری‌ها در دسترس نیست)، ممکن است هزینه تأمین مالی بیشتری را متحمل شوند و سودآوری در شرکتهایی که سرمایه در گردش کمتری دارند، افزایش مییابد. لذا بررسی عوامل اثرگذار بر مدیریت سرمایه در گردش از اهمیت فراوانی برخوردار است(بانکر و همکاران8، 2014). در حال حاضر، عملکرد پایداری شرکت در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و محیطی است که اشاره به مسئولیت شرکتها در قبال جامعه و ذینفعان دارد. مفاهیم اجتماعی شرکتها کاملاً نزدیک به مفهوم توسعه پاینده است و پیامد رویکرد توسعه پاینده، توجه خاص به مفهوم افشاء و گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکتها است. شرکتهایی که عملکرد پایداری بهتری دارند، نسبت به رقیبان خود در طولانی‌مدت در بازار سهام و نیز عملکرد حسابداری، بهتر عمل میکنند و کمتر تحت تأثیر شوکهای خارجی که بر ایجاد ارزش در داخل سازمان اثر میگذارد، قرار میگیرند(باروس و همکاران، 2021). منظور از پایداری رقابتهای هم صنعت به نحوی است که شرکت در آن صنعت فعال کما فی سابق باقی بماند، ازاین‌رو شرکت با پایداری رقابت سهم بازار خود را حفظ کرده و میزان فروش، مصرف مواد اولیه، مشتری و عرضه‌کننده خود را در بازار دارد. همچنین منظور از پایداری مالکیت به معنای جابه‌جایی کمتر مالکان است و نهایتاً منظور از پایداری گزارشگری یعنی اینکه میزان دست‌کاری مدیریت در جهت اینکه اطلاعات با شرایط واقعی رخ‌داده تطبیق بیشتری داده یا اینکه اطلاعات را به نفع خود گزارش دهد، کمتر باشد؛ یعنی در طول زمان دست‌کاری به هر انگیزهای آن‌قدر نوساناتش شدید نباشد که تفاوت معناداری در مطلوبیت تصمیم استفاده‌کننده به وجود آورد. مسئولیت اجتماعی شرکت شامل شاخه‌های تعهدات و منافع اجتماعی است. شرکتها نسبت به گروههای سازنده در جامعه غیر از سهامداران و فراتر از آن چیزی که از طریق قانون و قرارداد اتحادیه توصیف‌شده، وظیفه دارند و مسئول‌اند (عسگری رشتیانی و همکاران، 1399)؛ توجه به افراد و گروههای ذینفع موجب انگیزش نیروی انسانی، افزایش حسن نیت اجتماعی، اعتماد مردم به یکدیگر، کاهش جریمهها و کنترل خطرات بالقوه (ریسک) میشود که درنهایت سبب افزایش سود و عملکرد پایدار شرکتها و بهبود تصمیمگیری برای مدیران در بلندمدت خواهد شد. مدیران باید نسبت به گروههای خاصی که بر سازمان تأثیر میگذارند یا میتوانند روی منافع و اهداف سازمان مؤثر باشند، احساس مسئولیت نمایند (باروس و همکاران، 2021)؛ ساختار مالکیت از جمله سازوکارهای با اهمیت حاکمیت شرکتی است(دهقان و همکاران، 1401). همچنین در واحدهای تجاری با تمرکز مالکیت زیاد، مالکان به‌طورمعمول بر فعالیتهای شرکت اشراف دارند و به اطلاعات موردنیاز خود دسترسی دارند. در مقابل، وضعیتی عکس، برای شرکتهایی که سهامداران آن جزء و پراکنده هستند متصور است. تشدید تضاد منافع بین مدیران و سهامداران بیش از آن‌که ناشی از رفتار فرصت‌طلبانه مدیران باشد، درواقع ناشی از ازدیاد مالکیت است و این‌گونه بر عملکرد تأثیر منفی میگذارد (عسگری رشتیانی و همکاران، 1399). به‌عبارت‌دیگر، یک بنگاه اقتصادی نه‌تنها بایستی نسبت به سهامدارانش و سرمایه‌داران خود احساس مسئولیت کند، بلکه بایستی با همان نسبت به همان گروه‌هایی که در موفقیت آن سهیم هستند، احساس مسئولیت نماید(آرین پور و همکاران، 1398)؛ بنابراین میتوان گفت که امتیاز بالای عملکرد پایداری شرکتها می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مدیریت ریسک مورداستفاده قرار گرفته و به شرکتها اجازه دهد تا ریسک کمتری را از بازار متحمل شده و بنابراین آنها را قادر خواهد ساخت تا تحت نیازهای سرمایه کمتر برای تأمین مالی عملیات بدون به خطر انداختن سودآوری فعالیت کنند (باروس و همکاران، 2021).
حیدری نیک و همکاران(1402) در پژوهشی با عنوان تاثیر مدیریت سرمایه در گردش بر سودآوری با تاکید بر اندازه شرکت این گونه بیان کردند که امروزه در همه واحدهای تجاری سرمایه در گردش بخش اعظم سرمایه شرکت را به خود اختصاص میدهد و به تبع مدیریت سرمایه در گردش یکی از وظایف مهم مدیر مالی شرکت است ونقش مهمی در دستیابی به اهداف، سیاستها و موفقیتهای شرکت دارد. نتایج نشان داد مدیریت سرمایه در گردش بر سودآوری شرکت تاثیر داشته و همچنین اندازه شرکت تاثیر معکوس بر رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش و سودآوری شرکتها دارد.
قدرتی زوارم و همکاران (1401) در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش در دورههای رونق و رکود این‌گونه بیان نمودند که مدیران در دوران رکود اقتصادی سیاستهای محافظه‌کارانه و در دوران تورم سیاستهای متهورانه مدیریت سرمایه در گردش را پیش میگیرند. بابایی و همکاران (۱۴۰۰) در پژوهشی با عنوان رابطه بین عملکرد پایداری شرکتی و ارزش شرکت: با تأکید بر نقش امتیاز افشا و اندازه شرکت این‌گونه بیان نمودند که یافتههای پژوهش نشان از رابطه مثبت و معنادار بین عملکرد پایداری و ارزش شرکت وجود دارد.
مظاهری و شکریزاده (1400) در پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر مدیریت سرمایه در گردش بر نقدشوندگی سهام این‌گونه بیان نمودند که مدیریت سرمایه در گردش یکی از مفاهیم مطرح در پارادایم مالی شرکتی است که کاربردهای متعددی در مالی شرکتی دارد، یکی از این کاربردها نقش مدیریت سرمایه در گردش در نقدشوندگی سهام شرکتها است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مدیریت سرمایه در گردش بر نقدشوندگی سهام تأثیر معناداری دارد.
