چالشهای حقوقی فراروی ایران و آمریکا بر سر پرونده ایرباس
الموضوعات :
1 - استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: دیوان بین المللی دادگستری, شورای ایکائو, پرواز 655 ایرباس ایران, خلیج فارس, ناو وینسنس,
ملخص المقالة :
در روز 3 ژوئیه 1988 برابر با 12 تیر ماه 1367 ناو وینسنس آمریکا مستقر در خلیج فارس در پاسخ به گزارش یکی دیگر از ناوهای آمریکایی حاضر در منطقه مبنی بر حمله به یک کشتی تجاری پاکستانی، خود را به حوالی جزایر ایرانی قشم و هنگام رساند. در پی این اقدام، بنابر ادّعای مقامات ایرانی، چند قایق جنگی ایرانی مبادرت به شلیک به سوی وینسنس نمودند که این عمل با واکنش متقابل رزمناو آمریکایی روبرو گردید. که در اثنای این درگیریِ، ناو مذکور با شلیک دو فروند موشک هواپیمای مسافربری شرکت ایران ایر به شماره پرواز 655 با 290 نفر مسافر و خدمه که از فرودگاه بندر عباس به مقصد دبی در پرواز بود را سرنگون ساخت. هواپیمای ایران ایر در حالی مورد اصابت قرار گرفت که هنوز بر فضای آب‌های سرزمینی ایران قرار داشت. بلافاصله پس از وقوع این حادثه، دولت ایران موضوع را در شورای سازمان هواپیمایی کشوری بین‌المللی (ایکائو) مطرح نمود که صرفا به محکومیت قضیه بسنده کرد و آمریکا را مقصر نشناخت. لذا در این بررسی هدف ایران محقق نشد. دولت ایالات متحده پس از وقوع سانحه ضمن خودداری از پرداخت غرامت به ایران ایر یا قبول مسئولیّت، اعلام آمادگی کرد تا به بازماندگان این حادثه به طور مستقیم غرامت پرداخت نماید. دولت ایران ضمن ردّ این پیشنهاد، در تاریخ 17 مه 1989 دادخواستی را تقدیم دیوان کرد و متعاقب آن لایحه‌ی خود را نیز در تاریخ 24 ژوئیه‌ی 1990 تسلیم آن مرجع نمود. ایران در دادخواست خود اهداف زیر را دنبال می نمود : • تجدیدنظر خواهی در مورد تصمیم ایکائو مورخ 17 مارس 1989 مبنی بر عدم نقض کنوانسیون شیکاگو توسط دولت ایالات متحده؛ • تصمیم‌گیری در مورد نقض کنوانسیون منع و جلوگیری از اعمال غیرقانونی علیه امنیّت هواپیمایی کشوری (کنوانسیون مونترال) از سوی دولت ایالات متحده به دلیل سرنگون ساختن هواپیمای ایران ایر؛ • تعیین میزان غرامت قابل پرداخت از سوی دولت ایالات متحده به شرط احراز نقض مندرج در قسمت قبلی. هدف این مقاله بازخوانی پروندۀ سقوط ایرباس ایران توسط ناو وینسنس آمریکا ، چگونگی حادثه و ادعاهای حقوقی ایران و نهایتاً چگونگی و چرایی مختومه شدن این پرونده در دیوان بین المللی دادگستری قبل از رسیدگی در آن دیوان می باشد.
منابع
- Cheng, Bin (1963), The Law of International Air Transport, London: Stevens & Sons Publishers.
- Wienberger, Casper (1990), Fighting for Peace, New York: Warner Books.
- Schenkman, J. (1955) International Civil Aviation Organization, Geneva: Eleven International Publishing.
- Bockstiegel, Karl-heinz (1979), Settlement of Space Law Disputes: The Present State of the Law and Perspectives of Further Development, Koln: C. Heymann.
- Buergenthal, Thomas (1969), Law Making in the International Civil Aviation Organization, New York: Syracuse University Press.
- Lowenfeld, Andreas, “Agora: The Downing of Iran Air Flight 655”, American Journal of International Law, Vol. 83
- Foont, Brian (2007) “Shooting Down Civilian Aircraft: Is There an International Law?”, Journal of Air Law and Commerce, Vol. 72.
- Tourtellot, Christopher (1985), “Membership Criteria for the ICAO Council: A Proposal for Reform”, Denver Journal of International Law and Policy, Vol. 11.
- Linnan,David (1991), “Iran Air Flight 655 and Beyond: Free Passage, Mistaken Self-Defense and State Responsibility”, The Yale Journal of International Law, Vol. 16.
- Sochor, Eugene (1988), “ICAO and Armed Attacks against Civil Aviation”, International Journal: Quarterly of the Canadian Institute of International Affairs, Vol. 44.
- Jiménez de Aréchaga (1973), “The Amendments to the Rules of Procedure of the International Court of Justice”, American Journal of International Law, Vol. 67.
- Phelps, John (1985), “Contemporary International Legal Issues – Aerial Intrusions by Civil and Military Aircraft in Time of Peace”, Military Law Review, Vol. 107.
- Lissitzyn, Oliver (1953), “The Treatment of Aerial Intruders in Recent Practice and International Law”, American Journal of International Law, Vol. 47.
- Parks, W. (1989), “Righting the Rules of Engagement”, US Naval Institute Proceedings Magazine.
- Hughes, William J. (1980), “Aerial Intrusion by Civil Airlines and the Use of Force”, Journal of Air Law and Commerce, Vol. 45.