امین و صالح نژاد (۱۳۹۹) به بررسی تأثیر عملکرد پایداری شرکتی بر ارزش‌افزوده اقتصادی در طی چرخه عمر شرکت پرداختند و این‌گونه در نتایج پژوهش نشان داده شد که سطح عملکرد پایداری شرکت در مرحله بلوغ چرخه عمر به اوج خود میرسد. از سوی دیگر عملکرد پایداری شرکتی در مراحل رشد و بلوغ اثر مثبت و معناداری بر ارزش‌افزوده اقتصادی دارد.
هاشمی و همکاران (1398) تأثیر عملکرد پایداری شرکت بر مازاد بازده سهام و سودآوری این‌گونه بیان نمودند که تأثیر عملکرد پایداری و افشاء در سطح عملکرد اجتماعی- اقتصادی شرکت بر مازاد بازده سهام معنادار و معکوس است. همچنین تأثیر عملکرد پایداری و سطح افشای عملکرد اجتماعی- اقتصادی شرکت بر روی سودآوری معنادار نمی‌باشند.
سپاسی و همکاران (۱۳۹۶) در پژوهشی با عنوان مدیریت سرمایه در گردش، عملکرد مالی و محدودیت‌های تأمین مالی این‌گونه بیان کردند که نتایج حاصل از آزمون فرضیههای پژوهش نشان داد بین چرخه تجاری خالص و عملکرد شرکتها، رابطه منفی و معنادار وجود دارد.
یعقوب زاده و همکاران (۱۳۸۹) پژوهشی تحت عنوان ارتباط بین مدیریت سرمایه در گردش و سودآوری شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس تهران را به انجام رساندند. نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیر مدیریت سرمایه در گردش و سودآوری رابطه عکس وجود دارد.
ساوارنی و همکاران9(2023) در پژوهشی با عنوان تاثیر مدیریت سود بر کارایی مدیریت سرمایه در گردش این گونه بیان کردند که مدیریت سود به طور معکوس بر کارایی مدیریت سرمایه در گردش تاثیرگذار است. مدیرانی که در مدیریت سود شرکت می کنند تمایل دارند در چرخه تبدیل پول نقد طولانی تر عمل کنند و موجودی را به صورت غیربهینه مدیریت کنند. این یافته ها با استفاده از یک پروکسی جایگزین برای مدیریت سود بر اساس مدل جونز اصلاح شده بیشتر تأیید شده است.
تارکوم10 (2022) در پژوهشی با عنوان تأثیر کووید 19 بر مدیریت سرمایه در گردش: اثر تعدیل‌کننده فرصتهای سرمایهگذاری و مشوقهای دولتی این‌گونه بیان نمودند شرکتها در مواجهه با کووید 19 با سطوح بالاتر چرخه نقدینگی کار میکنند. همچنین شرکتهایی با فرصتهای سرمایهگذاری بیشتر و شرکتهایی که حمایت دولتی دریافت میکنند، با سطوح پایین‌تری از چرخه تبدیل نقدینگی کار میکنند.
سلایگوا11 (2022) در پژوهشی با عنوان مدیریت سرمایه در گردش در رابطه با اندازه و سودآوری شرکتها در جمهوری چک این‌گونه بیان نمودند که متغیرهایی مانند چرخه تبدیل نقدی، نسبت داراییهای جاری، نسبت بدهیهای جاری و نسبت سرمایه در گردش بر سودآوری شرکتها و اندازه شرکتها در صنعت تولید و بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی در جمهوری چک تأثیرگذار است.
گیل و همکاران12 (2022) در پژوهشی با عنوان تأثیر فناوری اطلاعات بر مدیریت سرمایه در گردش این‌گونه بیان نمودند که نتایج تجربی نشان میدهد که سرمایهگذاری در فناوری اطلاعات درک شده با کاهش دوره نگهداری موجودی و کاهش چرخه تبدیل وجه نقد در هند، در بهبود کارایی مدیریت سرمایه در گردش نقش دارد و همچنین نتایج نشان داد فناوری اطلاعات دوره چرخه تبدیل نقدینگی را کوتاه میکند.
باروس و همکاران (2021) در پژوهشی با عنوان آیا شرکتهای پایدارتر قادر به فعالیت با سرمایه در گردش کمتر هستند؟ این‌گونه بیان نمودند که این مطالعه شواهدی در مورد رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش و سطح پایداری شرکتها ارائه میکند که 1394 شرکت در فهرست عمومی ایالات‌متحده را در دوره 2002-2020 پوشش میدهد. نتایج نشان داد که شرکتهایی با رتبه پایداری بالاتر با سرمایه در گردش کمتر و چرخه تبدیل نقدینگی کوتاهتر عمل میکنند، شرکتهایی که عملکرد بهتری در امتیازات پایداری دارند، نیاز کمتری به پول نقد نسبت به میانگین صنعت دارند. به‌طورکلی، یافتهها نشان داد که بهینه‌سازی مدیریت سرمایه در گردش ممکن است پس از سرمایهگذاری در پایداری شرکتها به دست آید.
حبیب و کایانی13 (2021) در پژوهشی با عنوان آیا کارایی مدیریت سرمایه در گردش بر درماندگی مالی شرکت تأثیر میگذارد؟ این‌گونه بیان نمودند که مدیریت سرمایه در گردش باعث کاهش دورههای درماندگی مالی خواهد شد.
الارینی و همدان14 (۲۰۲۰) در پژوهشی به تأثیر پایداری شرکتی و عملکرد شرکتهای فهرست شده ایالات‌متحده پرداختند و نتایج نشان داد که افشای پایداری بر معیارهای عملکرد شرکت تأثیر مثبت دارد.
لی15 (2019) در پژوهشی با عنوان مدیریت سرمایه در گردش و ارزش‌گذاری شرکت، سودآوری و ریسک: شواهدی از یک بازار درحال‌توسعه این‌گونه بیان نمودند که نتایج رابطه منفی و معناداری بین سرمایه در گردش خالص و ارزش‌گذاری شرکت، سودآوری و ریسک نشان میدهد. جیسی و همکاران16 (۲۰۱۹) در پژوهشی با عنوان تأثیر عملکرد پایداری شرکتی بر ارزش سهام، ریسک و عملکرد شرکت این‌گونه بیان نمودند که نتایج این تحقیق نشان داده که تغییرات در ویژگیهای پایداری یک شرکت ممکن است برای ادغام در معیارهای سیاست و تحلیل مالی مناسب باشد.
یون و همکاران17 (۲۰۱۸) در پژوهشی با عنوان آیا عملکرد پایداری، ارزش شرکت را افزایش میدهد: شواهدی از کره پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که عملکرد پایداری بهطور مثبت و قابل‌توجهی بر بازار یک شرکت، مطابق مطالعات قبلی در کشورهای توسعه‌یافته تأثیرگذار است. بااین‌حال، تأثیر آن بر قیمت سهام می‌تواند با توجه به ویژگیهای شرکت متفاوت باشد.
بانوس و همکاران18 (۲۰۱۴) در پژوهشی با عنوان مدیریت سرمایه در گردش، عملکرد شرکت و محدودیت مالی این‌گونه بیان نمودند که یافتهها نشان از یک رابطه معکوس بین سرمایهگذاری در سرمایه در گردش و عملکرد شرکت پشتیبانی میکنند که دلالت بر وجود سطح بهینه سرمایهگذاری در سرمایه در گردش دارد.
بر اساس مبانی نظری و تجربی و موارد مطرح‌شده در بیان مسئله پژوهش و اهداف مطرح‌شده کلی، چهار عنوان فرضیه به شرح زیر برای پژوهش حاضر مطرح‌شده است:
فرضیه اول: عملکرد پایداری بر چرخه تبدیل وجه نقد شرکتها تأثیر معکوس دارد.
فرضیه دوم: عملکرد پایداری بر متوسط دوره وصول مطالبات شرکتها تأثیر معکوس دارد.
فرضیه سوم: عملکرد پایداری بر متوسط دوره گردش موجودی کالا در شرکتها تأثیر معکوس دارد.
فرضیه چهارم: عملکرد پایداری بر متوسط دوره پرداخت بدهیهای شرکتها تأثیر معکوس دارد.
3.روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر کاربردی و از بعد روش‌شناسی، همبستگی از نوع علی (پس رویدادی) است. جامعه آماری موردبررسی در این پژوهش، کلیه شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و دوره موردبررسی نیز سال‌های 1391 تا 1400 میباشد. شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران که دارای شرایط زیر هستند به‌عنوان نمونه انتخاب شده است، به‌منظور قابل‌مقایسه بودن اطلاعات، پایان سال مالی شرکتها پایان اسفندماه باشد. در دوره (10 ساله) موردبررسی تغییر دوره مالی نداده باشند. اطلاعات مربوط به متغیرهای انتخاب شده در این پژوهش در دسترس باشد. جزو بانک‌ها، بیمه‌ها و شرکتهای سرمایهگذاری نباشند. نهایتاً 133 شرکت به‌عنوان نمونه نهایی پژوهش انتخاب شده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از روش داده‌های ترکیبی و با رویکرد پنل دیتا و با استفاده از نرم‌افزار ایویوز10 12 و با استفاده از ابزار نیرومند استاندارد در آزمون فرضیه‌ها صورت پذیرفته است.
جدول (1): نحوه انتخاب نمونه آماری پژوهش
جامعه آماری در سال 1400 | 546 | |
کسر میشود: شرکتهای غیرفعال | 188- |
|
کسر میشود: شرکتهایی که دارای توقف معاملاتی سهام هستند | 39- |
|
کسر میشود: شرکتهایی که سال مالی آنها منتهی به 29 اسفند نیست | 53- |
|
کسر میشود: شرکتهایی که در بازه زمانی پژوهش وارد بورس شدند | 81- |
|
کسر میشود: شرکتهای سرمایهگذاری، بانک و هلدینگها | 52- |
|
نمونه نهایی پژوهش | 133 | |
3-1. مدل جامع رگرسیونی پژوهش
به تبعیت از پژوهش باروس و همکاران (2021) مدل زیر برای آزمون فرضیههای پژوهش طراحی و به نوبت با متغیرهای وابسته گوناگون استفاده شده است.
3-2.تعاریف عملیاتی متغیرهای پژوهش
3-2-1.متغیر وابسته پژوهش: مدیریت سرمایه در گردش (Y)
مطابق پژوهش اسکندر نژاد و همکاران (1399)، بادآور نهندی و تقی زاده خانقاه (1395) و بولو و همکاران(1391) جهت تطبیق با مدلها در پژوهشهای داخلی از اجزای اصلی سرمایه در گردش، شامل حساب‌های دریافتنی، موجودی کالا (تولید)، حساب‌های پرداختنی و استفاده کارآمد از وجه نقد برای عملیات شرکت به‌عنوان متغیر وابسته پژوهش استفاده میشود. بنابراین چرخه تبدیل وجه نقد (CCC) و متغیرهای تشکیل‌دهنده آن به‌عنوان متغیر وابسته پژوهش جهت نشان دادن مدیریت سرمایه در گردش مورداستفاده قرار گرفته است. متغیرهای چرخه تبدیل وجه نقد (CCC) شامل، میانگین دوره پرداخت وجوه برای تولید و دریافت وجه از فروش‌ها که بهطور جزئی شامل، دوره وصول مطالبات (ARP)، چرخه (دوره) تولید شرکت یا نگهداری موجودی کالا (INVP) و دوره پرداخت بدهی (APP) است؛ که در روابط زیر بهطور جامع به تشریح هر یک پرداخته‌شده است. هرکدام از فاکتورهای تشکیل‌دهنده دوره چرخه تبدیل وجه نقد به‌عنوان یک متغیر وابسته در فرضیات استفاده میشود.
ARP=
INVP=
APP=
که در روابط فوق:
که در روابط فوق:
متغیر وابسته اول: دوره وصول مطالبات (ARP): (میانگین حساب‌های دریافتنی / فروش شرکت /365)
متغیر وابسته دوم: چرخه تولید شرکت (INVP): (میانگین موجودی کالا / بهای تمام‌شده کالای فروش رفته/365)
متغیر وابسته سوم: دوره پرداخت بدهی (APP): (میانگین حساب‌های پرداختنی / بهای تمام‌شده کالای فروش رفته بعلاوه موجودی کالای پایان دوره منهای کالای اول دوره /365).
متغیر وابسته چهارم: چرخه تبدیل وجه نقد (CCC): (دوره وصول مطالبات بعلاوه چرخه تولید منهای دوره پرداخت بدهی).
در رابطه‌های فوق:
CCC: چرخه تبدیل وجه نقد
Sale: فروش خالص
COGS: بهای تمام‌شده کالای فروش رفته
Purchases: بهای تمام‌شده کالای فروش رفته بعلاوه موجودی کالای پایان دوره منهای کالای اول دوره.
AR: حساب‌های دریافتنی
INV: موجودی کالا
AP: حساب‌های پرداختنی
3-2-2.متغیر مستقل پژوهش: عملکرد پایداری شرکتها (PS score)
در پژوهش حاضر به تبعیت از رضایی و رشوند (1396) و عسگری رشتیانی و همکاران (1399) پایداری عملکرد از مجموع سه معیار پایداری گزارشگری، پایداری مالکیت و پایداری رقابت حاصل میشود که هر چه عدد حاصله بزرگ‌تر باشد بدین معناست که شرکت از پایداری بیشتری برخوردار است. عناصر تشکیل‌دهنده عملکرد پایدار شرکتها به شرح زیر اجرایی شده است:
الف. پایداری رقابت (CS)
برای سنجش پایداری رقابت به شرح زیر استفاده میشود:
MS=
نهایتاً پایداری رقابت از انحراف معیار (سه دوره گذشته) MS حاصل میشود و هر چه سهم بازار کمتر باشد، نشان‌دهنده پایداری رقابت بالاتر است (عسگری رشتیانی و همکاران، 1399).
ب. پایداری گزارشگری (RS)
برای سنجش پایداری گزارشگری از مدل زیر استفاده میشود:
که در رابطه فوق:
TACC: کل اقلام تعهدی (سود خالص منهای وجه نقد عملیاتی تقسیم‌بر کل داراییها سال قبل)
CFO: جریان نقد عملیاتی
ROA: نرخ بارده داراییها (سود خالص تقسیم‌بر کل داراییها)
نهایتاً جهت محاسبه پایداری گزارشگری ابتدا میزان خطای مدل فوق محاسبه‌شده و سپس انحراف معیار سه دوره گذشته جمله خطای حاصل‌شده را محاسبه میشود؛ بنابراین هر چه خالص وجوه نقد عملیاتی شرکت کمتر، پایداری گزارشگری بالاتر است (عسگری رشتیانی و همکاران، 1399).
پایداری مالکیت (OS)
برای سنجش پایداری مالکیت به شرح زیر عمل میشود:
انحراف معیار درصد مالکیت (به‌جز سایر سهامداران) در هرسال، در مقایسه با میانگین قلمرو زمانی تحقیق همان شرکت بیانگر پایداری مالکیت است. به‌نحوی‌که اگر انحراف معیار از میانگین کمتر باشد. پایداری مالکیت به وجود میآید (عسگری رشتیانی و همکاران، 1399).
OS=
3-2-3.متغیرهای کنترلی پژوهش (Controls)
طبق پژوهش باروس و همکاران (۲۰۲۲) برای متغیرهای کنترل از عوامل تعیین‌کننده زیر استفاده‌شده است:
اندازه شرکت (SIZE): از طریق محاسبه لگاریتم طبیعی کل داراییها به دست میآید.
اهرم مالی (LEV): از تقسیم ارزش کل بدهی بر کل داراییها محاسبه میشود.
رشد شرکت (MTB): از تقسیم ارزش بازار حقوق صاحبان بر ارزش دفتری محاسبه میشود.
نسبت جاری (CUR): از طریق تقسیم داراییهای جاری بر بدهیهای جاری به دست میآید.
عمر شرکت (AGE): لگاریتم طبیعی تفاضل سال تأسیس شرکت از سال موردنظر.
3.
4. یافتههای پژوهش
4-1.آماره توصیفی متغیرهای پژوهش
جدول (2): آمار توصیفی متغیرهای پژوهش
نماد | میانگین | بیشترین | کمترین | انحراف معیار | چولگی | کشیدگی | |
PS score | 21/0 | 95/0 | 006/0 | 16/0 | 73/1 | 04/6 | |
دوره پرداخت بدهی | APP | 69/91 | 5/613 | 85/2 | 3/107 | 96/2 | 10/13 |
اندازه شرکت | SIZE | 49/14 | 12/20 | 03/11 | 62/1 | 84/0 | 94/3 |
چرخه تولید (موجودی کالا) | INVP | 04/144 | 4/679 | 80/6 | 1/115 | 18/2 | 43/9 |
اهرم مالی | LEV | 57/0 | 99/0 | 10/0 | 19/0 | 14/0- | 58/2 |
چرخه تبدیل وجه نقد | CCC | 8/194 | 8/754 | 60/2 | 8/163 | 30/1 | 77/4 |
نسبت جاری | CUR | 50/1 | 61/4 | 31/0 | 83/0 | 88/1 | 03/7 |
دوره وصول مطالبات | ARP | 82/139 | 5/690 | 93/4 | 77/135 | 05/2 | 70/7 |
رشد شرکت | MTB | 00/4 | 81/13 | 00/1 | 56/3 | 65/1 | 72/4 |
عمر شرکت | AGE | 57/3 | 23/4 | 19/2 | 39/0 | 61/0- | 55/2 |
منبع: یافتههای پژوهش
جدول(2) آمار توصیفی متغیرهای پژوهش را نشان میدهد. اصلی‌ترین شاخص مرکزی، میانگین است که نشان‌دهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص خوبی برای نشان دادن مرکزیت داده‌هاست. برای مثال مقدار میانگین برای متغیر اهرم مالی برابر با (57/0) صدم میباشد که نشان میدهد بیشتر داده‌ها حول این نقطه تمرکز یافته‌اند. به‌طورکلی پارامترهای پراکندگی، معیاری برای تعیین میزان پراکندگی از یکدیگر یا میزان پراکندگی آنها نسبت به میانگین است. از مهم‌ترین پارامترهای پراکندگی، انحراف معیار است. مقدار این پارامتر برای چرخه تبدیل وجه نقد شرکت برابر (8/168) و برای عملکرد پایداری شرکتها (16/0) میباشد که نشان میدهد این سه متغیر به ترتیب دارای بیشترین و کمترین انحراف معیار هستند. کمینه و بیشینه نیز کمترین و بیشترین را در هر متغیر نشان میدهد.
4-2.آزمون ناهمسانی واریانس و خودهمبستگی سریالی
جدول (3): نتایج آزمون ناهمسانی واریانس و خود همبستگی سریالی
مدل آزمون | آماره آزمون | سطح معنی‌داری | نتیجه آزمون |
مدل آزمون فرضیه اول پژوهش | 76/137 | 0000/0 | وجود ناهمسانی واریانس |
مدل آزمون فرضیه دوم پژوهش | 15/134 | 0000/0 | وجود ناهمسانی واریانس |
مدل آزمون فرضیه سوم پژوهش | 46/203 | 0000/0 | وجود ناهمسانی واریانس |
مدل آزمون فرضیه چهارم پژوهش | 26/128 | 0000/0 | وجود ناهمسانی واریانس |
مدل آزمون فرضیه اول پژوهش | 40/743 | 0000/0 | وجود خودهمبستگی سریالی |
مدل آزمون فرضیه دوم پژوهش | 21/755 | 0000/0 | وجود خودهمبستگی سریالی |
مدل آزمون فرضیه سوم پژوهش | 10/668 | 0000/0 | وجود خودهمبستگی سریالی |
مدل آزمون فرضیه چهارم پژوهش | 78/543 | 0000/0 | وجود خودهمبستگی سریالی |
منبع: یافتههای پژوهش
نتایج حاصل در جدول (3) نشان میدهد که سطح معنی‌داری آزمون در مدل پژوهش کمتر از 5 درصد میباشد و بیانگر وجود ناهمسانی واریانس در جملات اخلال میباشد، همچنین سطح معناداری آزمون خودهمبستگی سریالی در مدل پژوهش با سطح معناداری کمتر از 5 درصد است و بیانگر وجود خودهمبستگی سریالی در مدل‌های پژوهش میباشد که این مشکل در تخمین نهایی مدلها با اجرای دستور gls و همچنین استفاده از امکانات ابزار نیرومند استاندارد در نرم‌افزار ایویوز 10، رفع شده است(افلاطونی، 1397).
جدول (4): آزمون مانایی (لوین، لین و چو) متغیرهای پژوهش
نماد | آماره آزمون | سطح معناداری | نتیجه | |
عملکرد پایداری | PS score | 5533/18- | 0000/0 | مانا است |
دوره پرداخت بدهی | APP | 62588/9- | 0000/0 | مانا است |
اندازه شرکت | SIZE | 79110/8- | 0000/0 | مانا است |
چرخه تولید (موجودی کالا) | INVP | 3719/13- | 0000/0 | مانا است |
اهرم مالی | LEV | 39124/6- | 0000/0 | مانا است |
چرخه تبدیل وجه نقد | CCC | 2255/17- | 0000/0 | مانا است |
نسبت جاری | CUR | 35831/2- | 0000/0 | مانا است |
دوره وصول مطالبات | ARP | 3031/13- | 0000/0 | مانا است |
رشد شرکت | MTB | 8895/10- | 0000/0 | مانا است |
عمر شرکت | AGE | 4211/85- | 0000/0 | مانا است |
منبع: یافتههای پژوهش
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده در جدول (4) مشاهده میشود که سطح معنی‌داری متغیرها در آزمون مانایی کمتر از 5 درصد بوده و بیانگر مانا بودن متغیرها است.
4-4.نتیجه آزمون فرضیههای پژوهش
جدول (5)، نتایج آزمون فرضیههای پژوهش
نام متغیر | چرخه تبدیل وجه نقد | دوره وصول مطالبات | دوره گردش موجودی | دوره پرداخت بدهیها | |||||||
ضرایب | معناداری | ضرایب | معناداری | ضرایب | معناداری | ضرایب | معناداری | ||||
عملکرد پایداری | 24/9- | 090/0 | 32/17- | 0008/0 | 82/2- | 33/0 | 27/20- | 0003/0 | |||
اندازه شرکت | 72/9 | 007/0 | 53/9- | 11/0 | 93/6 | 012/0 | 89/9- | 036/0 | |||
اهرم مالی | 15/44 | 0000/0 | 63/66 | 0000/0 | 72/6 | 15/0 | 81/36 | 001/0 | |||
رشد شرکت | 92/1- | 0001/0 | 99/2- | 0000/0 | 60/0- | 008/0 | 12/2- | 001/0 | |||
نسبت جاری | 52/7 | 014/0 | 13/0 | 94/0 | 71/2- | 19/0 | 12/11- | 0000/0 | |||
عمر شرکت | 47/126- | 016/0 | 9/251 | 0007/0 | 36/58- | 051/0 | 4/363 | 0000/0 | |||
عرض از مبدأ | 3/477 | 002/0 | 8/648- | 011/0 | 44/257 | 002/0 | 3/1055- | 0001/0 | |||
ضریب تعیین | 94/0 | 87/0 | 94/0 | 74/0 | |||||||
دوربین واتسون | 93/1 | 72/1 | 81/1 | 89/1 | |||||||
آماره F | 9114/122 | 11605/51 | 4776/133 | 42964/22 | |||||||
سطح معناداری | 0000/0 | 0000/0 | 0000/0 | 0000/0 | |||||||
اف لیمر | 35/20 | 0000/0 | 68/15 | 0000/0 | 45/2 | 0000/0 | 88/8 | 0000/0 | |||
هاسمن | 67/59 | 0000/0 | 01/62 | 0000/0 | 82/48 | 0000/0 | 83/116 | 0000/0 | |||
نتایج جدول (5) نشان میدهد که متغیر عملکرد پایداری با ضریب منفی (24/9-) و سطح معناداری کمتر از 10 درصد (090/0) رابطه معناداری با چرخه تبدیل وجه نقد در سطح خطای دارد؛ بنابراین فرضیه اول پژوهش در سطح خطای 10 درصد پذیرفته میشود؛ همه متغیرهای کنترلی شامل اندازه شرکت، اهرم مالی، رشد شرکت، نسبت جاری و عمر شرکت با سطح معناداری زیر 5 درصد رابطه معناداری با متغیر وابسته پژوهش دارند. ضریب تعیین برابر با 94 درصد میباشد که نشان میدهد متغیرهای مستقل و کنترلی موجود در مدل توانستهاند 94 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند. همچنین مقدار دوربین واتسون برابر عدد 93/1 میباشد و ازاین‌رو که مابین عدد 50/1 تا 50/2 میباشد، نشان میدهد که بین جملات اخلال مدل خودهمبستگی شدیدی وجود ندارد. آماره هم‌خطی زیر عدد 5 میباشد که نشان میدهد همبستگی شدید بین متغیرهای پژوهش وجود ندارد. آماره آزمون (F) با سطح معناداری زیر 5 درصد نشان میدهد که مدل پژوهش از برازش مناسبی برخوردار است. همچنین متغیر عملکرد پایداری با ضریب منفی (32/17-) و سطح معناداری کمتر از 5 درصد (0008/0) رابطه معناداری با متوسط دوره وصول مطالبات دارد؛ بنابراین فرضیه دوم پژوهش در سطح خطای 5 درصد پذیرفته میشود. متغیرهای کنترلی شامل اهرم مالی، رشد شرکت و عمر شرکت با سطح معناداری زیر 5 درصد رابطه معناداری با متغیر وابسته پژوهش دارند. ضریب تعیین برابر با 87 درصد میباشد که نشان میدهد متغیرهای مستقل و کنترلی موجود در مدل توانستهاند 87 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند. همچنین مقدار دوربین واتسون برابر عدد 72/1 میباشد و ازاین‌رو که مابین عدد 50/1 تا 50/2 میباشد، نشان میدهد که بین جملات اخلال مدل خودهمبستگی شدیدی وجود ندارد. آماره هم‌خطی زیر عدد 5 میباشد که نشان میدهد همبستگی شدید بین متغیرهای پژوهش وجود ندارد. آماره آزمون (F) با سطح معناداری زیر 5 درصد نشان میدهد که مدل پژوهش از برازش مناسبی برخوردار است. همچنین متغیر عملکرد پایداری با ضریب منفی (82/2-) و سطح معناداری بالاتر از 5 درصد (33/0) رابطه معناداری با متوسط دوره گردش موجودی کالا ندارد؛ بنابراین فرضیه پژوهش در سطح خطای 5 درصد پذیرفته نمی‌شود. متغیرهای کنترلی اندازه شرکت و رشد شرکت با سطح معناداری زیر 5 درصد رابطه معناداری با متغیر وابسته پژوهش دارند. ضریب تعیین برابر با 94 درصد میباشد که نشان میدهد متغیرهای مستقل و کنترلی موجود در مدل توانستهاند 94 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند. همچنین مقدار دوربین واتسون برابر عدد 81/1 میباشد و ازاین‌رو که مابین عدد 50/1 تا 50/2 میباشد، نشان میدهد که بین جملات اخلال مدل خودهمبستگی شدیدی وجود ندارد. آماره هم‌خطی زیر عدد 5 میباشد که نشان میدهد همبستگی شدید بین متغیرهای پژوهش وجود ندارد. آماره آزمون (F) با سطح معناداری زیر 5 درصد نشان میدهد که مدل پژوهش از برازش مناسبی برخوردار است. نهایتا متغیر عملکرد پایداری با ضریب منفی (27/20-) و سطح معناداری کمتر از 5 درصد (0003/0) بر دوره پرداخت بدهیهای شرکتها تأثیرگذار است؛ بنابراین فرضیه پژوهش در سطح خطای 5 درصد پذیرفته میشود. همه متغیرهای کنترلی شامل اندازه شرکت، اهرم مالی، رشد شرکت، نسبت جاری و عمر شرکت با سطح معناداری زیر 5 درصد رابطه معناداری با متغیر وابسته پژوهش دارند. ضریب تعیین برابر با 74 درصد میباشد که نشان میدهد متغیرهای مستقل و کنترلی موجود در مدل توانستهاند 74 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند. همچنین مقدار دوربین واتسون برابر عدد 89/1 میباشد و ازاین‌رو که مابین عدد 50/1 تا 50/2 میباشد، نشان میدهد که بین جملات اخلال مدل خودهمبستگی شدیدی وجود ندارد. آماره هم‌خطی زیر عدد 5 میباشد که نشان میدهد همبستگی شدید بین متغیرهای پژوهش وجود ندارد. آماره آزمون (F) با سطح معناداری زیر 5 درصد نشان میدهد که مدل پژوهش از برازش مناسبی برخوردار است.
4.بحث و نتیجه‌گیری پژوهش
همان‌طور که عنوان شد هدف اساسی پژوهش حاضر بررسی تأثیر عملکرد پایداری بر مدیریت سرمایه در گردش شرکتها است. مدیریت سرمایه در گردش بهتر به عملکرد بالاتر شرکتها منتهی خواهد شد (ناستیتی و همکاران، 2019). درواقع مدیریت سرمایه در گردش، سرمایه کوتاه‌مدت موردنیاز برای تأمین مالی فعالیتهای سرمایهگذاری است که بخش قابل‌توجهی از ترازنامه یک شرکت را در صنایع متفاوت نشان میدهد. مدیریت سرمایه در گردش بهتر به عملکرد بالاتر شرکتها منتهی خواهد شد. یکی از عواملی که می‌تواند مدیریت سرمایه در گردش را شکل دهد، عملکرد پایدار شرکتها میباشد. عملکرد پایدار شرکتها تمام فعالیتها و راهبردهایی را شامل میشود که نیازهای استفاده‌کنندگان از آن را برطرف میکند. در بلندمدت پایداری علاوه بر تأثیر بر برقراری ارتباط قوی با ذینفعان و افزایش مزایای رقابتی برای گسترش اعتماد عمومی، از طرف دیگر بر بهبود عملکردهای واحدهای اقتصادی نیز مؤثر است. مدیریت کارآمد سرمایه در گردش شرکتها جهت ادامه بقا و حیات شرکت اهمیت زیادی دارد و نحوه استفاده از سرمایه کوتاه‌مدت را نشان میدهد و همچنین برای اندازهگیری میزان نقدینگی شرکت به کار می‌رود. مبانی نظری حاکی از تاثیر عملکرد پایدار بر مدیریت سرمایه در گردش است که نتایج تجربی پژوهش حاضر را پشتیبانی میکند. نقدینگی، پیش‌شرطی است برای اطمینان یافتن از آن‌که شرکتها میتوانند به تعهدات کوتاه‌مدت خود پاسخ‌گو باشند. نقدینگی ناکافی می‌تواند موجب ورشکستگی شرکت گردد. مدیریت کارآمد سرمایه در گردش، نیازمند تعادل مناسب بین نقدینگی و سودآوری به‌منظور حداکثر سازی ارزش شرکت است. عملکرد پایداری نشان‌دهنده حرکت پایدار شرکتها در طول مدت‌زمان طولانی میباشد که می‌تواند همین امر چرخه نقدینگی شرکت را کوتاهتر نماید که با توجه به نتایج نیز مشاهده شد که عملکرد پایدار تاثیر معناداری بر چرخه تبدیل نقدینگی شرکت دارد. همچنین بر متوسط دوره وصول مطالبات شرکتها تأثیرگذار میباشد. این امر نشان‌دهنده این موضوع است که شرکتهای با پایداری بالاتر دوره وصول مطالبات کوتاه‌تری دارند که این امر با مدیریت حساب‌های دریافتنی محقق خواهد شد و یک سیاست درست در مدیریت پرتفوي حساب‌های دریافتنی می‌تواند ارزش شرکت را افزایش دهد. به‌طورکلی، دوره وصول مطالبات، معیاري براي سنجش مدت‌زمان لازم براي وصول نقدي مطالبات حاصل از فروش مشتریان محسوب میشود. دوره وصول مطالبات کارایی واحد انتفاعی را در وصول وجوه مرتبط با فروش‌های نسیه نشان میدهد. به طور مثال شرکتهای با پایداری عملکرد بالاتر به دلیل اینکه ثبات در عملکردهای خود دارند با سیاستهای از پیش تعیین‌شده قادرند این مهم را به نحو احسنت اجرایی و با تخفیفات و طرح‌های تشویقی جهت ارتقای ارزش شرکت قادرند دوره وصول مطالبات را کاهش دهند نتیجه آزمون فرضیه اول و دوم پژوهش همسو با پژوهش باروس و همکاران (2021) است. میزان ضریب برآورد شده عملکرد پایداری با سطح معناداری بالاتر از پنج درصد بر دوره گردش موجودی کالا در شرکتها تأثیرگذار نمی‌باشد. مشكلات تأمین مالی و ملاحظات سرمایه در گردش باعث شده است که شرکتها از طریق اعمال کنترل‌های مناسب دیدگاه جدیدي نسبت به موجودی‌هاي خود داشته باشند. گزارش‌ها به‌روشنی بیانگر این است که داشتن سطحی بهینه از موجودی‌ها و اعمال کنترل‌های مناسب بر موجودی‌ها از طریق، کاهش هزینه سرمایهگذاری در موجودی‌ها و همچنین کاهش هزینه نگهداري موجودی‌ها امکان‌پذیر میباشد. ازاین‌رو عرضه و تحویل به‌موقع کالاها به مشتریان و همچنین کاهش هزینه نگهداري و سرمایهگذاری در موجودی‌ها یكی از چالش‌های مهم مدیران میباشد؛ که این امر از طریق اقدامات مناسب می‌تواند مرتفع شود. شرکتهایی با پایداری در عملکرد برنامه‌های مدون بیشتری برای موجودی کالا و تولیدات خود داشته و میتوانند تمهیدات بیشتری را بیندیشند اما نهایتاً با توجه به نتایج حاصل‌شده در فصل چهارم عملکرد پایداری بر دوره گردش موجودی کالا تأثیرگذار نمی‌باشد. نتیجه آزمون فرضیه سوم پژوهش نتایج پژوهش باروس و همکاران (2021) را تایید نمی‌کند. نتایج برای رابطه عملکرد پایداری دوره پرداخت بدهیهای شرکتها نشان داد این عامل بر دوره پرداخت بدهیها تأثیرگذار است. درواقع میتوان به این صورت عنوان نمود که در شرکتهایی که از عملکرد پایدارتری برخوردار هستند بنابراین میتوان گفت که این شرکتها با ثبات عملکرد درنتیجه دوره پرداخت بدهی منظم‌تری را دنبال می‌نماید و دوره پرداخت در این شرکتها کاهش مییابد که به‌نوعی مواجه نشدن شرکت با بحران مالی ناشی از عدم پرداخت بدهیها برای کار در آینده میباشد؛ زیرا تأخیر در پرداخت بدهیها می‌تواند برای شرکتها پرهزینه باشد، زیرا ممکن است تخفیف‌هایی در پرداخت‌های اولیه وجود داشته باشد که آن را از دست دهند و یا تأخیر در پرداخت‌ها نیز خطر نکول و ورشکستگی را افزایش میدهد، نتیجه آزمون فرضیه چهارم پژوهش نتایج پژوهش باروس و همکاران (2021) را تایید میکند. مدیران و مالکان شرکت با توجه به محیط رقابتی بازار در داخل و خارج از کشور می‌بایست در جهت پایداری در عملکرد شرکت در جهت حفظ جایگاه خود و منافع ذینفعان کوشا بوده و ارزش شرکت را ارتقا بخشند. عملکرد پایداری بالا قادر است با ایجاد موقعیت مناسب زمینه را برای کوتاهتر کردن دوره وصول مطالبات و همچنین پرداخت دیون شرکت را فراهم آورد و با کوتاهتر شدن چرخه وجوه میتوان عملکرد بالاتری را در شرکتها دنبال نمود. همچنین سرمایه‌گذاران با بررسی اقدامات شرکتها در جهت افزایش اقتدار و پایداری در عملکرد قادرند با شناسایی شرکتها و مدیران قابل‌تر سرمایهگذاری بهتری خواهند داشت. نهایتا سازمان بورس با ارائه دوره‌ای و سالانه امتیازات عملکرد پایدار شرکتها و شرکتهای نمونه در این حیطه می‌تواند موجب تشویق شرکتها برای عملکرد پایدار بالاتر باشد. به علاقهمندان حوزه پژوهش پیشنهاد میگردد به بررسی تاثیر مدیریت ریسک بر رابطه میان عملکرد پاداری و مدیریت سرمایه در گردش پرداخته و نتایج را در کنار نتایج پژوهش حاضر تفسیر نمایند.
5. منابع
آرین پور، آرش؛ حساس یگانه، یحیی؛ باباجانی، جعفر (1398) تحلیل عملکرد پایدار اجتماعی و تأثیر آن بر هزینه سرمایه شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشهای اقتصاد، پولی، مالی دوره جدید، سال 26، شماره 17، صص 156-194.
اسکندرنژاد، سمیه؛ برادران حسن‌زاده، رسول؛ طاهری، حسن (1399) تأثیر مدیریت سرمایه در گردش بر قابلیت سودآوری شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس تهران در چرخه‌های تجاری مبتنی بر شکاف تولید. فصلنامه علمی مدیریت دارایی و تأمین. سال (8)، شماره (2)، صص 31-48.
امین، وحید؛ صالح نژاد، سید حسن (۱۳۹۹) بررسی تأثیر عملکرد پایداری شرکتی بر ارزش‌افزوده اقتصادی در طی چرخه عمر شرکت، مجله علمی دانش حسابداری مالی، دوره ۷ شماره ۲، صص ۱ تا ۳۰.
بادآورنهندی، یونس؛ تقی زاده خانقاه، وحید (1395) ارتباط بین مدیریت سرمایه در گردش و ناکارایی سرمایهگذاری. فصلنامه علمی-پژوهش مدیریت دارایی و تأمین. سال (4)، شماره (3)، صص 17-38.
بنی مهد، بهمن؛ عربی، مهدی؛ حسن‌پور، شیوا (1395) پژوهشهای تجربی و روش‌شناسی در حسابداری. انتشارات ترمه.
بولو، قاسم؛ قربانی، علی‌اصغر؛ رضایی پیته نوئی؛ یاسر (1391) تأثیر چرخه عملیاتی شرکتها بر پایداری اقلام تعهدی سود. دانش حسابرسی، سال (12)، شماره (46)، صص 34-47.
تقی زاده خانقاه، وحید؛ اکبری، خسرو؛ شاهی، محسن؛ قنواتی، الهام (1391) بررسی رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکتها. مجموعه مقالات دهمین همایش ملی حسابداری ایران. دانشگاه الزهرا.
سپاسی، سحر؛ حسنی، حسن؛ سلمانیان، آیدا (۱۳۹۶) مدیریت سرمایه در گردش، عملکرد مالی و محدودیت‌های تأمین مالی: شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه علمی _ پژوهشی مدیریت سرمایه دارایی و تأمین مالی، سال پنجم صص ۹۶ تا ۱۱۶.
زهدی، محمدهادی؛ ولی پور، هاشم؛ شهابی، علیرضا(1389) سیاستهای سرمایه در گردش و ریسک شرکت. پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی.دوره(2)، شماره(8)، صص187-210.
ستایش، محمدحسین؛ منصوری، امید(1389) بررسی ارتباط بین سرمایه در گردش و اجزای مختلف سود حسابداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دوره(2)، شماره(8)، صص1-24.
عسگری رشتیانی، حمزه؛ محمدی نوده، فاضل؛ خردیار، سینا؛ رضایی، فرزین (1399) نقش مدیریت ریسک تأثیر اجتماعی بر رابطه بین عملکرد پایدار و کارایی سرمایهگذاری. فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال (9)، شماره (34)، صص 89-105.
دهقان، فاطمه؛ پورحیدری، امید؛ خدامیپور، احمد(1401) تاثیر کیفیت پیش بینی مدیریت بر کارایی سرمایهگذاری با در نظر گرفتن نقش ساختار مالکیت. پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، دوره(14)، شماره(1)، صص51-75.
قدرتی زوارم، عباس؛ نوروزی، محمد؛ اکبری، زهرا؛ دهقان، خلیل (1401) بررسی رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش در دورههای رونق و رکود. مطالعات مدیریت و حسابداری، دوره (8)، شماره (1)، صص 154-168.
کردلو، محمدرضا؛ اشکان رحیم زاده و هرام محمدی (۱۳۹۶) ضرورت تهیه گزارشگری پایداری؛ اصول و ساختار آن"، فصلنامه پژوهشهای جدید در مدیریت و حسابداری، دوره جدید، شماره دوم.
مظاهری، مهدی؛ شکریزاده، حمیدرضا (1400) بررسی تأثیر مدیریت سرمایه در گردش بر نقدشوندگی سهام در شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. الگوهای نوین مدیریت کسب‌وکار. دوره (4)، شماره (9)، صص 20-29.
هاشمی، سید عباس؛ قاسمی، محمدرضا؛ رفیعی شهرکی، احمدرضا (1398) تأثیر عملکرد پایداری شرکت بر مازاد بازده سهام و سودآوری. حسابداری و منافع اجتماعی. دوره (9)، شماره (2)، صص 119-138.
یعقوب زاده، احمد؛ وکیلی فرد، حمیدرضا؛ بابایی، احمدرضا (۱۳۸۹) ارتباط بین مدیریت سرمایه در گردش و سودآوری در شرکتهای پذیرفته در بازار بورس اوراق بهادار تهران، مجله مهندسی مالی و مدیریت پرتفوی، دوره ۱ شماره ۲ صص ۱۱۷ تا ۱۳۷.
حیدری نیک، زهرا؛ گرامی، آمنه؛ قرخلوی نادری، غزل؛ عزیزی بابا احمدی، مهتاب (1402) در پژوهشی با عنوان تاثیر مدیریت سرمایه در گردش بر سودآوری با تاکید بر اندازه شرکت. چشمانداز حسابدری و مدیریت، 6(81)، 227-238.
Alareeni, B. A., & Hamdan, A. (2020). ESG impact on performance of US S&P 500-listed firms. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society.
Altaf, N., & Ahmad, F. (2019). Working capital financing, firm performance and financial constraints: Empirical evidence from India. International Journal of Managerial Finance.
Baah, C., Opoku-Agyeman, D., Acquah, I. S. K., Agyabeng-Mensah, Y., Afum, E., Faibil, D., & Abdoulaye, F. A. M. (2021). Examining the correlations between stakeholder pressures, green production practices, firm reputation, environmental and financial performance: evidence from manufacturing SMEs. Sustainable Production and Consumption, 27, 100-114.
Banker, R; Byzalov, D; Plehn-Dujowich, J. (2014). Demand uncertainty and cost behavior. The Accounting Review, 89: 839-865.
Baños-Caballero, S., García-Teruel, P. J., & Martínez-Solano, P. (2014). Working capital management, corporate performance, and financial constraints. Journal of business research, 67(3), 332-338.
Barros, V., Falcão, P. F., & Sarmento, J. M. (2021). Are more sustainable firms able to operate with lower working capital requirements?. Finance Research Letters, 46, 102407.
Giese, G., Lee, L. E., Melas, D., Nagy, Z., & Nishikawa, L. (2019). Foundations of ESG investing: How ESG affects equity valuation, risk, and performance. The Journal of Portfolio Management, 45(5), 69-83.
Gill, A., Kang, P. and Amiraslany, A. (2022), "Information technology investment and working capital management efficiency: evidence from India survey data", South Asian Journal of Business Studies, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/SAJBS-
Habib, A.M. and Kayani, U.N. (2022), "Does the efficiency of working capital management affect a firm’s financial distress? Evidence from UAE", Corporate Governance, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/CG-12-2021-0440
Le, B. (2019), "Working capital management and firm’s valuation, profitability and risk: Evidence from a developing market", International Journal of Managerial Finance, Vol. 15 No. 2, pp. 191-204. https://doi.org/10.1108/IJMF-01-2018-0012
Nastiti, P. K. Y., Atahau, A. D. R., & Supramono, S. (2019). Working capital management and its influence on profitability and sustainable growth. Business: Theory and Practice, 20, 61-68. https://doi.org/10.3846/btp.2019.06
Seligova, Marketa, (2022) Working Capital Management in Relation to the Size and Profitability of Companies in the Czech Republic.
Tarkom, Augustine(2022) Impact of COVID-19 exposure on working capital management: The moderating effect of investment opportunities and government incentives. Finance Research Letters. Volume 47, Part B, June 2022, 102666
Yoon, B., Lee, J. H., & Byun, R. (2018). Does ESG performance enhance firm value? Evidence from Korea. Sustainability, 10(10), 3635.
KS Sawarni, S Narayanasamy, PC Padhan(2023) Impact of earnings management on working capital management efficiency. Finance Research Letters. Volume 54, June 2023, 103778. https://doi.org/10.1016/j.frl.2023.103778
The impact of sustainable performance on working capital management
Abstract
Working capital management refers to the management of current assets and liabilities and is used to create a balance between them so that shareholders can get the maximum return for investing in assets by effectively managing working capital. The efficient management of the working capital of companies is very important for the continued survival and life of the company and shows how to use short-term capital and is also used to measure the company's liquidity. The purpose of this study is to investigate the effect of sustainability performance on working capital management of companies. The current research is applied and from the methodological point of view, the correlation is causal type (post-event). The statistical population of the research is all the companies admitted to the Tehran Stock Exchange, and using the systematic elimination sampling method, 133 companies were selected as the research sample and were examined in a 10-year period between 2012 and 2021. The results of the research hypothesis test showed that sustainability performance has an adverse effect on the liquidity conversion cycle, the average debt collection period, and the average debt payment period of companies. In fact, by increasing the company's activity in line with corporate sustainability, the company's liquidity conversion cycle will be shorter and faster, and the company will achieve its initial capital, and on the other hand, the period of collecting claims from those with whom it has worked on credit will be reduced, and the period of debt payment will be reduced. It will be reduced to others.
Keywords: sustainability performance, working capital management, Tehran Stock Exchange.
[1] Le.
[2] Nastiti et al.
[3] Jensen, Mckling.
[4] Barros et al.
[5] Altaf, Ahmad.
[6] Baah et al.
[7] Nastiti et al.
[8] Banker et al.
[9] Savarani et al.
[10] Tarkom.
[11] Seligova.
[12] Gill et al.
[13] Habib, Kayani.
[14] Alareeni, Hamdan.
[15] Le.
[16] Giese et al.
[17] Yoon et al.
[18] Banos et al.
